ATLI ÖRVARSSON - Filmcomponist uit IJsland

FILMMUZIEKMAGAZINE

ATLI ÖRVARSSON - Filmcomponist uit IJsland NUMMER 171 – 42ste JAARGANG – MAART 2013 1

Score 171 Maart 2013 42ste jaargang ISSN-nummer: 09212612 Het e-zine Score is een uitgave van de stichting Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek Informatienummer: +31 050-5251991 E-mail: [email protected]

Kernredactie: Paul Stevelmans en Sijbold Tonkens Aan Score 171 werkten mee: Paul Stevelmans en Sijbold Tonkens Eindredactie: Paul Stevelmans Vormgeving: Paul Stevelmans

Met dank aan: Atli Örvarsson, Costa Communications, Djurre de Haan, Benelux Film Distributors, AMPAS

FILMMUZIEKMAGAZINE REDACTIONEEL Het heeft jaren geduurd, maar eindelijk heeft de Canadese filmcomponist Mychael Danna een belangrijke filmprijs gewonnen. Tijdens de Oscaruitreiking van vorige week werd hij onderscheiden voor zijn prachtige score voor Ang Lee's Life of Pi. Ook was er eindelijk erkenning voor muziek uit een James Bond-film toen Adele en Paul Epworth een beeldje kregen voor hun liedje Skyfall uit de gelijknamige film. Beter te laat dan nooit, zullen we maar zeggen. Overigens verscheen vlak vóór de release van Skyfall een boek over 50 jaar Bondmuziek. In deze eerste Score van de alweer 42ste jaargang kunt u over de Oscars en het 007-boek alles lezen. Maar we beginnen deze editie met twee interviews met relatief jonge componisten: de een komt uit IJsland en de ander is een Nederlandse zanger die zich onlangs heeft gewaagd aan zijn eerste score. Helaas moesten we nog niet zo lang geleden afscheid nemen van de Engelse componist Richard Rodney Bennett, van wie u een in memoriam kunt lezen. Zijn wellicht bekendste score - Murder on the Orient Express - verscheen onlangs opnieuw op cd. Ook daar besteden we aandacht aan.

INHOUDSOPGAVE

3 Interview met Atli Örvarsson 6 Interview met Djurre de Haan 8 Richard Rodney Bennett - In memoriam 12 Oscar 2013 18 Boekbespreking

2

19 Cd-recensies

BAROK 'N ROLL MET HANS EN GRIETJE Atli Örvarsson over zijn moderne sprookjesscore Vorig jaar was het 200 jaar geleden dat de sprookjesverzameling van de gebroeders Grimm voor het eerst verscheen in Duitsland. Een van hun geliefdste sprookjes is Hans en Grietje. Een moderne verfilming van dit sprookje ging onlangs in roulatie onder de titel Hansel & Gretel: Witch Hunters. De film werd geregisseerd door de Noor Tommy Wirkola en de score werd geschreven door Atli Örvarsson. De IJslandse filmcomponist sprak met Score over zijn moderne muzikale aanpak.

Atli Örvarsson tijdens de opnames van de score van A Single Shot in Londen, 14 november 2012.

Als jonge man speelde Atli Örvarsson (Akureyri, 1970) in de IJslandse rockband Sálin hans Jóns míns voordat hij vertrok naar het Berklee College of Music in Boston en de North Carolina School of the Arts in Winstom-Salem om er filmcompositie te studeren. Sinds 1998 woont hij in Los Angeles waar hij begon met projecten als NYPD Blue en drie afleveringen van Law and Order. Enkele jaren later versterkte hij het team van Hans Zimmer in diens Remote Control Studio in Santa

Monica waar hij extra muziek maakte voor films als The Holiday, Pirates of the Caribbean: At World's End en Angels & Demons. Daarnaast componeerde Örvarsson zelfstandig muziek voor films als Vantage Point, Babylon A.D. en Season of the Witch. In 2011 oogstte hij lof van de critici met de muziek die hij schreef voor The Eagle, een historische film die zich afspeelt in Schotland in het jaar 140 na Christus. Örvarsson: ʽIk ben erg trots op The Eagle omdat deze score naar mijn 3

step gebruikte.ʼ Hoe kwam de symfonische muziek in de score terecht? ʽDe eerste ideeën over de muziek ontstonden nadat Tommy Wirkola korte stukjes van de film aan elkaar had gemonteerd en die liet zien aan de studio terwijl er nog op locatie werd gefilmd. Het filmpje werd muzikaal begeleid door een Noors rock and roll liedje. Daarmee bepaalde Tommy de toon voor de gehele score. De eerste muzikale weg die we vervolgens opgingen was rock and roll en toen Tommy en zijn editor de film monteerden besefte hij dat je een film niet alleen maar kunt ondersteunen met rock and roll. Het gevolg was dat hij een nieuwe weg insloeg met meer traditionele symfonische muziek. Mogelijk dat hij in die richting te ver doorschoot aangezien de studio toen zei: Nee, kom terug, de muziek moet dichter liggen bij wat je ons eerst liet horen, waarna ze voorstelden om dubstep en andere elektronische muziek te gebruiken en dat was de derde weg die we insloegen. Uiteindelijk hebben we elementen van alle drie de wegen genomen en hebben we daarvan één grote snelweg gemaakt.ʼ

mening een bijzondere combinatie is van oude tradities en een moderne muzikale benadering. Het betrof hier een experiment waarvoor ik naar Schotland afreisde en aldaar mensen ontmoette die zijn gespecialiseerd in oude Schotse muziek. Met de authentieke instrumenten die zij hebben verzameld hebben we de muziek voor de film opgenomen.ʼ

Teenagers Voor zijn volgende film, Hansel & Gretel: Witch Hunters, combineerde Örvarsson opnieuw verschillende muziekstijlen, zowel oude als moderne, en noemde hij die versmelting van stijlen barok 'n roll. ʽEigenlijk komt het erop neer dat enkele barokkenmerken worden vervlochten met elementen uit de rock and roll. Wat begon als een grap toen we aan de score werkten, sloeg vervolgens aan. Je hoort niet zo vaak de klavecimbel naast akkoorden van de elektrische gitaar en daarom vond ik barok 'n roll een passende naam.ʼ Zoals uit de titel blijkt is deze moderne versie van het bekende sprookje niet echt bedoeld voor jonge kinderen. Örvarsson wijst erop dat de film veel meer gericht is op teenagers. ʽDe regisseur en de studio - in dit geval Paramount - wilden dat dit een moderne variant van het sprookje zou worden en dus legden ze de nadruk op rock and roll waardoor ik ook elektronische muziek en dub-

Gemma Arterton en Jeremy Renner in Hansel & Gretel: Witch Hunters.

IJslandse wortels De IJslandse cultuur is rijk aan mysterieuze en duistere verhalen. Heeft deze culturele achtergrond invloed op Örvarsson bij het componeren? ʽJazeker, ik geloof dat er in mijn muziek altijd IJslandse invloeden zitten. IJslandse saga's en sprookjes zijn erg duister. De winters in IJsland zijn 4

buitengewoon donker. In december en januari is het hooguit drie tot vier uur licht, hoewel: het lijkt meer op schemerlicht. Het wordt nooit helemaal helder omdat de zon zo laag aan de horizon staat. Tegen deze achtergrond zijn door de eeuwen heen heel wat griezelige kinderverhalen en sprookjes ontstaan en het is absoluut zo dat ik deze traditie voortzet.ʼ Heeft Örvarsson ooit voor een IJslandse film gewerkt? ʽJa, één keer voor een tv-film een jaar of twintig geleden. Ik wacht nog steeds op een nieuwe opdracht.ʼ Zijn er voldoende mogelijkheden vandaag? ʽNiet zoveel. Het is een klein land zoals je ongetwijfeld weet. Het land zelf is eigenlijk niet echt klein, maar wel het aantal inwoners, dat aantal is gering. Er worden dan ook niet zoveel films geproduceerd. Films worden vooral gemaakt door regisseurs die werken met anderen die ze graag bij hen in de buurt willen hebben en dan wordt het voor mij lastig want ik woon de meeste tijd in Los Angeles.ʼ

altijd van mening verschillen, maar voor het werk moet je hier beslist zijn. En het weer is er aangenaam.ʼ Werken in de hoofdstad van de film betekent dat zich na iedere afgeronde film een nieuwe aandient. Wat heeft Örvarsson voor ons allemaal in petto? ʽAllereerst A Single Shot. Dat is een prachtige film die zich afspeelt in West Virginia. Het was een leuke film om te doen omdat de regisseur goed op de hoogte is van klassieke en avant-garde muziek. Om die reden heb ik muziek geschreven die totaal anders was dan wat ik gewend ben en dat vormde op zich een enorme uitdaging. Evidence is weer iets geheel anders omdat die score geheel elektronisch was en geworteld is in musique concrète. Het draait hier allemaal om machines en dat vereiste een andere aanpak. Wat ik leuk vind aan dit beroep is dat je altijd nieuwe oplossingen moet bedenken. Daarna vroeg Hans Zimmer mij of ik hem wilde helpen bij Man of Steel wat ik uiteraard heel erg op prijs stelde. Ik herinner me nog dat ik op achtjarige leeftijd Superman zag, de originele versie met Christopher Reeve. Ik kon de verleiding dan ook niet weerstaan om mee te werken en ook deze film kent weer een andere aanpak, namelijk muziek voor een superheld.ʼ Al deze films kennen dus een andere stijl en zullen later dit jaar worden uitgebracht. Aan welke stijl geeft Örvarsson de voorkeur? ʽOm heel eerlijk te zijn: ik ben van nature een romanticus. Ik schrijf graag de prachtigste melodieën. Voor de meeste Amerikaanse films is dat niet altijd mogelijk en daarom werk ik momenteel voor een Tsjechische film. Het gaat hier om een liefdesverhaal dat zich afspeelt in Auschwitz gedurende de Holocaust. Ik kijk steeds weer uit naar dit soort filmopdrachten waarbij ik muziek moet schrijven die uit het diepste van mijn hart komt.ʼ

Famke Janssen in Hansel & Gretel: Witch Hunters.

Örvarsson woont inmiddels alweer een tijdje in Los Angeles. Wat is het voordeel om als filmcomponist in deze stad te wonen en te werken? ʽDe belangrijkste reden is dat hier zo ontzettend veel films en tv-programma's en producten voor andere media worden gemaakt. Het is de filmhoofdstad van de westerse wereld, zeker als je het aantal films in ogenschouw neemt. Over de kwaliteit kun je natuurlijk

PS

5

LUISTERLIEDJES EN MELACHOLISCHE, GRAPPIGE EN IRONISCHE MUZIEK Djurre de Haan over zijn muziek voor De ontmaagding van Eva van End

Onlangs ging Michiel ten Horns film De ontmaagding van Eva van End in roulatie. De vaderlandse pers was overwegend lovend over deze eerste lange speelfilm van Ten Horn. Minstens zo enthousiast werd gereageerd op de muziek die debuterend filmcomponist Djurre de Haan (foto) schreef voor de absurdistische komedie. i en als bassist van de Amsterdamse rockband Alamo Race Track die in 2011 succes boekte met het album Unicorn Loves Deer. Als soloartiest speelt De Haan liedjes in het singer-songwriter-genre zoals we dat kennen van de vroeg gestorven Elliott Smith: rustige, intieme luisterliedjes met invloeden van folk. Openingssequentie Na de viewing werd De Haan naar huis gestuurd met de opdracht muziek te maken bij de beelden waarmee de film opent en waarin we kennis maken met de vijftienjarige Eva van End, haar twee oudere broers en haar ouders die samen een onmiskenbaar disfunctionele familie vormen. ʽIn de openingssequentie komen alle karakters voorbij en passeren meerdere soorten van emotie de revue, maar de film slaat nog niet een bepaald pad in. Je weet niet precies wat je gaat krijgen en dat moet de muziek ook in zich hebben; de muziek mag dus niet prijsgeven waar het naartoe gaat.ʼ Een hele kluif dus, zoals De Haan het zelf opmerkt, niet alleen omdat het fragment ruim vier minuten duurt, maar ook omdat het hier natuurlijk de eerste compositie betrof. Michiel ten Horn reageerde tevreden op deze eerste proeve van bekwaamheid en aldus lag de weg open voor de rest van de nog te schrijven score. ʽWe hebben ook heel veel voordeel gehad van die openingssequentie waarin ik mijn muziek vierenhalve minuut moest laten meanderen langs alle karakters. We beginnen met een pizzicato en dan gaan we over naar gitaar, naar harp en dan neemt een hoorn het over.

Eigenlijk had Michiel ten Horn al in een vroeg stadium enkele liedjes van Djurre de Haan, alias Awkward i, onder de film gezet. Toen bij een eerste viewing enkele originele scorestukken van een andere componist niet bleken te voldoen werd De Haan (Groningen, 1981) verzocht deze te vervangen met muziek die qua stijl naadloos diende aan te sluiten bij de reeds gekozen liedjes (twee waren van andere artiesten). Zo ontstond een score die voor de ene helft bestaat uit bestaande nummers en daarnaast uit nieuw gecomponeerde muziek, waarbij beide delen een perfecte eenheid vormen. Djurre de Haan heeft de afgelopen jaren naam gemaakt met Awkward 6

Dan heb je eigenlijk al in die introsequentie zoveel instrumenten gebruikt dat dit min of meer je palet wordt voor de film.ʼ

zowel voor amusement zorgt als tot enig nadenken stemt. Hoe kijkt De Haan terug op zijn debuutscore? ʽNu het klaar is valt het wel mee, maar toen ik de opdracht net had aangenomen werd ik er wel geheel door in beslag genomen en heb ik de film op papier uit zitten tekenen. Op een lege muur bij mij thuis tekende ik alle scènes omdat ik grip wilde hebben op wat dan nog zo lang lijkt: een film die een uur en drie kwartier duurt. Wat je helemaal moet invullen of juist niet moet invullen, dat is een keus. Voor dat laatste had ik wel aanwijzingen gekregen van Michiel: waar hij wel en niet muziek voor zich zag. Maar ik heb me daar echt wel zorgen over gemaakt. Dat moet denk ik ook met zo'n opdracht, want dat doe ik ook bij een optreden waarvoor ik gespannen ben. Daardoor raak je geconcentreerd.ʼ Een opleiding in films scoren heeft De Haan niet gevolgd. ʽNee, ook niet voor liedjes schrijven. Ik heb wel bij kortere filmpjes muziek gemaakt. Ik bekijk het gewoon en denk er dan over na: wat is de bedoeling hier, wat is het effect van de muziek? Ik heb literatuurwetenschappen gestudeerd en dan denk je ook wel na over hoe bepaalde dingen betekenis krijgen. Het is ook een manier van nadenken die je mogelijk helpt thematisch te kunnen analyseren.ʼ

Vivian Dierickx en Rafael Gareisen in De ontmaagding van Eva van End.

Eva is een tobbende puber die niet lekker in haar vel zit. Op een dag verschijnt op school Veit, een Duitse jongen die enkele weken bij de Van Ends intrekt in het kader van een uitwisselingsprogramma. Zijn komst zal het leven van Eva en haar familieleden behoorlijk op de kop zetten. ʽMichiel had een bestaand nummer van mij gebruikt waarin alleen maar stemmen zitten, een soort koraalstuk, dat te horen is wanneer Eva Veit van de bus ophaalt. Het is een soort coda van een ander nummer dat op mijn plaat daarvoor te horen is. Ik vond het heel goed werken in de film.ʼ Deze sleutelscène mag dan wel serieus van toon zijn, voor grote delen van de film geldt een prettig hilarische ambiance. De Haan over de overwegend opgewekte klankkleur van de score: ʽIk vind het prachtig dat we erin geslaagd zijn om de toon melancholisch, grappig en ironisch te houden.ʼ

Over toekomstige filmprojecten merkt hij op: ʽIk hoop dat ik die vaker kan doen. Ik luister ook terug en denk dan: de volgende keer zal ik het zó doen. Ook heb ik bijvoorbeeld naar de soundtrack van Moonrise Kingdom van Wes Anderson geluisterd waarvoor Alexandre Desplat de muziek heeft gedaan en waarvoor hij een heel orkest tot zijn beschikking had wat hij ook tot in detail uitlegt. Dat had ik graag ook zo gedaan, maar dat is natuurlijk een ander soort productie met een heel ander budget, wil je die muziek zo opnemen. Dat zou voor mij het hoogst haalbare zijn om te doen: met een orkest opnemen.ʼ

Uittekenen Dankzij dit vaak speelse, ironische karakter van de score is De ontmaagding van Eva van End tot het einde toe een goed te behappen tragikomedie geworden die

PS

7

VERNIEUWER EN CROSSOVERARTIEST Bij het overlijden van Richard Rodney Bennett Op kerstavond jongstleden overleed op 76-jarige leeftijd de Britse componist Richard Rodney Bennett. De uiterst veelzijdige en getalenteerde Bennett heeft rond de vijftig filmscores op zijn naam staan waarvan vele nog steeds tot de verbeelding spreken. Zijn gehele muzikale carrière stond in het teken van zijn voorliefde voor innovatieve muzikale stromingen zoals het serialisme. Murder on the Orient Express, een van zijn bekendste scores, verscheen onlangs opnieuw op cd. bestudeerde. In 1957 vertrok hij naar Parijs om zich te verdiepen in de seriële muziek die indertijd in de Franse hoofdstad en vogue was. De belangrijkste vertegenwoordiger van deze modernistische stijl was Pierre Boulez van wie Bennett privéles kreeg. De hier opgedane kennis heeft als een rode draad door zijn gehele muzikale loopbaan geleid. Via vrienden in Londen kreeg Bennett al op 19-jarige leeftijd zijn eerste filmopdrachten, zowel documentaires als speelfilms. Zijn eerste speelfilm was Interpol (1957) en een jaar later viel zijn naam ook op in Hollywood dankzij de score voor de populaire, in Engeland gedraaide komedie Indiscreet van Stanley Donen met Cary Grant en Ingrid Bergman. Bennetts eerste scores waren veelal kleinschalig en op het eerste gehoor tamelijk traditioneel. Modernistische invloeden zijn bij nadere beluistering evenwel regelmatig te horen. In de biografie Richard Rodney Bennett: The Complete Musician van Anthony Meredith en Paul Harris lezen we dat grensverleggende scores voor films als A Streetcar Named Desire, On the Waterfront en East of Eden Bennett destijds voor ogen stonden. Van zijn vroege filmwerk is op een enkele uitzondering na niets op geluidsdrager verschenen.

Richard Rodney Bennett in 1965 (foto van Erich Auerbach uit Bennetts biografie).

Bennett werd in 1936 geboren in Broadstairs, Kent en groeide op aan de kust van Devon, in het zuidwesten van Engeland. Zijn moeder was pianiste en heeft nog les gehad van de befaamde componist Gustav Holst. Zijn vader schreef kinderboeken en sporadisch teksten voor liederen. Bennett begon al op jonge leeftijd muziek te spelen en te componeren en studeerde na zijn middelbareschooltijd enkele jaren aan de Royal Academy of Music in Londen. Als tiener werd hij al gegrepen door avantgarde muziekstijlen die hij aandachtig

Na een aantal kleine Britse producties en een enkele Amerikaanse zoals Satan Never Sleeps (1962) componeerde hij in 1963 8

voor een film die het ook goed deed bij de pers: Billy Liar van John Schlesinger. Buiten de vele filmscores vergrootte Bennett zijn aanzien met composities voor de concertzaal. Met deze klassieke werken experimenteerde de aanstormende componist veelvuldig met de in Parijs bij Boulez verworven kennis van de seriële muziek. Ook in enkele scores was deze preoccupatie steeds duidelijker terug te horen, met name in scores voor horrorfilms als The Nanny (1965). Het horrorgenre heeft altijd veel ruimte gegeven voor experimentele muziekexercities en vormde zo voor de componist een ideale gelegenheid om de wereld van de filmmuziek te verrijken met zijn ideeën zoals hij ook bewees met zijn score voor The Witches (1966). Doorbraak

agent Harry Palmer (gespeeld door Michael Caine) paarde hij de klavecimbel indertijd een trendy instrument in scores en de ondes Martenot aan ritmische stukken, waardoor een soms buitenaardse klankkleur ontstond die deze hippe agentenfilm zorgvuldig begeleidde. Far From the Madding Crowd betekende een hereniging met John Schlesinger en die kruisbestuiving bracht een pastorale, breed aangelegde score voort die in Hollywood niet onopgemerkt bleef: Bennett ontving zijn eerste van drie Oscarnominaties voor deze nog altijd populaire score. Aan het succes droeg ook de elpee bij waarop delen van de score waren te horen. Ook van Billion Dollar Brain verscheen de originele score direct op elpee. Beide elpees hebben de bekendheid van de componist bij het grote publiek extra verhoogd.

Zijn doorbraak als filmcomponist beleefde Bennett in 1967 met twee uiteenlopende scores. Voor Ken Russells Billion Dollar Brain, de derde en laatste film met geheim

Een jaar later werkte hij samen met regisseur Joseph Losey, voor wie hij in 1959 de muziek voor Blind Date had gecomponeerd. Voor het psychologische 9

drama Secret Ceremony schreef hij een verzameling composities zonder afgeronde melodie die de getroebleerde relatie tussen de hoofdpersonen kleurde. Ook voor Losey's film Figures in a Landscape (1970) schiep Bennett met soms dwars door elkaar spelende instrumenten muziek die vaak onheilspellend en vervreemdend van karakter was en de onwerkelijke, dreigende verhaalontwikkeling op de juiste momenten versterkte. Veel toegankelijker was zijn majestueuze score voor Nicholas and Alexandra (1971), Franklin J. Schaffners epos over de ondergang van de laatste tsaar en zijn familie (Oscarnominatie nummer 2). Net zo toegankelijk - en misschien nog wel iets meer dan dat - was Bennetts score voor een ander historisch drama, Lady Caroline Lamb (1973), met als grootste troef een even meeslepend als onweerstaanbaar liefdesthema.

The Great American Songbook beter uitdragen. Met optredens als pianist van jazz en populaire liedjes was hij in zijn vaderland al begonnen. Deze voorstellingen zette hij in de Verenigde Staten voort, vaak als begeleider van verschillende zangeressen.

Wals Zijn derde en laatste Oscarnominatie ontving Bennett voor de muziek die hij schreef voor het succesvolle Murder on the Orient Express (1974). De weelderige wals die het vertrek van de trein uit het hoofdstation van Istanboel begeleidt behoort nog steeds tot de populairste stukken van de componist. Oorspronkelijk zouden authentieke treingeluiden de scène tot leven moeten brengen, maar regisseur Sidney Lumet gaf uiteindelijk toch de voorkeur aan de wals als begeleiding. Het succes als filmcomponist werd in eigen land niet door iedereen gewaardeerd. In de behoudende wereld van de klassieke muziek had Bennett weliswaar reeds in de jaren '60 een reputatie opgebouwd als vernieuwend componist, de reacties van de pers waren na aanvankelijke goedkeuring - met name de opera The Mines of Sulphur (1965) kon op instemming rekenen - in toenemende mate gereserveerd tot zelfs afkeurend. Mede hierom vestigde Bennett zich in 1979 in New York waar het muzikale klimaat volgens hem minder verstikkend was. Ook kon hij hier zijn voorliefde voor jazz en

Na het succes van Murder on the Orient Express nam het aantal filmopdrachten af. Een laatste in Engeland tot stand gekomen score was voor John Schlesingers Yanks (1979) waarvoor Bennett een intieme score schreef die de soms heftige maar ingehouden emoties liefdevol vertolkte. Nadien verlegde de componist zijn werkterrein steeds meer naar de televisie. Voor dit medium deed hij onder meer The Ebony Tower (1984) en Tender is the Night (1985). Een andere opdracht - de televisiefilm Enchanted April uit 1991 - werd wegens succes ook in de filmzalen in binnenen buitenland vertoond en bracht hem weer onder de aandacht van een internationaal publiek. Voor deze intieme, melodieuze score is andermaal een hoofdrol weggelegd voor de ondes Martenot, kundig bespeeld door de vermaarde Engelse bespeelster van dit unieke instrument: Cynthia Millar. De lieflijke, pastorale score werd alom geprezen. Een opmerkelijke bijdrage leverde Bennett enkele jaren later aan de buitengewoon populaire Engelse komedie Four Weddings and a Funeral (1994), ook al 10

was zijn aandeel gering. Immers de nieuwe trend was het selecteren van bestaande popliedjes en die minimaliseerden de inbreng van de componist die desondanks met een ontroerend thema voor de romantische liefdesscènes andermaal lof oogstte. Ondanks zijn verhuizing naar de Verenigde Staten hield Bennett zich voor het merendeel bezig met opdrachten uit zijn geboorteland. Voor zijn verdiensten voor de Engelse muziek werd hij op 62-jarige leeftijd door koningin Elizabeth tot ridder geslagen. Twee jaar later kon het filmpubliek een laatste keer genieten van Sir Richard Rodney Bennetts exceptionele talent. De BBC had besloten Mervyn Peake's cultboek Gormenghast te verfilmen. Deze groots opgezette miniserie bood Bennett een uitgelezen kans om zijn compositorische gaven nog eens te etaleren. En zo creëerde hij een laatste maal muziek die ten tijde van de uitzending - januari 2000 als opvallend melodieus werd ervaren. Te midden van de extravagante aankleding en uitzinnige acteerprestaties viel de muziek beslist niet uit de toon.

Zijn belang en inzet voor de introductie van nieuwe stijlen als het serialisme in de Britse muziekwereld zijn van onschatbare waarde gebleken, hoe afwijzend er lange tijd ook tegenaan werd gekeken. Hetzelfde geldt voor de scores waarmee hij met name in de jaren '60 en '70 de filmmuziekwereld verrijkte, zij het dat deze nieuwe impulsen in zijn scores in mindere mate hoorbaar zijn dan in zijn klassieke werken. Het beluisteren van zijn scores vergt enige inspanning, maar de beloning is dan ook enorm.

Onlangs bracht Quartet de score van Murder on the Orient Express opnieuw uit: (QRSCE053). Een fraai overzicht van filmmuziek van Richard Rodney Bennett verscheen op Chandos (CHAN 9867): The Film Music of Sir Richard Rodney Bennett. Stukken uit onder meer Murder on the Orient Express, Far From the Madding Crowd, Lady Caroline Lamb en Enchanted April worden uitgevoerd door de BBC Philharmonic onder de leiding van Rumon Gamba. De biografie van Bennett verscheen drie jaar geleden: Richard Rodney Bennett: The Complete Musician. Anthony Meredith en Paul Harris. Omnibus Press, Londen, 2010. ISBN 978-1-84938-545-9, 596 blz. Prijs: € 30,99 (Bol.com).

In de biografie van Richard Rodney Bennett komt de componist naar voren als een complete musician. Bennett bewoog zich op vele muzikale terreinen en schuwde het verbinden van diverse genres niet. Integendeel, crossover leek in de tweede helft van zijn leven een constante te zijn geworden.

PS

11

OSCAR 2013

Eindelijk erkenning voor Mychael Danna

Film en muziek, dat was het thema van de 85ste Oscaruitreiking vorige week zondag. Tussen de vele prijzen en optredens waren talloze bekende thema's uit musicals en flarden iconische muziek uit films uit een nabij en vooral ver verleden te horen. Omdat 2012, het jaar waarop de prijzen betrekking hadden, het jaar van James Bond was, werd het publiek getrakteerd op een collage van muzikale Bondhoogtepunten. De Oscar voor de beste score ging echter niet naar Skyfall, de laatste Bond-film, maar naar Mychael Danna (foto) die daarmee eindelijk de erkenning kreeg die hij al sinds vele jaren verdient. En wie met zijn dankwoord niet binnen de tijdslimiet bleef werd door het dreigende Jaws-thema de mond gesnoerd. De 85ste Oscaruitreiking zal vermoedelijk de boeken ingaan als een perfect georganiseerde show zonder schandaal of hilarische onderbreking. Alles liep gesmeerd en de keurige verdeling van de prijzen over diverse films zonder een absolute winnaar zorgde ervoor dat wellicht iedereen - ook de verliezers - tevreden huiswaarts kon keren. 2012 was het gouden jaar van James Bond, niet alleen omdat de uitermate succesvolle serie haar 50-jarig jubileum mocht vieren, ook vanwege het feit dat Skyfall een onverwacht groot mondiaal succes werd met een opbrengst ruim boven de 1 miljard dollar. Maar Skyfall zorgde voor meer - zij het niet nieuwe - wapenfeiten. Zowel de originele score van Thomas Newman als het door Adele en Paul Epworth geschreven titellied werd genomineerd voor een Oscar en dat is sinds The Spy Who Loved Me niet meer gebeurd. Voor die film werden in 1978 de score van Marvin Hamlisch en het liedje Nobody Does It Better van Hamlisch (muziek) en Carole Bayer Sager (tekst) genomineerd, indertijd een noviteit. Gedurende een eerbetoon aan 50 jaar James Bond lag de nadruk op de muziek. Achtereenvolgens kon worden genoten van het overbekende Bond-thema, Live and Let Die en Goldfinger, gezongen door Dame Shirley Bassey die het er ondanks haar leeftijd (76) aardig vanaf bracht. Een staande ovatie was het gevolg en zo werd de vijf decennia durende 'snub' van de immer populaire Bondmuziek toch nog een beetje rechtgezet. Bondmuziek zorgde later op de avond voor nog een aardig intermezzo toen Adele het uiteindelijk winnende Skyfall zong, haar eerste optreden sinds de geboorte van haar zoontje vorig jaar en ongetwijfeld het meest verwachte optreden van de avond. De andere genomineerde liedjes werden niet allemaal uitgevoerd. Wel was er een optreden van Barbra Streisand die ter nagedachtenis aan de vorig jaar overleden componist Marvin Hamlisch diens The Way We Were zong. De diva verscheen op het podium toen aan het einde van het jaarlijkse In memoriam een foto van de betreurde componist in beeld kwam. Andere componisten die zo werden gememoreerd waren Richard Robbins, Richard Rodney Bennett en Robert B. Sherman alsmede tekstschrijver Hal David. 12

Gemiddelde leeftijd De keuze van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences in de scorecategorie week dit jaar nauwelijks af van de keuze bij de Golden Globes. Bij de Globes werd in plaats van Skyfall het componistentrio van Cloud Atlas genomineerd. Bij de BAFTA's werden zelfs dezelfde vijf componisten genomineerd als bij de Oscars. Grootste afwezige dit jaar was - behalve Cloud Atlas - Howard Shore die met The Hobbit: An Unexpected Journey en Cosmopolis twee uiteenlopende scores afleverde. Ook ontbrak Danny Elfman onder de genomineerden ondanks of dankzij een rijk jaar met liefst zes scores waaronder Frankenweenie en Silver Linings Playbook. Maar eigenlijk verandert er in de scorecategorie niet heel veel. De genomineerden vormen sinds jaar en dag een internationaal gezelschap mannen. Newman en Williams zijn Amerikaan, Desplat komt uit Frankrijk, Danna is Canadees en Marianelli is Italiaan. Hun gemiddelde leeftijd stijgt wel gestaag, want die is inmiddels gekomen op 58,4 jaar en dat hoge gemiddelde komt vooral op het conto van John Williams die een maand geleden zijn 81ste verjaardag vierde. Drie jaar geleden was de gemiddelde leeftijd nog 46. Ondanks deze vergrijzing is allerminst sprake van conventionele muziek. Opmerkelijk is dit jaar de etnische klankkleur van de scores voor Argo en Life of Pi. Een orkestrale dan wel symfonische aanpak blijft evenwel nog steeds de boventoon voeren. Een lichte verschuiving viel dit jaar op te merken in opnamestad: twee scores werden opgenomen in Londen (Anna Karenina en Skyfall), twee in Los Angeles (Argo en Life of Pi) en nieuw dit jaar was Chicago (Lincoln). Blijft de vraag of Life of Pi werkelijk de beste van de vijf genomineerde scores was. Van alle vijf de scores verscheen een cd en alle vijf de films zijn in Nederland te zien geweest vóór de uitreiking. Op basis van hoe de scores werken binnen de film (In) en buiten de film (Out) wordt onderzocht of de keuze van de Academy de juiste was.

DE VIJF GENOMINEERDE SCORES Algemeen: het gouden trio WrightKnightley-Marianelli zet zijn zegetocht voort met deze prachtig aangeklede literatuurverfilming. Voor de componist is 2012 überhaupt een vruchtbaar jaar gebleken want ook Salmon Fishing in the Yemen had een prettig in het gehoor liggende score. Daarnaast schreef de Italiaan nog de muziek voor Quartet, het regiedebuut van Dustin Hoffman. Die laatste film komt in mei naar ons land.

ANNA KARENINA - DARIO MARIANELLI

In: regisseur Joe Wright maakt het de doorsneetoeschouwer niet makkelijk met deze ogenschijnlijk toneelmatige verfilming van Lev Tolstoj. Maar wie zich laat meeslepen door de weelderige kostuums, de jachtige camera, de aantrekkelijke acteurs en de betoverende 13

muziek vergeet al gauw dat dit een ten onrechte statisch genoemde literatuurverfilming is. Dankzij de wervelende muziek komt er vaart en diepgang in het noodlottige bestaan van Anna Karenina en de mensen om haar heen. De fenomenaal gechoreografeerde walsen worden gedanst op basis van aanstekelijke muziek van de Italiaanse componist, waardoor de score alleen al hierom een bestaansrecht krijgt. Hoogtepunt is Dance With Me waarin Marianelli twee melodieën perfect in elkaar laat overvloeien.

ontregelend (De rouille et d'os). De Academy koos Argo, wellicht omdat de film zelf ook heel wat nominaties vergaarde. In: voor een film die zich grotendeels afspeelt in een Midden-Oosters land ligt een score met een oosterse tint voor de hand. Desplat is uitstekend in staat filmmuziek te maken die westerse orkestrale klanken verbindt met een oosters instrumentarium. Tijdens het kijken naar de film doet deze mix het goed, maar het realisme wordt evenzeer verhoogd door de prachtige zang van Sussan Deyhim en de ritmische basis van de vele composities waardoor de onvermijdelijke spanning soms wordt opgevoerd naar een zenuwslopende hoogte.

Out: buiten de film om valt zeer te genieten van de score, vooral als je van walsmuziek houdt, want gedurende de eerste helft van de cd voert die de boventoon. Het walsritme fungeert hier als een dance of life. De variatie van deze score valt buiten de film mogelijk ook nog meer op waaronder de solerende viool en de vaak Russische klankkleur waardoor verschillende composities welhaast grenzen aan zigeuner- of klezmermuziek. Van de vijf genomineerde scores lijkt deze nog het meest op een symfonie: beginnend met een ouverture, daarna een wervelende eerste helft, gevolgd door een meer bespiegelende tweede helft en als sluitstuk een coda die bestaat uit een tamelijk vrolijk dansje. Technische gegevens: 24 tracks, 55:28. Oscarhistorie: Dario Marianelli won voor Atonement (2007) een Oscar. Genomineerd werd hij voor Pride and Prejudice (2005).

Out: de componist biedt een grote variatie aan thema's waardoor de aandacht en het luistergenot worden gestimuleerd. De orkestratie en de melodieuze klanken doen de rest, maar wel moet worden opgemerkt dat je op zijn minst open moet staan voor muziek uit het Midden-Oosten die wordt overheerst door etnische instrumenten plus zang alsmede door een sterk pompende percussie. Tegen het einde van de film overheerst westerse orkestrale muziek steeds meer. Overigens geldt zowel voor de muziek binnen als buiten de film dat deze met name tijdens de vele

ARGO - ALEXANDRE DESPLAT Algemeen: voor Alexandre Desplat was 2012 een bijzonder productief jaar. In totaal acht films verschenen er met zijn muziek. Die output was als vanouds zeer uiteenlopend qua stijl, variërend van lichtvoetig (Moonrise Kingdom) tot somber (Zero Dark Thirty) en van symfonisch (Rise of the Guardians) tot 14

actiemomenten nooit luidruchtig wordt. Desplat weet zich goed te beheersen, als vanouds.

lange dialogen is dan ook geen sprake en dat biedt volop kansen voor de componist om deze zowel wonderbaarlijke als angstaanjagende scènes muzikaal te mogen ondersteunen. Daarbij diende Danna een breed palet aan gevoelens en sfeermomenten te moeten accentueren: spanning, actie, overweldiging (de walvis), godsvrees en Pi's psychologische ontwikkeling van adolescent naar volwassen man. De score treedt soms als een onzichtbaar personage op de voorgrond, zo vitaal is zij. Zonder muziek was de film half zo imponerend.

Technische gegevens: 17 tracks, 58:38. Oscarhistorie: Alexandre Desplat ontving eerder nominaties voor The Queen (2006), The Curious Case of Benjamin Button (2008), Fantastic Mr. Fox (2009) en The King's Speech (2010). LIFE OF PI - MYCHAEL DANNA Algemeen: de Canadees Mychael Danna is sinds jaar en dag de vaste componist van regisseur Atom Egoyan. Een paar jaar geleden leek Danna van de radar te zijn verdwenen, maar met Moneyball (2011) was er weer een teken van leven. Met regisseur Ang Lee werkte Danna eerder voor The Ice Storm (1997) en Ride With the Devil (1999). Life of Pi betekende een hernieuwde en zeer welkome samenwerking die voor beiden vruchten heeft afgeworpen. Life of Pi was Danna's enige filmscore uit 2012.

Out: luisteren naar Life of Pi is een muzikale reis door meerdere continenten en muzikale werelden. We volgen Pi's ontwikkeling tot volwassen man, beginnend in het Oosten (India) en eindigend in het Westen (Canada). Danna componeerde diverse thema's die niet alleen oorstrelend zijn, maar misschien nog meer opvallen door hun exotische instrumentkeuze. De van Danna bekende voorkeur voor gamelanmuziek en Indiase instrumenten, waaronder de onvermijdelijke sitar, verhoogt daarnaast de fantasie, culminerend in de lange track Back to the World waarin alle hoofdthema's en de bijzondere instrumenten uitgebreid de revue passeren. Samen met het ontroerende Pi's Lullaby schotelt Danna zowel luisteraar als kijker een complete luisterervaring voor. Technische gegevens: 28 tracks, 65:11. Oscarhistorie: voor Life of Pi ontving Mychael Danna zijn eerste nominatie, wat heet: hij kreeg er gelijk twee, want ook het liedje Pi's Lullaby werd genomineerd. Danna deelde de nominatie met tekstschrijver Bombay Jayashri die het liedje ook zingt.

In: voor Danna moet dit filmproject een ware uitdaging zijn geweest. Immers, een groot deel van de film speelt zich op de Stille Oceaan af in en naast een reddingsboot die enkel wordt bemand door een jongen en een Bengaalse tijger. Van

LINCOLN - JOHN WILLIAMS Algemeen: zolang Steven Spielberg films blijft maken worden we steevast verrast 15

met een nieuwe score van John Williams. Vorig jaar was Williams met liefst twee scores in de race; geen van beide leverde hem een nieuw beeldje op. Na Memoirs of a Geisha (2005) heeft Williams alleen nog voor Spielberg gewerkt. De komende jaren staan weer nieuwe films op stapel, dus we zijn nog niet uitgeluisterd.

piano waarmee de componist even goed zijn punt maakt. Lincoln lijkt zo een intieme score zonder overbodige franje op te leveren. De gedegen uitvoering door het Chicago Symphony Orchestra, relatief onbekend op het terrein van filmmuziek, draagt bij aan de ambachtelijke, solide werking van de score die buiten de film net zo, of mogelijk nog beter tot zijn recht komt. Alleen het wezenlijke telt, dat lijkt het motto van deze plechtstatige score die serieus, beheerst maar geenszins bloedeloos klinkt. Technische gegevens: 17 tracks, 58:56. Oscarhistorie: dit is alweer de 48ste nominatie voor Williams. In totaal vijf Oscars staan bij hem thuis op de schoorsteenmantel: Fiddler on the Roof (1971), Jaws (1975), Star Wars (1977), E.T.: The Extra-Terrestrial (1982) en Schindler's List (1993). SKYFALL - THOMAS NEWMAN

In: hoewel gedurende grote delen van de film de muziek louter op de achtergrond weerklinkt, zijn er ook genoeg momenten waarop we de score wat nadrukkelijker kunnen horen. Behalve enkele composities met enig machtsvertoon (marsmuziek en militaire zang) heeft Williams voornamelijk stukken geschreven die de moeizame en soms uitzichtloze strijd van Abraham Lincoln om de slavernij afgeschaft te krijgen moeten begeleiden. Die composities variëren van verheven naar omineus en van folk (met fiddle) naar hymnes. Zoals gewoonlijk herhaalt Williams het gehele muzikale palet thema's en variaties - tijdens de aftiteling in één lange track en dat is altijd een muzikale weldaad.

Algemeen: de verrassing was vorig jaar groot toen bekend werd gemaakt dat niet David Arnold maar Thomas Newman de muziek van de nieuwe James Bond zou doen. Deze topfilm moet Newman als een geschenk hebben ervaren want zijn scores van de afgelopen jaren haalden het niet bij

Out: Lincoln is Williams op zijn rustigst. Er is nauwelijks een spoor te bekennen van de bombast van Stars Wars en Indiana Jones. Op sommige momenten is eerder sprake van het tegendeel: een spaarzaam georkestreerde compositie met slechts 16

zijn vernieuwende werk rond de millenniumwisseling. Met The Iron Lady (2011) - vorig jaar niet genomineerd herstelde hij zijn reputatie enigszins. Zijn andere score van 2012 was The Bext Exotic Marigold Hotel die meer ambachtelijk dan vindingrijk klonk.

Out: hoe goed de score zijn werk ook doet tijdens het kijken, zo vermoeiend kan het luisteren naar de cd hier en daar uitpakken. Niet verwonderlijk, want James Bond beleeft talloze avonturen en die vereisen nu eenmaal gespierde actiemuziek. Als je daarvan houdt, is deze score goed aan jou besteed, anders is het misschien teveel van hetzelfde. De muziek op de overvolle cd raast maar door met af en toe een moment van bezinning.

In: een onmisbaar ingrediënt van een geslaagde aflevering uit de James Bondserie is een pakkende, robuuste score. Thomas Newman voorziet hierin door zijn unieke stijl van componeren te koppelen aan de wetten van James Bond-muziek. En zo worden Newman's ijle, veelal elektronische klanken vermengd met het opwindende koper van Bond. In de film werkt de muziek opperbest. Het zit er allemaal in: spanning, mysterie, romantiek, humor en bovenal actie. Dat laatste zijn we van Newman nauwelijks gewend, maar het lukt hem aardig de wind er goed onder te houden. Ook weet hij de couleur locale van Istanboel en China behendig te laten weerklinken in de bijbehorende stukken. Kortom, een functionele score, zij het soms ietwat vlak.

Technische gegevens: 30 tracks, 77:33. Oscarhistorie: Newman werd tienmaal eerder genomineerd, voor Little Women (1994), The Shawshank Redemption (1994), Unstrung Heroes (1995), American Beauty (1999), Road to Perdition (2002), Finding Nemo (2003), Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events (2004), The Good German (2006) en Wall-E (score en liedje Down to Earth, liedje met Peter Gabriel).

DE WINNAAR ..... De Oscar die Mychael Danna won mag als een terechte keuze worden aangezien. De Canadese filmcomponist kan inmiddels bogen op een rijk en gevarieerd œuvre en het is toch merkwaardig dat hij nooit eerder erkenning heeft mogen krijgen van de Academy, vooral gezien zijn persoonlijke, herkenbare stijl en zijn uitzonderlijke samenwerking met Atom Egoyan, Ang Lee en andere regisseurs. Life of Pi is een bij vlagen monumentale score met een episch karakter die door het integreren van muziek uit Oost en West een unieke muzikale wereld weet te creëren. De tijdens de tweede helft van de film naar grote hoogten reikende score is even overweldigend als beheerst en bevestigt daarmee de muzikale kracht en visie van de componist. PS

17

BOEKBESPREKING: Vijftig jaar Bond-muziek Het wereldwijde succes van Skyfall bewijst opnieuw dat James Bond een sterke merknaam is en dat zijn rol in films nog lang niet is uitgespeeld. Vlak vóór de première van Skyfall verscheen een boek over 50 jaar James Bond-muziek. Een van de meest herkenbare aspecten van de franchise is de muziek evenals het liedje. waaronder met name de elkaar opvolgende componisten, John Barry voorop natuurlijk. Als een ijverig boekhouder somt Burlingame keurig alle relevante feiten omtrent iedere afzonderlijke Bond-score op en schetst hij hun ontwikkeling gedurende vijf decennia vrij summier. Een allesomvattend essay over de essentie en betekenis van de muziek voor James Bond ontbreekt, wat nogal bevreemdt, aangezien in het jaar dat de Bond-films hun vijftigjarig bestaan vieren wederom de vraag rijst wat de muziek nog steeds zo uniek maakt. Van een vooraanstaand filmmuziekwetenschapper als Burlingame zou je verwachten dat hij met zijn brede kennis van zaken op zijn minst een poging doet de iconische 007-muziek te doorgronden, maar dat alles komt niet uit dit boek naar voren. En dat mag gerust een gemiste kans worden genoemd. Gelukkig bevat het boek veel foto's - van elke Bondcomponist is er minstens een foto. Ook een gedetailleerde beschrijving van alle Bond-scores op cd is een pluspunt. Overigens is dit niet het eerste boek over de Bond-filmmuziek. Zeven jaar geleden publiceerde de Duitse schrijver Siegfried Tesche een gelijksoortig boek. "Mr. Kiss Kiss Bang Bang" - Die Geschichte der James-Bond-Filmmusiken ontbeert eveneens een diepgravende analyse (zie Score 143).

Jon Burlingame is de schrijver van The Music of James Bond. Hij is in de Verenigde Staten een autoriteit op het gebied van muziek voor film en televisie en als wetenschapper verbonden aan de University of Southern California in Los Angeles. Zoals te verwachten begint The Music of James Bond bij Dr. No, de eerste officiële Bondfilm. Vervolgens doet Burlingame onderzoek naar de muziek van alle Bond-films (inclusief Casino Royale uit 1967). Op vrij traditionele wijze beschrijft hij de ontstaansgeschiedenis van elke aflevering uit de reeks en wordt de muziek evenals het titelliedje onder de loep genomen. In totaal 24 Bondscores bespreekt Burlingame, van Dr. No (1962) tot en met Quantum of Solace (2008). Skyfall wordt in de laatste regels slechts genoemd. Erg veel nieuwe feiten of inzichten komen we niet te weten, ook al heeft Burlingame met praktische alle betrokkenen gesproken

The Music of James Bond. Jon Burlingame. Oxford University Press, Oxford, 2012. ISBN 978-0-19-986330-3, 293 blz. Prijs: € 20,99 (Bol.com). PS

18

CD-RECENSIES HANSEL & GRETEL: WITCH HUNTERS La-La Land Records LLLCD 1241 14 tracks, 47:22 Bij beluistering van deze score wordt gauw duidelijk dat deze eigentijdse versie van het beroemde sprookje van de gebroeders Grimm niet bedoeld is voor al te jonge kinderen. Met de eerste track valt de IJslandse filmcomponist Atli Örvarsson meteen met de deur in huis: we horen een overweldigende mix van symfonisch en hard rock met gierende strijkers en snoeiharde gitaarklanken in de hoofdrollen. Ook in de volgende tracks is deze explosieve mix, nu en dan aangevuld met koorzang, niet bestemd voor tere zieltjes. Na deze overrompelende binnenkomst gooit Örvarsson het dan over een andere boeg en horen we enkele rustgevende, veelal symfonische stukken die voor enige rust zorgen en ons naar sprookjesachtige sferen ontvoeren. Om daarna weer regelmatig voluit te gaan met heavy metal annex orkestraal geweld zoals in Shoot Anything That Moves waarin ook geluidseffecten meedoen. Met deze nummers vol pompende beats houdt de IJslander er de vaart goed in, dat moet hem worden nagegeven. Wie voor het eerst naar de score van Hansel & Gretel luistert, schrikt zich mogelijk een hoedje, maar na enkele luistersessies valt de humor, ironie en pracht (!) van deze energieke score pas werkelijk op. En valt er best wel van te genieten ....... PS THE SESSIONS Lakeshore Records LKS343082 13 tracks, 24:22 Marco Beltrami is van vele markten thuis. Voor het intieme drama The Sessions schreef hij een korte, minimal score waarvan de individuele tracks soms enkel bestaan uit een reeks akkoorden die met name bedoeld zijn om een stemming te benadrukken of de gevoelens van Mark (John Hawkes) weer te geven. Dat hoofdpersonage is een nagenoeg geheel verlamde man die alleen zijn hoofd nog kan bewegen. De film gaat over zijn verlangen om een keer de liefde te mogen bedrijven, een wens die door sekstherapeut Cheryl (Helen Hunt) liefdevol wordt vervuld. Af en toe lijkt Beltrami ons met zijn spaarzame klanken te willen verplaatsen naar hetgeen zich in Marks hoofd afspeelt. Leidende instrumenten zijn de piano en de cello. Een hoofdthema heeft Beltrami ook voor ons in petto dat in drie lange tracks aan ons oor voorbijtrekt. Hier horen we stimulerende, opgewekte muziek. Droevig wordt het eigenlijk nergens, daarvoor heeft de film een te optimistische grondtoon, een toon die Beltrami steeds weer weet te treffen met deze kortdurende score die pas beklijft na enkele malen ernaar te hebben geluisterd. PS 19

MAMA Quartet Records QRSM022 18 tracks, 64:06 Fernando Velázquez begon zijn carrière als filmcomponist in 2007 met El orfanato, een thriller. Ook Mama valt in deze categorie. De muziek is duidelijk van een klassiek geschoolde componist. De score is symfonisch, en daarin zit hem ook de schoonheid van de compositie. Het hoofdthema is een beetje gebaseerd op de compositie Palladio van Karl Jenkins, een prachtig stuk dat ook al werd hergebruikt door Fons Merkies in zijn score voor Majesteit. Maar zoals Bernard Herrmann ooit zei: ʽBeter goed gejat dan slecht geschreven.ʼ Het hoofdthema heeft ook een meisjeskoor (denk aan het hoofdthema van Poltergeist van Jerry Goldsmith), en dit geeft de muziek een extra dimensie. De score geeft goed aan dat er iets mysterieus aan de hand is in de film. Hier en daar is het eng. Ook snerpende violen in de track What Happens Now? doen je soms opschrikken, zelfs als je de film er niet bij ziet. Bernard Herrmann is een inspiratiebron geweest, al heeft het soms ook wel wat weg van Pino Donaggio voor de films van Brian De Palma. Ondanks dat is de score toch origineel. Deze score is vakwerk. Het is niet een cd die je even voor de gezelligheid op de achtergrond opzet. Toch de moeite waard om er even goed voor te gaan zitten, maar ongetwijfeld werkt de score nog beter in de film. Velázquez heeft zijn huiswerk goed gedaan en deze goed gevarieerde score maakt nieuwsgierig naar de film. ST THE MASTER Nonesuch Records 532292-2 15 tracks, 46:55 In 2007 verraste Jonny Greenwood, prominent lid van de Britse band Radiohead, vriend en vijand met zijn muziek voor There Will Be Blood van Paul Thomas Anderson. Voor Andersons nieuwe film The Master schreef Greenwood een score die net als zijn illustere voorganger gekenmerkt wordt door esoterische klanken die een hoogst vervreemdend effect bij de luisteraar opwekken. Hoofdpersonage Freddie Quell (Joaquin Phoenix) is duidelijk de weg kwijt wanneer hij aan het begin van de film in aanraking komt met een sekte die wordt aangevoerd door Lancaster Dodd alias The Master (Philip Seymour Hoffman). De dissonante muziek die Greenwood ons voorschotelt versterkt de warrige stemming die Quells vele omzwervingen omgeeft, maar die de toenemend benauwende sfeer van de sekte evenzeer versterkt. Niet alles is hoekig en springerig, zoals openingstrack Overtones met zijn golvende klanken bewijst evenals het wonderschone Alethia waarin harpgeluiden je als het ware wegdrijven naar een andere wereld. Able-Bodied Seamen valt op door het atypische ritme en Baton Sparks opent met staccato akkoorden en gaat halverwege over in langgerekte ijle strijkersklanken. The Master is een hoogst originele maar evenzeer verontrustende score, modernistisch van aard en kaal in uitvoering; een score die niet iedereen zal weten te appreciëren. PS 20

ANTINEA, L'AMANTE DELLA CITTÀ SEPOLTA GDM Music 4222 DLX 36 tracks, 75:36 Het is 1961 en de fantasiefilms vieren hoogtij in Cinecittà in Rome. De muziek voor Antinea, een spektakel over Atlantis en de wrede koningin Antinea, werd gecomponeerd door maestro Carlo Rustichelli, die we kennen van Italiaanse komedies en westerns, maar hij blijkt alles te kunnen. De score heeft mooie melodielijnen, epische thema’s en is af en toe mysterieus, romantisch en avontuurlijk. Het bijzondere is dat de score aan Miklós Rózsa doet denken. Het heeft die kwaliteit en stijl en is toch origineel. Ook de rijke orkestraties met gemengde koren, een niet nader genoemde sopraan en de dirigent Franco Ferrara - waarvan Ennio Morricone zei dat het de beste dirigent ooit was geven een extra dimensie aan deze score. Er is een pakkend hoofdthema dat regelmatig terugkeert. Carlo Rustichelli heeft zelf nog de samenstelling van 21 tracks voor een nooit verschenen lp gedaan. Track 21 jengelt een beetje aan het eind, het is de finale in de film met groot koor en orkest, maar ik ben blij dat ze ondanks de iets mindere kwaliteit van de mastertapes de track toch op de schijf hebben gezet. Alle andere tracks staan er uitstekend op, ondanks hun leeftijd. De laatste vijftien tracks op de cd worden als bonustracks vermeld. Dit zijn overigens wel tracks waar de score nog interessanter van wordt. Het zijn de spannende stukken in de film. Al met al een ontdekking van een spectaculaire score en mooi dat hij na al die jaren eindelijk is verschenen. ST GREAT EXPECTATIONS Universal UK 8781017 24 tracks, 50:34 Voor de recente verfilming van Charles Dickens' Great Expectations schreef Richard Hartley een symfonische score met hier en daar een modern, lees: elektronisch tintje. De Britse componist schrijft al ruim veertig jaar muziek voor film en tv. Echt doorgebroken naar een groter publiek is hij tot op heden nooit ondanks doorwrochte scores voor films van Stephen Frears (The Van) en Bernardo Bertolucci (Stealing Beauty), twee films uit 1996. Dankzij dit jarenlang werken in de relatieve luwte is zijn muziek noch bombastisch noch oppervlakkig, zo blijkt ook nu uit de score van Great Expectations. Na de korte eerste track The Marshes waarin een aanhoudende toon iets onbestemds lijkt aan te kondigen, volgt het tintelende The Ride to the Satis House, weldadige muziek die in de verte doet denken aan Thomas Newman. Wat volgt is een verzameling composities die het midden houdt tussen opgewekte en soms welhaast bevrijdende stukken en anderzijds sinistere, ronduit dreigende muziek. In de tweede helft horen we steeds vaker elektronische passages die lijken te benadrukken dat deze versie van Great Expectations echt van deze tijd is. Het luisteren naar Hartley's score is een plezierige aangelegenheid, van begin tot eind. Minpunt is het cd-boekje met alleen maar foto's en zonder technische gegevens. PS

21

SILVER LININGS PLAYBOOK Sony Masterworks 541362 14 tracks, 45:36 David O. Russell beleefde met zijn film Silver Linings Playbook in eigen land een onverwacht succes, zowel bij pers als publiek. Bradley Cooper en Jennifer Lawrence spelen de hoofdrollen in deze tragikomedie en de laatste won vorige week verrassend de Oscar voor de beste vrouwelijke hoofdrol. Voor de muziek tekende Danny Elfman. Zijn originele score valt tijdens het kijken niet meteen op. Pas na een tijdje dringt zich een door gitaar gespeeld thema op waarvan een aangename betovering uitgaat. Op de cd staan twaalf popliedjes die in de film goed te horen zijn en slechts twee nummers van de originele score. Het aanstekelijke thema horen we heel even in Walking Home, maar dat duurt amper een minuut, dus dat schiet niet op. Nee, wie de complete score wil horen moet zich wenden tot iTunes, waar de korte (20:27) maar trefzekere score kan worden gedownload. En dan openbaart Elfmans verkwikkende muziek zich pas echt. PS

THE RED HOUSE Intrada MAF 7122 Disc 1: 27 tracks, 57:49 Disc 2: 6 tracks, 24:22 De van oorsprong Hongaarse Miklós Rózsa was een componist uit The Golden Age of film music. Veel van zijn werken zijn uitgebracht op plaat en cd. De filmscore voor The Red House (1947) kent echter alleen een ep’tje en wat hoofdthema’s op verzameld werk. Het twintig pagina’s tellend boekwerkje verklaart niet wat er met de originele mastertapes gebeurd is. Die zijn waarschijnlijk zoek. Deze cd’s zijn het resultaat van nieuw opgenomen muziek met een 80 personen sterk orkest. Het resultaat is verbluffend. Voor het eerst is de complete score verkrijgbaar in een topkwaliteit, dit keer gedirigeerd door Allan Wilson met het Royal Scottish National Orchestra en het Winchester Cathedral Chamber Choir. The Red House is een filmdrama met Edward G. Robinson in de hoofdrol en gaat over een oude man en zijn zus die een geheim delen over hun geadopteerde dochter, een vervlogen liefde en een afgelegen oude boerderij in het bos … De muziek is melodieus, met een wat sinistere ondertoon. In de orkestratie komt af en toe de theremin voor. Die werd door Rózsa eerder al gebruikt in Spellbound (1945). Ook hier geeft dit instrument de score iets mysterieus. De score is degelijk geschreven, met een hoofdthema voor de personages. Voor de Rózsa-kenners is dit een absolute must. Alle muziek voor de film staat op twee cd’s. En de moed die erbij komt kijken om een 80 koppig orkest en een studio te huren om deze muziek opnieuw in te spelen is bewonderenswaardig. Vraag duizend mensen op straat wie Miklós Rózsa is en niemand zal hem kennen. Ook de film waarschijnlijk niet. Toch is de cd er. Kopen dus. Dit soort acties willen we vaker zien gebeuren. Bravo Intrada! ST 22

IO E TE CAM Original Soundtracks, download 9 tracks, 39:23 Eindelijk is er weer een nieuwe film van Bernardo Bertolucci. Io e te is zijn eerste film in negen jaar en de inmiddels 72-jarige regisseur weet nog hoe hij een boeiende film moet maken. De muziek werd geschreven door Franco Piersanti die voor het huis clos-drama een korte score schreef. De film speelt zich grotendeels af in een kelder waar een jongen zich tijdelijk terugtrekt en onverwacht bezoek krijgt van zijn uit huis wonende zus. Deze beperkte ruimte versterkt bij de kijker het gevoel opgesloten te zitten. Piersanti schreef een eenvoudig hoofdthema dat wordt uitgevoerd door een klein ensemble met een hoofdrol voor snaarinstrumenten. Het getokkel dat zo nu en dan weerklinkt, laat een desolate sfeer achter. Na drie vrij sober georkestreerde nummers maakt de muziek een langzame ommezwaai en horen we twee composities waarin vloeiende elektronische lijnen op de achtergrond een veranderende sfeer oproepen, namelijk een gevoel van opening en bevrijding: de broer en de zus zullen de ruimte weer verlaten. Na een aan de regisseur gewijd stuk, getiteld Movimento di quartetto (Dedicato a Bernardo), volgen dan nog drie popnummers van onder andere The Cure en Muse die de onafhankelijke geest van de jonge hoofdpersoon weerspiegelen. PS TEPEPA GDM/Legend 4220 DLX 28 tracks, 71:39 Spaghettiwesterns waren hot in de jaren '60. Ennio Morricone heeft in die jaren naam gemaakt met dit genre films. Zijn muziek staat nog steeds bovenaan als het om dit genre gaat. Gek eigenlijk als je bedenkt dat het maar een paar westerns zijn in het œuvre van de maestro. Tepepa is er wel zo een. Een redelijk onbekende film buiten Italië, hoewel er grote namen in zitten: Orson Welles, Tomas Milian en John Steiner om er een paar te noemen. De muziek is al verschillende keren uitgebracht, maar nu met nog meer tracks. En van westernmuziek krijg je met Morricone nooit genoeg, dus de extra’s op deze cd (27 minuten) zijn reden om hem aan te schaffen. Het is een typische Morricone-westernscore met trompet en gitaren. De song Al Messico che vorrei wordt gezongen door Christy. Het nummer Viva la revolucion is een hoogtepunt in de score. Het is een soort bolero op Spaanse gitaar en violen. Deze track komt nu in diverse uitvoeringen terug en blijft boeien. Het nummer Tepepa (tema d’Amore) is een nieuw thema op de cd: weer veel gitaar en een mooi melodietje. Una rosa (#2) is een pittig Mexicaans thema op trompet en ook nieuw, net als Tepepa (banda) een variatie als hoempapa-thema. Er staan meer varianten op deze cd van eerder verschenen thema’s. Morricone probeerde van alles uit om tot een goed eindresultaat te komen. Al die probeersels staan nu op deze cd. En allemaal even mooi. Deze soundtrack hoort in iedere verzameling van Ennio Morricone te staan. Een westernscore op topniveau. ST 23

LOS ANGELES, 1937 Perseverance Records PRD 060 18 tracks, 44:39 Voor Chinatown (1974) schreef Jerry Goldsmith een van zijn meest geliefde scores. Wat niet iedereen weet is dat hij op het laatste moment een reeds bestaande score moest vervangen. Goldsmith klaarde de klus in tien dagen en de rest is geschiedenis. De oorspronkelijke score was van Phillip Lambro (1935) die behalve een paar filmscores vooral naam heeft gemaakt als componist van klassieke werken met een hoofdrol voor percussie-instrumenten. Lambro's score wijkt voor het grootste gedeelte niet veel af van wat Goldsmith later zou schrijven: ritmische stukken voor de momenten vol actie en spanning. Lambro's liefdesthema is echter vrij traditioneel en haalt het niet bij Goldsmith's liefdesthema met de memorabele trompetsolo. Bij een preview indertijd maakte het testpubliek bezwaar tegen de Chinees aandoende muziek tijdens de fatale eindscène waarna regisseur Roman Polanski besloot de score van Lambro niet te gebruiken. Die 22 minuten durende originele score is nu op cd verschenen, niet onder de titel Chinatown maar als Los Angeles, 1937. Die titel werd contractueel vastgelegd na de afwijzing. Tweede extra concertstukken sluiten deze bijzondere uitgave af: het betreft composities die Polanski toegestuurd kreeg op basis waarvan hij Lambro inhuurde. PS THE AWAKENING Screamworks Records SWR11008 28 tracks, 57:27 The Awakening is een occulte thriller die zich afspeelt enkele jaren na de Eerste Wereldoorlog in Engeland. Rebecca Hall, Dominic West en Imelda Staunton spelen de hoofdrollen. Van de score verscheen een cd op Screamworks Records en de naam van het label zegt het al: we hebben hier van doen met vreesaanjagende muziek. De cd begint met het hoofdthema dat wordt gespeeld door een strijkje. De muziek is lieflijk met een behoorlijk onbestemde toon eronder. Lang hoeven we niet in het ongewisse te blijven welke kant de muziek opgaat, want in het volgende nummer, The Séance geheten, horen we huiveringwekkende klanken met op de achtergrond koorgezang. Wat volgt is een mix van elektronische en symfonische muziek die regelmatig wordt ondersteund door koorgezang. Daarbij weet componist Daniel Pemberton handig gebruik te maken van stiltes of menselijke geluiden waarmee hij een sinistere sfeer weet op te roepen zoals in Empty Classrooms. Eigenlijk horen we geen nieuwe muzikale vondsten op deze cd, maar effectief is de muziek beslist. Naar het einde toe wordt het gezang levendiger zoals in Chorus de Susticatio (Chorus from The Awakening) en dit is dan ook meteen Pembertons grootste troef hier. De Britse componist heeft inmiddels een respectabele staat van dienst opgebouwd met ruim tachtig scores voor televisie en zo nu en dan film. The Awakening zal niet iedereen bekoren, maar wie van enge muziek houdt zal deze score zeker weten te waarderen. PS

24

LE CONFORMISTE/LA PETITE FILLE EN VELOURS BLEU Music Box Records MBR-022 29 tracks, 58:43 Met Il conformista beleefde Bernardo Bertolucci in 1970 zijn doorbraak als regisseur. De Italiaans-Frans-WestDuitse coproductie (Le conformiste in Frankrijk) speelt zich af tijdens de jaren van de fascistische dictatuur in Italië en Frankrijk. Georges Delerue componeerde aangrijpende muziek die de perfecte balans wist te bereiken tussen melancholieke, dreigende score enerzijds en sourcestukken als een foxtrot, een tango, een vrolijk dansje en pianospel voor een balletles anderzijds. Het weemoedige hoofdthema dat het verhaal van de eenzame conformist van begin tot eind begeleidt, kent de van Delerue bekende lyrische toon, hier vertolkt door fluit en uitgevoerd in een walsritme. Deze uitgave pretendeert de volledige score van 36 minuten te bevatten, tien minuten langer dan eerdere cd- en lp-versies. Wat voegen die tien minuten toe? Niet heel veel nieuws, want behalve de track Anna, Ester et Marcello waarin de belangrijkste thema's vernuftig aan elkaar worden geregen, waren de belangrijkste stukken al te horen op eerdere uitgaven. La petite fille en velours bleu speelt zich af gedurende de Tweede Wereldoorlog en is een relatief bescheiden score van ruim twintig minuten die nooit eerder op geluidsdrager is verschenen, Deze score van Delerue is opgewekter dan Il conformista en kent naast een paar tragische stukken veelal muziek met een jazzy inslag. PS MURDER ON THE ORIENT EXPRESS Quartet Records SCE053 10 tracks, 39:38 Misschien was het niet zijn allerbeste score, maar zeker is dat de onlangs overleden Engelse componist Richard Rodney Bennett veel van zijn faam te danken heeft aan de muziek die hij schreef voor de all-star-productie Murder on the Orient Express (1974). Vooral de weergaloze wals werd geroemd en die staat uiteraard ook op deze cd pontificaal in het midden, en wel in de langste track The Orient Express (11:21). Maar er is meer moois te horen: een wervelend pianostuk en vooral ook huiveringwekkende strijkers. Het nummer met de piano wordt gespeeld als een heus shownummer en herinnert aan de jaren '30 wanneer de film zich afspeelt. De krijsende strijkers begeleiden de flashbacks van de ontvoeringszaak die uiteindelijk naar de verrassende ontknoping in deze verfilming van Agatha Christie's detective voert. We hebben de afgelopen jaren heel wat enge filmmuziek gehoord, maar wat Bennett hier aan creepy muziek laat horen, is nog steeds verbluffend: geen effecten of muzikale trucjes, maar effectief gebruikmaken van instrumenten. Lang duurt de score niet. Tijdens het middenstuk wanneer speurneus Poirot de reizigers ondervraagt ontbreekt muziek. Dat Bennett toch een rijke score heeft weten te creëren bewijst zijn meesterschap. De Oscar ontging hem een jaar later, maar in eigen land kreeg hij voor deze memorabele score een welverdiende BAFTA. PS 25