U N I
V
V
E
E
R
R
S
S
I
I
T
T
A
A
I
I
R
R
E
E
Z
Z
I
I
E
E
K
K
E
E
N
N
H
H
U
U
I
I
Z
Z
E
E
N
N
DIENST SLACHTOFFERONTHAAL PARKET LEUVEN Gerechtsgebouw Smoldersplein 5, 3000 Leuven Tel: (016)27 25 26 en (016)27 25 27 Op weekdagen van 09.00 u tot 17.00 u (op vrijdag tot 16.00 u)
I
Sociaal Werk U.Z. Gasthuisberg Tel: (016)33 22 11 en vragen naar een sociaal werker of via de mortuariumbediende
N
DIENST GERECHTELIJKE GENEESKUNDE U.Z. LEUVEN Mortuarium U.Z. Gasthuisberg Herestraat 49, 3000 Leuven Via de hoofdingang, rode pijl volgen tot de 2de verdieping, volg dan de wegwijzer ‘MORTUARIUM’. Tel: (016)34 46 60 Bezoekuren: op weekdagen van: 09.00 u tot 10.45 u 14.00 u tot 15.45 u 18.15 u tot 19.15 u tijdens de weekends van: 09.00 u tot 10.45 u 14.00 u tot 17.15 u
U
NUTTIGE INFORMATIE
L
Informatie over
E
E
het onderzoek van het gerecht
U
U
bij een onverwacht overlijden
V
V
E
E
L
Verantwoordelijke uitgever: U.Z. Leuven Herestraat 49 3000 Leuven
Februari 1999
AUTOPSIE in de Universitaire Ziekenhuizen Leuven
N
N
maart 1999
1
VOORWOORD Het plotse verlies van iemand die u dierbaar is,is erg pijnlijk en roept vele vragen op. U wilt zo snel mogelijk en in alle sereniteit bij uw dierbare zijn en afscheid kunnen nemen. Het onderzoek door het gerecht lijkt dit te belemmeren en kan voor nog meer verwarring zorgen. Wat gaat er gebeuren? Waarom? Waartoe dienen al die onderzoeken? Waarom duurt het zolang? Wordt er misschien iets verzwegen? Deze brochure probeert een antwoord op deze vragen te geven. Wij zijn ons ervan bewust dat er nog vele vragen onbeantwoord blijven, vandaar dat u ook enkele adressen vindt waar u terecht kunt. We hopen echter dat deze brochure een klein hulpmiddel kan zijn tijdens deze moeilijke periode van verwarring en verdriet.
VRAAG 1: WAAROM VOERT HET GERECHT EEN ONDERZOEK UIT? Als een overlijden in onduidelijke omstandigheden heeft plaatsgevonden of wanneer de doodsoorzaak onduidelijk is, wordt het Parket hiervan op de hoogte gebracht. Bij een duidelijk gewelddadig overlijden is er altijd een tussenkomst van het Parket. De Procureur des Konings stelt in een dergelijke situatie een onderzoek in. Dit onderzoek wordt door de onderzoeksrechter overgenomen wanneer deze door de Procureur wordt gevorderd. Het is belangrijk om alle sporen na te gaan. Alleen op die manier kan men proberen de waarheid te achterhalen en meer duidelijkheid te krij-
Het groeten kan tijdens de bezoekuren in het mortuarium van het U.Z. Gasthuisberg. Het is goed om afscheid te nemen van de overledene, het helpt u bij het verwerken van dit onverwacht overlijden. Desgewenst kan men zich hierbij laten begeleiden. U kunt hiervoor contact opnemen met de dienst Sociaal Werk van het U.Z. Gasthuisberg of dit laten weten aan de mortuariumbediende. Een persoonlijke inbreng bij het opbaren (kleding, knuffeldier enz.) is zeker te bespreken met de mortuariumbediende of de begrafenisondernemer.
VRAAG 9: WAT GEBEURT ER MET DE KLEDIJ EN ANDERE VOORWERPEN? Soms worden deze door het Parket in beslag genomen voor onderzoek. Daarna kunnen deze eventueel en mits toelating worden terugbezorgd via de dienst Slachtofferonthaal van het Parket te Leuven. Daarnaast zijn er de persoonlijke bezittingen die bij de overledene blijven en kunnen worden afgehaald in het ziekenhuis of in het mortuarium.
VRAAG 10: HOE LANG DUURT HET EIGENLIJKE ONDERZOEK DOOR HET GERECHT? Dit valt moeilijk te voorspellen. Sommige onderzoeken duren een aantal maanden, andere duren dan weer een aantal jaren. Voor informatie over de stand van het onderzoek, inzage in het gerechtelijk dossier enz. kunt u best contact opnemen met de dienst Slachtofferonthaal van het Parket te Leuven.
De brochure is een initiatief van het Centrum voor Forensische Geneeskunde, de dienst Sociaal Werk en het Mortuarium van de U.Z. Leuven, in samenwerking met het Parket Leuven (dienst Slachtofferonthaal).
6
tificatie ettelijke dagen tot zelfs weken, een zeldzame keer maanden aanslepen. Men dient immers zoveel mogelijk gegevens uit het leven van de overledene te verzamelen om deze te vergelijken met de vaststellingen. Hiervoor dient - hoe pijnlijk ook - de hulp ingeroepen te worden van de familie. Vaak bestaat er immers een vermoeden over de identiteit, zonder dat er zekerheid is. Daarom zal bijvoorbeeld het gerechtelijk laboratorium worden ingeschakeld voor het onderzoek van vingerafdrukken en zal een tandarts worden gevraagd voor een tandheelkundig onderzoek. Soms is het zelfs noodzakelijk zijn toevlucht te nemen tot een vergelijkend DNA-onderzoek (onderzoek van het erfelijk materiaal), waarbij het zogenaamde DNA-profiel (‘DNA-fingerprints’) van de overledene wordt vergeleken met DNAprofielen van familieleden. Het is heel belangrijk, zowel voor het onderzoek als voor de nabestaanden, dat de grootst mogelijke zekerheid over de identiteit wordt bekomen. Een persoonsbeschrijving en persoonlijke voorwerpen kunnen reeds belangrijke aanwijzingen opleveren, maar geven niet altijd volledige zekerheid. Iedereen is zich bewust van de tergende onzekerheid gedurende deze periode, maar toch wordt aan de nabestaanden enig begrip gevraagd.
gen met betrekking tot het overlijden. Om die reden zal de Procureur naast het onderzoek door de bevoegde politiediensten, vaak een beroep doen op andere deskundigen b.v. een wetsarts, een verkeersdeskundigen enz. Deze onderzoeksdaden zijn ook in het belang van de nabestaanden, om een beter zicht te krijgen op wat er precies gebeurd is.
VRAAG 8: AFSCHEID NEMEN: WANNEER EN WAAR?
VRAAG 3: WAT IS EEN UITWENDIG ONDERZOEK VAN HET LICHAAM?
Er kan nagenoeg altijd afscheid worden genomen van de overledene. In vele gevallen kan dit zowel voor als na de autopsie. Soms is een bezoek voor het onderzoek niet mogelijk zoals bij zware verwondingen of bij doding waarbij b.v. naar sporen dient te worden gezocht. Na een autopsie kunnen de verwondingen worden verzorgd. Slechts bij verminking en langere overlijdensduur wordt begroeten zeer moeilijk en zal dit worden ontraden. Dit zal steeds met de familie worden besproken.
In vele gevallen wordt aan de wetsarts gevraagd ter plaatse te komen om een eerste onderzoek uit te voeren, een zogenaamde uitwendige schouwing. Dit wordt bij voorkeur ter plaatse uitgevoerd maar kan naargelang de omstandigheden ook plaatsvinden bij een begrafenisondernemer of in een ziekenhuis. De uitwendige schouwing is een volledig klinisch onderzoek van het lichaam, waarbij gezocht wordt naar de mogelijke doodsoorzaak.Tevens wordt aandacht besteed aan een aan-
VRAAG 2: HOE VERLOOPT EEN ONDERZOEK DOOR HET GERECHT? De Procureur des Konings of de onderzoeksrechter leidt het onderzoek. De politiediensten proberen de omstandigheden van het overlijden te achterhalen door middel van verhoren, een buurtonderzoek en dergelijke meer. De wetsarts onderzoekt het lichaam. Hij kan een uitwendig onderzoek uitvoeren of een inwendig (autopsie). Het lichaam wordt gedurende die tijd ter beschikking gehouden van de Procureur des Konings. Dit houdt in dat de ambtenaar van de burgerlijke stand kan bijgevolg geen toestemming tot teraardebestelling geven. Eerst nadat de nodige onderzoeken zijn uitgevoerd, beslist de bevoegde parketmagistraat over de ‘vrijgave van het lichaam’. Het onderzoek door het gerecht loopt inmiddels voort totdat alle nodige gegevens zijn verzameld.
2
tal verschijnselen die aanwijzingen kunnen geven over het tijdstip van overlijden. Het is vaak onmogelijk om door middel van een uitwendig onderzoek de doodsoorzaak te bepalen. In dat geval kan de bevoegde onderzoeksmagistraat beslissen tot een autopsie. Bij een (mogelijk) misdrijf zal dit in de regel altijd gebeuren.
VRAAG 4: WAT IS EEN AUTOPSIE? De autopsie (inwendige schouwing) kan men best vergelijken met een uitgebreide heelkundige ingreep. Bij deze ingreep opent en onderzoekt de arts zorgvuldig de romp en het hoofd. Desgevallend worden ook de rug en de ledematen nagekeken. Na dit uitgebreide onderzoek, dat vaak meerdere uren duurt, worden alle insnijdingen opnieuw gesloten, net zoals na een heelkundige ingreep. De mortuariumbedienden verzorgen het lichaam zoals bij iedere overledene; het wordt gewassen, aangekleed en opgebaard. Een autopsie wordt regelmatig aangevuld met meer gespecialiseerde onderzoeksmethoden die aanzienlijk meer tijd (meestal enkele maanden) vergen, waardoor het definitieve resultaat vaak lang op zich laat wachten. Zo zal bijna altijd een zogenaamd microscopisch weefselonderzoek gebeuren.Van verscheidene organen worden stukjes weefsel (biopsies) afgenomen, die in het laboratorium onder de microscoop worden onderzocht. Een andere veelvuldige toepassing is het toxicologisch onderzoek. Zo kunnen in een gespecialiseerd laboratorium b.v. geneesmiddelen, drugs, giftige stoffen enz. worden opgespoord in het bloed. Het is belangrijk dat het onderzoek zo volledig mogelijk is. Niettemin zal dit altijd met het nodige respect voor de overledene en diens nabestaanden gebeuren. Steeds zal de grootst mogelijke inspanning worden geleverd om het lichaam na het onderzoek te verzorgen en op te baren.
VRAAG 5: WAAR GEBEURT DE AUTOPSIE? In het arrondissement Leuven is een van de wetsartsen verbonden aan het U. Z. Gasthuisberg, waar een grondig en verzorgd onderzoek van de overledene in de beste omstandigheden mogelijk is.Vandaar dat het lichaam in de meeste gevallen zal worden overgebracht naar het mortuarium van het U.Z. Gasthuisberg, waar de autopsie zal plaatsvinden. Deze overbrenging gebeurt door een begrafenisondernemer die door de bevoegde instantie wordt gevorderd. Indien mogelijk wordt hierbij rekening gehouden met de keuze van de familie.
VRAAG 6: WANNEER WORDT HET LICHAAM VRIJGEGEVEN? Vrijgave van het lichaam betekent voor de familie dat ze de nodige schikkingen kan treffen voor de teraardebestelling. In de regel wordt het lichaam door de parketmagistraat vrijgegeven binnen 2 à 3 dagen. In uitzonderlijke gevallen kan het langer duren, zoals bij problemen met de identificatie. Een zeldzame keer zal alleen toestemming tot begraving worden gegeven. In dat geval heeft de parketmagistraat beslist dat een crematie eventuele bijkomende onderzoekingen in het gedrang kan brengen. Voor de teraardebestelling kan de familie steeds beroep doen op een begrafenisondernemer naar eigen keuze. Het lichaam kan volgens de wens van de familie naar een andere opbaarplaats worden overgebracht.
VRAAG 7: HOE GEBEURT DE IDENTIFICATIE VAN DE OVERLEDENE? Meestal is de identiteit van de overledene duidelijk. Soms echter kan aan de nabestaanden gevraagd worden om de overledene te komen herkennen. Indien een herkenning op het zicht niet meer mogelijk is, zoals bij ernstige verminking of een lange overlijdensduur, kan de iden-
4
tal verschijnselen die aanwijzingen kunnen geven over het tijdstip van overlijden. Het is vaak onmogelijk om door middel van een uitwendig onderzoek de doodsoorzaak te bepalen. In dat geval kan de bevoegde onderzoeksmagistraat beslissen tot een autopsie. Bij een (mogelijk) misdrijf zal dit in de regel altijd gebeuren.
VRAAG 4: WAT IS EEN AUTOPSIE? De autopsie (inwendige schouwing) kan men best vergelijken met een uitgebreide heelkundige ingreep. Bij deze ingreep opent en onderzoekt de arts zorgvuldig de romp en het hoofd. Desgevallend worden ook de rug en de ledematen nagekeken. Na dit uitgebreide onderzoek, dat vaak meerdere uren duurt, worden alle insnijdingen opnieuw gesloten, net zoals na een heelkundige ingreep. De mortuariumbedienden verzorgen het lichaam zoals bij iedere overledene; het wordt gewassen, aangekleed en opgebaard. Een autopsie wordt regelmatig aangevuld met meer gespecialiseerde onderzoeksmethoden die aanzienlijk meer tijd (meestal enkele maanden) vergen, waardoor het definitieve resultaat vaak lang op zich laat wachten. Zo zal bijna altijd een zogenaamd microscopisch weefselonderzoek gebeuren.Van verscheidene organen worden stukjes weefsel (biopsies) afgenomen, die in het laboratorium onder de microscoop worden onderzocht. Een andere veelvuldige toepassing is het toxicologisch onderzoek. Zo kunnen in een gespecialiseerd laboratorium b.v. geneesmiddelen, drugs, giftige stoffen enz. worden opgespoord in het bloed. Het is belangrijk dat het onderzoek zo volledig mogelijk is. Niettemin zal dit altijd met het nodige respect voor de overledene en diens nabestaanden gebeuren. Steeds zal de grootst mogelijke inspanning worden geleverd om het lichaam na het onderzoek te verzorgen en op te baren.
VRAAG 5: WAAR GEBEURT DE AUTOPSIE? In het arrondissement Leuven is een van de wetsartsen verbonden aan het U. Z. Gasthuisberg, waar een grondig en verzorgd onderzoek van de overledene in de beste omstandigheden mogelijk is.Vandaar dat het lichaam in de meeste gevallen zal worden overgebracht naar het mortuarium van het U.Z. Gasthuisberg, waar de autopsie zal plaatsvinden. Deze overbrenging gebeurt door een begrafenisondernemer die door de bevoegde instantie wordt gevorderd. Indien mogelijk wordt hierbij rekening gehouden met de keuze van de familie.
VRAAG 6: WANNEER WORDT HET LICHAAM VRIJGEGEVEN? Vrijgave van het lichaam betekent voor de familie dat ze de nodige schikkingen kan treffen voor de teraardebestelling. In de regel wordt het lichaam door de parketmagistraat vrijgegeven binnen 2 à 3 dagen. In uitzonderlijke gevallen kan het langer duren, zoals bij problemen met de identificatie. Een zeldzame keer zal alleen toestemming tot begraving worden gegeven. In dat geval heeft de parketmagistraat beslist dat een crematie eventuele bijkomende onderzoekingen in het gedrang kan brengen. Voor de teraardebestelling kan de familie steeds beroep doen op een begrafenisondernemer naar eigen keuze. Het lichaam kan volgens de wens van de familie naar een andere opbaarplaats worden overgebracht.
VRAAG 7: HOE GEBEURT DE IDENTIFICATIE VAN DE OVERLEDENE? Meestal is de identiteit van de overledene duidelijk. Soms echter kan aan de nabestaanden gevraagd worden om de overledene te komen herkennen. Indien een herkenning op het zicht niet meer mogelijk is, zoals bij ernstige verminking of een lange overlijdensduur, kan de iden-
4
tificatie ettelijke dagen tot zelfs weken, een zeldzame keer maanden aanslepen. Men dient immers zoveel mogelijk gegevens uit het leven van de overledene te verzamelen om deze te vergelijken met de vaststellingen. Hiervoor dient - hoe pijnlijk ook - de hulp ingeroepen te worden van de familie. Vaak bestaat er immers een vermoeden over de identiteit, zonder dat er zekerheid is. Daarom zal bijvoorbeeld het gerechtelijk laboratorium worden ingeschakeld voor het onderzoek van vingerafdrukken en zal een tandarts worden gevraagd voor een tandheelkundig onderzoek. Soms is het zelfs noodzakelijk zijn toevlucht te nemen tot een vergelijkend DNA-onderzoek (onderzoek van het erfelijk materiaal), waarbij het zogenaamde DNA-profiel (‘DNA-fingerprints’) van de overledene wordt vergeleken met DNAprofielen van familieleden. Het is heel belangrijk, zowel voor het onderzoek als voor de nabestaanden, dat de grootst mogelijke zekerheid over de identiteit wordt bekomen. Een persoonsbeschrijving en persoonlijke voorwerpen kunnen reeds belangrijke aanwijzingen opleveren, maar geven niet altijd volledige zekerheid. Iedereen is zich bewust van de tergende onzekerheid gedurende deze periode, maar toch wordt aan de nabestaanden enig begrip gevraagd.
gen met betrekking tot het overlijden. Om die reden zal de Procureur naast het onderzoek door de bevoegde politiediensten, vaak een beroep doen op andere deskundigen b.v. een wetsarts, een verkeersdeskundigen enz. Deze onderzoeksdaden zijn ook in het belang van de nabestaanden, om een beter zicht te krijgen op wat er precies gebeurd is.
VRAAG 8: AFSCHEID NEMEN: WANNEER EN WAAR?
VRAAG 3: WAT IS EEN UITWENDIG ONDERZOEK VAN HET LICHAAM?
Er kan nagenoeg altijd afscheid worden genomen van de overledene. In vele gevallen kan dit zowel voor als na de autopsie. Soms is een bezoek voor het onderzoek niet mogelijk zoals bij zware verwondingen of bij doding waarbij b.v. naar sporen dient te worden gezocht. Na een autopsie kunnen de verwondingen worden verzorgd. Slechts bij verminking en langere overlijdensduur wordt begroeten zeer moeilijk en zal dit worden ontraden. Dit zal steeds met de familie worden besproken.
In vele gevallen wordt aan de wetsarts gevraagd ter plaatse te komen om een eerste onderzoek uit te voeren, een zogenaamde uitwendige schouwing. Dit wordt bij voorkeur ter plaatse uitgevoerd maar kan naargelang de omstandigheden ook plaatsvinden bij een begrafenisondernemer of in een ziekenhuis. De uitwendige schouwing is een volledig klinisch onderzoek van het lichaam, waarbij gezocht wordt naar de mogelijke doodsoorzaak.Tevens wordt aandacht besteed aan een aan-
VRAAG 2: HOE VERLOOPT EEN ONDERZOEK DOOR HET GERECHT? De Procureur des Konings of de onderzoeksrechter leidt het onderzoek. De politiediensten proberen de omstandigheden van het overlijden te achterhalen door middel van verhoren, een buurtonderzoek en dergelijke meer. De wetsarts onderzoekt het lichaam. Hij kan een uitwendig onderzoek uitvoeren of een inwendig (autopsie). Het lichaam wordt gedurende die tijd ter beschikking gehouden van de Procureur des Konings. Dit houdt in dat de ambtenaar van de burgerlijke stand kan bijgevolg geen toestemming tot teraardebestelling geven. Eerst nadat de nodige onderzoeken zijn uitgevoerd, beslist de bevoegde parketmagistraat over de ‘vrijgave van het lichaam’. Het onderzoek door het gerecht loopt inmiddels voort totdat alle nodige gegevens zijn verzameld.
2
VOORWOORD Het plotse verlies van iemand die u dierbaar is,is erg pijnlijk en roept vele vragen op. U wilt zo snel mogelijk en in alle sereniteit bij uw dierbare zijn en afscheid kunnen nemen. Het onderzoek door het gerecht lijkt dit te belemmeren en kan voor nog meer verwarring zorgen. Wat gaat er gebeuren? Waarom? Waartoe dienen al die onderzoeken? Waarom duurt het zolang? Wordt er misschien iets verzwegen? Deze brochure probeert een antwoord op deze vragen te geven. Wij zijn ons ervan bewust dat er nog vele vragen onbeantwoord blijven, vandaar dat u ook enkele adressen vindt waar u terecht kunt. We hopen echter dat deze brochure een klein hulpmiddel kan zijn tijdens deze moeilijke periode van verwarring en verdriet.
VRAAG 1: WAAROM VOERT HET GERECHT EEN ONDERZOEK UIT? Als een overlijden in onduidelijke omstandigheden heeft plaatsgevonden of wanneer de doodsoorzaak onduidelijk is, wordt het Parket hiervan op de hoogte gebracht. Bij een duidelijk gewelddadig overlijden is er altijd een tussenkomst van het Parket. De Procureur des Konings stelt in een dergelijke situatie een onderzoek in. Dit onderzoek wordt door de onderzoeksrechter overgenomen wanneer deze door de Procureur wordt gevorderd. Het is belangrijk om alle sporen na te gaan. Alleen op die manier kan men proberen de waarheid te achterhalen en meer duidelijkheid te krij-
Het groeten kan tijdens de bezoekuren in het mortuarium van het U.Z. Gasthuisberg. Het is goed om afscheid te nemen van de overledene, het helpt u bij het verwerken van dit onverwacht overlijden. Desgewenst kan men zich hierbij laten begeleiden. U kunt hiervoor contact opnemen met de dienst Sociaal Werk van het U.Z. Gasthuisberg of dit laten weten aan de mortuariumbediende. Een persoonlijke inbreng bij het opbaren (kleding, knuffeldier enz.) is zeker te bespreken met de mortuariumbediende of de begrafenisondernemer.
VRAAG 9: WAT GEBEURT ER MET DE KLEDIJ EN ANDERE VOORWERPEN? Soms worden deze door het Parket in beslag genomen voor onderzoek. Daarna kunnen deze eventueel en mits toelating worden terugbezorgd via de dienst Slachtofferonthaal van het Parket te Leuven. Daarnaast zijn er de persoonlijke bezittingen die bij de overledene blijven en kunnen worden afgehaald in het ziekenhuis of in het mortuarium.
VRAAG 10: HOE LANG DUURT HET EIGENLIJKE ONDERZOEK DOOR HET GERECHT? Dit valt moeilijk te voorspellen. Sommige onderzoeken duren een aantal maanden, andere duren dan weer een aantal jaren. Voor informatie over de stand van het onderzoek, inzage in het gerechtelijk dossier enz. kunt u best contact opnemen met de dienst Slachtofferonthaal van het Parket te Leuven.
De brochure is een initiatief van het Centrum voor Forensische Geneeskunde, de dienst Sociaal Werk en het Mortuarium van de U.Z. Leuven, in samenwerking met het Parket Leuven (dienst Slachtofferonthaal).
6
U N I
V
V
E
E
R
R
S
S
I
I
T
T
A
A
I
I
R
R
E
E
Z
Z
I
I
E
E
K
K
E
E
N
N
H
H
U
U
I
I
Z
Z
E
E
N
N
DIENST SLACHTOFFERONTHAAL PARKET LEUVEN Gerechtsgebouw Smoldersplein 5, 3000 Leuven Tel: (016)27 25 26 en (016)27 25 27 Op weekdagen van 09.00 u tot 17.00 u (op vrijdag tot 16.00 u)
I
Sociaal Werk U.Z. Gasthuisberg Tel: (016)33 22 11 en vragen naar een sociaal werker of via de mortuariumbediende
N
DIENST GERECHTELIJKE GENEESKUNDE U.Z. LEUVEN Mortuarium U.Z. Gasthuisberg Herestraat 49, 3000 Leuven Via de hoofdingang, rode pijl volgen tot de 2de verdieping, volg dan de wegwijzer ‘MORTUARIUM’. Tel: (016)34 46 60 Bezoekuren: op weekdagen van: 09.00 u tot 10.45 u 14.00 u tot 15.45 u 18.15 u tot 19.15 u tijdens de weekends van: 09.00 u tot 10.45 u 14.00 u tot 17.15 u
U
NUTTIGE INFORMATIE
L
Informatie over
E
E
het onderzoek van het gerecht
U
U
bij een onverwacht overlijden
V
V
E
E
L
Verantwoordelijke uitgever: U.Z. Leuven Herestraat 49 3000 Leuven
Februari 1999
AUTOPSIE in de Universitaire Ziekenhuizen Leuven
N
N
maart 1999
1
