Assistenten in het primair onderwijs
Augustus 2006
6.0905
Inhoudsopgave Na het ROC/MBO aan het werk in het onderwijs!
Werken in het Primair Onderwijs
Van onderwijsassistent, via lerarenondersteuner naar leraar.
De vervanging van een leraar in het primair onderwijs door een onbevoegde (niet-)werknemer Wat betekent de inzet van een onbevoegde voor het lesgeven? Hoe is de verantwoordelijkheid geregeld? Zijn er voorschriften over wie verantwoordelijk is?
Hoe wordt de lesinhoud/lesorganisatie in de praktijk geregeld?
Hoe is het salaris van de onbevoegde invaller geregeld?
Zijn er ook salariseffecten voor de superviserende leraren?
Kun je als werknemer weigeren te vervangen of als supervisor ingezet te worden?
Kun je als onbevoegde een vaste aanstelling krijgen?
Meer informatie
Assistenten en leraren in het primair onderwijs, samen één team!
Na het ROC/MBO aan het werk in het onderwijs! Je zult de eerste niet zijn! Ieder jaar gaan er meer mensen met een MBO opleiding werken in het primair onderwijs. Dat kan in de volgende functies: klassenassistent, onderwijsassistent en lerarenondersteuner. In deze brochure leggen we uit wat de mogelijkheden zijn, wat je kunt verwachten en waar de valkuilen liggen. Deze brochure biedt ook een handreiking voor een aantal vragen van zowel de leraren als hun onbevoegde vervangers.
Werken in het Primair Onderwijs Werken in het primair onderwijs is uitdagend en geeft veel voldoening. In de vele gesprekken die wij hebben gevoerd met onderwijsassistenten springt het enthousiasme over hun werk sterk naar voren. Het is fijn om met kinderen te werken, het vertrouwen dat je krijgt, de verantwoordelijkheid die je hebt en de warmte en genegenheid die je terug krijgt zijn dagelijks terugkerende stimulansen. Het primair onderwijs is te verdelen in een aantal categorieën: Basisonderwijs: in deze vorm van gewoon onderwijs zijn nog niet zo heel veel assistenten werkzaam. Hun aantal groeit en zal nog sterker gaan groeien door het tekort aan leraren. De mensen in het basisonderwijs moeten soms nog wat wennen aan de assistenten, maar zodra je een beetje ingeburgerd bent, ben je onmisbaar! Het speciaal basisonderwijs: op deze scholen zitten kinderen die meer dan gewone ondersteuning nodig hebben om het leerproces te kunnen volgen. Soms zijn ze te druk, soms zijn ze ongemotiveerd en soms hebben ze leerproblemen. Op deze scholen werken al gedurende een aantal jaren assistenten. Het onderwijsleerproces en de opvoeding vragen zoveel aandacht dat de ondersteuning van de leraren door assistenten noodzakelijk is. Het speciaal onderwijs: dit onderwijs is er voor kinderen met ernstige lichamelijke, zintuiglijke en of geestelijke handicaps. In deze vormen van onderwijs hebben assistenten altijd gewerkt. Zowel in de verzorging als bij het onderwijsleerproces zijn zij een constante factor. Dit onderwijs kan niet zonder assistenten!
We zetten het even op een rijtje:
Klassenassistent
Klassenassistent
Schaal 3
Schaal 4
Maximaal € 1871
Maximaal € 1969
Geen bevoegdheidseisen
Geen bevoegdheidseisen
Speciaal Onderwijs
Speciaal onderwijs
Verzorgende taken
Verzorgende en onderwijsinhoudelijke taken
Onder verantwoordelijkheid van een leerkracht
Onder verantwoordelijkheid van een leerkracht
Onderwijsassistent
Lerarenondersteuner
Schaal 4
Schaal 7
Maximaal € 1969
Maximaal € 2391
Geen bevoegdheidseisen
Geen bevoegdheidseisen
Basisonderwijs
Basisonderwijs, Speciaal Basionderwijs en
Ondersteunen van de leraar in de onderbouw
Speciaal Onderwijs
Eenvoudige routinematige onderwijsinhoudelijke
Leerlingen begeleiden bij zelfstandig werken
taken
Instructie geven aan kleine groepjes
Organisatorisch bijdrage aan klassenmanagement
Voortgang van leerlingen bijhouden
Onder verantwoordelijkheid van een leerkracht
Meedenken over didactische werkvormen en lesdoelen Vakliteratuur bijhouden Na- en bijscholingscursussen volgen Onder verantwoordelijkheid van een leerkracht
Een paar opmerkingen bij het overzicht: Zoals je ziet is er voor geen enkele functie een speciale bevoegdheid vereist. Maar dat betekent niet dat er geen goede opleidingen zijn. Er is op initiatief van het onderwijsveld voor de functie van onderwijsassistent een opleiding op MBO-niveau ingericht. Naast een aparte opleiding tot onderwijsassistent op MBO-niveau 4 verzorgen Regionale Opleidingscentra (ROC’s) ook binnen de opleiding Sociaal Pedagogisch Werk op MBO-niveau 3 een opleiding tot onderwijsassistent. De opleiding tot onderwijsassistent wordt als een bruikbare opleiding gezien voor diegenen die als klassenassistent of als lerarenondersteuner willen gaan werken.
Welke toelatingseisen gelden voor de opleiding onderwijsassistent: - Een diploma VMBO KL – GL – TL - Een Mavo diploma - Een VBO opleiding op C-niveau
- Een overgangsbewijs naar Havo 4 - Het diploma SPW, niveau 3
Om in het onderwijs les te mogen geven moet je in een bepaald of meerdere vakken bevoegd zijn. Assistenten geven geen les, dus is die bevoegdheidseis ook niet nodig. In principe kan je de vier functies zoals die beschreven zijn als een soort carrière patroon zien. Er zit in de praktijk veel verschil in het werk dat de assistent dagelijks doet en dat wat in de functie omschrijving genoemd wordt. Als je je werk goed doet neem je al gauw veel meer verantwoordelijkheden op je dan eigenlijk “mag”. Niemand in de school (leiding en leraren) zal daarover klagen, maar het is dan wel redelijk dat dit ook tot uitdrukking komt in je inschaling. Zeker in het speciaal onderwijs zijn er klassenassistenten die het grootste deel van hun tijd werkzaam zijn als lerarenondersteuner. Een passende beloning geeft dan tenminste de waardering voor hun werk.
Van onderwijsassistent, via lerarenondersteuner naar leraar Een carrièrepatroon dat binnen de mogelijkheden ligt, maar beslist niet gemakkelijk is te realiseren. Hieronder tref je een aantal eisen dat gesteld wordt aan het zogenaamde doorstromen.
Duale opleiding: Het combineren van leren en werken. Sommige lerarenopleidingen basisonderwijs (PABO’s) bieden duale opleidingen aan. Dat betekent dat je werkt als onderwijsassitent in een school, terwijl je tegelijkertijd de zogeheten duale opleiding tot leraar basisonderwijs volgt.
Direct toegang tot de PABO: -
Havo- en VWO-diploma
-
Diploma mbo niveau 4 (ongeacht richting)
Vrijstellingen: -
MBO spw niveau 4 onderwijsassistent , 42 studiepunten vrijstelling
-
MBO spw niveau 4, 21 studiepunten vrijstelling
-
MBO niveau 4, anders dan spw, geeft geen vrijstelling
Oud mbo-diploma: Oude mbo diploma geeft toegang tot de pabo, wanneer deze gelijkwaardig is aan het huidige mbo niveau 4. (te denken valt aan: oude spw of agogisch werk).
De 21+ toets:
Iedereen die 21 jaar of ouder is bij het begin van het nieuwe cursusjaar mag – ongeacht de vooropleiding – toelatingsexamen doen voor de PABO op de onderdelen: rekenen, spelling, begrijpend lezen en schriftelijk formuleren.
Buitenlandse vooropleiding: De decaan stelt vast of deze opleiding vergelijkbaar is met een voldoende Nederlandse vooropleiding. Niveau van taalvaardigheid in het Nederlands op het niveau van NT2, niveau 2
Zij-instromers: Met een afgeronde HBO- of WO opleiding kunnen deelnemers in aanmerking komen als zij-instromer. Hen wordt een praktijkexamen afgenomen, waarin geschiktheid beoordeeld wordt om direct in het basisonderwijs te gaan werken. Gedurende 2 jaar,1 dag per week volg je een scholingstraject op de PABO.
In de dagelijkse school praktijk komt het in toenemende mate voor dat er geen vervanging is voor zieke of afwezige leraren. Niet zelden staat dan de onderwijsassistent of een andere medewerker van de school voor de groep. Dat roept veel vragen op. In het volgende hoofdstuk gaan we daar op in.
Meer salaris voor onderwijsassistenten die doorstromen Volgens de nieuwe cao po 2006 starten onderwijsassistenten die al een aantal jaren gewerkt hebben en dan beginnen als docent niet op schaal LA1. Zij ontvangen nu een extra periodiek voor elke 4 jaar werkervaring in het onderwijs. De vervanging van een leraar in het primair onderwijs door een onbevoegde (niet-)werknemer Het lerarentekort treft ook het primair onderwijs. Vooral bij vervanging wegens ziekte e.d. zijn nauwelijks nog bevoegde leraren beschikbaar. In de grote steden is het lerarentekort zo groot dat aan het begin van het schooljaar vacatures niet op te vullen zijn. In een aantal situaties heeft dit er toe geleid dat door wijzigingen in de onderwijsorganisatie een definitieve keuze is gemaakt voor inzet van niet-leraren, dit zijn vaak onderwijsassistenten. De eerste ervaringen wijzen er op dat dit niet ten koste van de kwaliteit van het onderwijs hoeft te gaan. Veel scholen hebben hun onderwijsorganisatie echter nog niet aangepast . Om lesuitval te voorkomen kiest de werkgever (of de schoolleiding) er dan voor de leraar door een onbevoegde (niet-)werknemer te vervangen. De AOb is daar geen voorstander van. Het zonder meer vervangen van een leraar door
een onbevoegde werknemer acht zij een bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs en de status van het beroep. Dat neemt niet weg dat scholen uit nood geboren toch deze keuze maken. In de wet op het primair onderwijs en in de wet op de expertisecentra is voorgeschreven wanneer een leraar bevoegd is voor groepsonderwijs. Ruw samengevat komt dat er op neer dat je een opleiding dient te hebben voltooid die gericht is op het beroep leraar in het basisonderwijs (tegenwoordig de PABO). Ieder ander is onbevoegd voor groepsonderwijs, ook bijvoorbeeld een leraar uit het Voortgezet Onderwijs of een vakleraar. Bij onbevoegde vervangers in het Primair Onderwijs betreft het vooral klassen- en onderwijsassistenten, en soms ook conciërges, (LIO-)stagiaires en of ouders. Wat betekent de inzet van een onbevoegde voor het lesgeven? De inzet van onbevoegde invallers voor vervanging van leraren kan volgens de AOb slechts dan gebeuren, als er geen bevoegde leraren beschikbaar zijn. De inzet van onbevoegden betekent dat er geen sprake meer zal zijn van lesgeven. De onbevoegde invaller is niet verantwoordelijk voor het totale onderwijsproces, maar kan onder supervisie van een leraar delen van het onderwijsproces uitvoeren. De leraar is eindverantwoordelijk voor voorbereiding en nazorg van de lessen. In een aantal situaties zal de vervanging er op neer komen dat de leerlingen op school opgevangen worden, maar dat er geen sprake meer is van een vorm van onderwijs.
Hoe is de verantwoordelijkheid geregeld? Bij vervanging van een leraar door een onbevoegde invaller, die met onderwijstaken belast wordt, moet een leraar de verantwoordelijkheid voor het onderwijskundige proces overnemen. Voor de leraar, die met deze supervisie is belast, zal het niet mogelijk zijn de dagelijkse gang van zaken in de groep/klas van de onbevoegde vervanger in de gaten te houden. Er moeten vooraf afspraken gemaakt zijn over wie aansprakelijk is wanneer er zaken mis gaan (leerachterstand, ongelukken, enz). Aangezien de organisatie voor deze oplossing heeft gekozen, geldt in alle gevallen dat het bevoegd gezag aansprakelijk is. Zijn er voorschriften over wie verantwoordelijk is? In de wet is hiervoor niets geregeld. Aangezien het hier echter wel gaat om de inrichting van het onderwijs is overleg met de Medezeggenschapsraad noodzakelijk. Als een schoolbestuur voor vervanging van leraren gebruik wil maken van onbevoegde invallers, wordt deze beleidskeuze ter instemming voorgelegd aan de Medezeggenschapsraad (ouders en leraren). In deze beleidskeuze moet worden vastgelegd dat het bevoegd gezag aansprakelijk is voor de gevolgen van deze keuze.
Hoe wordt de lesinhoud/lesorganisatie in de praktijk geregeld? Een onbevoegde invaller kan de lesinhoud/lesorganisatie en het lesprogramma niet onverkort overnemen. Een oplossing zou kunnen zijn dat het bevoegd gezag regelt dat er voor kortdurende vervanging (<1 week) "noodprogramma's" aanwezig zijn die gebruikt kunnen worden. Voor langere periode maakt het bevoegd gezag voor de vervanger en de supervisor tijd vrij om een aangepast programma te maken. Daarnaast wordt er tijd vrijgemaakt voor de supervisor om de verantwoordelijkheid te kunnen invullen.
Hoe is het salaris van de onbevoegde invaller geregeld? Hiervoor is een aanknopingspunt te vinden in het rechtspositiebesluit onderwijs (art I-S110). Daarin staat dat bij vervanging van een hogere functionaris gedurende meer dan een maand, het salaris gebaseerd moet zijn op de verrichte werkzaamheden. Als er sprake is van een vorm van onderwijs, is volgens de AOb de schaal van de functie lerarenondersteuner (schaal 7) het meest passend. Daarbij dient er gehandeld te worden alsof er sprake is van bevordering, dus minimaal schaal 7.2. Indien het salaris van de betreffende werknemer al hoger is dan het aanvangssalaris in deze functie, dient hij gedurende de vervanging minstens een periodiek in schaal 7 hoger dan zijn huidige salaris ingeschaald te worden.
Zijn er ook salariseffecten voor de superviserende leraren? Een leraar die met de begeleiding van de onbevoegde wordt belast en/of eindverantwoordelijk is, moet in ieder geval tijd ter beschikking krijgen. Daarnaast kan de betreffende leraar in het kader van incidentele beloning een toelage/gratificatie ontvangen vanwege de extra inzet en verantwoordelijkheid.
Kun je als werknemer weigeren te vervangen of als supervisor ingezet te worden? Het weigeren van het verrichten van opgedragen werkzaamheden is in het algemeen niet mogelijk. Het is echter ook niet redelijk van de werkgever werkzaamheden op te dragen, die niet overeenkomen met de functie van de werknemer. Wanneer het een structureel terugkerende (langdurige) situatie betreft kan de werknemer eisen dat de verantwoordelijkheidsverdeling, de lesinhoud en de beloning afdoende geregeld worden, alvorens zijn (vervangende) werkzaamheden uit te voeren. Voor de supervisor geldt vooral dat deze niet belast kan worden met de verantwoordelijkheid voor het onderwijskundig proces in de groep/klas van de vervanger, tenzij de aansprakelijkheid is vastgelegd.
Kun je als onbevoegde een vaste aanstelling krijgen?
Als een onbevoegde invaller van buiten wordt aangesteld, krijgt je een tijdelijke aanstelling. Deze is niet om te zetten in een vast dienstverband. Werknemers, die al een vast dienstverband hebben, kunnen belast worden met werkzaamheden waarvoor zij niet bevoegd zijn.
Meer informatie Het zou te ver gaan om te stellen dat nu alles duidelijk is ten aanzien van de positie van onderwijsassistenten, carrièrepatroon en het invallen en vervangen. Iedere werknemer in het onderwijs, leraar en onderwijsassistent, moet zich goed beraden over de consequenties van een verandering in hun functie. Hun verantwoordelijkheden moeten goed geregeld zijn en een passende beloning is zeker op zijn plaats. Op dit moment wordt er, in navolging tot de bekwaamheidseisen voor leraren, ook gewerkt aan bekwaamheidseisen voor onderwijsassistenten. Zodra hier meer over bekend is zal de AOb je hierover informeren.
Met deze brochure willen wij een aantal aandachtspunten geven waarmee leraren en assistenten binnen de school met elkaar van gedachte kunnen wisselen. Natuurlijk biedt deze brochure niet de oplossing voor het leraren tekort, wel geven we aan op welke wijze het voor leraren en assistenten het meer voldoening geeft als zij in hun eigen school problemen kunnen oplossen. De kwaliteit van het onderwijs is een zaak waar alle medewerkers van de school verantwoordelijk voor zijn.
De Algemene Onderwijsbond Heeft u een vraag over uw rechtspositie? Bent u lid van de MR en wilt u een advies over iets dat op uw school speelt? Wilt u weten welke cursussen u kunt volgen bij de AOb? Heeft u een algemene vraag of wilt u informatie ontvangen over het AOb lidmaatschap? Een brochure opvragen? Met al uw vragen en verzoeken kunt u terecht bij het Informatie en Advies Centrum van de Algemene Onderwijsbond. Wij zijn van maandag tot en met vrijdag bereikbaar van 8.30 tot 17.00 uur op 0900 - 463 62 62 ofwel 0900 - Info AOb (5 eurocent per minuut) en 24 uur per dag via
[email protected]. U kunt ook faxen naar 030 - 298 98 62.
Meer informatie vindt u ook op www.aob.nl.
