Augmented Reality Voorsprong door een nieuwe realiteit

Augmented Reality Voorsprong door een nieuwe realiteit Whitepaper voor business-, innovatie- en ICT-managers

Dit is augmented reality Augmented reality (AR) betekent ‘toegevoegde realiteit’. Dit is een technologie die een digitale laag van tekst, geluid, beeld of andere virtuele aspecten op de werkelijkheid legt. Dat kan onder andere met een smartphone of tablet, een speciale bril of headset, of een projector. Slimme sensoren en artificial intelligence (AI) interpreteren onze omgeving en verrijken onze wereld met relevante, contextuele toevoegingen. Augmented reality is het zusje van virtual reality. Het belangrijkste onderscheid? Virtual reality sluit je met een simulatie af van de buitenwereld, terwijl augmented reality een beleving aan de werkelijkheid toevoegt. In de jaren 90 werd een simpele vorm van augmented reality voor het eerst praktisch toegepast met een display met vluchtinformatie in het vizier van straaljagerpiloten. De techniek is sindsdien enorm verbeterd en uitgebreid, en opent daardoor een wereld aan nieuwe mogelijkheden. Zeker de laatste jaren gaat de ontwikkeling rap. Denk bijvoorbeeld aan de bouw, waarbij opdrachtgevers door AR zien hoe hun project er in zijn nieuwe omgeving uit gaat zien. Of aan het onderwijs, waar 3D-projecties letterlijk een nieuwe dimensie aan kennisdeling toevoegen. Kortom: augmented reality creëert nieuwe mogelijkheden op het gebied van digitale transformatie.

Over onze whitepapers Wij publiceren regelmatig whitepapers waarin u onze visie terugvindt op actuele onderwerpen. Soms over ICT-thema’s, soms over thema’s die daaraan raken. Deze whitepapers maken we om onze ervaring en expertise met u te delen. Om u te inspireren en te laten zien wat er anno nu allemaal mogelijk is. En bent u aan de hand daarvan geïnteresseerd geraakt in ons en onze diensten? Meer informatie daarover vindt u achterin en op kpnconsulting.nl.

2

Hoe wij het zien Een nieuwe wereld met augmented reality Eind jaren 90 vonden veel mensen een mobiele telefoon maar een overbodige luxe. Ze hadden thuis toch een telefoon met antwoord-apparaat? Inmiddels kunnen we niet meer zonder smartphone. Augmented reality is volgens ons de smartphone van de toekomst: binnenkort niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. De manier waarop we informatie verzamelen en verwerken, verandert ingrijpend. Augmented reality is volgens ons de volgende grote stap in die ontwikkeling. Over het internet wordt al vaak gezegd dat het kennis democratiseert, maar AR gaat daar nog nét een stapje verder in. AR verrijkt onze werkelijkheid met real-time informatie. Zo worden AR-apparaten hulpstukken die onze kennis aanvullen met actuele informatie die perfect aansluit bij onze context van dat moment. Denk bijvoorbeeld aan een aannemer die op de bouwplaats via zijn tablet ziet hoe het uiteindelijke gebouw eruit komt te zien. Of aan een monteur die informatie uit verschillende handboeken direct in het vizier van zijn slimme bril krijgt. Hierdoor hoeven we steeds minder te leren en te onthouden, maar kunnen we wel meer. Dat klinkt misschien futuristisch, maar net als eerder met het internet en de smartphone, kunnen we ons straks waarschijnlijk niet meer voorstellen hoe we ooit zonder AR konden functioneren. Dit soort slimme, praktische toepassingen zorgen ervoor dat niet alleen de consument, maar ook de zakelijke markt augmented reality omarmt. Onderzoeken van Goldman Sachs en Gartner voorspellen dat augmented reality binnen 10 jaar aan de orde van de dag is. AR-specialist Digi-Capital denkt zelfs dat de AR-markt in 2020 al 120 miljard dollar bedraagt.

ICT speelt ook een sleutelrol door de behoefte aan connectiviteit. Het real-time verrijken van onze realiteit met AR-ervaringen, vraagt om een razendsnelle, betrouwbare verbinding. De rekenkracht en dataopslag die nodig is om AR-toepassingen te draaien is fors. Voor zwaardere applicaties schieten bijvoorbeeld smartphones tekort. Gelukkig is het dankzij de cloud wél mogelijk om ook op mobiele apparaten 3D-projecties op te slaan of real-time het blikveld van de gebruiker te analyseren. Via de cloud kunnen data ook gebundeld worden om de realiteit te verrijken. Denk bijvoorbeeld aan locatie- en statusinformatie van slimme sensoren en data uit klantbestanden. Waarom meer leren over augmented reality? AR is binnen 5 tot 10 jaar niet meer uit ons normale leven weg te denken. Daarom vinden wij dat het – op termijn – onderdeel moet zijn van elke digitale werkplek. En dat nú het perfecte moment is om de mogelijkheden voor uw business te verkennen. In deze whitepaper laten we u aan de hand van sprekende voorbeelden de mogelijkheden en potentie van augmented reality zien.

Augmented reality en ICT AR kan niet zonder inzet van de juiste ICT. Een groot deel van de technologie draait om data. Allereerst is AR een visualisator van data – het brengt achtergrondinformatie over een bepaalde context tot leven. Bijvoorbeeld hoe iets in elkaar zit of wat de status is. Daarnaast is AR een gebruiker én generator van data. AR verzamelt ook gedetailleerde informatie over de ervaringen van gebruikers. Waar kijken ze naar? Hoe lang? Welke gegevens vragen ze op? Allemaal vragen die je kunt beantwoorden door de data die AR genereert te analyseren. Naast technologie spelen ook processen en mensen een belangrijke rol. Daarom is het ook belangrijk om afspraken te maken over privacy en compliance.

3

Context Het speelveld van augmented reality Nog niet zo lang geleden maakte men een duidelijk onderscheid tussen de realiteit – het échte leven – en ons online bestaan in cyberspace. Die grens vervaagt steeds meer. Simpelweg omdat mensen juist zoeken naar technologie die hun alledaagse leven leuker en makkelijker maakt. Augmented reality is hierin de volgende grote stap. In eerste instantie denken veel mensen bij augmented reality direct aan de Google Glass of de gaming- en amusementsindustrie. Door de rap uitbreidende mogelijkheden van de technologie, gaan de ontwikkelingen nu sneller dan ooit. De techniek is goedkoper geworden, de apparaten zijn kleiner en lichter én ze kunnen draadloos functioneren. Dankzij de opkomst van cloudtechnologie beschikken ze bovendien over voldoende rekenkracht om complexe augmentations – de toevoegingen aan de realiteit – mogelijk te maken. AR is een bewezen middel om bedrijfsprocessen te verrijken, kennisoverdracht te faciliteren en werkzaamheden te ondersteunen. Van zorg tot onderwijs en van zware industrie tot retail: in allerlei sectoren zijn succesvolle voorbeelden van AR-toepassingen te vinden. Zodoende is AR een stabiele plek op de zakelijke markt aan het veroveren. Een nieuwe definitie Waar gegevens in je blikveld vroeger al werden gezien als augmented reality, is de definitie tegenwoordig aangescherpt. AR gaat verder dan alleen het tonen van informatie. In plaats daarvan creëert het een intelligente informatielaag bovenop de werkelijkheid. Intelligent betekent onder andere dat deze laag zich aanpast aan het perspectief van de gebruiker. Stel, een monteur kijkt door een slimme bril naar een wijkcentrale. Door middel van AR kan hij precies zien waar alle elementen voor dienen en wat de status is. Op het moment dat hij beweegt, past het beeld zich op zijn blikveld aan. Binnen KPN werken we bijvoorbeeld aan de ‘Digitale Monteur’, waarbij een slimme bril een monteur alle informatie geeft die hij nodig heeft om snel en efficiënt onderhoud of reparaties uit te voeren. Van (indoor) routebeschrijvingen tot incidentmeldingen en van instructies tot live-assistentie van een collega. Dat leidt tot minder en kortere verstoringen, omdat de foutgevoeligheid van (onderhouds)werkzaamheden afneemt en de dichtstbijzijnde monteur bij storingen snel opgeroepen wordt.

4

Hoe werkt augmented reality? Augmented reality wordt gecreëerd door een combinatie van content, hardware en software. De hardware – bijvoorbeeld een smartphone of smartglass – interpreteert de context van de gebruiker aan de hand van data. Denk aan zaken als ‘Waar bevindt iemand zich?’, ‘Waar kijkt hij naar?’ en ‘In welke richting beweegt hij zich?’ Deze data vergaart de hardware bijvoorbeeld met een GPS-systeem, camera of bewegingssensor. Meer geavanceerde vormen van AR hebben zogeheten machine vision: ze analyseren bijvoorbeeld elektronische componenten en materialen en herkennen objecten, patronen, gebaren en zelfs simpele emoties. Daarnaast heeft de hardware een display of projector nodig om de augmentations te produceren. Software legt vervolgens de koppeling tussen die gegevens en de beschikbare informatie uit een database. Zo kan bijvoorbeeld een smartphone met een overlay – een overlappende laag – laten zien waar de ingang van het dichtstbijzijnde metrostation zich bevindt en de gebruiker vervolgens via een Google Maps-integratie de weg wijzen. AR-apps zijn bijvoorbeeld ook in staat om (onderdelen van) objecten, zoals machines of gebouwen, te herkennen door middel van RFID- en NFC-tags, QR-codes of beacons. Ongekende mogelijkheden De toepassing van augmented reality is volop in ontwikkeling en krijgt steeds meer voet aan de grond. Dit komt onder andere door de ontwikkeling van smartphones. Deze zijn inmiddels krachtig en geavanceerd genoeg om hun omgeving te herkennen en de gebruiker daar meer informatie over te geven.

Rotterdam Centraal

14.37

TLS Toegang 27 Status: buiten gebruik Oorzaak storing: onbekend Storing gemeld FOTO

5

Veel consumenten herkennen ze misschien niet als zodanig, maar AR-apps worden steeds meer gemeengoed. Denk aan apps waarmee je een nieuwe IKEA bank kan ‘uitproberen’ in je eigen woonkamer. Of aan de Funda-app met Layartechnologie, waarmee je de details van een koophuis opvraagt door er via je telefoonscherm naar te kijken. Volgens ons naderen we binnen 2 jaar het punt waarop ontwikkelingen op het gebied van Internet of Things, Artificial Intelligence en Big Data samenkomen om zakelijke dienstverlening naar een hoger niveau te tillen. Hierdoor ontgroeien we geleidelijk aan de fase waarin we door onze smartphone naar 3D-animaties van ufo’s en dinosaurussen kijken en werken we toe naar meer waardevolle toepassingen die ons leven op verschillende manieren ingrijpend verrijken. Vooral ook op praktisch gebied verwachten we grote stappen. Zo is het denkbaar dat we in de toekomst allemaal een AR-werkplek via een smartglass hebben, waardoor kantoren vol bureaus tot de verleden tijd behoren. We wennen nu al langzaam aan AR in ons dagelijks bestaan. De mogelijkheden van augmented reality zijn ongekend. Letterlijk, want de toepassingen die we nu kennen, zijn slechts het begin. AR zal zich in de toekomst verweven met al onze zintuigen. Ook met ons reukvermogen en onze smaakpapillen. Dit is niet eens meer echte toekomstmuziek, want de technologieën om dit mogelijk te maken bestaan al in een experimentele fase. Net als het internet en de smartphone, verwachten we dat AR een gigantische impact zal hebben op de manier waarop we werken, zakendoen en recreëren. Potentie voor de zakelijke markt Volgens Gartner bereikt AR binnen 5 tot 10 jaar het ‘plateau van productiviteit’ op de Gartner Hype Cycle voor opkomende technologieën. Dat betekent echter niet dat AR tot die tijd nog in de fase van pure amusementstechnologie blijft hangen. Integendeel: binnen de zakelijke markt zien we volop kansen voor augmented reality. Dat de acceptatie en implementatie door de grote massa nog even op zich laat wachten, is eigenlijk heel positief. Dit geeft bedrijven die er nú op inspringen de mogelijkheid om een echte voorsprong te behalen. De eerste zakelijke toepassingen van augmented reality hebben inmiddels hun succes bewezen. Niet alleen als marketingtool, maar juist ook om interne processen te versoepelen en te versnellen. AR zorgt namelijk voor een verhoogde efficiëntie en effectiviteit. Door de data aan de context van medewerkers aan te passen, hebben ze minder tijd nodig om handelingen uit te voeren. Eigen experts of die van leveranciers kunnen op afstand meekijken om collega’s te ondersteunen. Zo werkt uw organisatie slimmer. Ook kan AR de kwaliteit van medewerkers verhogen door menselijke fouten en miscalculaties tot een minimum te beperken. Dat zorgt niet alleen voor een aanzienlijke kostenverlaging – minder mensen én minder faalkosten – maar ook voor veel meer inzicht. AR-toepassingen zijn in staat om bergen relevante data te verzamelen, waarmee u processen makkelijk kunt optimaliseren. Door te kijken waar veel medewerkers informatie over opvragen, kunt u bijvoorbeeld besluiten om een opleidingsprogramma aan te passen. Uiteindelijk levert AR een hogere productiviteit en klanttevredenheid op.

6

Wat is de kritiek? Augmented reality heeft nog een weg te gaan tot sociale acceptatie. De toegankelijkheid en prijs van AR-apparaten en de angst voor robotisering staan een echte doorbraak nog in de weg. Sceptici zijn daarnaast bang dat we door AR geen rijkere ervaringen creëren, maar juist voor minder menselijk contact zorgen. Een ander aandachtspunt is privacy. Neem medewerkers die met smartglasses werken. Voelen zij zich wel prettig als hun werkgever in principe precies kan zien wat zij zien? En al die AR-apps die bijvoorbeeld GPS-data verzamelen, hoe zorgen we dat hier zorgvuldig mee omgegaan wordt? Voorstanders van AR-toepassingen zeggen dat AR onze menselijke capaciteiten en ons voorstellingsvermogen juist uitbreidt. Door AR wordt techniek een subtieler onderdeel van ons leven. De apparaten worden snel kleiner en zijn daardoor minder aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan een lens in plaats van een bril – de eerste patenten voor AR-lenzen zijn al vastgelegd door Samsung. We hoeven hierdoor niet meer constant met onze telefoons en tablets in de weer te zijn, en kunnen meer tijd besteden aan waardevolle ‘echte’ interacties. Een mooi voorbeeld vinden we in de zorg. Als artsen door middel van een slimme bril patiëntdata in hun blikveld te zien krijgen, kunnen ze ondertussen oogcontact met hun patiënt houden. Belangrijke punten waar bedrijven zeker rekening mee moeten houden. Of ze AR nou commercieel willen inzetten, of er interne processen mee willen optimaliseren. Meer dan alleen visualisaties AR kan inspelen op ál onze zintuigen. In de VS is een project gestart onder de werktitel RealSense. RealSense is een pak met AR-technologie, dat visueel gehandicapten helpt om hun omgeving waar te nemen. Door slimme sensoren en camera’s kan het pak de drager door middel van trillingen informatie geven over objecten. Een beetje als een sonar. AR werkt zelfs met smaak. Al in 2010 ontwikkelde de Universiteit van Tokyo de Meta Cookie, een apparaat dat je smaakpapillen zo beïnvloedt (onder andere met geur), dat een normaal koekje ineens naar aardbeien of chocola smaakt.

Binnen KPN zijn we zelf volop bezig met de ontwikkelingen rondom augmented reality. Een concrete toepassing is de Digitale Monteur: een smartglasstoepassing voor onderhoudspersoneel. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Door de dagelijkse werkzaamheden van monteurs te ondersteunen met een smartglass-app, zijn 18% minder herstelwerkzaamheden nodig, vermindert de gemiddelde afhandeltijd met 17% en versimpelen werkprocessen met 30%.

Een ochtend uit het leven van de Digitale Monteur van KPN 07.45

Monteur Alain komt aan op kantoor. Hij logt in, zet zijn smartglass op en pakt een kop koffie. Via zijn smartglass krijgt Alain direct alle informatie die hij nodig heeft voor zijn eerste klus, zoals het adres, de situatie-schets en de onderhoudsgeschiedenis.

08:06

Alain stapt in zijn bus. De inhoud van de bus is gebaseerd op zijn planning voor die dag. Zo bevat de bus precies wat hij vandaag nodig heeft. Zijn route is vooraf al bepaald, zodat hij zo min mogelijk reistijd heeft én klanten niet onnodig hoeven te wachten. Vandaag staat allereerst onderhoud aan een datacenter op het programma.

08:53

Als Alain aankomt bij het datacenter, weet hij via de indoor-navigatie op zijn slimme bril precies waar hij moet zijn. Als hij bij de dataruimte aankomt, krijgt hij via zijn bril een reminder dat hij zijn elektrostatische lading moet checken met de Personal Grounding Tester.

09:06

Eenmaal binnen, ontvangt Alain via zijn smartglass zijn ticket met de details van zijn werkzaamheden. In dit geval moet hij een server verwijderen. Dat is voor hem geen routinewerk, dus dicteert hij het serienummer van de serverkast. In een filmpje dat op zijn smartglass verschijnt, ziet hij stap voor stap wat hij moet doen.

09:38

Alain komt er toch niet helemaal uit, dus roept hij de hulp in van een van de netwerkengineers. Die kijkt via zijn bril live mee. Zo is het probleem binnen no-time opgelost en weet hij zeker dat het in één keer goed is. Om zijn ticket af te sluiten, doorloopt Alain de checklist voor deze procedure en maakt hij een foto van de eindsituatie. Op naar de volgende klus!

7

Per sector bekeken De impact van een nieuwe realiteit

De verwachtingen voor de augmented reality (AR)-markt zijn hooggespannen. Van zorginstellingen tot maakindustrie en van onderwijs tot retail: AR biedt volop mogelijkheden. Sommige zijn al realiteit, anderen nog toekomstmuziek. We verkennen ze per sector. Industrie, bouw en onderhoud

Logistiek en distributie

De downtime door een storing tot een minimum beperken en communicatie verbeteren zijn de voornaamste uitdagingen voor de maakindustrie. De kosten van downtime kunnen oplopen tot honderden of zelfs duizenden euro’s per minuut, afhankelijk van de schaal van een fabriek. Als medewerkers niet in staat zijn om het probleem snel te identificeren en op te lossen, loopt de rekening onnodig hoog op. AR-apps herkennen machineonderdelen door middel van objectherkenning in de software, of door RFID- en NFC-tags, QR-codes of beacons.

Logistieke operaties – of het nou gaat om een internationale pakketdienst of een warenhuis – bestaan vaak uit vele schakels, wat ze complex en foutgevoelig maakt. Terwijl snelheid en nauwkeurigheid essentieel zijn om alle betrokken partijen – van leveranciers tot klanten – tevreden te houden. AR kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Neem orderpicken: de handmatige selectie, sortering en controle van goederen is een tijdrovend karwei. Met smartglasses kan een medewerker zijn handen vrij houden. Dat niet alleen: het maakt papieren rompslomp overbodig.

Fabriekswerkers kunnen hierdoor specifieke instructievideo’s bekijken, handleidingen inzien, live-data oproepen of service-aanvragen indienen. Als de processen stilliggen door een storing, kunnen ze een technicus op afstand live laten meekijken en het probleem met hun hulp oplossen. Een stuk sneller en efficiënter dan een vaste technicus op locatie houden, of wachten tot er één langs kan komen om de storing te verhelpen.

DHL experimenteert al enige tijd met smartglasses voor orderpicken, net als TNT Innight, de Belgische TNT-tak voor nachtdistributie. Zij ontwikkelden een slimme bril die barcodes van pakketjes scant en medewerkers naar de juiste sorteerbak navigeert. Hiermee slaan ze de eerste grove sorteerslag over, wat het sorteerproces enorm versnelt. De eerste tests laten zien dat TNT Innight hun productiviteit op deze manier met 30% verbetert, omdat ze simpelweg minder uren nodig hebben voor hetzelfde werk.

Ook vanuit het perspectief van installatie- en onderhoudsmonteurs is AR interessant. Brancheorganisatie UNETO-VNI heeft de toepassingen van AR voor de installatiebranche onderzocht en een demonstratiemodel gemaakt. Slimme AR-apps vergroten de efficiëntie en verminderen de foutgevoeligheid, doordat monteurs altijd en overal hulp of achtergrondinformatie kunnen oproepen. Ze kunnen zien wat niet zichtbaar is, bijvoorbeeld waar kabels lopen. We experimenteren daar ook zelf mee, met onze eigen Digitale Monteur.

8

In grote warenhuizen en distributiecentra is het real-time bijhouden van de voorraad van groot belang. Door middel van een slimme overlay zien medewerkers waar alle goederen zich bevinden, hoe groot de voorraad is en wanneer de volgende levering verwacht wordt. Ook gegevens als de omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid kunnen via AR eenvoudiger gemonitord worden. Een ander groot voordeel voor logistieke bedrijven is dat AR het werk veel laagdrempeliger maakt. De kennis zit in de applicatie, dus binnen 10 minuten is een nieuwe medewerker ingewerkt. Voor werk met een groot medewerkersverloop, zoals in de logistiek vaak voorkomt, is dat ideaal.

Retail en dienstverlening Retailers zijn koplopers als het gaat om AR. Logisch, want bij hen is de noodzaak om zich te onderscheiden van de concurrentie bijzonder groot. Consumenten worden steeds minder gevoelig voor traditionele marketingmethoden. Ze shoppen waar en wanneer ze willen en zijn bijzonder selectief in de content die ze tot zich nemen. AR heeft de kracht om producten en etalages tot leven te brengen, en zelfs virtuele winkels te creëren. Een mooi voorbeeld is de grootste online supermarkt van China, Yihaodian. Deze retailer heeft 1.000 AR-supermarkten geopend op parkeerplaatsen, in parken en bij belangrijke gebouwen. Ze zijn alleen zichtbaar via de klant-app, waarmee klanten door virtuele gangpaden lopen en boodschappen met één klik in hun winkelmandje leggen. Een unieke en rijke ‘winkelervaring’ die de klantbeleving verhoogt en het bereik van Yihaodian vergroot. AR kan klanten ook helpen bij het maken van een passende keuze. Volgens onderzoek van IBM zoekt ruim 20% van de bezoekers aan fysieke winkels tijdens hun winkelbezoek online naar aanvullende informatie. Op deze klantbehoefte kunnen retailers perfect inspelen met AR. Denk bijvoorbeeld aan elektronicazaken. Klanten bekijken een schap via hun telefoonscherm en zien dan voor elk product aanvullende informatie, gebruiksadviezen of klantrecensies. AR maakt het daarnaast mogelijk dat klanten een goed beeld krijgen van een product voordat ze het aanschaffen. We noemden eerder al de IKEA-app waarmee klanten kunnen zien hoe een meubelstuk in hun eigen huis staat. Maar dit principe werkt ook met bijvoorbeeld AR-paskamers of interactieve spiegels. Levendige visualisaties verminderen het aantal retourzendingen aanzienlijk. Kortom: gezien de vele innovatieve toepassingen is de retailsector voor ondernemers uit alle sectoren interessant om in de gaten te houden.

Ook voor dienstverleners is AR een uitkomst. Ondanks dat er steeds meer geautomatiseerd wordt en informatie vrij beschikbaar is, hechten mensen veel waarde aan persoonlijk contact. Denk bijvoorbeeld aan een grote treinstoring: de website en de borden laten zien welke treinen rijden en hoe laat, maar geven geen persoonlijk reisadvies van deur tot deur. Bij grote vertragingen of omleidingen spelen reisadviseurs een belangrijke rol om de negatieve impact op de klanttevredenheid tot een minimum te beperken. Smartglasses geven hen de mogelijkheid om hun aandacht op de klant te vestigen en tegelijkertijd real-time de juiste informatie in hun vizier te krijgen. Zodoende ervaren klanten een persoonlijkere benadering. De reisadviseur kan hun houding en reactie beter peilen en hierop inspelen. Vanuit datzelfde perspectief is het ook te verwachten dat gastheren- en vrouwen, receptiemedewerkers, winkelpersoneel en loketmedewerkers in de toekomst smartglasses gaan dragen. Als de adoptie van slimme brillen groeit, kan dienstverlening efficiënter en daardoor ook goedkoper worden.

Onderwijs Het onderwijs in Nederland wordt steeds interactiever én innovatiever. AR speelt daar een belangrijke rol in. Dat begint al bij de allerjongsten: zo zijn er AR-apps die een kleurplaat omtoveren tot een 3D-animatie, en apps die voorleesboeken een extra dimensie geven met visualisaties en geluiden. Maar het gaat nog veel verder dan dat. Met behulp van AR worden dure modellen en objecten voor het klaslokaal overbodig. In plaats van bijvoorbeeld een menselijk skelet, een globe of een maquette, hebben scholen straks alleen een lege ruimte nodig voor een projectie. AR-applicaties brengen ook lesmateriaal tot leven. Lesboeken kunnen met bijvoorbeeld Layar-technologie een hele nieuwe dimensie krijgen: van 3D-visualisaties tot korte uitlegvideo’s. Bijkomend voordeel is dat het lesmateriaal via de applicatie

9

Intercity naar 1 1:23 +0:30 Arnhem Storing Omreizen per bus via Rotterdam Alexander 13:05 Rotterdam Centraal +0:30 Spoor 14 14:28 +0:30

10

Intercity richting Nijmegen Spoor 8 Arnhem

up-to-date kan worden gehouden, wat de kosten van lesboeken aanzienlijk kan verminderen. Ook buiten het klaslokaal heeft AR een educatieve functie. Zo zijn er apps waarmee je buitenlandse teksten direct kunt vertalen. Handig voor op vakantie, maar ook als een student wil oefenen voor zijn eindexamen Frans. Natuurlijk wordt er door onderwijsinstellingen uitgebreid onderzoek gedaan naar de effecten van de inzet van AR. De eerste resultaten zijn bijzonder positief: AR zorgt ervoor dat leerlingen zich langer kunnen concentreren, lesstof beter in zich opnemen en zelfstandiger werken.

Zorg Technologische toepassingen krijgen in de zorg veel aandacht. Vooral om dat beperkte budgetten en sociale trends als vergrijzing een steeds grotere druk leggen op zorgmedewerkers en instellingen. Een groot deel van het werk in de zorg bestaat uit het interpreteren en integreren van patiëntgegevens. Voor artsen is het handig als ze direct de juiste gegevens voor zich krijgen tijdens een patiëntbezoek. Een slimme bril voorziet hun blikveld van informatie zoals de naam van de patiënt, laboratoriumwaarden, röntgenfoto’s en andere testresultaten. Artsen kunnen oogcontact bewaren en tegelijkertijd snel een goed beeld krijgen van de situatie van de patiënt. Handelingen als bloedprikken en een infuus aanleggen worden door AR makkelijker en minder invasief. Een nieuwe AR-app, AccuVein, helpt verpleegkundigen om snel een goede ader te lokaliseren. Ook virtuele colonoscopieën behoren inmiddels tot de mogelijkheden: met röntgenstralen of een MRI-scan wordt de darm in kaart gebracht en vervolgens in 3D geprojecteerd, inclusief mogelijke afwijkingen. Met 3D-visualisaties kan een tumor of orgaan gedurende een (kijk)operatie op de exacte locatie worden geprojecteerd, wat het werk van de chirurg vergemakkelijkt en een invasievere ingreep kan voorkomen.

Overheid en veiligheidsdiensten Zowel lokale als landelijke overheden kunnen profiteren van de mogelijkheden van AR. Neem bijvoorbeeld toerisme. AR-applicaties kunnen een extra beleving toevoegen aan een stadswandeling en lokale ondernemers ondersteunen. Niet alleen de communicatie met burgers, maar ook die met (partner)bedrijven wordt beter door AR-technologie. Gegevens over rioolaanleg, erfgrenzen en ondergrondse bekabeling hoeven niet langer via ingewikkelde en tijdrovende gemeenteprocedures te worden opgevraagd. In plaats daarvan kan de gemeente met één druk op de knop toestemming verlenen. Een rioleringsbeheerder kan dan ter plekke informatie over de situatie inzien. Deze informatie is via AR bovendien een stuk accurater dan bijvoorbeeld een kaart, omdat het rechtstreeks op de werkelijkheid ‘geprojecteerd’ wordt via een tablet, smartphone of slimme bril. Veiligheidsdiensten kunnen ook efficiënter en nauwkeuriger werken dankzij AR. Denk aan slimme brillen met gezichts- en nummerbordherkenning voor de politie en brillen met een ingebouwde camera, zodat medewerkers hun bewijslast direct verzamelen. Brandweerlieden kunnen via AR belangrijke informatie over een gebouw of bedrijventerrein opvragen. Zoals locaties met extreem brandbare stoffen. In de verdere toekomst wordt het zelfs mogelijk een chip te implementeren bij mensen met bijvoorbeeld een hartaandoening of ernstige allergie. Zo weet ambulancepersoneel via AR direct waarmee ze rekening moeten houden.

Ook in de zorg is AR zeer geschikt als educatief hulpmiddel. Het wordt bijvoorbeeld steeds normaler dat specialisten hun operaties met smartglasses vastleggen en zo hun kennis overdragen. Artsen in opleiding kunnen op hun beurt een meer ervaren arts of specialist live laten meekijken. Dit principe werkt ook buiten het ziekenhuis. Een huisarts kan een specialist om advies vragen en zo voorkomen dat patiënten naar het ziekenhuis moeten. Stel dat smartglasses gemeengoed worden, dan kunnen bijvoorbeeld EHBO’ers direct schakelen met het ambulancepersoneel dat onderweg is. Zij kunnen de situatie vooraf inschatten en coaching bieden.

11

Impact op uw organisatie Verken de potentie van augmented reality

De ontwikkeling van augmented reality (AR) zit in een stroomversnelling. Dat niet alleen: AR kan ook de ontwikkeling van uw organisatie in een stroomversnelling brengen. Uit de meeste ervaringen blijkt al: AR-toepassingen zorgen voor een enorme efficiëntieslag. Onder andere door hogere first time right-percentages, meer kennisdeling en een hogere medewerkerstevredenheid. Logisch, want AR levert niet alleen een technische verbeterslag, maar sluit ook beter aan bij de belevingswereld van tegenwoordig en zorgt daarmee dat het werk makkelijker én leuker wordt. Aan de slag met augmented reality Met AR beginnen, is helaas niet zo simpel als een stel smartglasses aanschaffen of een app ontwikkelen. Uw organisatie profiteert pas echt van een AR-toepassing als deze naadloos aansluit op de bedrijfsvoering. Veel organisaties zijn al bezig met digitalisering van processen of van hun hele bedrijfsvoering. Door AR hierin mee te nemen, benut u de volle potentie. Binnen KPN Consulting ontwikkelden wij een globaal stappenplan voor de implementatie van AR-toepassingen. Dit geeft een goed beeld van wat er zoal bij komt kijken. Stap 1: Breng processen en workflows in kaart AR zorgt ervoor dat processen sneller, gemakkelijker en beter verlopen. Maar voor het zover is, moet u eerst precies weten hoe werkprocessen in uw organisatie eruit zien. Welke informatiebronnen worden er gebruikt? Via welke devices gebeurt dit nu? Wat zijn de belangrijkste knelpunten en hoe kan AR deze verhelpen? Betrek bij dit onderzoek mensen uit alle lagen van de organisatie. Vaak weten mensen van de werkvloer het beste hoe er gewerkt wordt en wat ze nodig hebben. Ook uw eindklant interviewen kan tot nieuwe inzichten leiden. Hoe ziet zijn klantreis eruit? En hoe kunt u hen nog beter van dienst zijn? Bedenk ook wat u precies wilt bereiken met de inzet van AR: hoe sluit het aan op uw strategische doelen, en wat zijn realistische doelen? Stap 2: Analyseer data, systemen, hardware en apps Nadat u hebt bepaald voor welke processen u AR wilt inzetten, neemt u uw bestaande data, systemen, hardware en apps onder de loep. Wat voor data hebt u nodig voor uw ARtoepassing? Waar slaat u die data veilig op en zodanig dat

12

deze altijd en overal beschikbaar zijn? Voldoen uw netwerken en connectiviteit? En is er voldoende servercapaciteit beschikbaar? In hoeverre zijn uw bestaande apps geschikt voor het doel dat u voor ogen hebt? Wat moet er aan software en hardware bijkomen om uw toepassing optimaal te laten draaien? Misschien moet u een nieuwe app laten ontwikkelen of uw informatiesystemen anders inrichten, of kunt u gebruikmaken van een bestaande toepassing. Het is slim om hierbij een ICT-expert bij te betrekken, zodat u zeker weet dat u het maximale uit de veelbelovende technologie haalt. Stap 3: Stel een business case en praktische roadmap op Door een business case op te stellen, ontdekt u wat de kosten van AR zijn, maar ook hoe het waarde toevoegt en waar het geld bespaart. Als u weet wat u met AR kunt en waarvoor u het wilt inzetten, is het tijd om dit te concretiseren. Breng in kaart wat er precies moet gebeuren om uw AR-toepassingen te implementeren. Bepaal de impact op de diverse bedrijfsprocessen en bedenk hoe u de overgang het beste kunt stroomlijnen. Met uw expert kunt u vervolgens een stappenplan uitwerken. Vergeet niet om ook hier uw medewerkers nauw bij te betrekken: een goede implementatie van augmented reality valt of staat bij adoptie door de mensen die er daadwerkelijk mee aan de slag moeten. Dat betekent niet alleen dat u hen moet leren met de AR-toepassing om te gaan, maar ook dat u rekening moet houden met bijvoorbeeld hun zorgen om privacy.

KPN Consulting en augmented reality

De mogelijkheden van augmented reality zijn talrijk, maar voor veel bedrijven nog weinig tastbaar. Dat maakt het vaak moeilijk koers te bepalen. KPN Consulting helpt u hierin duidelijkheid te scheppen en zo een voorsprong te nemen op de concurrentie. Met de pilot van de Digitale Monteur hebben we binnen KPN niet alleen de basis gelegd voor een dienstverlening die veel potentie heeft voor andere bedrijven, maar ook volop ervaring opgedaan met de voorbereiding en implementatie van een AR-toepassing. We helpen onze klanten met alle aspecten van hun digitale transformatie. Dat doen we met een integrale aanpak op het gebied van mensen, processen én technologie. Zodat AR ze écht een voorsprong geeft. Mensen We organiseren innovatiesessies met medewerkers en eindklanten. Pas als zij kunnen meedenken over de implementatie van AR-toepassingen en inzien wat de toegevoegde waarde is, kunnen zij én u er het maximale uithalen. Dit is al belangrijk in de oriëntatiefase: hoe eerder u de juiste mensen betrekt, hoe beter het eindresultaat. Ook adviseren we hoe u de daadwerkelijke implementatie zo vlekkeloos mogelijk laat verlopen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan instructies en begeleiding voor uw medewerkers, zodat ze leren omgaan met de AR-toepassing. Met New Technology Adoption hebben we een programma dat de adoptie van AR-toepassingen in uw organisatie kan verbeteren.

Technologie Ook op technologisch vlak brengt de implementatie van AR een aantal uitdagingen met zich mee. Allereerst is het belangrijk om te kijken welke hardware het beste bij uw wensen past. De verschillen in kwaliteit en mogelijkheden van het huidige aanbod zijn enorm. Des te belangrijker om goed te kijken wat het beste past bij uw medewerkers en uw processen. Ook is de keuze van software van belang. Deze moet aansluiten bij de behoeften en wensen van de gebruikers, passen bij uw processen en compatibel zijn met de gekozen hardware én uw bestaande bedrijfssystemen. Daarnaast helpen we u met de integratie van data, applicaties, werkplekken, connectiviteit en de cloud. Hierdoor wordt de AR-oplossing een geïntegreerd verlengstuk van uw bedrijfsvoering. Tot slot speelt datamanagement een grote rol. AR-toepassingen gebruiken vaak een grote hoeveelheid data. Daarvoor is een uitstekende connectiviteit essentieel. Maar ook veilige opslag en verwerking van de data zijn belangrijk, bijvoorbeeld via de cloud. Wij kunnen u helpen om dit goed in te richten en te beheren in onze Nederlandse datacenters.

Processen Met een uitvoerige procesanalyse gaan we de diepte in. Om workflows te versimpelen en gebruikers te voorzien van de juiste informatie op het juiste moment, is het cruciaal om de werkprocessen zorgvuldig in kaart te brengen. Na onze procesanalyse is duidelijk welke informatiebronnen geraadpleegd worden en via welke devices dit gebeurt. Daarnaast schetsen we de mogelijkheden van AR om die processen te optimaliseren. Zo krijgt u een volledig idee van de mogelijkheden, specifiek voor uw organisatie.

13

KPN Consulting: gids in de nieuwe wereld KPN Consulting is het ICT-adviesbedrijf van KPN. Als gids in de nieuwe wereld verbinden wij de mogelijkheden van ICT met de mensen, doelen en drijfveren van organisaties. Zodat zij vandaag én morgen succesvol zijn. Wij helpen bedrijven, instellingen en overheden het maximale uit ICT te halen. Zo functioneren zij soepel, veilig en zeker en kunnen ze blijven vernieuwen. ICT gaat niet alleen over bits en bytes, maar vooral om mensen. Onze ruim 1000 professionals weten dat. Soms een tikje eigenwijs, met de nieuwste inzichten en altijd mensgericht. Wij zorgen dat organisaties klaar zijn voor de toekomst. Meer informatie Paul Slijkhuis Lead Consultant Digital Workspace 06-29 52 65 68 [email protected] Daan Rottinghuis Consultant 06-51 39 67 09 [email protected] Ismaïl Osman Consultant 06-10 94 52 31 [email protected]

14

De essentie Een voorsprong door augmented reality Augmented reality (AR) is een digitale laag van tekst, geluid of beeld op de werkelijkheid, die aansluit op de context van de gebruiker. Slimme sensoren interpreteren de omgeving en verrijken deze met relevante, contextuele data. Denk bijvoorbeeld aan reparatie-instructies via een slimme bril, of een maquette die tot leven komt via een tablet. Voor de zakelijke markt groeien de mogelijkheden razendsnel. Nu instappen, betekent een voorsprong pakken. Geen toekomstmuziek, maar actuele kans Voor veel bedrijven lijkt AR nog een technologie van de toekomst. Die ‘toekomst’ laat echter niet lang meer op zich wachten. Onderzoeken voorspellen dat augmented reality binnen 10 jaar aan de orde van de dag is en dat de AR-markt in 2020 al 120 miljard dollar bedraagt. AR heeft zich ook in de praktijk al volop bewezen als middel om bedrijfsprocessen te verrijken, kennisoverdracht te faciliteren en werkzaamheden te ondersteunen. Hierdoor is AR een stabiele plek op de zakelijke markt aan het veroveren. Sleutelrol voor ICT AR kan niet zonder de inzet van de juiste ICT. Dat begint bij databeheer. AR visualiseert data – het brengt achtergrondinformatie over een bepaalde context tot leven. Daarnaast gebruikt en genereert AR data. Ook data-analyse is belangrijk. AR verzamelt gedetailleerde gebruiksinformatie, bijvoorbeeld waar ze naar kijken, hoe lang en welke informatie ze opvragen. ICT speelt ook een sleutelrol door de behoefte aan connectiviteit. Het real-time verrijken van onze realiteit vraagt om een razendsnelle, betrouwbare verbinding.

Aan de slag met augmented reality De mogelijkheden van AR zijn talrijk, maar nog voor veel bedrijven nog weinig tastbaar. Dat maakt het vaak moeilijk koers te bepalen. Met AR beginnen, is helaas niet zo simpel als een stel smartglasses aanschaffen of een app ontwikkelen. Uw organisatie profiteert pas echt van een AR-toepassing als deze naadloos aansluit op de bedrijfsvoering. Dat doet u door eerst uw processen en workflows goed in kaart te brengen. Hierdoor ontdekt u hoe AR uw bedrijfsvoering kan optimaliseren. Inventariseer vervolgens wat u nodig hebt aan data, systemen, hardware en apps. Met een business case en een roadmap maakt u het plan concreet. Hebt u nog weinig ervaring met digitale transformaties of AR? Dan is het slim om hier een expert bij aan te haken. Zo weet u zeker dat u de mogelijkheden van AR ten volste benut.

Dankzij de cloud is het mogelijk om ook op mobiele apparaten met weinig rekenkracht en dataopslag zwaardere AR-applicaties te laten draaien. Volgens ons naderen we binnen 2 jaar het punt waarop technologieën als Internet of Things, Artificial Intelligence en Big Data samenkomen om zakelijke dienstverlening naar een hoger niveau te tillen. Het is dan ook logisch om AR nú een onderdeel te maken van uw digitale transformatie.

15

kpnconsulting.nl