BALLET IN DRIE AKTES, TWAALF SCÈNES EN NEGEN MONOLOGEN

STARDUST THEATRE B.V. Nieuwe Parklaan 55 2597 LA DEN HAAG Tel : +31 70 355 55 91 Fax : +31 70 355 84 87 Email : [email protected] Website : www.stardusttheatre.com

BOLSHOI BALLET NAAR CARRÉ! Pag. 1/5

SPARTACUS BALLET IN DRIE AKTES, TWAALF SCÈNES EN NEGEN MONOLOGEN GESCHIEDENIS Alexander Volkov componeerde zijn libretto voor Spartacus begin jaren 30, toen het creëren van toneelstukken met historische en revolutionaire thema‟s om ideologische redenen werd aangemoedigd. Zijn opzet van de heldhaftige strijd van Spartacus tegen vervolging inspireerde de jonge Armeense componist Aram Khachaturian die schreef: “Ik heb altijd een spirituele verbondenheid gevoeld tussen Spartacus en ons eigen tijdperk, onze strijd tegen tirannie, tegen de onderdrukking van volkeren waar dan ook..." Khachaturian's grootse, levendige muzikale fresco zou op belangrijke wijze bijdragen aan de opkomst van Spartacus als één van de grote klassiekers van het ballet van de twintigste eeuw. Het ballet werd in 1956 voor het eerst opgevoerd door Leonid Yakobson in het Kirov Theater in Leningrad. In 1962 werd het verplaatst naar het Bolshoi Theater, waar het de plaats innam van de weinig succesvolle versie uit 1958 van Igor Moiseyev, die na slechts zes voorstellingen uit het repertoire geschrapt werd. Yakobsons enscenering presenteerde het klassieke verhaal tegen een grootschalige historische achtergrond maar had niet veel meer succes dan de opvoering van Moiseyev. Het was Yuri Grigorovich die met zijn versie uit 1968 Spartacus neerzette als een dramatisch en krachtig stuk dat een nieuw tijdperk voor het BOLSHOI BALLET zou inluiden. Grigorovichs revolutionaire enscenering schokte het publiek en deed het moderne ballet op zijn grondvesten schudden; de grandeur van het ballet gepaard aan een psychologische diepzinnigheid. Krachtig, dramatisch, virtuoos en opwindend was de klassieke dans het belangrijkste medium van expressie, met alle schittering en variatie van zijn verschillende vormen: solo‟s (“monologen”), duetten en groepsscènes. Vooral de solo‟s waren waardevol, want ze stelden Grigorovich in staat om het expressieve bereik van het ballet te vergroten door elk van de vier belangrijkste karakters (Spartacus, Crassus, Phrygia en Aegina) uitgebreide gedanste www.stardusttheatre.com



"monologen" te geven, waarin ze hun meest intieme gevoelens en verlangens konden uitdrukken. De eerste voorstellingen van Spartacus werden geleid door Vladimir Vasiliev en Mikhail Lavrovsky, wier twee contrasterende interpretaties van Spartacus (Vasiliev: de geïnspireerde dromer, Lavrovsky: de moedige leider) tegenover Maris Liepa‟s briljante antiheld Crassus werden gezet. Zulke karakters waren een totaal nieuw fenomeen in het ballet en de gedenkwaardige figuren die door de fantastische dansers in dit hoofdzakelijk op mannen georiënteerd ballet werden gecreëerd, overschaduwden bijna de eveneens uitstekende vrouwelijke heldinnen: Nina Timofeyeva‟s sterke, intelligente courtisane Aegina en twee zeer verschillende Phrygia‟s: Ekaterina Maximova‟s lyrisch dramatische Phrygia en de tragische gebroken heldin van Natalia Bessmertnova. Deze eerste grote sterren waren toonaangevend voor alle toekomstige interpretaties van de rollen. In Grigorovichs en Virsaladze‟s visie van Spartacus worden de kunstvoorwerpen uit de oude wereld tot een minimum beperkt: rekwisieten, kostuumdetails en het toneelgordijn. De handeling lijkt zich op deze manier niet in het oude Rome af te spelen maar in het Italië van de late Renaissance, waar niet langer geloofd werd in de komst van een onoverwinnelijke titaan, die in staat zou zijn om de mensheid te redden, en waar net zo min nog vertrouwd werd op de ultieme overwinning van de menselijke waarden. Deze Spartacus speelt zich af tegen een achtergrond van universele tragedie waar beschavingen en generaties komen en gaan. Het Rad van Fortuin blijft draaien.

Over Spartacus; Yuri Grigorovich Notitie van de choreograaf “Kort na de Tweede Wereldoorlog, toen de productie van Spartacus werd voorbereid voor Leningrad, speelde Khachaturian de pianopartituur van zijn ballet voor het gezelschap. Ik was overweldigd door de enorm emotionele kracht van de muziek. Met zijn omvangrijke toonschaal en versterkt door een onmiskenbare Armeense invloed, was dit imponerende theatrale doek op natuurlijke wijze geschikt om op te dansen, en inspireerde tot een overvloed aan dansbeelden. Voor mij ligt één van de meest aantrekkelijke aspecten van Khachaturians muziek in zijn directe beroep op emoties, in zijn levensbeschouwing en zijn passies. Rationaliteit beperkt kunst, vind ik. Muziek en ballet zijn ondenkbaar zonder de poëtische en theatrale tegenstellingen die in het echte leven bestaan. Beide maken de mentale processen van de mens kenbaar, ontsluieren zijn karakter via emotie, via gevoel. De impact van Khachaturians muziek ligt in de directheid van zijn passie en emotionele kracht; alles in zijn heroïschromantische, onbegrensd levensgrote kunst is van een luisterrijke betekenis, onbedwingbaar jeugdig en optimistisch van geest. Met behulp van Khachaturians muzikale verbeelding kwam de choreografische creatie van Spartacus betrekkelijk ongecompliceerd tot stand, waardoor ik mijn aandacht op het andere www.stardusttheatre.com



cruciale aspect van het creëren kon richten: de zoektocht naar een nieuwe theatrale compositie. Al in een vroeg stadium was het duidelijk dat het ballet extreem moeilijk te ensceneren zou zijn. De theatrale compositie was opgebouwd uit vele voorvallen die geen geïntegreerde, gearrangeerde lijn hadden. Bovendien was de muziek van Khachaturian, hoewel die verrukkelijk was met zijn heroïsch, feestelijk karakter en oprechte passie en emotie, toch niet geheel verenigbaar met mijn theatrale uitgangspunten voor de compositie. Ik moest dus op zoek gaan naar een nieuwe vorm voor het werk, ik moest een geïntegreerde, theatrale rode draad vinden die de acties rond het centrale thema van de slavenopstand zou verenigen. Ik besloot het medium van klassieke dans te gebruiken; echter niet op de manier van Petipa, maar in de meer complexe vormen die zich onder de invloed van het moderne ballet en het leven zelf ontwikkelden. Het was niet gemakkelijk om het ballet een nieuwe gearrangeerde vorm te geven; veel van wat er gedaan moest worden was op het eerste gezicht niet in overeenstemming met de theatrale compositie van de partituur. Er moesten karakters geschrapt worden en er moesten rigoureus dramatische situaties geselecteerd worden. In plaats van alleen maar een toneel te creëren dat gelijk liep aan de emotioneel geladen muziek van het ballet, was het eerder mijn bedoeling om de muziek te bevrijden van toneelconventies die strijdig waren met het karakter van de muziek, en zo te laten overvloeien in een dramatische vorm die aan de ene kant streng en rigoureus was en aan de andere kant een vrije en directe expressie van de emotionele, heroïsche toon van het drama. Belangrijke muzikale episodes zoals Invasion en Revolt smeedden het ballet theatraal aaneen, met afwisselende verhalende episodes en monologen die werden opgeroepen door de veelsoortige genres in een partituur die lyriek met dramatische intensiteit combineerde. De actie van Spartacus kon zo worden opgebouwd door contrast, door flitsende wisselingen van liefdesepisodes naar rebellie, van scènes van opstand tot de losbandige feesten van de Romeinse patriciërs die allemaal als een caleidoscoop rond een centraal zich voortdurend ontwikkelend thema draaien: het tragische en heroïsche lot van Spartacus.” YURI GRIGOROVICH.

www.stardusttheatre.com



SPARTACUS IN DE 20E EEUW In 74 v. Chr. gebeurde er iets in de Italiaanse stad Capua dat een enorme invloed zou hebben lang na het bestaan van de antieke Romeinse staat. In volgende eeuwen zou deze gebeurtenis buiten de historische context een volledig nieuwe betekenis krijgen. De rebellie van Spartacus wordt al lange tijd beschouwd als meer dan gewoon een historisch feit en de leider van die rebellie is geworden tot een symbool van de strijd voor vrijheid. Spartacus verscheen voor het eerst als een figuur in de kunst in het revolutionaire Frankrijk, waar Spartacus werd verheven tot de ideale „held‟. In de 19e eeuw had hij tevens de denkpatronen verkregen van een personage uit de romantische literatuur. Raffaello Giovagnoli schreef zijn roman Spartacus (1874) in een verheven revolutionaire esprit en was niet alleen een succes in het Italië van Garibaldi, maar ook bij de Russische Populisten. De roman verscheen in Rusland in 1881, werd vervolgens veelvuldig opnieuw uitgegeven en diende vele jaren als één van de belangrijkste wapens van de Russische propaganda, waarbij de roman werd uitgegeven met commentaren van geschiedkundigen en kaarten van de campagnes. In 1935 richtte de Russische voetballer Nikolai Starostin, naar de held van de roman, de sportvereniging Spartak Moskou op. In deze tijd schreef Nikolai Volkov zijn libretto voor een nieuw ballet. In 1951 werd Howard Fast‟s bestseller Spartacus uitgegeven in de VS. Geschreven in 1950, had Fast zijn idee van Spartacus te danken aan een ander zojuist overwonnen „Rijk‟. “Ik wilde over Duitsland schrijven, over de voortijdig onderbroken revolutie, maar herinneringen aan de Holocaust waren nog te vers in de gedachten van de mensen en zodoende dacht ik aan de slaaf Spartacus en waarom Rosa Luxemburg de Duitse socialistische organisatie naar hem had genoemd.” Deze Spartacus zou legendarisch worden, vooral door Stanley Kubrick‟s film die uitkwam in 1960, terwijl de balletversie van het verhaal in diezelfde periode in Rusland net tot zijn recht begon te komen. Spartacus werd opgezet als weer een nieuwe spectaculaire, grootschalige productie over het Romeinse Rijk. De film had een begroting van twaalf miljoen dollar, wat in die tijd als enorm werd beschouwd, en een fantastische rolbezetting – Laurence Olivier, Charles Laughton, Peter Ustinov, Tony Curtis, Jean Simmons en Kirk Douglas, en nog eens achtduizend figuranten. De film zou de filmgeschiedenis echter ingaan als méér dan een grandioos spektakel; hij werd erkend als de eerste serieuze film over dit onderwerp, waarin ideeën geen mindere rol speelden dan externe effecten. Spartacus had een enorme invloed op het Russische publiek en groeide uit tot één van de weinige Hollywoodkrakers die in de Sovjet-Unie bijval zouden krijgen en werd toegejuicht als een epos over de strijd tussen Mens en Rijk: een film over hoe geloof in vrijheid – vooral persoonlijke vrijheid – de mens in staat stelt om een rijk aan het wankelen te brengen, en hoe geloof in de lotsbestemming een rijk in staat stelt om een waardig tegenspeler van de mens te zijn. “Ik ben geen dier”, de erkenning dat iemand een mens was, zou een stuwende kracht worden in de strijd voor vrijheid. Maar deze aanvankelijke vooronderstelling, het beginpunt www.stardusttheatre.com



van het leven van Spartacus als een barbaar, geboren tussen huiden, in plaats van een gestudeerde en adellijke generaal die een slaaf was geworden tengevolge van een tragische ommekeer in het leven, was vreemd aan een publiek dat was opgebracht met de romantische held van Giovagnoli. Het zou het Bolshoi Theater tien jaar kosten, en drie versies, om het Sovjetpubliek „hun‟ Spartacus in ballet te geven. Yuri Grigorovitsj keert terug naar de beeldstructuur van de roman van Raffaello Giovagnoli – en het is deze versie die één van de toonbeelden van het Sovjetballet is geworden, en van het eigentijdse Russische ballet dat daaruit is voortgekomen. © Uittreksel van een artikel van Tatiana Belova

Speelserie van 16 juli t/m 27 juli 2008 Spartacus 25 juli om 20:00 uur 26 juli om 14:00 en 20:00 uur 27 juli om 14:00 uur ALLEEN IN

KONINKLIJK THEATER CARRÉ CARRÉLIJN:

0900- 25 25 255

(€ 0,40 p.m.)

Kassa Carré: dagelijks van 16.00 - 20.00 uur

www.theatercarre.nl TOPTICKETLINE:

0900- 33 11 333

(€ 0.45 p.m.)

www.stardusttheatre.com

BALLET IN DRIE AKTES, TWAALF SCÈNES EN NEGEN MONOLOGEN

Recommend Documents