AR
Augmented ReAlity, nu en de toekomst ondeRzoek dooR FAbio VeRhelst VOORGEDRAGEN TOT HET BEKOMEN VAN HET DIPLOMA VAN BACHELOR IN DE BEELDENDE VORMGEVING ACADEMIEJAAR 2012-2013 PROMOTOR: RUDY BONNÉ LUCA SCOOL OF ARTS DEPARTEMENT SINT-LUCAS BEELDENDE KUNST GENT OPTIE BEELDENDE VORMGEVING
Augmented Reality, nu en de toekomst Onderzoek door Fabio Verhelst Augmented Reality (AR) of toegevoegde realiteit, wat is dit juist? Ronald Azuma, een Amerikaanse pioneer op vlak van AR, omschrijft het begrip zo: “Augmented Reality is an environment that includes both virtual reality and real-world elements. For instance, an AR user might wear translucent goggles; through these, he could see the real world, as well as computer-generated images projected on top of that world.” Kort samengevat geeft ons dat drie voorwaarden: het is een combinatie tussen het reële en het virtuele, het werkt in real time en het functioneert in drie dimensies. AR lijkt voor de meeste mensen misschien nog Science Fiction, maar niks is minder waar, het krijgt steeds meer functionele toepassingen. Dit is dan ook de reden van dit artikel, er is een ware technologische revolutie opkomst. Vele nieuwe, interessante zaken komen op ons af en dit op verschillende domeinen. In dit artikel zal vaak verwezen worden naar video’s en websites met voorbeelden. Om dit niet te abstract te maken en de kracht van AR te gebruiken, wordt er in dit artikel gebruik gemaakt van Layar, een mobile applicatie die dienst doet als Augmented Reality browser. U hoeft dus enkel de app te downloaden, met uw smartphone de pagina’s met stippellijnen te scannen en dit artikel wordt interactief. Iedereen fantaseert wel eens over de technologische toekomst en AR toepassingen komen zeer vaak voor in deze fantasieën. Een interessant voorbeeld om mee te beginnen is Sight, het afstudeerproject van Eran MayRaz en Danial Lazon, twee studenten aan de Bezaleal Academy of Arts in Jeruzalem. Zoals later in dit artikel zal worden aangetoond, zullen verscheidene zaken uit dit (voorlopig) fictieve filmpje binnenkort waarschijnlijk realiteit worden. Welke toepassingen zijn er reeds in de wereld en wat komt er in de nabije toekomst allemaal aan?
Augmented ART
miljard virtuele kubussen rond de volledige
Het werk waar hij het meeste bekendheid
voetbalstadium kan worden gespeeld, een
Omdat kunstenaars graag experimenteren
wereldbol in samenwerking met Intel. Deze
mee heeft verworven, was een samenwer- infiltratie met een virtuele luchtballon, die
met nieuwe technieken en dit meestal tot
kubussen veranderen van kleur wanneer
king met Mark Skwarek, ook een new media
dient als direct twitter hotline met de presi-
kunstenaar. Samen organiseerden ze een
dent, in het Witte Huis en het Pentagon, …
zeer interessante resultaten leidt, bekijken we een aantal voorbeelden van Augmented
guerilla kunstexpositie in het MoMA in New
Om het met Sander Veenhof zijn eigen woor-
Reality in verschillende kunst disciplines.
York door middel van AR, maar zonder dat
den te zeggen: “Overal waar je komt, is er veel meer dan je ziet.”
Eén van de grote namen binnen de AR kunst is Sander Veenhof, een Nederlandse
Een ander voorbeeld van AR binnen
new media kunstenaar. Veenhof is oorspron-
de kunst is het Green Box Project van het
kelijk bedrijfsinformaticus van opleiding en
Duitse biermerk Beck’s. Beck’s plaatste op
gebruikt zijn technologische kennis dan ook
verschillende locaties ter wereld groene
in zijn werk. Zijn interesse voor de virtuele
boxen, wanneer deze met de juiste smarter ergens iemand in de wereld op een van
phone applicatie gescand werden, kregen
Second Life, een computerspel waar men, deze kubussen ‘klikt’. Enkele maanden later
de toeschouwers een Augmented Reality
wereld werd aangewakkerd door sites als
kunstwerk te zien. Beck’s heeft 30 bekende
tegen betaling, een eigen karakter kan
maakte hij dit nog spectaculairder, hij laat
maken en een tweede, virtueel, leven kan
sindsdien de kubussen elke dag 1 meter stij-
het MoMA er zelf iets van wist. Kunstenaars
kunstenaars de kans gegeven om iets te
beginnen. De laatste jaren is hij voorna- gen, dus binnenkort zullen deze kubussen
van over de hele wereld konden hun werk
ontwerpen voor hun eigen box. Onder hen
melijk bezig met Augmented Reality. Meer
niet meer zichtbaar zijn vanop de aarde en
insturen en dit werd dan virtueel in het
ook de Belgische kunstenaar Arne Quinze,
bepaald met mobile gps-based AR, waarbij
is het meteen ook het eerste onzichtbare
MoMA geplaatst. Ook ontwierp Veenhof
die een Rock Stranger, zo noemt Quinze zijn
de toeschouwer gebruik moet maken van
virtuele kunstwerk.
een 7e verdieping voor het museum, zomaar, oranje rotsblokken, plaatste op het vrijheids-
een smartphone en een AR-applicatie, bij
Een ander werk van hem was de eerste AR
omdat het dit nog niet had en het mogelijk
Veenhof is dit Layar, om het werk te kunnen
flashmob, hij plaatste enkele QR-codes op
was met AR. Deze virtuele tentoonstelling
bezichtigen. Veenhof wil met zijn kunstwer- de Dam in Amsterdam, en wanneer mensen
blijft nog de komende 100 jaar zeker actief,
met een smartphone deze scanden, kwamen
zoals Veenhof zelf zegt. Het MoMA zelf kan
ken vooral aan het grote publiek laten zien wat de mogelijkheden van AR zijn in de toe-
er ook niks tegen beginnen, het is virtueel,
komst. Over zijn werkwijze zegt Sander zelf
enkel computerdata, het is er dus niet echt.
het volgende: “Ik zie het als een uitdaging
Veenhof beseft dat hij niet de eerste was met
om eerst iets te bedenken en dan pas te kij-
het idee van guerilla in het MoMA, dit was
beeld in New York door middel van AR. Het
ken of ik het ook echt kan maken”. Alles wat
de gekende street art kunstenaar Banksy. Hij
hij bedenkt, werkt hij zelf uit, soms met de
ging het museum binnen en hing er zomaar
hulp van enkele techneuten.
een eigen werk aan de muur. Veenhof heeft
werk van Arne Quinze diende als startsein
dan ook een ode aan Banksy verwerkt in de
voor het Green Box Project. Andere kunste-
Sander Veenhof creëerde een Augmented
expositie, een virtuele Banksy die zijn werk
naars die een box ter beschikking kregen zijn:
Festival, met de grote van 1 pixel, dus meteen
er virtuele figuren tevoorschijn zoals Darth
ophangt in het museum. Uit deze expositie
Nick Knight, Sam Spiegel, Kate MccGwire,
het kleinste werk ter wereld en tevens ook
Vader, Superman, een smurf, the Beatles,…
is het kunstenaarscollectief Manifest.AR ont- Shaniqwa Jarvis, Austra, Kenneth Cappello,
Reality werk voor het Boston Cyberarts
het eerste werk met maar 1 dimensie. Met
Ook kwam hij met het idee een AR safari
staan, een collectief van ongeveer 30 new
Hussein Chalayan, Bompass & Parr, Lucky Me,
media kunstenaars.
Stephen Burks, Meryl Smith, Reed + Rader,
een ander werk, in samenwerking met het
tour te organiseren in Rotterdam. Mensen
Stedelijk Museum van Amsterdam, kan hij
gebruikten hun smartphones als safariverre-
Andere projecten van Veenhof zijn een
Sage Vaughn, Kathy Grayson, Petra Storrs,
zichzelf de eigenaar noemen van het groot- kijkers, en konden op zoek gaan naar olifan-
virtueel verkeerslicht, een videogame die
Steve Harrington, Andrew Kuo, Warpaint en
samen met de andere toeschouwers in een
Hannah Barry.
ste kunstwerk ter wereld. Hij plaatste 7
ten, leeuwen, en neushoorns in de stad.
NUTTIG?
verschillende vormen van AR, gaande van
speler zit ook de omgeving is waar gevoch- er een handige iPhone en Andriod applicaten wordt. Nog een andere AR game voor
tie die gebruik maakt van Augmented Reality,
van AR toepassingen, in vele gevallen zijn
de Vita is ‘Box! Open me’, een multiplayer
namelijk Word Lens. Het is een app waarmee
deze bedoeld als reclamecampagne, puur
puzzel game die twee spelers uitdaagt om
het zeer simpel is om getypte teksten te
als marketing strategie. We overlopen enkele
samen te werken en zo verschillende dozen
Momenteel is er al een heel groot aanbod
een gezelschapsspel waarbij de spelers een
vertalen van het Engels naar Frans, Italiaans, Spaans en sinds kort ook Duits. De develo-
toepassingen die wel écht nut kunnen heb-
pers van Quest Visual, het bedrijf achter Word
ben in iemands dagelijks leven. Voor mensen die graag shoppen is er
Lens, blijven werken aan de app zodanig dat
Fitting Reality. Een virtuele paskamer waar
er steeds meer verschillende talen beschik-
met behulp van Microsoft Kinect (een motion
baar zullen zijn. Het wonderlijke aan deze
sensor camera) het mogelijk wordt gemaakt
app is dat de vertaling real time op je scherm
verschillende kledingstukken te passen, zon- opgegeven figuur moeten nabouwen, tot een interactieve speeltafel waarbij er een virtuele wereld wordt geprojecteerd, afhankelijk van de echte Legoblokjes op de tafel. Met
te openen. Het is hierbij noodzakelijk om
deze toepassingen willen de speelgoedfabri-
goed samen te werken en zo de uitdagingen
kanten vooral inspelen op het feit dat steeds
allemaal tot een goed eind te brengen.
meer en meer kinderen enkel computerspel-
Ook Google wil gamers aanspreken
letjes spelen. Door middel van Augmented
met hun AR game, namelijk Ingress, een
Reality is het mogelijk om computerspelle-
Augmented
tjes te combineren met het échte spelen. der deze effectief te moeten aantrekken. Er
Een ander voorbeeld voor kinderen is de
Reality
Massive
Mutiplayer
Online Video Game. Waarbij gamers door
gebeurt én er geen internetverbinding voor
middel van hun smartphone, enkel beschik- nodig is. Wat bij de Google variant, Google
wordt gewerkt met 3D modellen van de kledij, PS Vita, Playstations laatste handheld console.
baar voor Android, de echte wereld kun- Goggles, wel het geval is. Word Lens is dus
Sommige spelen voor de Vita maken gebruik
nen veroveren. Je kiest namelijk een kant, zeker en vast een aanrader voor mensen die
die dan worden aangepast aan het lichaam van de persoon. Door middel van een paar
van AR, maar gamedevelopers, gebruiken dit
Enlightened of Resistance, en wordt dan uit- eens graag zonder taalzorgen op reis gaan.
handbewegingen is het mogelijk om kledij
op een zeer slimme manier. Bijvoorbeeld het
gedaagd om samen met andere spelers van
Klaar voor een revolutie?
van verschillende merken te passen, combi- spel ‘Reality Fighters’, hierbij is het mogelijk neren en kopen. Met Fitting Reality is het ook
een eigen karakter te creëren en dan tegen
Een voorbeeld van Augmented Reality die
mogelijk om een screenshot te nemen van
de laatste maanden bijna niemand is ontgaan,
jezelf met je favoriete kledingstuk en deze
is Google Glass. Een Head Mounted Display
op verschillende social network sites te plaat-
met allerlei handige functies. Glass is ont-
sen, om zo direct te horen wat je vrienden
staan in Google[X], een afdeling van Google
er van vinden. Momenteel enkel te testen in
waar onderzoek wordt gedaan naar radicale
Rusland, maar zal binnenkort waarschijnlijk
ideeën die de manier waarop wij nu leven
wel internationaal toegepast worden.
kunnen verbeteren, genaamd Moonshots. jouw soort, zoveel mogelijk virtuele portals te
Kinderen worden de laatste tijd overladen met AR toepassingen, bijvoorbeeld bij het nieuwe speelgoed van Sesamstraat dat tot
andere karakters te vechten. Maar het speci-
Project Glass gaat over de relatie tussen de
veroveren en dus te leiding over de wereld
mens en technologie, het is technologie die
te nemen.
er is als het nodig is, maar niet in de weg zit
leven komt in combinatie met een tablet- ale aan deze game is dat door middel van de
Voor mensen die vaak op reis gaan en
wanneer het niet nodig is. Een voorbeeld om
camera in de console, de omgeving waar de
moeilijkheden hebben met de lokale taal is
aan te tonen wat hier mee wordt bedoeld:
computer. Ook Lego experimenteert met
virtuele 3D objecten vast te nemen en te
“Je gaat naar een concert, mensen willen dat
vooral over privacy, het is namelijk mogelijk
Wetenschappers en technici zijn volop
moment vastleggen en delen, nemen dus
om met de bril overal te filmen zonder dat
bezig met allerlei onderzoeken naar nut-
verplaatsen. Momenteel zeker niet foutloos,
hun smartphone of tablet om een foto te
tige toepassingen van Augmented Reality.
maar sowieso een innovatie waar we binnen
nemen of te filmen. Maar vanaf dat moment
Onder andere de Universiteit van Gent,
een paar jaar nog van zullen staan kijken.
kijken we naar het scherm van ons device
deze zijn onderzoek aan het doen naar een
en dus eigenlijk niet meer live naar het con-
contactlens waar er pixels op verschijnen.
Uit alle voorgaande voorbeelden is het
cert. Dit is waar Google Glass verandering in
Momenteel is het reeds mogelijk om sim-
duidelijk dat Augmented Reality een steeds belangrijkere rol in ons leven zal spelen. Er
brengt, je kijkt live naar het concert én je kan het moment vastleggen zonder dat de tech-
wordt zeer veel onderzoek naar gedaan, op
nologie in de weg zit.” Google Glass werkt
verschillende domeinen, en dit is positief.
door middel van spraaktechnologie, de
Want zoals beschreven in de voorgaande
magische woorden hiervoor zijn “OK Glass” het opvalt. Er brandt wel een LED-lichtje wan-
tekst, zijn het niet enkel technici en weten-
neer er wordt gefilmd, maar daar zal wel snel
schappers die onderzoek doen naar AR,
een hack voor worden ontwikkeld zodat er
maar ook kunstenaars en andere creatieve-
gevolgd door de gewenste functie. Gaande
stiekem in het openbaar kan worden gefilmd.
lingen. Dit zorgt natuurlijk voor zeer vinding-
Ook is er reeds een parodie gemaakt op het
rijke toepassingen en dat is ook wat nodig
promotiefilmpje van Google Glass, youtube
pele figuren af te beelden op de lens, maar
is om een AR revolutie te veroorzaken. De
gebruiker Rebelliouspixels zette bovenop het
het is de bedoeling dat er nuttige informatie
technologie komt er aan, het is dus de hoog-
filmpje allerlei typische online advertenties
kan worden afgebeeld, zoals navigatie.
ste tijd voor digitale vormgevers, zoals mij-
van Google. Hopelijk wordt dit geen realiteit.
Ook zou deze toepassing in de medi-
zelf, om concepten te bedenken. Vooral met
sche sector kunnen gebruikt worden, meer
zaken als Google Glass op komst, gaat er
bepaald bij mensen met een oogafwijking.
een hele nieuwe digitale wereld open.
van foto’s nemen en filmen, tot navigeren
Iemand die te veel licht binnenkrijgt op het
Zoals Barack Obama het mooi verwoordt,
naar een bepaalde plaats en sms’en.
netvlies, zou geholpen kunnen worden door
we moeten zelf aan de slag: “Change will
De exacte releasedatum is momenteel
een donkere cirkel, kleiner dan de pupil, op
not come if we wait for some other person,
nog niet gekend, maar er zijn veel geruchten
de lens af te beelden en dus zo minder licht
or if we wait for some other time. We are
dat Glass rond december 2013 in de winkel-
door te laten naar het netvlies. Een ander voorbeeld waar toekomst in
rekken zal liggen. Momenteel zijn er al deve-
the ones we’ve been waiting for. We are the change that we seek.”
zit is de HoloDesk. Het is een apparaat
lopers die de kans kregen om een Google Glass prototype te bestellen, de kostprijs was
De Chinese tegenhanger van Google,
$1500. Normaal gezien zal de kostprijs voor
Baidu, is momenteel ook bezig aan een soort
de consument een pak lager liggen.
Google Glass, genaamd Baidu Eye. Volgens
Er zijn vele voor- en tegenstanders van
hen is het geen pure namaakversie van Glass,
Google Glass, er is al een protestgroep
maar de specificaties lijken er toch zeer sterk
opgericht, Stop The Cyborgs, die Google
op. Er is voorlopig nog geen intentie om dit
Tijden veranderen, nogmaals.
willen tegenhouden. Ze stellen gratis ‘anti- product te koop aan te bieden. De CEO van glass’ HiRess afbeeldingen beschikbaar voor
Baidu zelf, Robin Li, zegt dat Baidu nog wat
iedereen en hebben een webshop waar ze
afwacht tot men zeker is dat het product zal
nu al ‘anti-glass’ stickers, t-shirts en posters
aanslaan bij het grote publiek, hoogstwaar-
waarmee het mogelijk is, door middel van
aanbieden. De kritiek op Google Glass gaat
schijnlijk tot na de release van Google Glass.
face tracking, projectie en motion sensoren,
Bibliografie Boeken Hainich, R. (2009). The End of Hardware. Charleston: Booksurge Publishing. Furht, B. (2011). Handbook of Augmented Reality. London: Springer
Artikels Chong, I. (2013, Maa. - Apr.). Augmented Reality voorbij de uiterlijke schijn. The Good Life, 05, 66,67. Beek, J. V. (2012, January 3). Nederlander Sander Veenhof maakt virtuele kunst met smartphone. De Morgen, p. 32. der Vlugt, M. V. (2012, November). De virtuele kunst van Sander Veenhof. Zichtlijnen, 145, 14-17.
Internet Geert-Jan Smits, De naakte waarheid over augmented reality: waar liggen de kansen?. http://www.frankwatching.com/archive/2009/04/14/de-naakte-waarheid-over-augmented-reality-waar-liggen-de-kansen/ Laatst geraadpleegd op 29 maart 2013
VIMEO, What Augmented Reality Could Actually Look Like. http://www.good.is/posts/what-augmented-reality-could-actually-look-like/ Laatst geraadpleegd op 3 april 2013 Situated Research, 20 Coolest Augmented Reality Experiments in Education So Far. http://www.situatedresearch.com/ blog/2012/10/20-coolest-augmented-reality-experiments-in-education-so-far/ Laatst geraadpleegd op 3 april 2013 UGENT, IMEC and UGent unveil breakthrough in augmented reality contact lens. http://www.ugent.be/en/news/bulletin/augmented-reality-contact-lens Laatst geraadpleegd op 3 april 2013 Anthony Wing Kosner, Sight: An 8-Minute Augmented Reality Journey That Makes Google Glass Look Tame. http://www. forbes.com/sites/anthonykosner/2012/07/29/sight-an-8-minute-augmented-reality-journey-that-makes-google-glass-look-tame/ Laatst geraadpleegd op 3 april 2013 FITTING REALITY, Virtual fitting room by Fitting Reality. http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=RCM0u2tBl5E Laatst geraadpleegd op 3 april 2013
iphoneness, 40 Best Augmented Reality iPhone Apps. http://www.iphoneness.com/iphone-apps/best-augmented-reality-iphone-applications/ Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013
Kyle Chayka, How Augmented Reality Is Going Viral in the Art World, From the Omi Sculpture Park to a 9/11 Memorial. http:// www.blouinartinfo.com/news/story/38499/how-augmented-reality-is-going-viral-in-the-art-world-from-the-omi-sculpture-parkto-a-911-memorial Laatst geraadpleegd op 3 april 2013
Ronald T. Azuma, A Survey of Augmented Reality. http://www.cs.unc.edu/~azuma/ARpresence.pdf Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013
CLIFF KUANG, Augmented Reality: The Nightmare Scenario. http://www.fastcodesign.com/1661871/augmented-reality-the-nightmare-scenario Laatst geraadpleegd op 4 april 2013
Daniel Wagner, Handheld Augmented Reality. http://studierstube.icg.tugraz.at/thesis/Wagner_PhDthesis_final.pdf Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013
Andy Stevens, Maak met je camera een plattegrond van je huis. http://www.standaard.be/mobilia/cnt/DMF20120417_047 Laatst geraadpleegd op 4 april 2013
Luke McKinney, Augmented Reality (AR): Will It Change Your Life? Tech World Says “Yes”. http://www.dailygalaxy.com/ my_weblog/2009/07/augmented-reality-ar-overlaying-the-information-age-on-the-real-world.html Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013
Jeff Blagdon, Canon’s Mixed Reality headset: hands-on with the future of technical training. http://www.theverge. com/2012/6/25/3115797/canon-mixed-reality-headset-hands-on Laatst geraadpleegd op 4 april 2013
keiichi matsuda, The Dislocated Home in Augmented Space. http://www.keiichimatsuda.com/thesis.php Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013 KATE SCHNEIDER, Hotel rooms of the future to offer virtual sex, Travelodge and Ian Pearson report says. http://www.theaustralian.com.au/travel/news/hotel-rooms-of-the-future-to-offervirtual-sex-travelodge-and-ian-pearson-report-says/story-e6frg8ro-1226071718118 Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013 HIDDEN CREATIVE, The Future of Augmented Reality. http://www.youtube.com/watch?v=tnRJaHZH9lo Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013 HIDDEN LTD, Augmented Reality - The Future of Advertising Technology. http://hiddenltd.com/blog/augmented-reality-future-advertising-technology/ Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013 alltime10s, Ten Future Technologies That Already Exist. http://www.youtube.com/watch?feature=fvwp&v=imbFjtX0Gc0&NR=1 Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013 Nick Carson, Discover what’s next for Augmented Reality. http://www.creativebloq.com/3d/whats-next-augmented-reality-11121313 Laatst geraadpleegd op 30 maart 2013 Jesse Meikle, Augmented Reality Box Opening Vita Game Revealed. http://www.playstationlifestyle.net/2012/09/13/augmented-reality-box-opening-vita-game-revealed/ Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 STIKTU, Stiktu. http://www.stiktu.com/ Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 DAQRI, How To Create an Amazing Augmented Reality Business Card. http://daqri.tumblr.com/post/6727434885/how-to-create-an-amazing-augmented-reality-business Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 LAYAR, Bring Your Print to Life. http://www.layar.com/ Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 JOEL JOHNSON, “The Master Key”: L. Frank Baum envisions augmented reality glasses in 1901. http://moteandbeam.net/themaster-key-l-frank-baum-envisions-ar-glasses-in-1901 Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 WIKIPEDIA, Augmented Reality. http://en.wikipedia.org/wiki/Augmented_reality#cite_note-103 Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 fabien sanglard, Oculus Rift: Motion Tracker Development. http://fabiensanglard.net/vr_headset/index.php Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 QUAKECON, QuakeCon 2012 Panel - Virtual Insanity. http://www.youtube.com/watch?v=8gaqQdyfAz8 Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 DISCOVERY NEWS, Discovery News - Is It Future Yet?. http://news.discovery.com/tech/videos/discovery-news-is-it-future-yet. html?dtc=nws-tech-videobadge-robots Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 Todd Wasserman, Man Claims Wearing Google Glass-Type Eyewear Led to Bizarre Attack. http://mashable. com/2012/07/17/google-glass-eyewear-bizarre-attack/ Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 DISCOVERY NEWS, Virtual Reality Contact Lenses Offer 3D Panorama. http://news.discovery.com/tech/augmented-reality-contact-lenses-120203.htm Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 ALEXIA TSOTSIS, Word Lens Translates Words Inside of Images. Yes Really. http://techcrunch.com/2010/12/16/world-lenstranslates-words-inside-of-images-yes-really/ Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 Patrick Maier, Gudrun Klinker & Marcus Tonnis, Augmented Reality for teaching spatial relations. http://ar.in.tum.de/ pub/maierp2009ijas/maierp2009ijas.pdf Laatst geraadpleegd op 1 april 2013 Dario Borghino, Augmented reality glasses perform real-time language translation. http://www.gizmag.com/language-translating-glasses/23494/ Laatst geraadpleegd op 1 april 2013
Filip Visnjic, exTouch – Manipulation of actuated objects by Augmented Reality. http://www.creativeapplications.net/objects/ extouch-manipulation-of-actuated-objects-by-augmented-reality/ Laatst geraadpleegd op 4 april 2013 Filip Visnjic, ArArt – New stories with AR. http://www.creativeapplications.net/iphone/arart-by-kei-shiratori-new-stories-withar/ Laatst geraadpleegd op 4 april 2013 sAndEr vEENHOF, Grafitti as augmented reality markers. http://www.youtube.com/watch?v=59iq-JjyegU Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 sAndEr vEENHOF, FrustratAR. http://www.sndrv.nl/frustratar/ Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 MANIFESTAR, The AR Art Manifesto. http://manifestar.info/ Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 Menno Dudok van Heel, Augment It. http://journal.stedelijk.nl/2012/05/augment-it-de-dag/ Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 TEDX, TEDxRotterdam - Sander Veenhof- Augmented Reality will lead the future. http://www.youtube.com/watch?v=PUaDrQF96XA Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 groninger forum, ForumMediaVibes Vol.2 Sander Veenhof. http://www.youtube.com/watch?v=XWw9HE5mBEE Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 ARTOURS, Stedelijk AR(t): Sander Veenhof - Portrait. https://vimeo.com/31419739 Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 amir baradaran, Amir Baradaran. http://amirbaradaran.com/ Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 AMIR BARADARAN, Frenchising Mona Lisa. https://vimeo.com/29692404 Laatst geraadpleegd op 6 april 2013 DEZEEN, See-through computer allows users to “grab” digital content. http://www.dezeen.com/2013/03/04/spacetop-3d-computer-allows-users-to-touch-digital-content/ Laatst geraadpleegd op 8 april 2013 Lieve Smeulders, Augmented reality brengt statische objecten tot leven: voorbeelden & toekomstvisie. http://www.frankwatching.com/archive/2013/02/06/augmented-reality-brengt-statische-objecten-tot-leven-voorbeelden-toekomstvisie/ Laatst geraadpleegd op 8 april 2013 DIGITALBUZZ, Archive | Augmented Reality. http://www.digitalbuzzblog.com/category/augmented-reality/ Laatst geraadpleegd op 8 april 2013 WIKIPEDIA, Word Lens. http://en.wikipedia.org/wiki/Word_Lens Laatst geraadpleegd op 8 april 2013 Regina Sinsky, Demo: Fitting Reality tries a new virtual dressing room on for size. http://venturebeat.com/2011/09/13/demo-fitting-reality-virtual-dressing-room/ Laatst geraadpleegd op 8 april 2013 WIKIPEDIA, Google Glass. http://en.wikipedia.org/wiki/Google_Glass Laatst geraadpleegd op 9 april 2013 Heleen van Lier, Amerikanen testen Google Glass in strijd tegen misdaad. http://www.hln.be/hln/nl/4124/Multimedia/ article/detail/1609932/2013/04/06/Amerikanen-testen-Google-Glass-in-strijd-tegen-misdaad.dhtml Laatst geraadpleegd op 9 april 2013 STOP THE CYBORGS, Stop the Cyborgs. http://stopthecyborgs.org/ Laatst geraadpleegd op 9 april 2013 GOOGLE, Glass. http://www.google.com/glass/start/ Laatst geraadpleegd op 9 april 2013 Met dank aan Layar voor de gratis interactieve pagina’s.
