Armoede onderzoek IJmond-Noord 2004
Inventarisatie van bevolkingsgr oepen in de regio die leven onder de ar moede gr ens en wat er voor hen wordt gedaan.
Engel de B oer Fons Ruiter T on van der V en Adrie Winkelaar
Taakgroep Sociaal-Economisch Onderzoek Regionaal Diaconaal Centrum Beverwijk, december 2004.
2
3
Inhoudsopgave
blz.
HOOFDSTUK 1. WAT GEBEURT ER IN DE REGIO?
3
1.1 Waarom dit onderzoek 1.2 Welke definities en uitgangspunten 1.3 B evolkingssamenstelling regio
HOOFDSTUK 2. HOE K OMT MEN ACHTER ARMOEDE? 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Onderzoeksmethode Doelgroepen B esteedbaar inkomen Schuldenproblematiek L evensstijl en uitgavenpatroon
HOOFDSTUK 3. WAT ZEGGEN DE STATISTIEKEN IN DE REGIO? 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
7
9
B eschrijving sociaal netwerk Sociale zekerheid in de regi o Huisvesting in de regio Hulpverleningsinstanties in de regi o Vrijwilligersorganisaties in de regio
HOOFDSTUK 4. WAT TE LEREN VAN DE STATISTIEKEN EN INSTANTIES? 14 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
Resultaten onderzoek bevolkingsgroepen in de regio Resultaat onderzoek sociale problematiek in de regio Resultaat onderzoek huisvesting in de regio Resultaat onderzoek schulden in de regio Resultaat onderzoek naar opvang en hulpverlening in de regio
HOOFDSTUK 5. WAT VINDEN WE ER ZELF VAN? 5.1 Conclusies van het onderzoek 5.2 Aanbevelingen voor het R egionaal Diaconaal Centrum 5.3 B elangrijke relaties voor het Regionaal Diaconaal C entrum
18
4 5.4 V oortgang onderzoek BIJLAGEN -
21
Huishoudboekje alleenstaande vrouw Lijst met instanties en organisaties in de regio
HOOFDSTUK 1. WAT GEBE URT ER IN DE REGIO? 1.1 Waar om dit onderzoek Dagelijks staan de kranten vol van bezuinigingen, hervormingen en gevallen van steeds meer armoede. Er wordt gewag gemaakt van landelijke cijfers hoe erg het allemaal is. Maar welke mensen leven op het absolute bestaansminimum in onze eigen omgeving? Dit onderzoek richt zich op de armoede in IJmond-Noord. Het gebied boven het Noordzee-kanaal van vijf verschillende gemeenten, waarvan twee gemeente een deelgebi ed vormen, namelijk V elsen-Noord van de gemeente V elsen en de gemeente Castricum inclusief Bakkum waartoe ook Akersloot en L immen behoren. Het onderzoek is uitgevoerd door een groep mensen van de T aakgroep Sociaal Economisch Onderzoek van het R egionaal Diaconaal Centrum van de twee nieuwe regio parochies van de RK K erk in dit gebied. Deze twee regio parochies omvatten de parochies van enerzijds V elsen-Noord, B everwijk en Wijk aan Zee, anderzijds Heemskerk, Castricum inclusief Bakkum en Uitgeest. De twee regi o parochies hebben samen met het bestuur van het dekenaat en het bestuur van het bisdom Haarlem besloten een R egionaal Diaconaal Centrum (RDC) op te richten. Het is de bedoeling dat dit centrum vanaf 1 januari 2005 haar deuren openzet voor alle diaconale activiteiten van beide regio parochies in dit gebied. Diaconie richt zich op barmhartigheid en gerechtigheid in de wereld. Zij richt zich op mensen die zorg, solidariteit en steun nodi g hebben. Het diaconaat van de kerk is geroepen zich in te zetten voor het recht op een menswaardig en leefbaar bestaan voor iedereen. In het RDC zijn drie taakgroepen actief, namelijk een taakgroep voor het organiseren van ontmoeting, een taakgroep voor het doen van onderzoek én een taakgroep voor het bedrijven van hulpverlening. Dit betek ent dat de PCI’ s (Parochiële C haritatieve Instellingen) van de 6 aangesloten parochies in de regio in dit centrum kunnen samenwerken. Door een gemeenschappelijk RDC kunnen de gelden efficiënter en effectiever worden besteed. Hieraan vooraf gaat echter altijd ontmoeting en onderzoek, waarvoor beide andere taakgroepen verantwoordelijk zijn. De taakgroep Sociaal -Economisch Onderzoek bestaat uit een groep mensen die de achtergronden van de verschillende noden in regio onderzoekt en die de resultaten
5 beschikbaar stelt aan het RDC, opdat gerichter met de hulp en aandacht kan worden omgegaan. Het eerste onderzoek van deze taakgroep gaat over de armoede in IJmond-Noord. Hoe pakt de armoede uit in deze regi o? Hoe is het verdeeld over de verschillende bevolkingsgroepen en wat is de omvang ervan? Ook is onderzocht wat de instanties en diverse hulpgroepen op dit moment daaraan doen en wat de relatie met het RDC kan zijn. 1.2 Welke definities en uitgangspunten Armoede is een moeilijk begrip. Het wordt gedefinieerd als een toestand waarin men, door welke oorzaak dan ook, niet in zijn normale behoefte kan voorzien. De behoeften zijn niet voor iedereen hetzelfde; behoeften worden vooral individueel bepaald, maar in het algemeen genomen gel dt armoede in de westerse wereld als het niet meer kunnen voldoen aan de minimale omstandigheden van eten, kleden en huisvesting. Daarnaast is het ontbreken van middelen om minimale contacten met anderen te onderhouden of oriëntaties op de samenleving te hebben eveneens een kwestie van armoede. Mensen met weinig of geen contacten raken in een isolement, dat meestal gepaard gaat met werklooshei d en armoede. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde in oktober 2004 een studie waaruit blijkt dat niet een laag inkomen, maar een slechte psychische gezondheid het grootste risico vormt voor sociale uitsluiting. Uit het onderzoek komt naar voren dat één op de tien Nederlanders te maken heeft met een vorm van sociale uitsluiting. E en op de tien volwassenen heeft een beperkt informeel sociaal netwerk en heeft voortdurend financiële zorgen. In het huidige overheidsbel eid voor de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting ligt de nadruk op het hebben van betaald werk en dus op sociale activering. Hiervoor moet eerst zorg worden geboden en moeten levens weer op orde worden gebracht voordat de stap naar werk en scholing kan worden gemaakt. Uit de studie van het SCP blijkt het hebben van een uitkering als zodani g al een oorzaak voor armoede en sociale uitsluiting te zijn. Ook is er natuurlijk geestelijke armoede bij mensen die zich te weinig ontwikkelen en beperkte interesse hebben in het maatschappelijk gebeuren. Geestelijke armoede is een resultaat van opvoedi ng of een bepaalde cultuur waar alle waarden in geld of macht worden uitgedrukt. Daar zal dit onderzoek niet direct op ingaan, omdat de doelstelling, namelijk een beeld scheppen van de materiële armoede in onze directe omgeving voor het diaconie van de kerk, bedoeld is om ontmoeting en hulpverlening te kunnen bieden. Het onderzoek zal zich dan ook vooral richten op het besteedbaar inkomen van verschillende bevolkingsgroepen, de huisvesting en de schuldensituatie van deze groepen. 1.3 Bevolkingssamenstelling IJmond-Noor d
6 Om een goed beeld te krijgen van de armoede situatie zijn de verschillende bevolkingsgroepen in IJmond-Noord in kaart gebracht. Hiervoor zijn de gegevens gebruikt van het C entraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gebundeld in de nota “Gemeente op maat 2000”, die in 2003 is uitgegeven. Tabel 1. Bevolkingssamenstelling IJmond-Noor d per 1.1.2002 Gemeente Mannen Vrouwen Beverwijk 17.457 18.323 Heemskerk 17.709 18.572 Castricum excl. A /L 11.280 11.850 Uitgeest 5.933 5.835 Velsen-Noord 2.670 2.630 Totaal 55.049 57.210 Noord-Holland 1.259.624 1.299.853 Nederland 7.971.967 8.133.318
Totaal 35.780 36.281 23.130 11.768 5.300 112.259 2.559.479 16.105.284
IJmond-Noord omvat V elsen-Noord, B everwijk, inclusief Wijk aan Zee, Heemskerk, Uitgeest en Castricum, exclusief Akersloot en L immen, maar inclusief Bakkum. De totale bevolkingsomvang hiervan bedraagt 112.259 bewoners. Dat is 4,39% van Noord-H olland en 0,70% van Nederland. De leeftijdsopbouw van de bevolking in IJmond-Noord wordt aangegeven in zes groepen. Tabel 2. L eeftijdsopbouw IJmond-Noord per 1.1.2002 L eeftijd 0-14 15-24 25-44 Beverwijk 6.093 3.679 11.232 Heemskerk 6.976 4.020 10.479 Castricum excl A /L 4.163 2.313 6.014 Uitgeest 2.570 1.220 3.762 Velsen-Noord 954 636 1.696 Totaal IJmond-N 20.756 11.868 33.183 Noord-Holland 459.716 464.533 838.541 Nederland 2.998.248 2.984.838 5.058.219
45-64 8.713 9.202 6.476 2.916 1.219 28.526 452.861 2.865.266
65-79 4.607 4.555 2.917 1.074 629 13.782 255.096 1.667.107
80 + 1.456 1.049 1.015 226 219 3.965 88.730 531.607
IJmond-Noord telt 3.965 bewoners van boven de 80 jaar en totaal 17.747 van boven de 65 jaar. Dit laatste getal is 15,8% van de totale bevolking. In Nederland ligt het percentage ouderen (65+) op 13,6%. De vergrijzing van de bevolking wordt uitgedrukt in een waarde op 100 personen, waarvan het aantal personen ouder dan 65 jaar is en het aantal jongeren dat jonger is dan 19 jaar. Dit wordt de “ demografische druk” genoemd. Beverwijk en V elsen hebben een hoog percentage ouderen en zijn sterk vergrijsd. Tabel 3. Ver grijzing per 100 personen Ouder dan 65 jaar Beverwijk 27,7 Heemskerk 26,0 Castricum incl. 25,8 Uitgeest 17,9 Velsen 28,1 Noord-Holland 21,2 Nederland 22,1
Jonger dan 19 jaar 35,9 42,4 42,0 44,4 42,1 36,7 39,5
Totaal rest 63,6 68,4 67,8 62,3 70,2 57,9 61,6
7
IJmond-Noord telt 20.756 bewoners onder de 15 jaar. Dat is 18,5% van IJmondNoord. L andelijk ligt het cijfer op 18,6%. Hierin onderscheidt de IJmond zich niet van het landelijk gemiddel de. B everwijk telt echter wel minder jongeren dan het landelijk gemiddelde en dan de overige IJmond-Noord gemeenten! De burgerlijke staat van de bevolking in de IJmond is als volgt: Tabel 4. Burgerlijke staat 1.1.2002 Gemeenten Inwoners vanaf 15 jaar en ouder Beverwijk 29.687 Heemskerk 29.305 Castricum incl. A en 28.332 L Uitgeest 9.198 Velsen 54.234 Noord-Holland 2.099.761 Nederland 13.107.037
Percentage Percentage ongehuwd gehuwd 30,9 52,3 27,9 57,5 28,7 58,8 28,8 27,3 36,4 32,4
Percentage Percentage gescheiden verweduwd 8,2 8,5 7,5 7,2 5,9 6,6
60,7 57,6 48,3 53,9
5,4 7,2 8,8 7,0
5,1 8,0 6,5 6,7
Het percentage ongehuwden in alle IJmond-gemeenten ligt onder het landelijk gemiddelde. Het percentage gehuwden daarentegen ligt boven het landelijk gemiddelde, behalve in B everwijk. De verdeling van het aantal particuliere huishoudens is: Tabel 5. G ezinssituatie 1.1.2002 Aantal w.v. w.v. huishoudens éénpersoons meerpersoons zonder kinderen Beverwijk 16.156 5.718 4.950 Heemskerk 14.798 4.242 4.696 Castricum incl. 14.152 3.848 4.778 A/L Uitgeest 4.560 1.071 1.494 Velsen 28.572 9.007 8.715 Noord-Holland 1.184.846 477.306 320.212 Nederland 6.941.261 2.354.302 2.080.924
w.v. % meerpersoons eenmet kinderen persoons 5.488 35,4 5.860 28,7 5.526 27,2 1.995 10.850 387.328 2.506.035
23,5 31,5 40,3 33,9
% meer persoons zonder kinderen 30,6 31,7 33,8
% meer persoons met kinderen 34,0 39,6 39,0
32,8 30,5 27,0 30,0
43,7 38.0 32,7 36,1
In de totale IJmond zijn 78.238 huishoudens aanwezig, waarvan 23. 886 (30,5%) eenpersoons, 24.633 (31,5%) meerpersoons zonder kinderen en 29.719 (38,0%) meerpersoons met kinderen. Hierbij valt op dat in B everwijk percentagesgewijs de meeste eenpersoons huishoudens aanwezig zijn en de meerpersoons huishoudens met kinderen het minst. Uitgeest geeft een omgekeerd effect te zien, namelijk het laagste eenpersoonshuishouden en het hoogste meerpersoonshuishouden met kinderen. HOOFDSTUK 2. HOE K OMT ME N ACHTER ARMOE DE? 2.1 De onderzoeksmethode
8 Het onderzoek is in eerste instantie beschrijvend en geeft de lokale situatie weer van de bevolkingsgroepen. Dit betekent dat zo veel mogelijk de gegevens van de vijf IJmond- gemeenten bijeen zijn gebracht in een overzicht. Daar waar gegevens over Velsen-Noord en Catricum exclusief Akersloot en L immen beschikbaar waren, zijn die gebruikt; in de andere gevallen zijn de gegevens van de hele gemeente gebruikt. Het tweede gedeelte van het onderzoek bestaat uit gesprekken met instanties die te maken hebben met mensen die leven onder de armoede grens. Met hen zijn gesprekken gevoerd over de omvang van de verschillende doel groepen en wat hun organisaties of instanties voor deze mensen doen. Bij deze instanties zijn beroepskrachten aanwezig, maar ook vele particuliere vrijwilligers die in allerlei organisaties actief zijn. 2.2 Doelgr oepen Het onderzoek richt zich op doel groepen waar armoede voorkomt. Dit zijn o.a. mensen die moeten leven met een bijstandsuitkering of alleen van een AOW. Ook mensen die niet voor een uitkering in aanmerking komen, namelijk zonder vast woon- of verblijfplaats, zijn zoveel mogelijk in kaart gebracht. Aangezien de IJmondgemeenten, vooral V elsen, B everwijk en Heemskerk een sterke vergrijzing te zien geven, is het onderzoek ook gericht op ouderen. Daarnaast is de huisvestingsproblematiek in beel d gebracht, omdat de woonlasten in Nederland en zeker in de Randstad een groot deel van iemands inkomen in beslag nemen. T enslotte zijn de verschillende hulpverleningsinstanties in kaart gebracht en is gevraagd wat zij doen om de noden te verzachten. 2.3 Het besteedbaar inkomen Bij de definitie en uitgangspunten van armoede is aangegeven dat het onderzoek zich vooral zal richten op het besteedbaar inkomen en de vaste lasten van de bewoners van IJmond-Noord. Deze gegevens zijn beschikbaar in de statistieken van het CBS, het reeds eerder genoemde rapport “Gemeenten op Maat 2000”. Daarnaast zijn gegevens van de sociale diensten van de vijf IJmond-gemeenten en van het UWV (Uitvoering Werknemers V erzekeringen) geïnventariseerd en geanalyseerd en in verband gebracht met de gegevens van “Gemeenten op Maat 2000”. Zoals aangegeven is het besteedbaar inkomen niet het belangrijkste criterium voor armoede, maar de cijfers kunnen wel aangeven hoe de verschillende gemeenten in de regio zich verhouden tot elkaar en tot de rest van Nederland.
9 2.4 De schuldenpr oblematiek Bij het onderzoek naar de schuldenprobl ematiek is uitgegaan van de gegevens van de sociale diensten van de vijf IJmond-gemeenten. Ook zijn de Sociale Raadslieden gevraagd naar hun activiteiten. Bij de bureaus voor schuld sanering is navraag gedaan over de problematiek in IJmond-Noord. Daarnaast is gek eken naar woonsituatie, waarbij in gesprekken met de woningcorporaties gevraagd is naar het aantal huisuitzettingen. T enslotte zijn gegevens over hypotheken van de bewoners in IJmond-Noord geanalyseerd om na te gaan hoe de situatie eventueel verschilt met het gemiddel de in Nederland. 2.5 L evensstijl en uitgaven patr oon Bij het armoede onderzoek zijn we vooral ook tegen het probleem van levensstijl aangelopen. V eel mensen lopen vast in de bureaucratie en de vele ambtelijke procedures waar ze mee te maken krijgen. Het budgetteren en gebruik maken van de vele mogelijkheden van hulp en ondersteuning is hen onverschillig geworden. Hierdoor wordt geen of nauwelijks gebruik gemaakt van faciliteiten zoals vrijstelling of kwijtschelding. Ook hebben veel mensen relationele problemen, waardoor zij een groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan vaste lasten en aflossingen. Zelf leven zij dan van enkele honderden euro’ s per maand. Dit ondanks het feit dat hun inkomenspositie behoorlijk genoemd kan worden. Hieruit blijkt maar al te zeer dat armoede dieper gaat dan alleen een laag besteedbaar inkomen. L evensstijl en mentaliteit zijn eveneens factoren die meespelen bij het oplossen van het armoede vraagstuk in onze regio. Daarom zijn de gesprekken met instanties en de vele vrijwilligersgroepen van belang om een goed beeld te kunnen geven zoals dat in het tweede deel van jet onderzoek zal gebeuren.
10 HOOFDSTUK 3. WAT ZEGGE N DE STATISTIEKE N VAN DE REGIO? 3.1 Beschrijving sociaal netwerk In de verschillende gemeentegi dsen zijn de instanties en organisaties opgenomen die actief zijn in het maatschappelijk verkeer. De instanties en organisaties die met armoede in aanraking komen zijn voor de regi o geïnventariseerd. Dit zijn in eerste instantie de Sociale Diensten van de vijf IJmond-gemeenten. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met huisvesting organisaties, omdat de woonlasten een groot deel van iemands inkomen in beslag nemen. T enslotte zijn gerichte hulpverleningsinstanties benaderd die bij armoede betrokken zijn, zoals o.a. sociale raadslieden, bureau’ s voor schuld sanering, opvang voor daklozen, de Zonnebl oem, L eger des Heils, etc. etc. 3.2 Sociale zekerheid in de regio De Sociale Diensten van de gemeenten B everwijk, Heemskerk, Castricum, Uitgeest en Velsen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) en Wet Bijzondere Bijstand (WBB). De gegevens zijn per gemeente geïnventariseerd. De gemeente Heemskerk heeft een speciale ambtenaar voor schuldsanering, terwijl de gemeente B everwijk en V elsen dit uitbesteden aan de Stichting B orchstaete in IJmuiden. V eel particulieren gaan naar het bureau SVF in Alkmaar. Alvorens het besteedbaar inkomen in de regio te onderzoek en, is gekeken naar het inkomen van sociale minima op landelijk niveau zoals dat per 1.7.2004 is vastgesteld: Tabel 6. Sociale minima op landelijk niveau per 1.7.2004 Uitkering per jaar Alleenstaande 6.910,92 Alleenstaande ouder 9.675,24 Gehuwden 13.821,84 Alleenstaande AOW 10.341,36 Alleenstaande ouder AOW 13.092,60 Gehuwden bei den 65+ of één jonger dan 65 14.614,08
Uitkering per maand 575,91 806,27 1.151,82 861,78 1.091,05 1.217,84
Het gemi ddel d besteedbaar inkomen in de regi o ziet er als volgt uit Tabel 7. Situatie gemiddeld besteedbaar inkomen per 1.1.2000 Aantal inwoners Gem. besteedbaar inkomen in euro’s per inwoner per jaar Beverwijk 35.900 11.400 Heemskerk 36.100 11.200 Castricum excl. A /L 23.100 12.800 Uitgeest 11.700 11.500 Velsen-Noord 5.300 10.500 Noord-Holland 2.534.600 11.800 Nederland 15.987.100 11.000
Gem. besteedbaar inkomen in euro’s per inwoner per maand 950 933 1067 958 875 983 917
11 Hieruit blijkt dat het gemi ddel d inkomen per inwoner in V elsen-Noord duidelijk onder het landelijk gemiddel de ligt. Daarna is het gemiddel d besteedbaar inkomen in Heemskerk het laagst. Het aantal personen met 52 weken inkomen verdeel d over de verschillende gemeenten in de IJmond, ziet er als volgt uit:
Tabel 8. Aantal en gem. besteedbaar inkomen van Aantal % zelf % werk personen stannemers met 52 di gen weken ink. Beverwijk Heemskerk Castricum exc Uitgeest Velsen N-Holland Nederland
24.800 23.600 15.200
5,6 6,2 7,9
56,4 57,6 56,3
7.400 44.700 1.669.300 10.248.700
7,7 6,1 8,5 8,0
65,3 57,7 57,9 58,6
mensen met een 52 weken inkomen in 1.1.2000 % % Gem.beBij zelfBij gepen- overige steedbaar standi gen werksioneer- niet inkomen nemers den actieve n 25,8 12,2 16.000 21.000 17.400 25,4 10,8 16.500 19.600 17.700 28,6 7,3 18.900 22.900 19.900 19,0 27,0 21,9 23,0
8,0 9,2 11,7 10,4
17.500 16.700 17.100 16.300
19.700 21.000 19.900 18.800
Bij gepensioneerde n
18.500 18.000 18.600 17.700
14.100 15.100 17.300
Bij overige niet actieve n 11.300 11.500 12.500
15.100 14.600 14.700 14.000
13.100 11.700 * *
* De sociale mini ma variëren tussen 9.300 euro tot 15.600 euro per jaar en zijn afhankelijk van de gezi nssituatie
In de gemeente V elsen, B everwijk, Heemskerk en Castricum wonen meer gepensioneerden dan het landelijk gemi ddelde. Het gemiddel d besteedbaar inkomen van mensen met een 52 weken inkomen ligt in B everwijk onder het landelijk gemiddelde, vooral bij de werknemers. Het aantal particuliere huishoudens en gemiddeld besteedbaar inkomen Tabel 9. Situatie gemiddeld besteedbaar inkomen per doelgr oep per 1.1.2000 Gem.besteedbaa Bij een persoons Bij meer perBij meer r inkomen totaal soons zonder persoons met part. kinderen kinderen Huishouden Beverwijk 25.200 15.900 30.900 29.200 Heemskerk 27.100 16.600 31.800 30.500 Castricum 30.600 18.200 35.800 35.500 exc Uitgeest 29.400 17.000 33.300 33.200 Velsen 26.700 16.300 31.500 31.600 N-Holland 25.900 16.300 32.500 31.300 Nederland 25.900 15.600 31.000 30.500
Gem. besteed-baar inkomen per gestandariseerd huishouden 17.900 18.500 21.100 19.600 18.600 18.600 18.000
Het gemi ddel d besteedbaar inkomen is in de gemeente B everwijk het laagst en ligt 700 euro onder het landelijk gemi ddel de op jaarbasis. Dit zit vooral bij de meerpersoons huishoudens met kinderen (1300 euro onder het landelijk gemiddel de op jaarbasis)! De UWV in Haarlem is verantwoordelijk voor de uitkering van de sociale verzekeringen in de regi o. In Atlas SV 2002, Regionale informatie sociale verzekeringen,
12 zijn de resultaten opgenomen van het aantal uitkeringsgerechtigden WAO, Wajong en WAZ, eind 2002. Dit zijn de uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid (inclusief voor jongeren en zelfstandigen). Daarnaast is het aantal WW’ ers opgenomen in de tabel van het UWV. Tabel 10. UWV uitkeringen per 31.12.2002 Inwoners Totaal 15-64 jaar WAO, WAZ en Wajong Beverwijk 23.624 2.699 Heemskerk 23.701 2.340 Castricum incl. A en 22.915 2.026 L Uitgeest 7.898 589 Velsen 43.105 4.445 Totaal 121.243 12.099
Percen- Totaal tage WAO
Totaal Totaal Wajong WAZ
Aantal WW
11,4 9,9 8,8
2.323 1.966 1.642
260 280 240
116 94 144
288 263 254
7,5 10,3 10,0
500 3.828 10.259
44 420 1.244
45 197 596
89 487 1381
Dit betek ent dat 10% van de werkende bevolking in de regio arbeidsongeschikt is. Dat is aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddel de. De werkloosheid is slechts 1,2% en ligt duidelijk onder het landelijk gemiddel de. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de bijstandsuitkeringen volgens de wetten WWB en WBB. De resultaten van de gegevens van de Sociale Diensten in de regio zijn: Tabel 11. Bijstandsger echtigden per 31.12.2002 Inwoners Aantal WWB 15-64 jaar aanvraag Beverwijk 23.624 600 (schatting) Heemskerk 23.701 330 Castricum incl. A en 22.915 180 L Uitgeest 7.898 80 (schatti ng) Velsen-Noord 3.100 100 (schatting) Totaal 81.243 1290
Aantal WBB aanvraag 500 (schatting) 600 50 40 (schatting) 80 (schatting) 1270
Dit betek ent dat er 1,6% van bewoners in de bijstand zit. De cijfers zijn echter moeilijk te traceren omdat mensen de WWB uitgaan en binnen komen. Ook zijn er mensen die aanvullingen krijgen en dus niet volledig in de WWB zijn opgenomen. 3.3 Huisvesting in de regio Er zijn vier soorten huisvesting, namelijk particulier eigendom, sociale huursector, ouderen huisvesting en verpleeghuizen. De IJmond kent twee verpleeghuizen, namelijk Heemswijk in Heemskerk en V elserduin in Driehui s. In de huursector zijn enkele grote verhuurdersorganisatie aanwezig, namelijk WoonOp-Maat en Pré Wonen. Woon-Op-Maat beheert in B everwijk en Heemskerk ongeveer 8700 woningen, waarvan 3400 woningen in B everwijk en 5300 woningen in Heemskerk.
13 Voor ouderen huisvesting is vooral de laatste jaren veel gebouwd in IJmond-Noord. Veel zorgcentra fuseren en worden vooral verhuurd aan mensen met een lichamelijke of geestelijke handicap. De woningvoorraad in de IJmond per 1.1.2001 is: Tabel 12. Beschikbare woningen Voorraad Beverwijk 16.056 Heemskerk 14.663 Castricum excl. 9.392 Uitgeest 4.496 Velsen 28.205 Noord-Holland 1.125.129 Nederland 6.648.952
E ensgezins 8.844 10.364 7.935 3.902 18.717 625.888 4.715.641
K oop 7.687 8.174 6.685 3.100 15.456 501.786 3.533.111
Huur 8.369 6.489 2.707 1.396 12.749 623.343 3.115.841
3.4 Hulpverleningsinstanties in de regio In alle vijf IJmond gemeenten zijn hulpverleners van de maatschappelijke diensverlening actief. De Stichting Maatschappelijke Dienstverlening MiddenK ennemerland (SMD) omvat het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW), het werk van de Sociale Raadslieden en de activiteiten voor het Ouderenwerk. De SMD stelt zich ten doel het verbeteren of bevorderen van het sociaal en zelfstandig functioneren van de inwoners van haar werkgebied, rekening houdend met hun leefsituatie, levensbeschouwing, sekse, seksuele geaardheid en afkomst, opdat zij optimaal gebruik kunnen maken van hun rechten en mogelijkheden. De SMD is een laagdrempelige voorziening op regi onaal niveau waarbinnen sociale raadslieden actief zijn. Dit betek ent dat spreekuren worden gehouden in V elsen-Noord, B everwijk, Heemskerk en Castricum waar mensen worden geholpen met het invullen van papieren en worden doorverwezen naar de juiste instanties. Alleen in Beverwijk en Heemskerk zijn ouderenadviseurs actief. De SMD wordt weliswaar gesubsidieerd door de vijf IJmond gemeenten, maar is geheel onafhankelijk. Voor jongeren in IJmond-Noord is het Bureau Jeugdzorg K ennemerland B everwijk beschikbaar en is er een Jongeren-informatiepunt in B everwijk, Heemskerk en Castricum. Sinds kort is er in B everwijk een website waar jongeren hun vragen of problemen kunnen deponeren. Beverwijk heeft bovendi en de stichting ActiefT alent uit Haarlem ingeschakeld, verbonden aan het Dak- en thuislozen V erbond in Haarlem, waarmee een aanpak voor activering van dak- en thuislozen wordt bevorderd. De dak - en thuislozen bestaan vooral uit verslaafden die in B everwijk opgevangen worden door de Brijder Verslavingszorg.
14 3.5 Vrij willigersor ganisaties in de regio In B everwijk bestaat al meer dan dertig jaar Stichting “Samen V ooruit” voor mensen met een uitkeri ng. In eerste instantie opgezet als zelfhulpgroep voor mensen in de WAO is dit centrum uitgegroeid tot een actieve groep uitkeringsgerechtigden, waar recreatie en belangenbehartiging een belangrijke rol spelen. De Cliëntenplatforms in de verschillende gemeenten zijn opgericht om inspraak in het sociale beleid van de gemeente te realiseren. Het functioneren is erg wisselend, namelijk als een actieve groep die overleg pleegt met de betreffende ambtenaren tot een groep die actie voert en mensen doorverwijst naar de juiste instanties. Ook is er een Sociaal B eraad in B everwijk-Heemskerk en Castricum actief waar ervaringen met de sociale diensten worden besproken en zonodi g bespreek baar gemaakt. Hierin zitten allerlei maatschappelijke organisaties zoals vakbonden, kerken, politieke partijen en particulieren. B ovendien is er een R egio B eraad waar de vertegenwoordigers van de verschillende Sociale B eraden ontwikkelingen in de regi o afstemmen en ervaringen uitwisselen. In alle vijf IJmond gemeenten zijn vakbonden en ouderenbonden actief. Deze laatstgenoemde groep richt zich op de belangen van ouderen, maar in de praktijk betek ent dat zij zich vooral bezig houden met recreatie. Ook Humanitas is in de IJmond actief, alhoewel de organisatie klein is en de huisvestingproblematiek overgedaan is naar Woonzorg Nederland. Anders is het gesteld met de met de Zonnebloem in regio K ennemerland . Deze vereniging heeft een zeer uitgebreid netwerk in de regio waar de activiteiten gericht zijn op bezoeken van langdurig zieken, gehandicapten en hulpbehoevende ouderen. Ook organiseren zij vakanties voor mensen die daar vanuit hen zelf niet aan toekomen. De Zonnebl oem regio K ennemerland omvat 10 regio’ s vanaf V elsenNoord tot aan Castricum en Uitgeest. De regio Akersloot is uit de cijfers gehaald om vergelijkingen te kunnen maken met de overige informatie van IJmond-Noord. In deze regio’ s zijn vrijwilligers actief. Zij bezoeken zieke en gehandicapte volwassenen en hulpbehoevende ouderen. Deze mensen zijn door hun lichamelijke beperkingen aan huis gebonden en is het persoonlijk contact en deelname aan het maatschappelijk verkeer niet vanzelfsprekend. V ooral degenen die dreigen te vereenzamen of in de thuissituatie dementeren worden bezocht. Tabel 13. Vrijwilligers en bezoeken in 2003 Aantal Aantal Ondersteundende vrijwilligers bezoeken leden Beverwijk 69 145 1060 Heemskerk 57 68 1140 Castricum excl. 24 56 950 Uitgeest 27 23 480 Velsen-Noord 18 44 280 Totaal 185 336 3910
15 Naast de persoonlijke activiteiten worden door de Zonnebl oem v akantieweken, dagboottochten en ontspanningsbijeenkomsten georganiseerd voor de meest eenzamen en armen in de regio. Deze hulporganisatie lopen verschillend tegen de armoede problematiek aan. De ouderenbonden merken nagenoeg niets van dit vraagstuk en ondernemen ook geen enkele actie. Het Sociaal B eraad verzorgt vooral een politieke lobby en zet de gemeentelijke instanties onder druk om een zo goed mogelijk sociaal beleid te voeren. Vooral de Protestantse kerken kennen van oudsher de diaconie om bij mensen in nood hulp te verlenen. De K atholieke kerken hebben hun PCI’ s (Parochiale Charitatieve Instellingen). In Heemskerken werken de kerken samen en hebben enkele jaren geleden een Noodfonds opgericht. Dit is een vereniging van de vijf kerkelijke instanties in Heemskerk die contant geld geeft aan mensen die in acute problemen zitten. Zij verlenen in alle gevallen leningen tot maximaal 250 euro, die later worden kwijt geschol den. Het fonds beschikt over ongeveer 5000 euro per jaar voor giften. Er is geen controle over de verhalen die worden verteld om in aanmerking te komen voor het Noodfonds. De bestuursleden keren na onderling overleg een geldbedrag uit. Het Noodfonds publiceert een jaarverslag om duidelijk te maken dat het Noodfonds onder protest helpt en aantoont dat de officiële instanties dikwijls in gebreken blijven. T en slotte is er in B everwijk een vestiging van het L eger des Heils waar tevens een kledingsbeurs is ondergebracht. Dit centrum staat open voor daklozen en armen in de regio. Het aantal slaapplaatsen is zeer gering. De gemeente B everwijk biedt tijdens de wintermaanden samen met het L eger des Heils en Stichting ActiefTalent uit Haarlem onderdak voor dak- en thuislozen.
16
HOOFDSTUK 4. WAT TE LERE N VAN STATISTIEKE N E N INSTANTIES? 4.1 Resultaat onderzoek bevolkingsgr oepen in de regio Ruim 30% van alle huishoudens in de regio zijn éénpersoonshuishoudens (23.886 bewoners). In B everwijk is dat het meest, namelijk 35% van het totaal aantal huishoudens, en is het aantal meerpersoonshuishoudens met ki nderen het laagst, namelijk 34% van het totaal aantal huishoudns. Hieronder komen zowel jongeren, als volwassenen en ouderen voor. G ezien de duidelijke vergrijzing in de regi o zijn dat dus veel ouderen. Deze doelgroep groeit nog steeds en bevat een groot risico voor eenzaamheid en armoede. De vergrijzing is het gevolg van een verkeerd volkssamenstellingsbeleid van de regi o gemeenten in de jaren ’ 60 en ’ 70 van de vorige eeuw, toen vooral woningen voor meerpersoonshuishoudens werden gebouwd en veel jongeren wegtrokken naar Heerhugowaard en andere nieuwbouwlocaties waar zij een huis konden kopen. Opvallend in de uitkeringsproblematiek is het hoog aantal WAO-ers in de regio. Dit komt waarschijnlijk door de aanwezigheid van veel zware industrie. Veel sociale problemen in de regio gaan over de sociale zekerheid en over bestedingen. Dit blijkt ook uit het gemi ddeld besteedbaar inkomen, dat vooral in Beverwijk en V elsen-Noord duidelijk onder het landelijk gemi ddel de ligt. 4.2 R esultaat onderzoek sociale pr oblemen in de regio? Het jaarverslag van de SMD in de vijf IJmond gemeenten is onderverdeeld in het werk van het AMW, gegevens van de Sociale Raadslieden en de activiteiten van het Ouderenwerk. V oor het AMW kwamen in 2003 een groot aantal aanmel dingen binnen en werden er veel bezoek en afgelegd. Tabel 14. AMW 2003
Beverwijk Heemskerk Castricum excl. Uitgeest Velsen Totaal
Bureau- en huisbezoek 2095 2165 597 522 3205 8584
Aanmeldingen 337 331 123 81 574 1446
Percentage T /m 19 bevolking jaar 0,94 17 0,91 18 0,53 4 0,69 1 0,86 33 0,83 73
20-39 jaar 285 159 47 40 276 807
40-59 jaar 119 119 44 35 216 533
> 60 jaar 16 35 28 5 49 133
Hieruit blijkt dat B everwijk het hoogst aantal aanmel dingen kent per hoofd van de bevolking en dat vooral bewoners tussen de 20 en 40 jaar beroep doen op het AMW. De problematiek van het AMW kan in de volgende tabel worden samengevat. Bij de aanmel dingen en huisbezoeken zijn 1861 problemen besproken verdeel d over de volgende aantallen mensen.
17 Tabel 15. AMW Problematiek 2003 Besteding Relatie partner Beverwijk 29 44 Heemskerk 58 52 Castricum excl. 31 38 Uitgeest 22 11 Velsen 164 80 Totaal 304 225
Relatie Verwerking Psychische Huisouders/kinderen problemen vesting 30 32 36 38 40 44 31 44 21 15 9 17 11 12 7 10 54 72 60 49 156 175 143 158
Gezond- Overige Heid 32 146 49 120 21 56 5 33 46 191 153 546
De grootste problematiek is de besteding van het inkomen gevolgd door relatieproblemen met de partner. Bij de Sociale Raadslieden is het volgende overzicht te maken. Zij zien de hulpvraag duidelijk toenemen (17% per jaar) en constateren een duidelijk verharding bij de nutsbedrijven bij betaalachterstanden. Dit betek ent dat als men niet direct over geld kan beschikken, men ook niet weer aangesloten kan worden. Dit betekent dat situaties rond huisvesting snel kunnen verslechteren. Tabel 16. Sociale Raadslieden 2003 Aantal Sociale Belastingen Schulden Huisvesting Burgers Burgers Overige hulpvragen zekerheid budgetteren onderling overheid Beverwijk 3741 1501 706 315 164 240 815 Heemskerk 4646 1482 1198 282 418 258 276 752 Castricum excl. 218 49 62 4 19 38 12 34 Uitgeest Velsen 3285 1127 862 278 260 263 161 334 Totaal 11890 4159 2828 564 1012 723 689 1935
Hier liggen de grootste problemen bij de sociale zekerheid (inkomens) en bij de belastingen. Het aantal hulpvragen stijgt sterk. In 2002 waren dat er nog 10.192. Dit is een toenamen van 17%. Het aantal vragen bij de Sociale Raadslieden in 2003 is 6,8% van de totale bevolking in de IJmond. Dat is gemiddel d één op de 15 personen gaat naar een Sociaal Raadsman. De ouderenadviseurs in B everwijk en Heemskerk kregen in 2003 509 telefonische aanvragen, hebben 225 huisbezoeken afgelegd en kregen 100 bezoeken aan het bureau. Dat waren 227 mannen, 543 vrouwen en 60 echtparen. Ook is er een verharding in de bureaucratie. Als men de formulieren niet 100% goed invult, komt men niet in aanmerking voor de betreffende dienst. Dit betekent dat men dan bezwaar moet aantekenen en men maanden zonder inkomen kan zitten. De verharding bij nutsbedrijven en overheidsdiensten betekent ook dat de burgers harder worden. Het aangeven en doorspel en van informatie neemt sterk toe. Ook is er een toename van agressiviteit van mensen naar de overheid. De Sociale Raadslieden zien steeds meer problemen tussen burgers en overheid. 4.3 R esultaten onderzoek huisvesting in de regio
18 Bij het niet betalen van de huur worden gedurende twee maanden herinneringen verstuurd en komt in de derde maand een aanmaning met een eerste waarschuwing. Daarna wordt de deurwaarde ingeschakeld om de achterstallige huur in te vorderen. De kosten worden daardoor nog hoger. V oordat tot ontruiming wordt overgegaan worden mogelijkheden van het aflossen van schulden besproken. Bij woningen, waar gezinnen met kinderen wonen, wordt heel voorzichtig te werk gegaan. Ook kijkt men altijd naar het verleden of wanbetaling heeft plaats gevonden. In alle gevallen wordt het bureau “ bemiddeling” van de corporaties zelf ingeschakeld om de oorzaak van de achterstand te onderzoeken. Tabel 17. Huisuitzettingen Gemeente Beverwijk Gemeente Heemskerk Gemeente Castricum Gemeente Uitgeest Gemeente Velsen Totaal
2002 16 21 Onbekend Onbekend ? 37
2003 18 15 ? 33
2004 ± 30 ± 30 ? 60
Het aantal huisuitzettingen is in 2004 enorm toegenomen. Bijna alle situaties betreft alleenstaanden, die veelal verslaafd zijn en die niet of nauwelijks kunnen budgetteren en niet hun administratie op orde hebben. 4.4 R esultaten onderzoek naar schulden in de r egio Steeds meer mensen in de regio komen in de schulden te zitten. De ambtenaren van de sociale diensten en de sociale raadslieden geven deze trend duidelijk aan. Er zijn echter geen of nauwelijks voorzieningen om deze mensen te helpen uit een dergelijke financiële achterstandssituatie. Wel zijn er schuldsaneringsbureaus die huishoudens helpen hun schulden te saneren. Het saneren van schulden is echter een kostbare aangel egenheid. De gemeente Heemskerk biedt echter de goedk oopste opl ossing en heeft een speciale ambtenaar voor schuldsanering. De gemeente Beverwijk en V elsen besteden de schuldsanering uit aan de Stichting Borchstaete in IJmuiden. Ook veel huishoudens worden gehol pen door de SVF verbonden aan de Creditbank in Alkmaar. Tabel 18. Overzicht schuld sanering 2003 Aantal huishoudens Beverwijk 200 (schatting) Heemskerk 155 Castricum incl. A en L 10 (schatting) Uitgeest 10 (schatting) Velsen 400 (schatting) Totaal 775 huishoudens
Hulpverleningsinstanties verwijzen ook veel door naar het Nibud, een landelijke instelling die mensen hel pt budgetteren. Het doel is dat mensen in grote lijnen inzicht krijgen in de manier waarop gel d wordt uitgegeven.
19 Het rapport `Gemeenten op Maat 2000` geeft een overzicht van de nieuw ingeschreven hypotheken in het jaar 2001. In dit overzicht zijn de hy potheken voor een particuliere woning en overige hypotheken opgenomen. Tabel 19. Hypotheken
Beverwijk Heemskerk Castricum excl. A /L Uitgeest Velsen Noord-Holland Nederland
Voor part. Woningen 1.369 953 731 309 1.996 68.956 480.540
Bedrag 223 127 116 41 288 11.719 72.609
Gemiddeld Overige Bedrag hypotheken 163.000 99 100 133.000 36 17 159.000 40 18 134.000 16 14 144.000 129 60 170.000 5.886 6.940 151.000 45.979 56.263
Gemiddeld 1.010.000 482.000 439.000 846.000 466.000 1.179.000 1.224.000
Dit betek ent dat voor 5.385 woningen in de IJmond onlangs een hypotheek is afgesloten. In hoofdstuk 3.3 is de woningsituatie in de IJmond weergegeven. Dit betek ent dat voor 17,8% van de koopwoningen in B everwijk een hypotheek is afgesloten. In Heemskerk is dat 11,6%, in Catricum 10,9%, in Uitgeest 10% en in Velsen 12,9%. In B everwijk en V elsen liggen de hypotheek schulden het hoogst voor een woning. In Beverwijk is dat gemiddel d 163.000 euro dat 12.000 euro boven het landelijk gemiddelde ligt Ook voor overige hypothek en scoort B everwijk extreem hoog. 4.5 Resultaat onderzoek naar opvang en hulpverlening in de regio Het Bureau Jeugdzorg K ennemerland krijgt ongeveer 350 aanmel dingen per jaar, waaronder 100 tot 130 zware probleemgevallen zoals zware drugsverslaafden, weggel open kinderen en criminele kinderen. De echte aantallen liggen volgens het Bureau Jeugdzorg veel hoger, vooral bij de jeugd tussen de 16 en 20 jaar. Deze laatst genoemde groep staat, als zij niet voor een uitkering in aanmerking komen, nergens geregistreerd. De instanties beschikken niet of nauwelijks over gegevens. Ook verwijzen instanties die zich bek ommeren om de jeugdproblematiek door naar andere instanties, waardoor een goed overzicht ontbreekt. In Castricum zijn ongeveer 70 jeugdige werklozen ingeschreven, maar ook hier is de moeilijkste jeugd onbereikbaar. De opvang voor jongeren is zorgwekkend. Steeds meer jeugdi gen zwerven rond en trekken in bij vrienden of vriendinnen. Over deze groep is het minst bekend in de regio. Mensen uit vrijwilligersorganisaties lopen steeds meer tegen ernstige situaties aan. Het betreft mensen die aan hun lot worden overgelaten en geen of zeer weinig sociale relaties hebben. Ook veel bijstandsvrouwen met kleine kinderen zitten in een isolement. Als er zich calamiteiten voordoen komen di ep trieste situaties voor
20 waardoor het voorkomt dat deze vrouwen geen eten voor zichzelf hebben omdat ze in de schuldsanering zitten, echtelijke ruzies zich voordoen of dat ze zich mooi er willen voordoen voor de omgeving. Personen of instanties die persoonlijke giften doen worden steeds meer aangesproken. In 2003 hebben ongeveer 25 mensen gebruik gemaakt van het noodfonds in Heemskerk. In 2004 hebben eenzelfde aantal personen aangeklopt bij het Noodfonds. De stilstand is niet te wijten aan minder armoede, integendeel, maar aan een verharding van het sociale beleid, waardoor mensen geen hulp meer durven te vragen. Ook van de Wet Bijzondere Bijstand wordt steeds minder gebruik gemaakt. Buren, kennissen en familie gaan steeds meer “klikken” en geven mensen aan die gebruik maken van hulporganisaties aan uitkeringsinstanties. De Brijder Stichting en ActiefT alent vangen dagelijks 30 tot 40 dak - en thuislozen op in de regio. In het inloopcentrum in B everwijk worden zij ontvangen en worden gereactiveerd om weer deel te nemen aan het maatschappelijk leven.
21
HOOFDSTUK 5.
WAT VINDE N WE ER ZELF VAN!
5.1 C onclusies uit het onderzoek Armoede is niet te definiëren. Armoede wordt ontdekt als men in gesprek gaat met mensen of als men op huisbezoek gaat. Hoe actiever instanties en vrijwilligers zijn, hoe meer armoede men tegenkomt en bestreden kan worden. Je kunt dus niet zeggen in de IJmond-Noord wonen 1252 arme mensen. Je kunt hooguit vermoedens uiten en aangeven dat bepaalde groepen het heel moeilijk moeten hebben. In hoofdstuk 4 van dit rapport hebben we aangegeven dat er veel mensen in de schuldsanering zitten, namelijk ongeveer 775 huishoudens, dat er veel zwerfjongeren zijn, namelijk minstens 130 en dat er zelfs 40 dak - en thuislozen zijn die dagelijks een onderkomen moeten zoek en. Arme mensen laten zich niet aanspreken, laat staan aanwijzen, daar zij n het te veel echte mensen voor met een eigen persoonlijkheid en trots. Uit de verhalen van de instanties en van de vrijwilligers is te horen dat hulp geven niet werkt. Mensen ontmoeten, vertrouwen geven, goed kunnen luisteren en waarnemen zijn de belangrijkste vaardigheden om armoede op te sporen. E n dan nog kan men weinig doen omdat ook arme mensen hun trots hebben. L aagdrempelige faciliteiten in IJmond- Noord zoals in V elsen-Noord met Watervliet of het Noodfonds in Heemskerk zijn zeer waardevol om armen te bereiken. De gemeenten B everwijk, Heemskerk en V elsen zijn sterk vergrijsd en liggen duidelijk boven het landelijk gemi ddelde. De woonlasten en het levensonderhoud liggen in de regio op een behoorlijk niveau, waardoor groepen ouderen in de knel dreigen te geraken. Huisuitzettingen in B everwijk en Heemskerk zijn sterk toegenomen waardoor tientallen mensen niet alleen geen woning hebben, maar ook zonder inkomen komen te zitten. Het Noodfonds in Heemskerk, maar ook verschillende stille fondsen lijken aan een duidelijke behoefte te voldoen. V oor veel mensen is de administratieve lasten en de angst om aanvraag te doen voor bijzondere uitkeringen of kwijtschelding het grootste probleem. Door de verharding van de zorg en de afgunst in de samenleving durven veel mensen niet op te komen voor hun rechten, waardoor een stukje inkomen wordt gemist. De “kliklijn” heeft hiermee een duidelijke keerzijde gekregen. Als de overheid verhardt, verhardt ook de samenleving. De administratieve lasten voor de inwoners dreigen steeds meer een obsessie te worden. Dit is weliswaar een landelijk beeld, maar de instanties in de regio zouden daar meer aan kunnen doen, omdat de vergrijzing in de regio en het aantal WAO’ ers in dit gebied een van de hoogste is in Nederland. Opvang van dak- en thuislozen wordt steeds belangrijker. E en kleine groep, die verslaafd is, wordt goed begeleid, maar grote groepen jongeren en daklozen, die
22 door financiële en relationele problemen geen thuis meer hebben, worden aan hun lot overgelaten. L aagdrempelige activiteiten, zoals bijvoorbeeld in het Steunpunt Watervliet in V elsen-Noord, verhogen de kans dat eenzamen en armen deel gaan nemen aan het maatschappelijk verkeer. Dat ook mensen profiteren die het makkelijk kunnen betalen is dan jammer, maar armoede is nu eenmaal niet te lokaliseren en aan te pakken. E en gemeente waar het armoede probleem het meeste speelt is Beverwijk en die heeft relatief gezien weinig faciliteiten (geen Noodfonds, geen centra’ s om elkaar te ontmoeten, etc).
5.2 Aanbevelingen voor het RDC Het RDC aan de L aan der Nederlanden 110 in B everwijk zal een ontmoetingsplek moeten worden, waar mensen informatie kunnen krijgen over hun rechten en inkomen. Het hoge percentage arbeidsongeschikten en ouderen zal hierbij als uitgangspunt genomen moeten worden. Dit betekent dat er faciliteiten moeten komen waar mensen kunnen zitten en opgevangen kunnen worden. Daarnaast is er duidelijk behoefte om instanties en organisaties die aan dezelfde problematiek werken (inkomsten, huisvesting, sociale problematiek, verslaving, etc) elkaar regel matig te laten ontmoeten. Het RDC zou deze instanties kunnen uitnodi gen om ieders ervaringen te kunnen laten uitwisselen. Het opzetten van netwerken is erg belangrijk. Het stimuleert en motiveert om anderen te vragen over hun deskundi ghei d te komen vertellen. Het is dan ook van belang dat diaconie begint met ontmoeting, daarna volgt met verkenning en onderzoek en tenslotte eindigt bij hulpverlening. Een Noodfonds zoals in Heemskerk zal ook voor B everwijk en V elsen-Noord in de behoefte voorzien. Dit betekent dat de PCI’ s van de parochies in B everwijk en V elsenNoord in het RDC kunnen samenwerken en een “ noodfonds” kunnen oprichten. Ook samenwerking met noodfondsen in de regio lijkt wenselijk om ervaringen te laten uitwisselen. 5.3 Belangrijke r elaties en instanties voor het RDC Het RDC is een coördinatiepunt voor de diaconie van de RK kerk in IJmond-Noord. Aan de ene kant gericht naar de parochies, PCI’ s en diaconale activiteiten van de parochies, maar aan de andere kant gericht naar buiten om contacten te onderhouden met de bestaande instanties en vrijwilligersorganisaties. Het RDC is voor instanties uit de verschillende gemeenten een ontmoetingsplaats om ervaringen uit te wisselen. Ook de verschillende vrijwilligersorganisaties kunnen elkaar ontmoeten en elkaar bijpraten over de locale situatie. De Sociale Raadslieden zijn
23 belangrijke informatiepunten en zullen jaarlijks geraadpleegd moeten worden om de ontwikkelingen te kunnen blijven volgen. Een ander belangrijk punt is publiciteit. Wethouders, ambtenaren en sommi ge instanties ontkennen bijna altijd dat er armoede is en dat de dienstverlening verhard. De ervaringen die het RDC zal opdoen, zullen duidelijk gecommuniceerd moeten worden met de officiële instanties en met de pers in de regio. 5.4 Voortgang onderzoek Dit onderzoek is het eerste onderzoek van de T aakgroep Sociaal Economisch Onderzoek van het RDC. Het onderzoek van deze vrijwilligers heeft drie maanden in beslag genomen, maar is zeker de moeite waard om gericht de aangegeven problematiek in beeld te brengen. Maar al te vaak wordt meegemaakt dat de subjectieve meningen en vooroordelen van personen in besturen en instanties doorslaggevend zijn voor de mate van hulpverlening aan de mensen die het nodi g hebben. Vervolg onderzoek is dan ook noodzakelijk om de bestuursleden en vrijwilligers in het RDC een zo objectief beel d voor te schotelen. Onderwerpen die zich aanmel den zijn: -
-
-
-
De jongerenproblematiek. De betrokken instanties werken langs elkaar heen en het vermoeden is dat de problematiek groot is. Ook voor de kerk is opvang van jongeren belangrijk. E en onderzoek kan een beter beel d geven van deze schrijnende situatie. Een tweede probl ematiek is het relatieprobleem dat zich op grote schaal voordoet in de regio. G ezinnen vallen uit elkaar omdat men niet met de spanningen om kan gaan en niet weet hoe men de boel bij elkaar moet houden. E en vervolg onderzoek kan deze problematiek verkennen en aangeven. De verslavingsprobl ematiek is een belangrijk onderzoeksgebi ed. Niet alleen de harde gevallen die bekend zijn, maar ook de verslaving bij de jeugd, de alcoholproblemen bij eenzame mensen en de schade die verslaving aanricht aan de sociale relaties. Een vierde onderzoeksgebied is de ouderenproblematiek in verzorgingshuizen. Door de grote fusies tussen deze centra is de betrokkenheid van familie steeds minder en loopt de inspraak en openhei d in deze centra gevaar. Ook de financiële situatie is niet altijd even open en duidelijk. Door het toenemen v an de vergrijzing moet aan dit onderwerp aandacht worden geschonken.
24
Bijlage 1 Een huishoudboekje van een alleenstaande vrouw met een WWB -uitkerings ziet er als volgt uit:
Inkomsten Inkomsten WWB WWB vakantiegeld Totaal
Per jaar 9.230,16 445,08 9.675,25
769,18 37,09
per maand
Uitgaven Huur Gas/electra Telefoon Verzekeringen Abonnementen Lidmaatschap Gemeentelijke belastingen Drogisterij artikelen Onderhoudskosten huis Premie ziektekosten Eigen bijdrage tandarts Eigen bijdrage ziektekosten Voeding Kleding, vervanging huisraad etc Totaal
Per jaar 2.454,60 864,00 480,00 72,00 315,00 98,00 264,00 240,00 120,00 657,60 120,00 991,80 2.400,00 600,24 9.675,24
204,55 72,00 40,00 6,00 26,25 8,00 22,00 20,00 10,00 54,80 10,00 82,65 200,00 50,02
806,27 per maand
806,27
25 Bijlage 2 L ijst met instanties in de regio Instantie-or ganisatie
Adres
Gemeente B everwijk 0251- 256256 Gemeente Heemskerk Gemeente Castricum 661122 Gemeente Uitgeest 361111 Gemeente V elsen 567200
President K ennedyplein 1 B everwijk
MDV Midden K ennemerland Sociale Raadslieden
Telefoon
Postbus 1, 1960 AA Heemskerk Postbus 1301, 1900 BH Castricum
256777
Postbus 7, 1910 AA Uitgeest Dudok plein 1,V elsen
K erkstraat 146, B everwijk K erkstraat 146, B everwijk K erkweg 47, Heemskerk Castricum Uitgeest De Mel in V elsen-Noord
0255-
0251- 229329 215655 257157 310406 210050
Zonnebl oem
Beverwijk Wijk aan Zee Heemskerk Castricum/B akkum Uitgeest Velsen/Noord 220649
L eger des Heils
Geysendorfferlaan 4, 1945 XZ Beverwijk 0251- 201753
Sociaal B eraad Cliëntenplatform
Beverwijk/Heemskerk Beverwijk
Brijder V erslavingszorg Alkmaarseweg 42, 1941 DN B everwijk Dak- en thuislozen V erbond Gasthuisvest 47a, Haarlem 5516764 Stichting Actief T alent Haarlem Bureau Jeugdzorg K ennemerland 213030
Zeestraat49, 1942 AK B everwijk
210191 374262 243770 659744 314290
230266 240260
023-
0251-
26
Pré Wonen Woon-op-Maat 256010
Büllerlaan 4a, B everwijk Jan L igthartstraat 5, 1965 BH Heemskerk
285100
SVF Schuldsanering Borchstaete Nibud
Boendalestraat 4, Alkmaar IJmuiden Utrecht
072- 5409164
UWV CWI
Postbus 4600, 2003 EP Haarlem K ennemerhof 1, B everwijk
023- 5437333 0251- 783000
