ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 10108

ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 10108 Boven Regge, Goor Gemeente Hof van Twente Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en verkennend booronderzoek

Versie 03-11-2010 (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd)

Richard Exaltus Joep Orbons

November 2010

ArcheoPro

Archeologische onderzoek Boven Regge, Goor, Gemeente Hof van Twente.

ArcheoPro Rapport, 10108, Pagina 2

ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 10108 Boven Regge, Goor Gemeente Hof van Twente Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en verkennend booronderzoek

Versie 03-11-2010 (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd)

Colofon Opdrachtgever: Aeres Milieu, Zuidhoven 9m, 6042 PB Roermond Status: versie 03-11-2010 Projectcode : 10-286 Bestandsnaam : ArcheoPro, Boven Regge, Goor, 2010 11 03 Opgesteld conform KNA 3.1 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): 43135 Bevoegd gezag: Gemeente Hof van Twente Opslagplaats documentatie: Provincie Overijssel Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : 1569-7363 Uitgegeven door ArcheoPro © Copyright 2010 ArcheoPro, Maastricht ArcheoPro Holdaal 6 NL 6228 GH Maastricht Nederland

Versie: 03-11-2010

Tel : 0(0 31) 43 3672586 Fax: 0(0 31) 43 3672585

Kamer van Koophandel Limburg: 14117581 e-mail: [email protected] www.archeopro.nl

www.ArcheoPro.nl



Inhoudsopgave: Samenvatting................................................................................................................................ 4 1 Inleiding .................................................................................................................................... 5 1.1 Algemeen ............................................................................................................................... 5 1.2 Locatiegegevens:.................................................................................................................... 5 1.3 Onderzoek .............................................................................................................................. 5 2 Bureauonderzoek ...................................................................................................................... 7 2.1 Methode en bronnen .............................................................................................................. 7 2.2 Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem ................................................................................. 9 2.3 Referentieprofiel .................................................................................................................... 9 2.4 Archeologie.......................................................................................................................... 13 2.5 Informatie amateurarcheologen ........................................................................................... 15 2.6 Historie................................................................................................................................. 18 2.7 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel .............................................................. 20 2.8 Onderzoeksstrategie............................................................................................................. 21 2.8.1 Algemeen .......................................................................................................................... 21 2.8.2 Deelgebied Waterland....................................................................................................... 21 2.8.3 Deelgebied Hogenkamp.................................................................................................... 21 3 Veldonderzoek ........................................................................................................................ 22 3.1 Verrichte werkzaamheden ................................................................................................... 22 3.2 Resultaten booronderzoek.................................................................................................... 23 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies)......................................................................... 28 Verklarende woordenlijst........................................................................................................... 29 Archeologische tijdschaal .......................................................................................................... 29 Bronnen...................................................................................................................................... 29 Literatuur.................................................................................................................................... 30 Bijlage 1: Boorbeschrijving ....................................................................................................... 31

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Samenvatting Op 11 oktober 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd langs de oevers van de Boven Regge te Goor. Het betreft de deelgebieden Hogenkamp en Waterland. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten daterend vanaf het laat-paleolithicum. Conform het advies van Het Oversticht is aan de rechterzijde van de beek, om de 25 meter een boring gezet. In het totaal zijn 22 boringen verricht; 10 in het deelgebied Hogenkamp en 12 in het deelgebied Waterland. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de onderzochte strook ten oosten van de loop van de Boven-Regge in deelgebied Waterland vrijwel volledig uit een (tijdens de kanalisatie) opgevulde beekloop bestaat. Resten van dekzandkoppen ontbreken. De beekafzettingen die onder het zand liggen waarmee de beekloop is opgevuld, bestaan uit negentiende- en twintigste eeuwse afzettingen die in relatief korte tijd zijn gevormd. Deze hebben derhalve een zeer lage archeologische potentie voor wat betreft de aanwezigheid hierin van depotvondsten uit de prehistorie. Tezamen met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren in de binnen dit deelgebied gezette boringen, betekent dit dat de resultaten van het booronderzoek in deelgebied Waterland geen aanleiding geven om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Binnen deelgebied Hogenkamp geldt om gelijke redenen, hetzelfde advies voor het deel tussen de boorpunten 13 en 17. In het deel tussen de boringen 17 en 22 zijn echter relatief dikke pakketten klei en veen aangetroffen. Deze kunnen van prehistorische ouderdom zijn en kunnen door hun dikte bovendien depot-vondsten bevatten. Hier komt bij dat deze locatie nabij de in de prehistorie voor bewoning aantrekkelijke Hogenkamp ligt. Om deze reden adviseert ArcheoPro om binnen het deel van plangebied Hogenkamp, tussen de boorpunten 17 en 22 geplande graafactiviteiten archeologisch te laten begeleiden. Een dergelijke begeleiding dient te worden uitgevoerd door een hiertoe gecertificeerd archeologisch onderzoeksbureau volgens een speciaal daartoe op te stellen Programma van Eisen (PvE). Een dergelijk PvE dient voorafgaande aan de werkzaamheden goedgekeurd te worden door Het Oversticht.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Aeres Milieu, Zuidhoven 9m, 6042 PB Roermond - Geplande ingrepen: Herinrichting van het plangebied - Datum uitvoering veldwerk: 11 october 2010 - Archis onderzoeksmelding (OM nummer): 43135 - Opgesteld conform KNA 3.1. - Bevoegd gezag: Gemeente Hof van Twente - Bewaarplaats vondsten: Provincie Overijssel - Bewaarplaats documentatie: Provincie Overijssel 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Overijssel - Gemeente: Hof van Twente - Plaats: Goor - Toponiem: Boven Regge - Globale ligging: Ten oosten van de oude kern van Goor, langs de oevers van de Regge - Hoekcoördinaten plangebied: o 235902 / 472126 o 235902 / 473212 o 236558 / 473212 o 236558 / 472126 - Oppervlakte plangebied: 2,63 ha - Eigendom: Gemeente - Grondgebruik: Grasland - Hoogteligging: ± 12,07 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 11 oktober 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd langs de oevers van de Boven Regge te Goor. Het betreft de deelgebieden Hogenkamp en Waterland. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus).

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -Provincie Overijssel, Archeologische beleidskaart -Bodemkaart 1:50.000 -Geomorfologische kaart 1:50.000 -Geologische kaart 1:50.000 -Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, 1830 -Grote historische atlas van Nederland 1:50.000 1838-1857 (Deel Oost) -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Overijssel 1:25.000 18941926 -Atlas van topografische kaarten Nederland 1955-1965, 1:50.000

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 2: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



2.2 Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Tijdens een groot deel van de laatste ijstijd (het Weichseliën), heerste in Nederland een poolklimaat. Door het ontbreken van begroeiing had de wind vrij spel en kon vanuit het Noordzeebekken dekzand worden afgezet. Dit dekzand behoort tot het Laagpakket van Wierden (Formatie van Boxtel). Volgens de geomorfologische kaart ligt het plangebied in een relatief laaggelegen beekdalbodem zonder veen, (legenda-eenheid 2R5 op figuur 4). Het betreft het beekdal van de Boven-Regge. Deze stroomt ten noorden van Goor door een vlakte van ten dele verspoelde dekzanden. (legenda-eenheid 2M9 op figuur 4) en ten zuiden van Goor door een dekzandvlakte die is vervlakt door veen en/of overstromingsmateriaal (legenda-eenheid 2M14 op figuur 4). Deze vlakten worden onderbroken door gordeldekzandruggen en dekzandkopjes (legenda-eenheden 3K16 en 3K18 op figuur 4). Op de drogere delen van het dekzandlandschap zijn veelal veldpodzolgronden ontstaan. Deze worden gekenmerkt door een uitspoelingslaag (E-horizont) en een inspoelingslaag (Bhorizont). De B-horizont gaat veelal via een overgangslaag (de BC-horizont) over in het niet door bodemvorming beïnvloede zand (de C-horizont). De bodemkaart geeft in het dal van de Boven-Regge de aanwezigheid aan van beekeerdgronden die zijn gevormd in lemig fijn zand (legenda-eenheid pZg23 op figuur 5). Beekeerdgronden worden gekenmerkt door een zwarte humeuze (moerige) bovengrond op zand met talrijke roestvlekken. Op de aangrenzende delen van het dekzandlandschap zijn hier volgens de bodemkaart vaak veldpodzolgronden aanwezig die zijn gevormd in leemarm en zwak lemig fijn zand (legenda-eenheid Hn21 op figuur 5). Plaatselijk zijn hierop hoge bruine enkeerdgronden ontstaan (legenda-eenheid bEZ23 op figuur 5). 2.3 Referentieprofiel De enkeerdgronden worden gekenmerkt door een tenminste 50 cm dikke zwarte humeuze bovengrond die veelal in de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd ( tot ± 1900), is ontstaan ten gevolge van eeuwenlange bemesting met potstalmest. Veelal gaat het esdek geleidelijk aan over in het niet door plaggenbemesting met humus verrijkte zand. Doordat enkeerdgronden vaak zijn aangelegd in gebieden waar oorspronkelijk podzolgronden zijn ontstaan, kunnen resten hiervan onder het esdek aanwezig zijn. (Zie figuur 3 uit Ten Cate et al. 1995) De dikte van een esdek is afhankelijk van de ouderdom en de intensiteit waarmee materiaal is opgebracht.

Figuur 3: Voorbeeld van een hoge zwarte enkeerdgrond op een podzol profiel. Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 4: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 5: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 6: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



2.4 Archeologie Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) ligt het plangebied in een niet gekarteerde zone, zodat onbekend is hoe hoog de kans op het aantreffen van archeologische waarden is. Binnen het onderzoeksgebied liggen drie monumenten en vijftien waarnemingen. Het eerste monument, 13766, ligt tussen de beide delen van het plangebied en betreft een havezate/ridderhofstad uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd. In het monument ligt de waarneming 4830. Het tweede en het derde monument liggen in het oosten/zuidoosten van het onderzoeksgebied. Het monument 13764 ligt tegen de oostzijde van het noordelijk deel van het monument 13972 en betreft een laatmiddeleeuws kasteel. In het monument ligt de waarneming 4826. Het derde monument, 13972, betreft een laatmiddeleeuwse nederzetting en een onverhoogde huisplaats uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd. In het monument liggen de waarnemingen 4821, 13650, 13713, 13787, 19323, 411808 en 420171. De waarnemingen 411808 en 420171 liggen tevens in gebieden, die eerder zijn onderzocht door respectievelijk Vestigia BV (2006) en Onderzoeks- en Adviesbureau De Steekproef (2009). Tot slot liggen in het monument 13792 nog twee gebieden, die eerder zijn onderzocht door De Steekproef (2007 en 2008). In deze gebieden komen geen waarnemingen voor. Ten noorden van het monument 13764 liggen de waarnemingen 4827 en 420915. Op de locatie van de waarneming 4827 is een onbekende laatmiddeleeuwse vondst aangetroffen afkomstig van een borg/versterkt huis. De waarneming 420915 betreft keramiekvondsten uit de perioden vroege Romeinse tijd tot nieuwe tijd, late middeleeuwen tot nieuwe tijd en nieuwe tijd. De vondsten worden omschreven als wit- en roodbakkend geglazuurd aardewerk en een baksteen en zijn alle afkomstig van een akker/tuin. Deze vondsten liggen in een gebied, dat in 2005 door Synthegra BV is onderzocht. Circa honderd meter ten zuiden hiervan ligt een gebied, dat in 2005 door Archaeological Research & Consultancy is onderzocht. In dit gebied komen geen waarnemingen voor. Circa vierhonderd meter ten oosten van het monument 13766 ligt de waarneming 4859, die een niet nader beschreven vondst betreft uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd die afkomstig is van een havezate/ridderhofstad. In het uiterste zuidoosten van het onderzoeksgebied ligt een gebied, dat in 2008 door Oranjewoud BV is onderzocht. Ook hier binnen komen geen waarnemingen voor. De waarneming 4897 ligt in het zuiden van het onderzoeksgebied en betreft ijzeren ruitersporen en ijzeren lemmeten van messen met schachtdoornen uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd. Circa vijftig meter ten noordoosten van de waarneming 4897 ligt een gebied, dat in 2000 door Vestigia BV is onderzocht. Ook in dit gebied komen geen waarnemingen voor. In het zuidwesten van het onderzoeksgebied liggen twee gebieden, die in 2006 door SOB Research zijn onderzocht. Ook in deze gebieden komen geen waarnemingen voor. De waarnemingen 1278 en 13795 liggen in het westen van het onderzoeksgebied. Op de locatie van de waarneming 1278 is een vuurstenen afslag uit de periode paleolithicum tot bronstijd aangetroffen en houtskool uit de periode late bronstijd tot vroege ijzertijd. Beide vondsten zijn aangetroffen op een urnenveld. De waarneming 13795 betreft vuursteenvondsten uit het mesolithicum, zoals een kern, een kling, schrabbers en een niet nader beschreven fragment vuursteen. Tot slot ligt ten noordwesten van het plangebied een gebied, dat in 2009 door De Steekproef is onderzocht. Ook in dit gebied komen geen waarnemingen voor.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl


Monumenten en waarnemingen Nummer Coördinaat Periode 237.104/472.806 Late middeleeuwen 13764 236.161/472.499 Late middeleeuwen tot 13766 nieuwe tijd 236.967/472.527 a) Late middeleeuwen 13972 b) Late middeleeuwen tot nieuwe tijd 1278 235.420/472.670 a) Paleolithicum tot bronstijd b) Late bronstijd tijd tot vroege ijzertijd 4821 237.030/472.820 a) Late middeleeuwen

4826

237.110/472.820

4827 4830 4859

237.000/473.080 236.140/472.460 236.630/472.440

4897

236.000/472.000

13650 13713

237.050/472.710 236.940/472.780

13787

236.960/472.650

b) Late middeleeuwen tot nieuwe tijd c) Onbekend Late middeleeuwen Late middeleeuwen Late middeleeuwen Late middeleeuwen tot nieuwe tijd Late middeleeuwen tot nieuwe tijd Late middeleeuwen a) Late middeleeuwen b) Late middeleeuwen tot nieuwe tijd a) Late middeleeuwen tot nieuwe tijd b) Nieuwe tijd Mesolithicum

13795

235.400/472.700

19323 411808

236.500.472.250 237.026/472.700

Late middeleeuwen a) Late middeleeuwen b) Nieuwe tijd

420171

236.954/472.671

a) Bronstijd tot late middeleeuwen b) IJzertijd tot late middeleeuwen a) Vroege Romeinse tijd tot nieuwe tijd b) Late middeleeuwen tot nieuwe tijd c) Nieuwe tijd

420915

237.095/473.091

Versie: 03-11-2010


Vondsten Een kasteel Een havezate/ridderhofstad a) Een onbepaalde nederzetting b) Een onverhoogde huisplaats a) Een vuurstenen afslag b) Houtskool a) Keramiek en een houten beschoeiing b) Menselijk bot c) Keramiek Keramiek, een gracht, een houten beschoeiing en menselijk bot Onbekend Onbekend Onbekend IJzeren ruitersporen en ijzeren lemmeten van messen Keramiek a) Keramiek en een gracht b) Keramiek a) Keramiek b) Keramiek Een vuurstenen kern, een kling, schrabbers en een onbekend fragment vuursteen Onbekend a) Keramiek b) Keramiek, een waterput/reservoir en een oven a) Keramiek b) Keramiek a) Keramiek b) Keramiek c) Keramiek

www.ArcheoPro.nl



2.5 Informatie amateurarcheologen ArcheoPro heeft contact opgenomen met Stichting Historisch Goor. Dit heeft met betrekking tot het plangebied geen informatie opgeleverd.

Figuur 7: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



De cultuurhistorische waardekaart van de provincie Gelderland toont dat het plangebied voor het grootste gedeelte binnen de bebouwing ligt (grijze deel). Het overige deel heeft op deze kaart een lage archeologische verwachting.

Figuur 8: Provinciale waardekaart, uitsnede onderzoeksgebied. (In deze kaart is de laag met de archeologische vindplaatsen uitgezet omdat deze informatie reeds in de Archis figuur van figuur 7 is afgebeeld. Het toevoegen van de archeologische gegevens in deze kaart, zou de kaart nodeloos onleesbaar maken)

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 9: Provinciale archeologische gebieden

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



2.6 Historie Figuur 10 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1845, 1903, 1955 en 2008. Op deze kaarten is te zien dat de Boven-Regge tot in de tweede helft van de twintigste eeuw de Oude Beek heette en dat de loop van deze beek zich tussen 1845 en 1903 nauwelijks verlegd heeft. Aan weerszijden van de beek lagen door houtwallen omgeven weilandjes. Tussen 1903 en 1955 lijkt de beekloop enigszins gekanaliseerd te zijn. In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn veel van de houtwallen verloren gegaan en is de bebouwing van Goor tot tegen de oevers van de beek uitgebreid.

Figuur 10: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1845, 1903, 1955 en 2008.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 11: Uitsnede uit de kaart van Jacob van Deventer (1550)

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



2.7 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging (locatie) De beide delen van het plangebied liggen pal langs de oever van de oude Regge in een beekdal zonder veen. Verwachte perioden (datering) Op basis van de bekende gegevens omtrent archeologische waarden in het gebied moet worden geconcludeerd dat voor het plangebied een hoge archeologische verwachting geldt voor archeologische resten die dateren uit het laat-paleolithicum tot en met de nieuwe tijd. Complextypen Gezien de ligging binnen een beekdal is de kans op nederzettingsresten gering. Wel kunnen resten van (jacht) kampjes uit de Steentijd aanwezig zijn op eventuele dekzandkoppen evenals resten van specifiek aan water gebonden activiteiten. Uiterlijke kenmerken Archeologische resten uit alle perioden zullen binnen het plangebied uit vondststrooingen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor. Onder vondststrooingen moeten hier ook concentraties van intentioneel gedumpt materiaal worden verstaan. Mogelijke verstoringen Door ingrepen in de beekloop en het planten en rooien van houtwallen binnen het plangebied, kan (plaatselijk) aanzienlijke bodemverstoring zijn opgetreden.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



2.8 Onderzoeksstrategie 2.8.1 Algemeen Het verkennend booronderzoek had tot doel om vast te stellen in hoeverre de bodem geroerd is bij de kanalisatie van de beek en om vast te stellen of (deels) intacte dekzandkopjes aanwezig zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Conform het onderzoeksadvies van Het Oversticht is binnen de beide delen van het plangebied aan de rechterzijde van de Boven-Regge geboord waarbij om de 25 meter een boring is gezet. Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Per deelgebied is hieronder het advies van Het Oversticht weergegeven.

2.8.2 Deelgebied Waterland Op de verwachtingskaart van de gemeente Goor ligt de rechter oeverstrook in een zone met een hoge archeologische verwachting. Hier dient een verkennend archeologische booronderzoek uitgevoerd te worden om vast te stellen of en in hoeverre de bodem is geroerd bij het kanaliseren van de beek. Van belang is de eventuele aanwezigheid van dekzand met bodemkundige kenmerken. Die de aanwezigheid van een dekzandrug of –kop kunnen duiden. Dekzandruggen direct langs beken zijn doorgaans geschikte en veel benutte bewoningslocaties geweest . Advies Verkennend booronderzoek in een enkele raai midden over de zone aan de rechterzijde met boringen om de 25 meter.

2.8.3 Deelgebied Hogenkamp Deels liggend in een zone met een hoge archeologische verwachting. De naam Hogenkamp zal waarschijnlijk duiden op een dekzandrug waarop een bouwlandkamp is ontstaan. De aanwezigheid van een dekzandrug direct naast de beek vormt een potentieel kansrijke locatie voor nederzettingen of tijdelijke kampementen uit de steentijd. De Hogenkamp ligt aan de rechterzijde van de beek. Het zuidelijke deel is vrij smal en is waarschijnlijk bij de kanalisatie van de beek al sterk geroerd. Het noordelijke deel omvat een bredere zone langs de rechterzijde van de beek. Hier dient een verkennend booronderzoek te worden uitgevoerd om de aanwezigheid van dekzand en de mate van intactheid van het bodemprofiel te kunnen vaststellen. Advies Verkennend booronderzoek in een enkele raai midden over de zone aan de rechterzijde met boringen om de 25 meter.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur 16. - Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 3 cm - Totaal aantal boringen: 22 - Boorgrid: om de 25 m een boring - Geboorde diepte: 1,0 – 2,2 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Evenmin waren bodemontsluitingen aanwezig die geïnspecteerd konden worden op de aanwezigheid van archeologische indicatoren.

Figuur 12: Deelgebied Hogenkamp gezien vanaf de brug tussen de boorpunten 6 en 7 in noordelijke richting. 3.2 Resultaten booronderzoek Conform het advies van Het Oversticht is aan de rechterzijde van de beek, om de 25 meter een boring gezet. In het totaal zijn 22 boringen verricht; 10 in het deelgebied Hogenkamp en 12 in het deelgebied Waterland. De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 13: Deelgebied Waterland gezien vanaf boorpunt 1 in noordelijke richting. Op elk van de boorpunten wordt de bovenste 65 tot 105 cm van de bodemopbouw gekenmerkt door zandlagen met een brokkelige opbouw. De bovenste decimeters bestaan hierbij uit donkerbruin humusrijk zand met brokken geel zand. Onder deze bouwvoor ligt een pakket dat overwegend uit geel zand bestaat met daarin brokken, bruin, humusrijk zand. Het betreft in beide gevalleen zandpakketten die ontstaan zijn tengevolge van moderne graafactiviteiten. Oorspronkelijk betrof het waarschijnlijk één pakket dat uit geel zand met brokken bruin humusrijk zand bestond. Door grondbewerking is het bovenste deel verrijkt met humus. Waarschijnlijk zijn deze pakketten ontstaan tijdens de kanalisatie van de beek. Dit wordt aannemelijk gemaakt door de aanwezigheid van beek-afzettingen onder de pakketten vergraven zand. Het type beekafzettingen dat het vaakst is aangetroffen, bestaat uit zwak grindhoudend, matig grof zand met dunne laagjes her-afgezette plantenresten. Dit type afzetting is aangetroffen in de boringen 1, 2, 3, 6, 8, 9, 10, 21 en 22 in de beide deelgebieden. Met name in deelgebied Waterland komt dit type beekafzetting veelvuldig voor. Het betreft pakketten van één tot enkele decimeters dikte die op grijs ongeoxideerd zand liggen. Dit zand (de C-horizont) is onderin alle boringen aangetroffen. De afzonderlijke laagjes grindhoudend zand en herafgezette plantenresten, zijn enkele millimeters tot enkele centimeters, dik (zie figuur 14). Dit betekent dat de maximaal enkele decimeters dikke pakketten die uit dit materiaal bestaan in enkele jaren tot enkele decennia ontstaan kunnen zijn. De ligging direct onder de pakketten vergraven materiaal, maakt het aannemelijk dat het om relatief recente (negentiende- of vroeg-twintigste eeuwse afzettingen gaat. Binnen deelgebied Waterland bestaan de overige beekafzettingen slechts uit dunne laagjes matig zandige en matig stevige klei die zijn aangetroffen in de boringen 5 en 7. Binnen Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



deelgebied Hogenkamp is dergelijke klei, al dan niet onderbroken door zandlaagjes, aangetroffen in de boringen 18, 20 en 21. De dikte hiervan bedraagt in boring 20 meer dan een halve meter. Binnen deelgebied Hogenkamp is in de boringen 18 en 21 een pakket sterk veraard veen aangetroffen. De dikte hiervan bedraagt respectievelijk 50 en 20 centimeter. Het bovenstaande betekent dat in het deel van deelgebied Hogenkamp tussen de boorpunten 17 en 22 relatief dikke pakketten klei en veen aanwezig zijn. Deze kunnen van prehistorische ouderdom zijn en kunnen, door hun dikte bovendien depot-vondsten bevatten. Resten van podzolvorming zijn in geen van de boringen aangetroffen. Wel zijn in de boringen 1, 7, 16 en 18, pakketten geel dekzand aangetroffen variërend in dikte van één decimeter (boring 18) tot één meter (boring 1). De ligging hiervan direct onder de pakketten opgebracht zand, doet vermoeden dat ook dit zand, is opgebracht. Dit is zeker het geval in boring 18 waarin dit zand bovenop het veen ligt. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen.

Figuur 14: Zwak grindhoudend, matig grof zand met dunne laagjes her-afgezette plantenresten, zoals aangetroffen in de boringen 1, 2, 3, 6, 8, 9, 10, 21 en 22 (in dit geval in boring 3).

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 15a: Boorprofielen

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 15b: Boorprofielen

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Figuur 16: Boorpunten.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten daterend vanaf het laat-paleolithicum. Conform het advies van Het Oversticht is aan de rechterzijde van de beek, om de 25 meter een boring gezet. In het totaal zijn 22 boringen verricht; 10 in het deelgebied Hogenkamp en 12 in het deelgebied Waterland. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de onderzochte strook ten oosten van de loop van de Boven-Regge in deelgebied Waterland vrijwel volledig uit een (tijdens de kanalisatie) opgevulde beekloop bestaat. Resten van dekzandkoppen ontbreken. De beekafzettingen die onder het zand liggen waarmee de beekloop is opgevuld, bestaan uit negentiende- en twintigste eeuwse afzettingen die in relatief korte tijd zijn gevormd. Deze hebben derhalve een zeer lage archeologische potentie voor wat betreft de aanwezigheid hierin van depotvondsten uit de prehistorie. Tezamen met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren in de binnen dit deelgebied gezette boringen, betekent dit dat de resultaten van het booronderzoek in deelgebied Waterland geen aanleiding geven om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Binnen deelgebied Hogenkamp geldt om gelijke redenen, hetzelfde advies voor het deel tussen de boorpunten 13 en 17. In het deel tussen de boringen 17 en 22 zijn echter relatief dikke pakketten klei en veen aangetroffen. Deze kunnen van prehistorische ouderdom zijn en kunnen door hun dikte bovendien depot-vondsten bevatten. Hier komt bij dat deze locatie nabij de in de prehistorie voor bewoning aantrekkelijke Hogenkamp ligt. Om deze reden adviseert ArcheoPro om binnen het deel van plangebied Hogenkamp, tussen de boorpunten 17 en 22 geplande graafactiviteiten archeologisch te laten begeleiden. Een dergelijke begeleiding dient te worden uitgevoerd door een hiertoe gecertificeerd archeologisch onderzoeksbureau volgens een speciaal daartoe op te stellen Programma van Eisen (PvE). Een dergelijk PvE dient voorafgaande aan de werkzaamheden goedgekeurd te worden door Het Oversticht. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Beleidsadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Hof van Twente, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. RCE: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd Romeinse tijd Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd

Datering 250.000 9000 4500 2000 800 12 v chr. 500 1000 1250 1500

-

9000 4500 2000 800 12 v. chr. 500 n. chr. 1000 1250 1500 heden

Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 3 Oost-Nederland 1838-1857 1:50.000. Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Overijssel; 1905 1:25.000. Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1:50.000 Deel 3 Oost-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Jacob van Deventer (1550) Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, (www.watwaswaar.nl) Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, http://maps.google.nl Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), http://archis2.archis.nl/ Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft.

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1:50.000. Wageningen, 1968. Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1:50.000. Wageningen, 1968. Twaalf provinciën 2007. Atlas van topografische kaarten. Nederland 1955-1965. Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer.

Literatuur Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, 2001. Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Assen. Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, 1995. Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) 1988. Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, 1955-1965. Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006) Roller, G.J. en S.A. Mulder; Groningen 2005; Een archeologisch inventariserend veldonderzoek (IVO) door middel van een bureauonderzoek en grondboringen aan de Molenstraat 84 en een locatie tussen de Kloosterlaan 11 en de Hengevelderstraat 57 te Goor, gemeente Hof van Twente (Overijssel); Archaeological Research & Consultancy-rapporten 2005.125 Velde, H.M. van der en W.A.M. Hessing; 2001; Verkennend archeologisch onderzoek ten behoeve van het plangebied aan de Heijinksweg te Goor; Vestigia-rapport V10

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl



Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring Projectnummer Projectnaam Deelgebied Organisatie OM-nummer coördinaatsysteem Coördinaatsysteemdatum Locatiebepaling Referentievlak Bepaling maaiveldhoogte Boormethode Boordiameter Opdrachtgever

Boorbeschrijving Waterland volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Nr GD B BS BZ B BH K G 1 40 Z 1 2 92 Z 1 1 168 Z 1 182 Z 1 220 Z 1 2 40 Z 1 2 109 Z 1 1 122 Z 1 200 Z 1 3 40 Z 1 2 68 Z 1 1 100 Z 1 200 Z 1 4 22 Z 1 2 120 Z 1 1 200 Z 1 5 80 Z 1 2 88 K 2 120 Z 1 6 116 Z 1 2 140 Z 1 200 Z 1 7 55 Z 1 2 100 Z 1 105 K 2 140 Z 1 8 40 Z 1 2 130 Z 1 1 142 Z 1 200 Z 1 9 36 Z 1 2 118 Z 1 1 130 Z 1 200 Z 1 10 30 Z 1 2 120 Z 1 1 132 Z 1 200 Z 1

Versie: 03-11-2010

Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO 1 235939.5 472136.1 2 235952.7 472154.3 3 235967.8 472170.8 4 235985.1 472193.0 5 236001.8 472214.6 6 236016.0 472237.0 7 236030.3 472259.6 8 236050.4 472281.6 9 236064.1 472304.3 10 236077.8 472331.3 11 236088.0 472351.4 12 236096.5 472377.7 13 236420.0 473007.3 14 236429.3 473036.7 15 236436.1 473059.5 16 236449.0 473082.4 17 236458.9 473102.8 18 236477.2 473117.1 19 236497.3 473130.4 20 236515.1 473146.6 21 236531.2 473165.7 22 236547.1 473189.9

BAR 10-286 Boven Regge, Goor Nvt ArcheoPro 43135 RD2000 ETRS89 GPS en meetlint NAP AHN – Waterpas Guts en edelman 3 cm en 15 cm Aeres Milieu

Kleur HK BR GE GE GR GR BR GE GR GR BR GE GR GR BR GE GR BR GR GR BR GR GR BR GE GR GR BR GE GR GR BR GR GE GR BR GE GR GR

TK

IK

GE BR

DO

Overige kenmerken VL CO PL VS SST K H GE BR

LI GE

BR

GE BR GE

DO

GE BR GE

DO

GE BR

DO

GE BR

GE

DO LI

GE

GE GE

DO

GE BR

GE

DO LI LI

GE

GE BR GE

DO

GE BR BR

GE GE BR

DO

GE BR GE

DO

3

GE BR BR

3

GE BR BR

3

MA, M´s tov NAP 10.68 10.80 10.80 11.00 10.32 10.78 11.02 11.09 11.17 11.22 11.89 12.07 11.65 11.59 11.47 11.34 10.82 10.54 10.68 10.58 10.73 10.61

AIS BHN BI

GI

OPG OPG OPG

VL BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG BHC OPG

DEZ

BHC OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC

DEZ

VL

VL

DEZ

MST

3

VL

MST

GE BR BR GE BR BR

3

3

3

VL

VL

VL

www.ArcheoPro.nl


11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

20 100 200 20 120 200 40 87 150 20 65 100 25 85 120 70 105 150 20 80 150 30 70 80 130 150 200 30 108 200 38 75 132 200 30 98 110 132 152 200 32 105 112 200

Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z V K Z Z Z Z Z Z K Z Z Z K Z V Z Z Z Z Z

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2

2 1 2 1

2 1 1 1 1 1 1

2 1 2 1 2

1 1 1

2 1 2

1 1 1 1 1 1

2 1

BR GE GR BR GE GR BR GE GR BR GE GR BR GE GR BR GE GR BR GE GR BR GE GE BR GR GR BR GE GR BR GE GR GR BR GE GR GE BR GR BR GE GE GR

GE BR

DO

GE BR

GE BR

DO

GE BR

GE BR

DO

GE BR

GE BR

DO

GE BR

GE BR

DO

GE BR

GE

DO LI

GE

GE BR

DO

GE BR

GE BR

DO

GE BR


OPG OPG BHC OPG OPG BHC OPG OPG BHC OPG OPG BHC OPG OPG BHC OPG OPG BHC OPG OPG BHC OPG OPG OPG

LI DO MST GE BR

DO

GE BR

GE BR

DO

GE BR

DO

DEZ

DEZ

DEZ

DEZ

DEZ

BHC OPG OPG BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC OPG OPG

DEZ

BHC

DEZ

DEZ

ZL

GE BR

LI GE

DEZ

ZL

MST GE BR

DEZ

MST BR

3

VL

DO GE BR GE

DO

GE BR BR

3

VL

Betekenis van de afkortingen: LDO – Onderzijde boortraject Lithologie: GD – Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2e en 3e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig , 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren; ZL = zandlaagjes, KL = kleilaagjes BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor , ROG = rommelig, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties; DEZ = dekzand AIS = Archeologische indicatoren

Versie: 03-11-2010

www.ArcheoPro.nl

ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 10108

Recommend Documents