Bali door Pomme Poppelaars
januari 2008
1
Inhoud Werkstuk Bali
1. Inleiding 2. Bali 3. De geschiedenis 4. Het geloof 5. Het eten 6. De natuur 7. High 5 Rehab 8. Bahasa (woordenboekje) Nawoord Bronvermelding
2
1. Inleiding Ik hou mijn werkstuk over Bali , omdat ik zelf in Bali ben geweest. Ik wil erover vertellen omdat Bali een heel mooi eiland is en er hele aardige mensen zijn. Een vriendin van mijn moeder heeft daar een stichting opgericht. High 5 Rehab. Voor kinderen die heel moeilijk kunnen lopen (fysiotherapie). De hoofdstukken van het werkstuk zijn: 2.
Bali: omdat ik wil vertellen wat er zo leuk en bijzonder is.
3.
Geschiedenis: omdat ik wil weten wat de geschiedenis van Bali is.
4.
Het geloof: omdat Bali een heel mooi geloof heeft.
5.
Het eten: omdat ze heel lekker en bijzonder eten hebben.
6.
De natuur: omdat Bali een hele mooie natuur heeft.
7.
High 5 Rehab: omdat ik wil vertellen waarom ik High 5 Rehab zo bijzonder vind.
8.
Bahasa: een woordenboekje in dit werkstuk. Ik vind de taal zelf ook heel mooi en er zijn een paar Nederlandse woorden in de taal
3
2. Bali Bali is een provincie van Indonesië. Indonesië bestaat uit meer dan 13000 eilanden en eilandjes in de Indische Oceaan. De 5 grootste eilanden zijn Borneo (Kalimantan), Celebes (Sulawesi), Java (Jawa), Nieuw-Guinea (Irian-Jaya) en Sumatra (Sumatera). De namen tussen haakjes zijn de Indonesische namen. De hoofdstad van Indonesië is Jakarta en ligt op Java. Bali is een van de mooiste eilanden van Indonesië met een oppervlakte net zo groot als de provincie Noord-Brabant. Er wonen ongeveer 3 miljoen mensen. De meeste mensen op Bali zijn arm met een gemiddeld inkomen van 1 Euro per dag. Er is maar weinig werk. De meeste mensen doen iets met toerisme, landbouw of handwerk (kleren naaien, houtsnijwerk, beelden maken, schilderijen maken). Weinig mensen hebben eigen grond om rijst te planten en te verbouwen (sawa’s). Ze worden daar niet erg rijk van omdat de rijst op Bali zelf wordt opgegeten en niet aan andere landen wordt verkocht. Ook hebben mensen kleine veldjes met cacao, koffiebonen en kruiden zoals kruidnagel, nootmuskaat, kaneel, en vanille stokjes. Kippen en kleine zwarte varkens worden gehouden om te eten. Een soort eenden wordt gehouden om de slakken op te eten van de rijstvelden. Aan de kust wonen veel vissers die vis en schelpdieren vangen en verkopen. Sommige mensen worden wel heel erg rijk door het verkopen van Balinese producten aan het buitenland of door het toerisme.
4
Palmbomen met kokosnoten en rijstvelden
Banaan en bananenbloem
5
3. Geschiedenis van Indonesië Indonesië vroeger Indonesië was de een van de 1e woonplaatsen van de mens. In Java zijn resten gevonden van de Javamens, een Homo Erectus (dat is een rechtop lopende voorouder van de mens, die zo’n 500.000 jaar jaar geleden leefde) en van de Homo Sapiëns (een soort mensen dat ongeveer 10.000 jaar geleden leefde). India had al tijdens het begin van onze jaartelling een invloed op Indonesië vooral op het geloof van Indonesië (hier meer over in hoofdstuk 4). VOC Indonesië was eerst een kolonie van Nederland (dat is dat Nederland de baas daarover is en dat de mensen naar de Nederlanders en de Nederlandse regels moeten luisteren). Dat begon met kruidnagels, peper, nootmuskaat en foelie, specerijen die op de Molukken groeiden en in Europa heel geliefd waren. De Europese handelaars namen deze kruiden uit de Molukken mee en verkochten deze voor veel geld in Europa. Eerst waren de Arabieren bezig met deze handel, daarna waren het vooral de Portugezen. De Portugezen brachten het katholieke geloof in Indonesië. In 1596 kwamen de eerste Nederlandse schepen in Indonesië aan (de Oost) onder leiding van Cornelis Houtman. Deze tocht leidde tot de oprichting van de VOC (Vereenigde Oost-Indische Compagnie) in 1602. Een van de kantoren van de VOC was in Amsterdam. De 17 bazen, de Heren Zeventien, stuurden schepen naar de Oost (=Indonesië) om de producten te halen die ze in Nederland niet hadden en duur konden verkopen, zoals kruidnagels, zwarte peper, nootmuskaat, en foelie. En later ook katoen en zijde. De VOC bestond ± 200 jaar (tot 1799) en Nederland is in die periode heel erg rijk geworden. Voor Indonesië betekende de VOC vooral veel ellende. Ze waren al arm, maar nu werden ze door de VOC nog armer omdat alle Indonesiërs 1/5 deel van hun grond moesten bebouwen met producten voor de VOC. Nadat de VOC was gestopt bleef Indonesië 6
toch nog arm omdat de Nederlanders de beste stukken grond hadden en alles zelf hielden; Indonesië bleef een Nederlandse kolonie (Nederlands Indië). Niet alle Nederlanders waren het daarmee eens. De Tweede Wereldoorlog Tijdens de tweede wereldoorlog werd Nederland bezet door de Duitsers. In 1942 vielen de Japanners Indonesië binnen. De producten (olie, rubber rijst, specerijen) gingen nu naar de Japanners. Mensen moesten al hun gouden sieraden en juwelen afstaan. Alle mensen die blank waren moesten uit hun huizen en werden opgesloten in kampen. Het werd een zware tijd. De Japanners maakten van Bahasa Indonesia de officiële taal. Toen Duitsland en Japan de oorlog verloren hadden gingen de Japanners weer weg. Maar de Indonesiërs wilden niet meer dat de Nederlanders terug kwamen en zij nog een kolonie bleven. Na 15 augustus 1945 toen er een echt einde kwam aan de Japanse bezetting, veranderde er veel in Indonesië. De Indonesiërs wilden geen Nederlandse regering meer. Ze wilden vrij zijn. Op 17 augustus 1947 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen door Soekarno en Hatta (twee onafhankelijkheidstrijders uit Indonesië). Het duurde nog 4 jaar met veel vechten voordat Indonesië echt helemaal vrij was van Nederland en zij een eigen regering met een president hadden: Soekarno. Indonesië nu Indonesië heeft nu als president Yudhoyono, hij is in 2006 als president gekozen. Het is een moeilijk land om te regeren omdat Indonesië allemaal uit kleine eilandjes bestaat. De taal die op school wordt geleerd is Bahasa Indonesië maar sommige mensen spreken ook een andere taal. De hoofdstad van Indonesië is nog steeds Jakarta (in de Nederlandse tijd heette dat Batavia) en daar zit ook de regering. Indonesië heeft 27 provincies en heeft als munteenheid (dat zijn munten zoals de euro) de rupiah. De vlag van Indonesië is rood en wit, het rood is van het bloed en wit is van de geest van de mens.
7
Vrijheidsbeeld
Indonesische vlag
8
4. Het geloof Islam De Islam is het grootste geloof van Indonesië. Dit geloof werd vroeger gebracht door de Arabische en Maleise specerijenhandelaren via de zee. Nu is ongeveer 85% van de mensen islamitisch (moslim). Overal in het land kun je moskeeën vinden, en bijna alle mensen (behalve kinderen en zieken) doen mee aan de Ramadan. Dat is dat je overdag niks mag eten en als de zon onder gaat mag het wel weer. Indonesië is ook het grootste islamitische land ter wereld. Christendom Het christendom is door de Europeanen naar Indonesië gebracht; 9% van de mensen is christen. De christenen zijn of katholiek of protestant en hebben hun eigen kerken. Boeddhisme In Indonesië zijn nu ongeveer 1,6 miljoen mensen boeddhist. Het grootste boeddhistische monument staat op het eiland Java en heet de Borubudur. Het is een bijzonder monument en heeft de vorm van een pyramide. Het is gebouwd rond 800 en er zijn veel terrassen, trappen en stupa’s. Stupa’s zijn opengewerkte stenen met in het midden een boeddha beeld. Het brengt geluk als je dat boeddhabeeld aanraakt. Op Bali zijn ook boeddhistische tempels. Als je naar binnen wil moet je schoenen en sokken uitdoen en je knieën moeten bedekt zijn met een sarong (soort van doek). Hindoeïsme Ongeveer 2% van de mensen in Indonesië hindoe. De meeste mensen die hindoe zijn wonen op het eiland Bali; ongeveer 90% van de Balinezen is hindoe. Dat kun je overal aan zien. Alle mensen en winkels hebben hun eigen offeraltaar. De Balinese mensen maken elke dag minstens 1 offer, dat is een bakje met bloemen, iets lekkers (rijst of een snoepje, koekje) en wierook erin. De offers die op de grond staan zijn voor de kwade grondgeesten en die hoger staan zijn voor andere goede geesten. Er zijn ook heel veel grote hindoe tempels, die erg mooi versierd zijn. Als je in de tempel wil moeten je knieën en 9
schouders bedekt zijn met een sarong (is doek) en moet je een slendang (stoffen ceintuur) om je middel. Het geloof bepaalt heel erg het leven van de Balinezen, met heel veel familie en dorpsrituelen, tempelvieringen, feestelijke dansen en processies. Ook crematies (lijkverbrandingen) zijn belangrijk. Crematies zijn vrolijke bedoeningen met hele mooie kleren en de vrouwen dragen hoge torens met bloemen en vruchten op hun hoofd. Ook worden er dieren geslacht. Een van de feestelijke dansen is de kecak-dans. Er zitten dan heel veel mannen in een kring, ze zingen, dansen, en brengen een apenleger uit een oud Indiaas dichtwerk tot leven. Dat vind ik een mooie en bijzondere dans. Er doen ook heel mooi verklede en opgemaakte vrouwen mee. De vulkaan de Gunung Agung is de heilige berg waar de goden wonen en een plaats waar veel heilige krachten zijn. Dit is de belangrijkste heilige plaats van Bali waar heel veel offers worden gebracht.
Huistempel
10
Boeddha
De kecakdans
Stupa 11
5. Het eten Het eten in Indonesië bestaat het meest uit gekookte witte rijst met kleine schaaltjes met ander eten erbij zoals vlees, kip, vis of groenten. In veel gerechten wordt kokos(melk) verwerkt. Soms ook heel veel sambal (hete peper). Het eten in Indonesië komt soms ook uit Nederland, India, Arabië, Portugal of uit China. Op Bali eten ze bijna geen brood, maar ze hebben het wel voor de toeristen. Als je daar gaat eten wordt vaak iets in palmbladeren verpakt of er op gelegd als een soort bord. Net zoals in de rest van Indonesië eten de mensen op Bali bijna altijd rijst. Nasi Goreng (gebakken rijst met groenten) is erg bekend en ook de saté (vlees, vis, of kokos aan een stokje). Er zijn veel cacaobonen op Bali maar er is niks van chocola. Wel van koffie. Er is heel veel fruit, het meeste komt zo uit de natuur. De vruchten zijn: papaya, banaan, appel, sinaasappels, ananas, (water)meloen, mango’s en andere tropische vruchten. Op Bali drinken ze veel vruchtensappen zoals citroensap, bananenshake, papayasap, sinaasappelsap en nog meer. Ze hebben ook kruidnagels voor de smaak en tegen tandpijn, vanille voor vanille ijs en voor drank. Bij de zee worden veel vis en schelpdieren gegeten. Je moet goed uitkijken als je water gaat drinken of ijs eten want dat is niet altijd schoon.
12
Koffiebonen
Fruit
13
7. High 5 Rehab High 5 Rehab is opgericht door Marieke de Wit in oktober 2003. High 5 Rehab betekent een “high 5” en revalidatiecentrum (dat is een centrum waar kinderen oefenen om weer zelfstandig dingen te kunnen doen zoals zwemmen, staan, lopen, en in een rolstoel zitten). In het begin, toen High 5 Rehab net bestond is Marieke een aantal kinderen thuis gaan helpen. Nu hebben ze echt een mooi gebouw waarin de kinderen geholpen worden. Deze spullen en dingen hebben ze nu: Een mooie grote oefenzaal Een zwembad waarin de kinderen oefenen Een toolshop waarin ze van alles maken: rolstoelen, looprekken, braces (dat is een houder voor je vingers, benen of voeten) ortheses (dat is een kunstarm of kunstbeen), speciale kussentjes voor in een rolstoel, speciale schoenen De gehandicapte kinderen van High 5 Rehab komen 2 of 3 keer per week naar High 5 Rehab om dingen te leren (therapie). Dat bestaat uit: - Leren staan en lopen (looptraining) - Als ze zo gehandicapt zijn om niet naar school te kunnen, worden ze door hun ouders gebracht en leert High 5 Rehab hen lezen en schrijven in het gebouw.
- Trainen met de weerstand van het water (dat is dat je iets extra moeilijk kan maken door in het water te bewegen en zo sterker te worden ). - Oefeningen voor de spieren, om de kinderen ze beter te laten voelen en om de pijn te verminderen. Nu werken er 9 mensen, 5 zijn opgeleid tot assistent fysiotherapeut (om de kinderen te helpen), 1 werkt er in de toolshop. Er is 1 nachtwacht, 2 managers en er zijn veel sponsoren. Mijn moeder heeft er ook heel veel geld van haar promotie naar toegebracht met mij en mijn vader. Ik vond het heel bijzonder. Mijn moeder die reuma-arts is, heeft ook naar een aantal kinderen gekeken.
14
De oefenzaal van High 5 Rehab
15
8. Bahasa Bahasa is de officiële taal van Bali en er zijn nog veel dialecten. Er zijn ook Nederlandse woorden in die taal zoals bel of kantoor! De taal komt uit Maleis en er zijn ook nog Chinese, Engelse en Indiase woorden in. Hier 1 tot en met 10 in het Bahasa. Ik ken alle cijfers tot 110 uit mijn hoofd en nog een paar andere woorden. 1. 2. 3. 4. 5.
satu dua tiga empat lima
6. enam 7. toedjuuh 8. delaapan 9. sembilan 10. sepuluh
20. duapuluh 21. dua puluh satu 30. tiga puluh 100. seratus 200. seratus dua puluh
nee = tidak ja = ya dankjewel = terima kasih dag = permisi hallo = halo Goedemorgen mevrouw = slamat pagi, Bu. Welterusten = slamat tidur Tot ziens = sampai jumpa Goede reis = selamat jalan Kijk uit = hatti-hatti Sorry = maaf Dat geeft niet hoor = ah tidak apa-apa Ik heet = nama saya Hoe heet u = siapa nama anda Ik kom uit Nederland = saya datang dari Belanda. Ayam = kip Ayam-ayam = kippen Anak = kind Anak-anak = kinderen
16
Nawoord
Ik vond dit een heel leuk werkstuk om te maken. Ik heb er heel veel van geleerd. Ik hoorde ook van mijn moeder dat mijn oma (dat wist ik al) mijn overgroot opa en oma en nog meer familie in Indonesië op Java hebben gewoond! Ze liet mij ook foto’s zien. Dat vond ik heel bijzonder om te horen en zien. Ik vond hoofdstuk 4 leuk om te maken omdat er eigenlijk best veel geloven zijn maar ook omdat ik alleen op Bali ben geweest en ik dacht dat iedereen in Indonesië hindoe was! Ik hoop dat jullie dit ook een leuk werkstuk vonden. Groetjes van Pomme.
januari 2008
17
Bronvermelding Boeken: -
WWW-TERRA, deel 1. Wij Willen Weten. Indonesië.
Saskia Rossi
-
Met het oog op Indonesië Messenas / Fisher
-
Vragen over Azië: Indonesië
-
Wat & Hoe Indonesisch Samengesteld door Van Dale Lexicografie
-
Bali & Lombok Capitool Reisgidsen
Internet: -
www.high5rehab.org
18
