ArtBasel 2014
Uw kunstadviseur(s) aan het werk Dit jaar reisde slechts de helft van Bergman&Van Laake af naar de 2014 editie van ArtBasel. Bergman had een prangende advieskwestie in Brazilië waar hij het Nederlands elftal moest bijstaan op het WK voetbal. Dat zorgde voor gemengde gevoelens omdat het de allereerste keer was sinds de oprichting van ons bedrijf, een kleine twaalf jaar geleden, dat ons duo tijdens het Zwitserse verblijf moest opsplitsen. Een andere factor die gemengde gevoelens opriep waren de absurd hoge veilinguitslagen in New York, afgelopen mei. Records werden daar aan de lopende band gebroken en voor jonge kunstenaars die en vogue zijn is geen be drag te gek. Een voorbeeld? Slechts vijf jaar geleden konden we op Art Brussel voor 40.000 USD werk van Wade Guyton kopen. Zijn werk ging nu voor 1,6 miljoen USD van de hand… Dansen op de vulkaan? Voor dat het hele ArtBasel circus begon, was er een prettig en nuttig rustpuntje in de heerlijke tuin van het Beyeler museum. Het Amsterdamse Stedelijk Museum Fonds had aldaar een borrel georganiseerd voor leden en toekomstige leden die het museum een warm hart en een volle portemonnee toedragen. Dat klinkt wat onbeschroomd, maar is een zeer goed initiatief om vrienden en fondsen te werven voor een prachtig instituut dat met een terug Directeur Beatrix Ruf @ Beyeler museum 1
trekkende overheid wel wat particuliere steun in de rug kan gebruiken. De kersverse directeur Beatrix Ruf stond ontspannen de genodigden te woord en liet een stevige indruk achter bij het gehoor. Vooraf kon bovendien nog even de Gerhard Richter overzichtstentoonstelling worden bekeken en dat was zeker geen straf. Ik zag al vaker grote shows van Richter, maar hier was een weloverwogen keuze gemaakt uit zijn oeuvre. Het resultaat was een helder overzicht met geen schilderij te veel of te weinig. Chapeau! De ArtBaselVorstand heeft Liste overgenomen en die beurs, ooit begonnen als een soort salon des refusés, zag er gelikt uit! Nieuwe, fraaie externe trappen, meer ruimte om te verpozen en te evalueren en een nog net wat strakkere hand van selecteren.
Gerhard Richter
Raster galerie uit Warschau, Poolse kunstbroeders van het eerste Listeuur, brachten fraaie sculpturen van Olaf Brzeski. Bij navraag naar ’s mans oeuvre bleek dat ze het pièce de résistance van Brzeski thuis hadden moeten laten vanwege het gewicht: een massief stalen paal van bijna twee meter hoog waar de kunstenaar met bloed zweet en tranen een hart had uitgehakt(!).De uren die daar in zitten kan hij maar beter niet doorberekenen. Het was Javier Peres van Brent Wadden Peres Projects weer gelukt een hype te creëren, deze keer met Brent Wadden. Peres’ long time art handler Olaf Brzeski Wadden bleek zelf ook artistieke aspiraties te hebben en Peres had besloten hem een show te geven en met succes! De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik ook wel een beetje hongerig werd van deze uit breiwerk opgebouwde doeken. Helemaal uit het niets komt Wadden niet, hij had onlangs ook al een show bij Almine Rech, geen kleine speler.
Nederlands succes was er voor Stigter / Van Doesburg: de buzz ging dat hun schilder Helen Verhoeven misschien iets in China gaat doen bij de prestigieuze galerie White Space. Die roddel was voldoende voor een consortium uit Azië om en gros in te slaan. Helaas voor Van Doesburg deden ze dat wel net tijdens Nederland Australië… Ook Martin van Zomeren verkocht goed, er was veel interesse voor zijn jonge galerieloot Anne de Vries. ook Van Zomerens oudgediende Navid Nuur heeft door de jaren heen een solide internationale 2
verzamelaarsbasis ontwikkeld. Van zijn hand waren fraaie emaille platen. Galerie Jeanine Hofland met haar nieuwe businesspartner Sjoerd de Vries verkocht mooie kleine foto’s van Bruno Zhu. Ja inderdaad, de foto’s doen enigszins denken aan het werk van Wolfgang Tillmans, maar bezitten onmiskenbaar kwaliteit, dus we houden Zhu in de gaten.
Helen Verhoeven
Navid Nuur
Bruno Zhu
Het navolgende stukje kan wat verwarrend zijn: Bij Campoli Presti uit Parijs hing een reeks van 22 geschilderde portretten van jonge invloedrijke galeristen van nu. De set was geschil derd door Reena Spaulings. Nu wordt het lastig want Reena Spaulings is namelijk niet één kunstenaar maar een kunstenaarscollectief. Reena Spaulings is tevens de naam van een New Yorkse galerie, die behalve Reena Spaulings zelf, ook nog andere kunstenaars vertegenwoordigt. Waarvan de meeste overigens ook aan het R.S. collectief meewerken. Reena Spaulings Kunt u het nog volgen? Enfin, deze schilderijen waren een Vervolg op een eerdere reeks van 22 portretten van jonge onderscheidende galeriehouders die onlangs werd geschonken aan het Whitney Museum in New York. Frank Heath IJzersterk was de solopresentatie van Frank Heath bij Simone Subal. Heath is geobsedeerd door dataopslag en laat binaire / digitale vertalingen van een klein filmpje of een gesprek uitprinten op koperen platen. Enerzijds zie je het letterlijke gesprek van de kunstenaar met een graveur over de mogelijkheden en de kosten van het printen op metaal 3
en daarnaast zie je de binaire vertaling van datzelfde gesprek. Hoogtepunt is een film waarin de beschouwer hoort hoe de kunstenaar een reclamedoek bestelt bij een reclamevliegtuig Dewar & Gicquel service. Na wat mooie beelden in een park met bomen en vogels, zie je ineens een vliegtuigje voorbij komen met een absurd groot doek vol cijfercombinaties! Als laatste op Liste een mooie gimmick van Dewar & Gicquel in de kelder van Liste, twee absurd grote (zelf) gebreide truien. The 70’s are back, dus ook in de kunst. Handgemaakt, ambachtelijk en authentiek zijn de codewoorden van nu. Kunstenaars die kort geleden nog werkten met een arsenaal aan assistenten, doen er nu alles aan om het publiek te overtuigen van het feit dat ze hun kunstwerken weer zelf maken en bedenken. Dewar & Gicquel zijn duidelijke exponenten van deze postindustriële trend in de kunst en gaan derhalve zelf met de levensgrote breinaalden aan de slag. Op naar de MessePlatz. Na Liste trekt de kunstkudde traditiegetrouw naar Unlimited voor een feestelijk opening met champagne en cocktails. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om een hopelijk blijvende aanwinst van ArtBasel te gaan bekijken: 14 Rooms. Er was me al op het hart gedrukt deze nieuwe presentatie met 14 performances niet te missen en de referenten hadden geen ongelijk: 14 rooms is inderdaad grandioos. In een grote witte zaal waren 14 spiegeldeuren aangebracht Roman Ondak en daarachter hadden geselecteerde kunstenaars zeer uiteenlopende verrassingen voor het publiek in petto. Achter de eerste deur zat een man aan tafel die namens Roman Ondak de hele dag met het publiek objecten ruilde en van commentaar voorzag. Horloges, iPhone oortjes, parfum en VIP kaarten gingen op deze manier van hand tot hand. Allora & Calzadilla lieten de spiegeldeur permanent open staan, maar hadden in hun ruimte een menselijke revolving door gecreëerd. Een keten van 9 dansers lieten bezoekers strak ritmisch en stapsgewijs door. Allora & Calzadilla 4
Bij Dominique GonzalezFoerster moesten mensen wat langer wachten want er mocht maar één persoon tegelijk naar binnen. We laten in het midden wat er zich in de kamer afspeelde, maar de foto alhier geeft een hint. Erg aangrijpend was de kamer van Otobong Nkanga waar twee dames met een plant (nachtjasmijn) op het hoofd je indringend aankeken terwijl ze larmoyante liederen zongen
Dominique GonzalezFoerster
Otobong Nkanga
Santiago Sierra
en klaagdichten reciteerden. Santiago Sierra liet oorlogsveteranen uit Afghanistan, Oost Timor, Irak en Vietnam in de hoek staan. Schuld en spijt als thema kan zeer indrukwekkend zijn!
Unlimited was zoals elk jaar weer een klein feestje. La Grande dame van de Belgische galeriewereld Micheline Swajczer had de eer om twee jonge toevoegingen aan haar galerie te tonen: Ann Veronica Janssens en het duo Harald Thys & Jos de Gruyter. Janssens had een eenvoudige maar ijzersterke vondst met zeven lampen aan de muur die naar het midden gericht waren. In de kamer hing een mist uit een verder onzichtbare bron en de lampen vormden samen een perfect driedimensionale zevenster. Thys & De Gruyter zagen we al twee keer eerder in haar galerie.
Harald Thys & Jos de Gruyter
Ann Veronica Janssens
Op Unlimited hingen in een ruimte ca. 20 lappenpoppen die het midden hielden tussen zombies en vogelverschrikkers. De figuren (Die schmutzigen Puppen von Pommern), onderscheidden zich van elkaar door hun aankleding, maar qua karakter was er weinig onderling verschil zichtbaar: I see a bad moon rising… Fraaie presentatie! 5
Mooi ook om weer opstellingen van oudgedienden te zien die zich moeiteloos staande houden tussen al het jonge grut: Penone, Mario Merz, Hanne Darboven.
Penone
Mario Merz
Klassieke werken die aan frisheid en zeggingskracht niets hebben ingeboet. Over jong grut gesproken: teleurstellend was het werk van beeldhouwer Thomas Houseago en schilder Markus Schinwald. Houseago lijkt slachtoffer van zijn űbergalerie Hauser & Wirth die kunste naars steeds maar grotere ruimtes geeft om te vullen. Een kamer verder kon een complex staketsel van draaiende witte wanden en raamwerken niet verhullen Markus Schinwald Thomas Houseago dat Schinwald het ook allemaal even niet wist toen hij een leeg doek moest gaan vullen. Beide met dank aan de veeleisende kunstmarkt. Kara Walker Een andere “klassieker” Kara Walker had ook niet haar beste presentatie, ze was ook een beetje onvoordelig bij de entree geplaatst, maar het deed toch goed haar werk weer te zien en ik voorspel een wederopleving in de interesse van deze belangrijke midcareer artist.
Noemenswaardig is zeker ook de Vlaamse Edith Dekyndt. Van haar zagen we al goed werk bij Martin van Zomeren en we hopen dat hij haar kan vastleggen in zijn stal, want zeker na Basel zal er wel aan haar getrokken worden. Ze toonde fraaie hangende dekens
6
Edith Dekyndt
Mattias Faldbakken
met bladgoud erop. Simpele ingrepen die visueel erg sterk werken aan een wand. Mattias Faldbakken, die ooit debuteerde bij de reeds eerder genoemde enigmatische galerie Reena Spaulings, had een vloer helemaal bezaaid met kogelhulzen. Een spreekwoordelijk schot in de roos! Over de krakende hulzen heen lopend bekruipt al snel het besef dat het tijd wordt dat de mensheid haar energie eens ten positieve moet gaan aanwenden. Op driekwart van de immense Unlimitedhal stond een overweldigend en niet te missen beeld van Xu Zhen, die een eigen fraaie Oost West invulling geeft aan het oostelijke fronton van het Parthenon, met Noordelijke Qi en Tang dynastie elementen. Zelf bedacht natuurlijk, maar in aanleg geen raar idee als je weet dat recent kunsthistorisch onderzoek heeft uitgewezen dat in vroeg Aziatisch aardewerk (Yuan) motieven zijn gevonden die men kent uit de Griekse Klassieke cultuur… Xu Zhen Laure Prouvost Unlimited afsluiter was de Turner Prize winnaar van 2013 Laure Prouvost. Ze had een gezellig kamertje nagebouwd waarin een film over haar fictieve grootouders werd geprojecteerd. De installatie heet Wantee, een verwijzing naar de vrouw van Kurt Schwitters die haar man tot razernij dreef door de huisgasten onophoudelijk te vragen of ze soms een kopje thee wilden. De setting van het kamertje waar de toeschouwers zitten tussen zogenaamde 7
“things left by my grandparents”, komt ook terug in de film zelf. Het is een ondersteuning van het Leitmotiv dat fictie en werkelijkheid in elkaar overlopen. Met Prouvost’s openhartige twijfel aan het feit of ze uiteindelijk een conceptueel kunstenaar is of niet, werd Unlimited verruild voor de ArtBasel zelf… Waar te starten? Wat en wie is op dit moment en vogue onder de inmiddels wat klassiekere hedendaagse kunstenaars? Nu de Italiaanse Zero, met namen als Fontana en Manzoni buitensporige prijzen oplevert, komt de komende jaren ongetwijfeld een andere Italiaanse kunststroming aan bod: de Arte Povera; kunstwerken en installaties gemaakt met primaire en natuurlijke materialen zoals hout, veren, bladeren, stenen, etc. De belangrijkste exponenten van deze stroming zijn op niet al te lange termijn niet meer te betalen voor de poveren onder ons. Wij voorzien voor mensen als Mario Merz, Giuseppe Penone en Jannis Kounellis aanzienlijke prijsstijgingen. Zeer gezocht dit jaar was werk van de vorig jaar overleden Gunther Förg, een groot architec tuurfotograaf, maar vooral bekend geworden met zijn schilderijen op lood. De kunstroddel ging dat Zwirner een grote show voorbereidt met zijn werk. Geen onnozele zet: Er is nog een behoorlijke Estatevoorraad dus ze hebben ruim de keuze. Er waren een paar prachtvoorbeelden van zijn werk te zien, mijn favoriet was een bloedmooi tweeluik bij Andrea Rosen, reeds verkocht voor de opening uit.
De presentatie in het Nederlands Paviljoen op de biënnale van Venetië in 2013 heeft Mark Manders internationaal op de kaart gezet en veel lof gegenereerd. Zowel het Museum of Modern Gunther Förg Art als het Stedelijk Museum kochten er werk. Op ArtBasel stonden een paar prachtige bronzen portretbeelden die op de openingsdag terecht een nieuw huis kregen. Het brons was in grijzekleikleur gepatineerd om de schijn van fragiliteit te bena drukken. Urs Meile, groot geworden door vroeg met Chinese kunstenaars te werken, had een absurd manshoog schilderij van een konijn, geschilderd door Shao Fan. Niet een onderwerp waar Bergman & Van Laake Shao Fan Mark Manders 8
normaal erg warm voor loopt, maar het verstilde beeld en de mysterieuze gladde verfhuid van het schilderij fascineerde toch. Verstoken van iedere konijneigen omgevingsreferentie ligt het accent op het karakter en de gemoedstoestand van het dier. Shao Fan omzeilt daarmee knap de kitschfactor die maar al te snel op de loer ligt bij dergelijke voorstellingen. Bij Krinzinger uit Wenen zagen we twee jaar geleden een prachtige show van Sudarshan Shetty, twee grote beelden, waaronder een mini tempel, lieten een onuitwisbare indruk ach ter. Nu was Shetty wederom de ster van Krinzinger. Zowel zijn inzending voor Unlimited als de beelden die in hun stand stonden, waren binnen het eerste uur verkocht, de misgrijpers werden gesust met een forse wachtlijst. Waar gaat het allemaal om? Kapotte porseleinen vazen die door Shetty fraai met stukken hout worden gerepareerd. Nieuw leven geven, zoals hij zelf zegt… De al wat oudere schilder Michael Krebber staat eindelijk wat meer in de spotlights, Daniel Buchholz en Maureen Paley hadden mooie abstracte schilderijen meegenomen. Uit de rijke portfolio konden we vooraf zonder veel moeite een paar juweeltjes kiezen, en dat hebben we ook gedaan. van Sudarshan Shetty Michael Krebber
Wolfgang Tillmans’ ster blijft stralen en rijzen. Hij heeft onlangs zijn longtime New Yorkse galerie Andrea Rosen verruild voor tycoon David Zwirner en op de tweede dag van ArtBasel kon hij trots verkondigen dat er in 2016 een grote show van zijn werk komt in Beyeler, (Nederlands trots Marlene Dumas hangt er volgend jaar) die afgelopen jaar al een mooie Tillmanskamer kocht. Bijgevoegde foto is een zogenaamde “Wolfie”, een selfie met Tillmans. Jammer dat hij de Bergman & Van Laake iPhone niet bediende, ander hadden we nu ook een echte Tillmans. “Wolfie” met Wolfgang Tillmans
9
Gavin Brown Enterprise pakte uit met zijn stal van populaire en gewilde kunstenaars en het (veelal) Amerikaanse publiek stond zich te verdringen rond vrolijk sculpturaal werk van Rob Pruitt en mooie neo PopArt schilderijen van Pruitts liefdespartner Jonathan Horowitz. Joe Bradley
Rob Pruitt
Jonathan Horowitz
Ook het doek Jazz van Joe Bradley trok veel bekijks, ongetwijfeld reeds voor de opening vergeven. Aardig was bovendien nog Browns eerbetoon aan de onlangs overleden kunstenares (Elaine) Sturtevant.
Sturtevant
Sturtevant
De hele stand was behangen met een motief uit haar video ‘Serpentine Owl’, gemaakt voor haar tentoonstelling in de Serpentine Gallery in 2013. Sturtevant heeft ons welhaast haar le ven lang geïrriteerd en verwonderd met haar kopieën naar PopArt kunstwerken. Maar door het consequent te doen stelt ze zeer interessante vragen over authenticiteit, lenen, stelen en eigendom van motieven. Los daarvan is het vaak spannend te zien hoe de initiële makers reageren op haar kopieën.
Eva Presenhuber had mooi werk meegenomen van Sam Falls. Geboren in 1984 is hij een van de jongere talenten uit haar kunstenaarsstal. Gewild is hij ook al. Falls was te gast bij officiële Basel panel talks en sierde Unlimited op met een enorme oranje hangmat. Wij zullen hem volgen!
Sam Falls
10
Greene Naftali had behalve een fantastisch drieluik van Gunther Förg, ook een zeer aantrekkelijk werk op papier uit 1981 van conceptueel kunstenaar Allan Ruppersberg. Het is niet altijd even visueel aantrekkelijk wat Ruppersberg maakt, maar deze aquarel in prachtige staat en originele lijst had het helemaal. Links zien we een jachttafereel met een dood hert en rechts prominent de naam VICKI in Romeins schrift, alsof het een jaartal is. Onder het jachtstuk staat Still en onder VICKI (een vriendin van de kunstenaar) Life. Dood en leven komt op een esthetisch elegante wijze samen. Allan Ruppersberg Carol Greene had weinig reden tot klagen, aan de rand van Basel in het Schaulager Museum was een schitterende solotentoonstelling van Paul Chan, een van haar kunstenaars. Al eerder zagen we werk van hem, bijvoorbeeld in het Amsterdamse Stedelijk, Paul Chan maar begrijpen deden we zijn werk niet. Nu, rondlopend vielen alle puzzelstukjes van zijn apocalyptische wereld samen. Er komt zonder twijfel een hoop emotie vrij als eenmaal het einde der tijden in zicht is, maar zelden werd het zo indringend en divers uitgebeeld als hier! Een compliment voor de kunstenaar en voor de samenstellers van deze tentoonstelling. Latin American Art is nog steeds zeer in trek en krijgt bij de grote veilinghuizen tegenwoordig al zijn eigen veilingen. We willen een paar kunstenaars aanstippen: Alison Jacques uit Londen. had een prachtige set van de vroeg overleden Cubaanse kunstenares Ana Mendieta. Een ontdekking is Mendieta geenszins, maar deze set zou, Untitled (facial hair transplants) (1972) ondanks dat de afdrukken postuum waren, niet misstaan in een museale collectie. Ana Mendieta 11
Kurimanzutto had hele mooie met stro en gips opgebouwde schilderijen van de Colombiaan Gabriel Sierra, ongetwijfeld een referentie aan de constructie van huizen met goedkoop of gevonden materiaal. Al wat meer verwesterd is de Argentijnse kunstenares Analia Saban die vertegenwoordigd wordt door Sprűth & Magers en Tanya Bonakdar, we zien soms steengoed werk, soms ronduit vervelende creaties, maar zijn nog steeds geïntrigeerd. Met Analia Saban deze Ultramarine pocket watch slaat de slinger weer uit naar de positieve zijde. Ik wil afsluiten met future great Cyprien Gaillard, ook bij Sprűth Gabriel Sierra & Magers. Gaillard geeft opnieuw gestalte aan Marcel Duchamp’s idee van de readymade. Duchamp besloot vanaf 1913 alledaagse objecten tot kunst te verheffen, puur vanwege het feit dat hij als kunstenaar dat kon doen. Er schuilt natuurlijk gevaar in het klakkeloos overnemen van die gedachte door kunstenaars van nu, maar Gaillard doet dit al geruime tijd consequent en steeds passend in zijn universum dat zaken behandeld als mislukking, ontaarding en verval. Deze shovelschep is daarop geen uitzondering, het refereert aan grote fiasco’s bij Cyprien Gaillard bouwprojecten die reeds een paar jaar na oplevering weer tegen vlakte moeten om wat voor reden dan ook. Gaillard is een boeiende kunstenaar, die niet voor niets vorig jaar (op 28 jarige leeftijd) een grote solotentoonstelling kreeg in The New Museum in New York. Vooralsnog op Artbasel 2014 nog geen tekenen van mislukking of verval. De beurs was een groot succes en het gros van de galeriehouders was erg tevreden. Over ontaarding zwijgen we nog even, want het is niet per se de schuld van de kunst dat prijzen in korte tijd naar groteske hoogten zijn gestegen. Het wordt pas kwalijk als we kunstenaars (en galeries) daarop zien anticiperen, als jonge mensen geen kunst meer maken uit plezier, innerlijke noodzaak of aandrang de wereld een andere zienswijze te bieden, maar puur voor de centen die de laatste 15 jaar zo prominent de kunstwereld zijn binnengedrongen. Wordt vervolgd!
12