Vulkaanuitbarsting in IJsland

Vulkaanuitbarsting in IJsland Auteur: Lieve Hoet

elke drie jaar hebben ze er wel eentje. Maar op 14 april werd het toch ernstig.

Een vulkaan barst uit

Toen kwam een andere krater in actie, dicht bij de eerste. De uitbarsting was

IJsland Vulkanen vind je op heel veel plaatsen in de wereld, maar de vulkaan waarover iedereen nu praat, ligt in IJsland. Dit eiland ligt net onder de poolcirkel en is ongeveer drie keer zo groot als België. Toch wonen er in IJsland 34 keer minder mensen dan in België! Dat is gemakkelijk

heviger én ze gebeurde vlak onder een

gletsjer van 250 meter dik. De hete stroom lava deed het gletsjerijs smelten. Een massa smeltwater donderde naar beneden. Het water in de rivier steeg in enkele uren drie meter! Gelukkig waren de bewoners tijdig verwittigd.

te begrijpen als je naar het landschap van IJsland kijkt: bergachtig, met weinig begroeiing en vooral ... met veel

vulkanische activiteit.

Vulkaanuitbarsting onder de Eyjafjallajökullgletsjer De vulkaan die eind maart 2010 as en rook begon te spuwen, ligt op ongeveer 120 km van Reykjavik, de hoofdstad van IJsland.

IJslanders

zijn

wel

wat

vuurspuwende vulkanen gewoon want

Nare gevolgen De eerste uitbarstingen van de vulkaan waren mooi te zien vanop honderden meters. Je zag vurige tongen as en lava omhoog spuiten. Dat trok veel toeristen

© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1

Vulkaanuitbarsting in IJsland

aan. Maar na 14 april waagde niemand

Bij deze uitbarsting was dat de eerste

zich nog in de buurt. Een vulkaanuitbarsting

dagen gelukkig niet het geval, maar de

heeft meestal nare gevolgen. En niet

wetenschappers houden het in het oog.

alleen in de onmiddellijke omgeving.

Vulkanisch

stof

maakt

de

grond

vruchtbaar. Maar als het te dik ligt en opwaait,

is

het

schadelijk.

Fijne

stofdeeltjes kunnen je longen aantasten. Daarom dragen mensen dikwijls maskers tot het stof verdwenen is. Moeilijk vervoer IJsland is een ruw land met weinig goede wegen. De meesten wonen aan de kust Evacuatie Ongeveer achthonderd mensen werden in veiligheid gebracht toen de gletsjer begon te smelten. Die evacuatie verliep vlot. Toch lieten de mensen, vooral

in Reykjavik. De enige grote weg die rond het eiland loopt, was hier en daar door het smeltwater weggespoeld. Wie van het oosten naar de hoofdstad wou, moest een omweg maken van ... 1000 km!

boeren, hun land niet graag achter. De koeien moesten gemolken worden, hun weiland kwam onder een dikke laag as te liggen en ze wisten niet hoe lang die toestand zou duren. Gezondheidsrisico's De dampen die een vulkaan uitspuwt, bevatten vaak giftige stoffen. Meestal komen die heel sterk verdund op de

Maar de vulkaanuitbarsting had ook

aarde terecht zodat ze niet veel schade

gevolgen voor het vervoer in andere

aanrichten. Tenzij het regent en die

landen. Uit de vulkaan onstnapte een

stoffen meteen naar beneden komen.

dikke zwarte stofwolk. En die bleef niet

Vooral voor het vee kan dit dodelijk zijn.

boven IJsland hangen.



gesmolten gesteente vanuit het binnenste

Luchtverkeer lag stil

van de aarde de lucht in geblazen, als Aswolk

kleine

De stofwolk waaide naar Europa, op een

worden hard als ze met de koude lucht

hoogte van ongeveer 10 km. Je kon ze

in aanraking komen, en vormen zo

(bijna) niet zien, ruiken of voelen. Ze

glasachtige korreltjes.

druppeltjes.

Die

druppeltjes

veroorzaakte wel prachtige zonsondergangen en -opgangen. En toch was ze niet zo onschuldig.

Ze

zorgde

ervoor

dat

vliegtuigen verschillende dagen niet konden opstijgen of landen.

Gevaar voor de vliegtuigen Stel je eens voor dat een vliegtuig door zo'n aswolk vliegt. De fijne stukjes steen en glasachtige korreltjes krassen de voorruit zo erg dat de piloot niets meer ziet. Ze komen in belangrijke onderdelen van het vliegtuig terecht. En ... de motoren

zullen

meestal

uitvallen.

Hierdoor is de kans heel groot dat vliegtuigen te pletter storten. Er zal altijd veel schade zijn. Dat risico wilden de regeringen niet nemen. Voor het eerst in de geschiedenis werd daarom al het luchtverkeer in grote delen van Europa stilgelegd. Verschillende dagen. Tot de wind zou draaien of de vulkaan zou stoppen.

Wat zit er in die zwarte wolk? In de eerste plaats gesteente dat door de kracht van de explosie tot heel fijne stukjes verpulverd is. Maar er zitten ook kleine glasachtige korreltjes in. Bij een vulkaanuitbarsting wordt gloeiend heet



En de reizigers?

voor eten, drinken, eventueel een

Ook op alle Belgische luchthavens

hotelkamer voor de gestrande reizigers.

mochten geen vliegtuigen vertrekken of

Ze moeten ook het ticket terugbetalen

toekomen. En dat net op het einde van

als de klant dat wil. Dat kost allemaal

de paasvakantie! Meer dan honderdduizend

heel veel geld. En dat allemaal door de

passagiers moesten een middel vinden

uitbarsting van die ene vulkaan.

om via een omweg toch op hun bestemming te geraken. Treinen, boten, bussen en taxi's geraakten snel vol. Veel mensen geraakten niet op tijd op hun werk of op school, of misten een belangrijke afspraak. Passagiers in heel de wereld moesten dagen, soms zelfs twee weken wachten. Er heerste veel verwarring.

Vulkanen Wat is een vulkaan? Een vulkaan is een opening in het aardoppervlak waaruit gesmolten gesteente (magma), gas en brokstukken van vast gesteente naar buiten komen. Rond zulke openingen wordt vaak een berg gevormd. Vulkanen kunnen lange tijd in rust blijven, maar onder de aardkorst worden ondertussen gassen en vloeibare gesteenten verzameld. Op een bepaald ogenblik wordt de druk van onderuit zo groot dat het aardoppervlak barst en ... de vulkaan uitbarst. Waarom in IJsland? IJsland is eigenlijk een deel van de Mid-

Gevolgen voor de bedrijven

Atlantische Rug. Dat is een enorme

Ook het vrachtverkeer lag stil. Voor veel

bergketen die zich uitstrekt van het

bedrijven was dat een enorm probleem.

zuiden naar het noorden. In het zuiden

Hoe geraakten ze aan hun materiaal? En

loopt ze tussen Amerika en Afrika, in het

wat te doen met bederfbaar voedsel?

noorden tussen Groenland en Europa. De

Maar vooral voor de vliegtuigmaatschappijen

bergketen ligt bijna helemaal onder

en de reisorganisaties was deze toestand

water. In zee braken de bergen soms

heel erg. Zij zijn verplicht om te zorgen

magma uit. Hierdoor wordt er nieuwe



zeebodem

gevormd

én

drijven

de

magma. Dit veroorzaakte een gigantische

continenten verder uit elkaar.

uitbarsting met een tsunami waarbij

IJsland ligt net OP die actieve Mid-

golven van 22 meter hoog vele doden

Atlantische Rug. Op de koop toe ligt

maakten. De aswolk dreef rond de

IJsland op een hotspot. Dat is een plaats

wereld, waardoor de zonnestralen de

waar van op grote diepte magma

aarde maar moeilijk konden bereiken.

omhoogkomt naar de aardkorst. Het is

Dat

dan ook geen wonder dat IJsland barst

temperatuur wereldwijd met 1,2 °C.

jaar

daalde

de

gemiddelde

van de vulkanische activiteit! Enkele historische vulkaanuitbarstingen 1783: in IJsland barstte de Laki-vulkaan uit. Negen maanden lang spuwde hij as en puin. Omdat die naar beneden vielen, kwamen mensen en dieren in contact met de schadelijke gassen. Ongeveer één derde van de IJslandse bevolking (9000 mensen) ging eraan dood. Ook toen dreef de aswolk over grote delen van Europa en veroorzaakte daar veel problemen.

1991: de Pinatubo op de Filippijnen barstte uit. Ook toen had een enorme stofwolk een invloed op de hele wereld.

79 na Chr.: de Vesuvius in Italië barstte

Gelukkig waren de bewoners op tijd

uit. De as viel neer en twee steden

verwittigd en konden ze geëvacueerd

(Pompeï

worden.

en

Herculaneum)

werden

bedolven onder een vier meter dikke laag as en brokstukken. Later heeft men in Pompeï opgravingen gedaan en de stad weer van onder het stof gehaald.

Voorspellingen Wetenschappers 'slapende'

proberen

vulkaan

te

bij

elke

voorspellen

wanneer hij eventueel zal uitbarsten. Ze

1883: de Krakatau, een berg in Azië,

bestuderen hiervoor de samenstelling

werd omhooggestuwd, scheurde open en

van de gassen die soms uit de krater

stortte in. De zee stroomde in het

opstijgen. Vaak wordt een uitbarsting

gapende gat en viel op de gloeiend hete

aangekondigd door kleine aardbevingen.



Of door gerommel diep onder de grond.

vulkaan naar buiten komt. Als lava

Soms begint een uitbarsting aarzelend,

afkoelt, wordt het een soort steen.

zoals nu in maart het geval was. Maar het

magma magma: gesteente in vloeibare toestand

is heel moeilijk om te voorspellen hoe

onder het aardoppervlak

hevig de uitbarsting zal zijn en waar

poolcirkel poolcirkel: een lijn op 66½° NB en 66½°

precies de magma naar boven zal komen.

ZB. Deze lijn duidt alle plaatsen aan waar de zon één dag per jaar niet opgaat en

Vulkanologen in IJsland zijn bang dat de Katla,

een

vulkaan

vlak

bij

de

Eyjafjallajökull-gletsjer, ook zal uitbarsten. Die Katla ligt onder een nog grotere gletsjer. De evolutie van de vulkanen in IJsland wordt door heel de wereld met spanning gevolgd.

waar ze één dag per jaar niet ondergaat. tsunami tsunami: een vloedgolf die ontstaat door aardbevingen op de zeebodem. vulkanische activiteit activiteit: verschijnselen die erop wijzen dat op die plaats de aardkorst dunner is. Je vindt er geisers (= mengsel van heet water en stoom dat

Verklarende woordenlijst

als een fontein de lucht ingestuurd

De schuingedrukte woorden uit de tekst

modderbronnen.

worden hieronder verklaard.

vulkanoloog: wetenschapper die alle vulkanoloog

wordt), warmwaterbronnen en kokende

vulkanische activiteit onderzoekt en continent continent: een heel groot stuk land waar aan alle kanten zeeën omheen liggen. Azië,

Afrika,

Noord-Amerika,

Zuid-

Amerika, Antarctica, Europa en Oceanië zijn de zeven continenten. evacuatie evacuatie: de verplaatsing van mensen van een gevaarlijke plaats naar ergens waar het veiliger is. Bv. bij een brand, een gaslek, een overstroming gletsjer gletsjer: een heel grote en dikke laag ijs hoog in de bergen. Deze ijsmassa schuift langzaam bergafwaarts. lava lava: kokendhete magma die uit een


uitbarstingen tracht te voorspellen.


En nu jij! 1. Wat weet je over IJsland? Waar of niet waar? a. IJsland is een eiland. .................................... b. IJsland is volledig bedekt met een grote laag ijs. ........................... c. Vulkaanuitbarstingen zijn in IJsland héél zeldzaam. .............................. d. IJsland ligt dicht bij de Zuidpool. .......................... e. IJsland is dunbevolkt. .............................. 2. In 1783 barstte de Laki-vulkaan uit. a. Som de gevolgen op. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ b. Mochten de vliegtuigen in Europa toen ook niet vliegen? Waarom wel/niet ? _________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 3. Reken uit! a. België heeft een oppervlakte van 30 528 km² km². Hoe groot is IJsland dan ongeveer? .............................. b. België heeft 10 414 336 inwoners inwoners. Hoeveel heeft IJsland er dan ongeveer? .............................. c. Hoeveel inwoners per km² heeft België dan? .............................. d. Hoeveel inwoners per km² heeft IJsland dan? .............................. e. Leg uit waarom er zo'n verschil is. __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________



5. Vul aan. a. Als magma aan het aardoppervlak komt, noemen we het ............. b. Toen de Krakatau uitbarstte, vernietigden hoge golven vele dorpen. Dit was een zware ...................................................................... c. Een vulkaan die niet actief is, noemen we een ............................ vulkaan. d. IJsland ligt op een grote bergketen die van noord naar zuid loopt, meestal onder water. Die bergketen noemen we ......................................................... e. Toen de gletsjer door de vulkaanuitbarsting begon te smelten, werden de inwoners snel ....................................................................... f. Azië, Afrika, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Antarctica, Europa en Oceanië zijn de 7 ...................................................................... 6. IJslanders spreken IJslands, een taal die alleen op hun eiland wordt gesproken. IJslands is eigenlijk een Ouddeense taal, meegebracht door de Vikingen die in IJsland kwamen wonen. Kun jij de naam van de gletsjer uitspreken? De Eyjafjallajökull-gletsjer In hoeveel tijd kun je hem uit het hoofd herhalen? 7. Voor de knutselaars Wie knutselt een maquette (= een model op schaal) van een vulkaan in elkaar?

(Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: Ina Hallemans (tekeningen), Reporters (foto's), Corbis (p.3)).


Vulkaanuitbarsting in IJsland

Recommend Documents