Avastin bij acute maculadegeneratie De oogarts heeft bij u ‘natte’ maculadegeneratie vastgesteld en de mogelijkheid van behandeling met Avastin - injecties. In deze folder leest u meer over deze ziekte en de behandeling ervan. Als u naar aanleiding van deze folder vragen heeft bespreek deze dan met uw oogarts. Oorzaak Maculadegeneratie (MD) betekent achteruitgang of slijtage van de gele vlek (de macula.) De macula is een klein maar belangrijk onderdeel van het netvlies, de lichtgevoelige laag van het oog. Bij deze ingrijpende aandoening neemt de gezichtsscherpte af, waardoor u moeite heeft om te lezen of gezichten te herkennen. Er bestaan twee vormen van maculadegeneratie: een ‘droge’ en een ‘natte’ vorm (exsudatieve maculadegeneratie). Bij de droge vorm gaat het gezichtsvermogen langzaam achteruit. De natte vorm is een agressieve variant van maculadegeneratie, waarbij het gezichtsvermogen zeer snel, soms in enkele weken, terugloopt. Verschijnselen (natte maculadegeneratie) Bij natte maculadegeneratie worden in de gele vlek nieuwe bloedvaatjes gevormd die van slechte kwaliteit zijn. Deze bloedvaatjes (vaatnieuwvormingen) kunnen vocht gaan lekken. Dit vocht hoopt zich op onder de gele vlek waardoor macula-oedeem ontstaat. De nieuwe vaatjes kunnen ook kapot gaan waardoor een bloeding in het oog ontstaat. In beide gevallen raakt het beeld vervormd en gaan rechte lijnen krom staan. Daarbij kan een waas of donkere vlek worden waargenomen. Avastin Avastin is een geneesmiddel dat nieuwe vaatgroei en vaatlekkage remt door het blokkeren van een belangrijke groeifactor, VEGF genaamd. Onderzoek heeft uitgewezen dat blokkade van deze groeifactor in het oog de vaatnieuwvorming afremt. Avastin werd op de markt gebracht als aanvullende behandeling bij darmkanker maar bleek tevens zeer effectief als oogmedicijn. Sinds 2005 gebruiken wereldwijd oogartsen Avastin voor de behandeling van natte maculadegeneratie en andere oogaandoeningen waarbij lekkende, nieuwe bloedvaatjes zijn betrokken.
Inmiddels zijn er drie anti-VEGF middelen: Bevacizumab ( merknaam Avastin®), van firma Genentech/ Roche Ranibizumab ( merknaam Lucentis®), van firma Genentech/ Novartis Pegaptanib (merknaam Macugen®), van firma Eyetech/Pfizer Van deze middelen zijn Lucentis en Macugen geregistreerd voor de behandeling van natte maculadegeneratie. Avastin is wel geregistreerd voor de behandeling van darmkanker maar niet voor de behandeling van maculadegeneratie. Toch wordt Avastin veel door oogartsen gebruikt. Per jaar worden op de afdeling oogheelkunde van het LUMC ongeveer 1500 injecties gegeven met gunstige resultaten. Ook de andere universiteitsziekenhuizen in Nederland gebruiken Avastin voor maculadegeneratie. Het gebruik van een middel zonder registratie heet off-labelgebruik. Alleen de fabrikant van een medicijn kan een medicijn laten registreren voor behandeling van een aandoening. Dit kan nadat de firma onderzoek heeft verricht dat aan bepaalde criteria voldoet. De fabrikant van Avastin heeft verondersteld dat Avastin niet zou werken voor maculadegeneratie omdat het molecuul van Avastin te groot zou zijn om goed in het netvlies door te dringen. Daarom is deze firma Lucentis gaan ontwikkelen, deze stof lijkt erg op Avastin maar het molecuul is kleiner. In afwachting daarvan zijn oogartsen Avastin gaan gebruiken en bleek het middel toch effectief. Er zijn inmiddels veel wetenschappelijke studies en publicaties die de werking van Avastin bevestigen. Deze studies zijn niet zodanig opgezet dat ze voldoen aan criteria voor registratie. Deze registratie zal er ook niet komen; zelfs als artsen de juiste studies doen kunnen zij het middel niet laten registreren. De firma heeft geen plannen voor verder onderzoek en registratie van Avastin, nu ze al Lucentis produceren. Avastin is vele malen goedkoper dan Lucentis. Uit de onderzoeken die tot nu toe zijn verricht lijkt Macugen minder effectief dan Lucentis en Avastin. Macugen wordt daarom voor deze aandoening door ons niet gebruikt. Lucentis en Avastin worden inmiddels in verschillende landen in klinische studies met elkaar vergeleken. In Nederland wordt momenteel een dergelijke studie verricht door een groep van universiteitsziekenhuizen, waaronder het LUMC, gesubsidieerd door het ministerie van VWS. Het zal nog even duren voordat duidelijk is wat de verschillen zijn tussen de twee middelen. Voorlopig hebben de universiteitsziekenhuizen besloten door te gaan met het aanbieden van off-label Avastin – behandeling aan hun patiënten met maculadegeneratie.
Eerste polibezoek U wordt in het LUMC onderzocht door oogartsen van het Maculateam. Dit zijn artsen met uitgebreide kennis en ervaring over maculadegeneratie. Zij zullen een volledig oogonderzoek doen. U zult daarbij altijd pupilverwijdende druppels krijgen in beide ogen. Dat betekent dat u niet zelf kunt autorijden. Meestal zijn er al contrastfoto’s (fluorescentiefoto’s) gemaakt door uw eigen oogarts. In het LUMC zal ook een OCT – onderzoek verricht worden, een niet-belastend onderzoek dat veel aanvullende informatie geeft over de macula. De oogarts bespreekt met u of uw maculadegeneratie in aanmerking komt voor Avastin – behandeling. Uw begeleider mag altijd bij dit gesprek aanwezig zijn. U kunt vragen stellen als niet alles duidelijk is. Als u akkoord gaat met de behandeling worden de afspraken voor de injecties gemaakt. Als de oogarts meent dat uw maculadegeneratie geschikt is voor behandeling met Avastin dan krijgt u daarvoor 3 behandelafspraken met een tussenpoos van ongeveer 6 weken. De injectieprocedure Het medicijn Avastin wordt door middel van een injectie direct in de oogbol ingebracht (intravitreale injectie.) Eerst wordt het oog verdoofd met oogdruppels waarna er een verdovingsprikje volgt op de plaats waar de injectie wordt gegeven. Daarna wordt het oog met een klemmetje open gehouden en gedesinfecteerd met betadine (jodium) oplossing, vervolgens kan de Avastin worden ingespoten. De gehele ingreep is nagenoeg pijnloos en duurt circa een kwartier. Door de verdoving zal het oog direct rood worden (bloeduitstorting.) Dit is onschuldig en verdwijnt na 3 tot 10 dagen. Het oog zal circa één dag licht geïrriteerd aanvoelen. Na de injectie mag u niet in uw oog wrijven. We adviseren u niet zelf auto te rijden op de dag van de behandeling. Bijwerkingen en complicaties van de injectie Bijwerkingen en complicaties in het oog na de injectie van Avastin kunnen zijn: Bij minder dan één op de honderd injecties hebben wij een steriele ontsteking in het oog waargenomen, uveïtis. Patiënten beginnen dan binnen één dag na de behandeling troebelingen te zien en hebben soms pijn. De ontsteking kan goed behandeld worden met oogdruppels, dit kan echter wel enkele weken in beslag nemen. De Avastin is gewoon werkzaam ondanks de ontsteking. Schade aan de lens of het netvlies (zeer zeldzaam.) Een bloeding (zeer zeldzaam.)
Bacteriële infectie van de oogbol, Endophthalmitis (zeer zeldzaam.) Hierbij zijn er klachten van pijn en sterke achteruitgang van het zien, begint 2 of 3 dagen na de injectie. Bijwerkingen van Avastin op de rest van het lichaam Als het middel wordt toegepast bij de behandeling van darmkanker, kan het algemene bijwerkingen geven, voornamelijk verhoogde bloeddruk en stollingsproblemen. Bij gebruik van Avastin in het oog is er nog geen uitgebreid onderzoek gedaan naar bijwerkingen elders in het lichaam. Oogartsen denken en ervaren dat het risico op deze problemen bij oogpatiënten laag is omdat de dosis in het oog 400 maal lager is en het middel in de glasvochtruimte van het oog komt en niet direct in de bloedbaan. Desondanks zijn we voorzichtig bij patiënten die recent (minder dan een half jaar van tevoren) een hartinfarct of herseninfarct hebben doorgemaakt of die een zeer hoge bloeddruk hebben. In deze gevallen kiezen we er soms voor geen behandeling met Avastin te starten. Mochten er nieuwe gegevens over algemene bijwerkingen bekend worden, dan zullen we u daarover uiteraard informeren. Verdere behandeling Circa 4 weken na de derde injectie zal u poliklinisch worden gecontroleerd en wordt het resultaat met u besproken. Omdat het medicijn raakt uitgewerkt, zullen bij de meeste patiënten uiteindelijk meer injecties nodig zijn. U dient daarom met regelmaat voor controle gezien te worden. Indien u bent verwezen door uw eigen oogarts voor deze behandeling dan zullen de vervolgcontroles uiteindelijk weer daar plaatsvinden. Uw oogarts en het LUMC hebben daarover afspraken gemaakt. Indien nodig verwijzen zij u in de toekomst weer naar het LUMC voor aanvullende behandeling. Het komt voor dat patiënten deze controles en behandeling als belastend ervaren. Mocht u om welke reden dan ook willen stoppen met de behandeling, dan kan dat uiteraard. Wij adviseren u dan wel dit eerst met ons te bespreken, zodat wij op uw vragen kunnen ingaan en ook kunnen uitleggen in hoeverre uw oog meer kans loopt op blijvende schade door het staken van de behandeling. Verwachtingen van de behandeling Het is lastig voorspellingen te doen over het te verwachten resultaat. Er zijn diverse factoren die daarbij een rol spelen, onder andere hoe lang de aandoening al bestaat, hoe het gezichtsvermogen is bij aanvang van de behandeling etc. Bij een deel van de patiënten treedt verbetering van het gezichtsvermogen op. Het is ook mogelijk dat het gezichtsvermogen niet
verbetert, maar dat verdere achteruitgang gestopt wordt. In enkele gevallen werkt de Avastin niet, dan zal gezocht worden naar andere behandelmogelijkheden. Daarnaast is het mogelijk dat door de Avastin injecties een natte maculadegeneratie weer een droge maculadegeneratie wordt. De natte maculadegeneratie heeft dan meestal wel blijvende schade achtergelaten, het is daarom niet reëel te verwachten dat het zien zal verbeteren tot het niveau van voor de maculadegeneratie. Bij klachten Indien u klachten krijgt van pijn of wazig zien dan dient u met spoed contact op te nemen met de polikliniek oogheelkunde van het LUMC. Meldt dan dat u een injectie heeft gehad in uw oog. Polikliniek Oogheelkunde Verpleging: 071 – 5262379 (8.30 tot 16.00 uur) Verpleegafdeling Oogheelkunde 071 – 5263865 (buiten kantooruren) Bereikbaarheid Polikliniek Oogheelkunde J3 Albinusdreef 2 2300 RC Leiden Administratie: 071 – 5268030: voor afspraken (9.00 tot 16.00 uur) Meer informatie www.mdvereniging.nl
