ARBO. Intern rapport VERSLAG TOETSING CONCEPT A-BLAD KABEL- EN BUIZENLEGGEN. mei 1999

ARBO

•

Intern rapport VERSLAG TOETSING CONCEPT A-BLAD KABEL- EN BUIZENLEGGEN

mei 1999

Bezoekadres: La Guardiaweg 4, 1043 DG Amsterdam

Telefoon (020) 580 55 80, fax (020) 580 55 55 Correspondentieadres: Postbus 8114, 1005 AC Amsterdam Internet: http://www.arbouw.nl, E-mail: [email protected]

INHOUD:

1. INLEIDING .................................................................................................................. 3 2. THEORETISCHE TOETSING .................................................................................... 4 2.1 Inleiding ...................................................................................................................... 4 2.2 Conclusies ................................................................................................................... 4 3. PRAKTIJKTOETSING ................................................................................................ 9 3.1 Inleiding ...................................................................................................................... 9 3.2 De grenswaarden ......................................................................................................... 9 3.3 De oplossingen .......................................................................................................... 12

Bijlage 1. Algemene opmerkingen ................................................................................. 20 Bijlage 2. Adressen van bedrijven aangeleverd door de bolegbo-vok ............................ 36 Bijlage 3. De vragenlijst ................................................................................................. 37 Bijlage 4. Duitse norm met drie verdichtingskiassen ..................................................... 55 Bijlage 5. Informatie over de verdichtingsmeter ........................................................ 56 Bijlage 6. Samenstelling begeleidingscommissie Toetsing concept A-blad 'Kabel- en buizenleggen' ........................................ 60

2

1. INLEIDING

De Stichting Arbouw heeft op basis van onderzoek naar de arbeidsomstandigheden en fysieke belasting die optreden bij het kabel- en buizen leggen een concept A-blad 'Kabel- en buizenleggen' opgesteld. Bij de tot stand koming van A-bladen behoort ook het doorlopen van een toetsingstraject, waarin het concept-A-blad en de daarin opgenomen oplossingen worden beoordeeld in de praktijk. Deze toetsing kan leiden tot voorstellen voor eventuele aanpassingen aan het A-blad en tot een advies aan het Bestuur van Arbouw over het uitbrengen van het A-blad. De toetsing van het concept A-blad is uitgevoerd door vhp adviseurs te Den Haag. Voor de begeleiding van het toetsingstraject van het concept-A-blad is een begeleidingscommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers en werknemersorganisaties, ingesteld (voor de samenstelling zie bijlage 6). De toetsing vindt plaats in de volgende stappen: . Evaluatie haalbaarheid en draagvlak voor het concept A-blad bij de bedrijven (theoretische toetsing) . Evaluatie techniek en arbo-aspecten (praktijktoetsing) . Voorstel tot aanpassing A-blad

3

2. THEORETISCHE TOETSING

2.1 Inleiding Voor de theoretische toetsing van het concept A blad kabel- en buizenleggen zijn 15 bedrijven benaderd voor een interview. Drie bedrijven hebben aangegeven niet mee te kunnen werken (werkdruk). Voor een lijst van deze bedrijven zie bijlage 2. De vragenlijst die voor de interviews is gebruikt, is terug te vinden in bijlage 3.

2.2 Conclusies

Hieronder worden kort de meest opvallende conclusies weergegeven die na alle interviews naar voren kwamen. Alle overige opmerkingen en gegevens zijn te vinden in Bijlage 1. Men is over het algemeen heel positief over het A-blad. Het geeft heel goed de situatie weer voor de kabels- en buizenleggers. 2.2.1 Leesbaarheid A blad Tijdens het interview is gevraagd een rapportcijfer te geven tussen 0 en 10 voor de leesbaarheid van het A-blad. Met is zeer tevreden over de leesbaarheid: het is helder en duidelijk opgesteld. Het gemiddelde rapportcijfer is 7,5 (hoogste cijfer een 9, laagste een 6) 2.2.2 Streefdoelen toegepast?

haalbaar<'

doelen N=12 ja

nee

1. Sleuvenbreedte

11

1

2. Bronbemaling

12

3. Kabel mechanisch trekken

9

4. Graafwerk mechanisch

12

5. Trilplaat < I uur per dag

4

Trilstamper < '12 uur per dag Tabel 1. De streefdoelen

4

nvt

ja

nee

11

12 1

2

9

1

12

8

4

8

Het grootste probleem bij de streefdoelen is het gebruik van de trilplaat respectievelijk de trilstamper voor het verdichten. Het A blad stelt ten doel om de trilplaat maximaal 1 uur per persoon per dag te gebruiken. Voor de trilstamper wordt dit gesteld op maximaal Vz uur per persoon per dag. In de praktijk stuit dit op grote bezwaren: het is organisatorisch niet te verwezenlijken. Men ziet liever alternatieven voor trilplaat en stamper (gebeurt al in de praktijk) en een ietwat anders gesteld doel (na 1/z uur pauze, nieuwe trilstamper: max 1 uur?) 2.2.3 Maatregelen om het werk gezond en veilig uit te voeren Tabel 2 (volgende pagina) geeft een overzicht met daarin alle in het A blad genoemde oplossingen, of deze haalbaar zijn, in de praktijk reeds toegepast en wie verantwoordelijk is voor de invoering van de betreffende oplossing. Toelichting ad. 3 Werken met detectiesystemen Hoewel vrijwel elk bedrijf dit wel (eens) toepast zijn de ervaringen niet echt optimaal. De betrouwbaarheid is niet groot, er zal altijd een dubbelcheck plaats moeten vinden door het maken van een proefsleuf. Een aantal bedrijven hebben goede ervaringen met de wichelroede. ad. 4 Verdichten met mechanische hulpmiddelen Tijdens de interviews kwamen een flink aantal opmerkingen en vragen over deze maatregel. Men zou graag meer hulpmiddelen genoemd zien dan alleen de graafmachine. Voorts zijn er vragen!opmerkingen over: - de kwaliteit van verdichten bij het aandrukken met de bak; - hulpmiddelen met afstandsbediening; - speciale handvatten om trilling te dempen? - een nieuw soort trilstamper? ad. 5 Sleuven trekken Wordt maar heel beperkt toegepast. Dat komt voor een groot deel doordat er al kabels en leidingen in de grond zitten. Alleen toepasbaar in bijzondere omstandigheden. ad. 9 Polyethyleen buizen Deze maatregel wordt volgens de geïnterviewden toch wat te positief beschreven. Het materiaal is moeilijk hanteerbaar en r is nogal wat kracht voor nodig om het goed recht te krijgen. Een beter alternatief zou het gebruik van moffen zijn.

5

ad. 11 Gereedschapskist op werkhoogte Uit de reacties blijkt dat deze maatregel niet werkt in de praktijk. Het lijkt wat ver gezocht. Graag verwijderen uit het A-blad is het verzoek van menigeen. ad. 14 Gereedschappen bij montage Opvallend is dat de redprozaag bij een aantal bedrijven niet bekend is.

6

waarom niet?

Toegepast?

Wie is

verantwoordelijk? ja

Oplossing

nee

nvt 1

ontwerper

opdr.ge ver

bedrijf

werkn

N=12

I.

Goede werkvoorbereiding

12

8

12

2.

Inzet graaf machine

12

3

12

3.

Werken met detectiesystemen

11

I

9

2

4.

Verdichten met mechanische hulp

11

4

10

1

1 1

gebruik andere

middelen 5.

Sleuven trekken

1

alternatieven 3

7

2

afb van soort werk

4

en soort terrein

__,

6. 7.

Sleufloos werken

10

Gebruik betere schoppen

12

8.

Eén sleufsysteem

9

1

9.

Werken met polyethyleenbuizen

11

1

2

9

10

7

10. Mechanisch leggen van buizen

10

11. Gereedschapskist op werkhoogte

2

7

12. Bredere sleuf of grotere put

8

4

2

onbekend is geen oplossing

2 3

11

5

3

9

2

1

4

11

geen oplossing (5) geen oplossing (3)

7

7

2

7

5

3

8

3

6

1

geen plaats voor 13. Hulpmiddel voor buizen en

10

I

I

terrein

mosterdpotten plaatsen 14. Gereedschappen bij montage ----------

Tabel 2. Maatregelen

1

afhankelijk van

6

2

4

'

n.v.t aangekruist als het werk niet of nauwelijks gedaan wordt

onbekend (2) ~

.

.

1

2.2.4 Andere oplossingen dan in A-blad Naast de in het A-blad genoemde maatregelen is er aan de geïnterviewden ook gevraagd naar het grootste arbo-knelpunt in de branche, de ervaringen met de aanwezigheid van voorzieningen op de projecten en naar arbovriendelijke hulpmiddelen in het bedrijf. a. grootste arbo-knelpunt in het bedrijf Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen wordt vaak genoemd, met name het dragen van de helm. Dit laatste wordt vaak als lastig ervaren omdat men veel gebukt staat. Ook de overdracht van kantoor naar werkvloer als het gaat om het dragen van pbm's is een kritiek punt b. ervaringen met de aanwezigheid van voorzieningen op projecten Een keet is, zeker bij de grotere werken geen probleem. Met name bij kleine werken is het vaak niet goed geregeld. c. arbovriendelijke hulpmiddelen in het bedrijf Behalve de persoonlijke beschermingsmiddelen worden slechts een beperkt aantal hulpmiddelen genoemd (tilevenaar, rupsbandvehikel, eigen hijshulpmiddel, grondverdichter · voor op graafmachine). Helaas worden deze hulpmiddelen lang niet altijd gebruikt.

2.2.5 Andere activiteiten Als afsluiter is tijdens het interview gevraagd naar de belangstelling voor andere Arbouw activiteiten. De resultaten staan aangegeven in de tabel hieronder.

N=12

geen behoefte

Arbo vriendelijke hulpmiddelen

goed idee

graag uitvoeren

4

8

bibliotheek Scholingsdagen

4

2

6

Helpdesk op Internet

4

2

6

Demo projecten van oplossingen

3

3

6

.. Tabel 3. Behoefte andere actlVltelten

8

3. PRAKTIJKTOETSING

3.1 Inleiding In vervolg op de theoretische toetsing zijn een aantal vraagstellingen over grenswaarden en oplossingen uit het concept-A-blad in de praktijk nader onderzocht. De vraagstellingen zijn afkomstig uit de theoretische toetsing van het A -blad die gebaseerd is op een 12-tal interviews met vertegenwoordigers van kabel-en buizenlegbedrijven. Om meer informatie over de verschillende vragen te krijgen zijn een vijf kabel- en buizenleg-projecten bezocht t.w . . 630 mm HPE rioolpersleiding Segbroeklaan te Den Haag, Baas Waddinxveen . 220 mm hoofdwaterleiding Wateringseweg te Poeldijk, Baas Waddinxveen . hoofdwaterleiding metaal te Leidschendam (Vinex locatie) HWZ-leidingen, Utrecht . . combisleuf te Leidschendam (Vinex locatie), HWZ-leidingen, Utrecht . . gasleiding te Leidschendam (Vinex locatie), HWZ-leidingen, Utrecht Met diverse andere kabel- en buizenlegbedrijven is nog telefonisch contact geweest om hun meningen te vernemen over de diverse vragen uit deze toetsfase. Verder is informatie ingewonnen uit de literatuur, uit gesprekken met kabel-en buizenlegbedrijven en uit gesprekken met deskundigen van fabrikanten (Wacker, Weber en Revo), arbodeskundigen (Arbouw, Commit Arbo, Ministerie van SZW). 3.2 De grenswaarden 3 .2.1 Sleuvenbreedte Er zijn vragen over de haalbaarheid van de grenswaarden voor verdichten en de sleuvenbreedte. Zie hiervoor de bespreking bij de oplossingen in paragraaf3.3 en 3.11.

3 .2.2 Limieten voor werken met trilstamper en trilplaat Zie bespreking bij paragraaf 3. 3

9

3.2.3 Asbest Een nieuwe vraagstelling betreft de beschermingsregimes bij het omgaan met asbestleidingen. In Nederland is alleen het slopen van asbest en het verrichten van onderhoud aan asbesthoudende constructies toegelaten. Wanneer met asbest gewerkt wordt dient het regime van de artikelen 4.37- 4.57 van het Arbobesluit gevolgd te worden. Arboinformatieblad nr 2. geeft uitgebreide toelichting. Allereerst moet onderscheid gemaakt worden in: 1. Werken met asbest 2. Slopen van asbest 1. Werken met asbest Bij werken met asbest dienen de volgende stappen genomen te worden: risico-inventarisatie en evaluatie uitvoeren bij blootstelling van lager dan de actiegrenswaarde gelden de volgende eisen: .. voorkomen ontstaan asbeststof . . asbeststof zoveel mogelijk verwijderen bij de bron .. aantal werknemer beperken .. ruimte, apparatuur en gereedschap stofvrij houden .. asbesthoudend afval zo snel mogelijk verpakken, etiketteren en afvoeren .. geen sneldraaiend gereedschap gebruiken .. de werknemers scholen en instrueren over veilig werken bij blootstelling boven de actiewaardegrens gelden de volgende eisen: .. melding bij de Arbeidsinspectie .. regelmatig meten (monsterneming) van de asbestconcentratie .. nemen van hygiënische bescherrningsmaatregelen .. arbeidsgezondheidskundig onderzoek werknemers .. registratie per werknemer van de blootstelling 2. Slopen van asbest Bij het slopen van asbest zijn de volgende maatregelen verplicht: alleen door bedrijf met KOMO attest melding bij de Arbeidsinspectie voorkomen ontstaan asbeststof asbeststof zoveel mogelijk verwijderen bij de bron aantal werknemer beperken

10

ruimte, apparatuur en gereedschap stofvrij houden asbesthoudend afval zo snel mogelijk verpakken, etiketteren en afvoeren geen sneldraaiend gereedschap gebruiken regelmatig meten (monsterneming) van de asbestconcentratie nemen van hygiënische beschermingsmaatregelen arbeidsgezondheidskundig onderzoek werknemers dragen ademhalingsbescherming afbakening van de werkplek registratie per werknemer van de blootstelling en opslag van deze gegevens maken schriftelijk werkplan uitvoeren werkzaamheden onder toezicht van een Deskundige Toezichthouder Asbestsloop (DTA), in bezit van een certificaat van de Minister van SZW Uitgezonderd hiervan is het verwijderen van asbesthoudende waterleiding-, gasleiding- en rioolbuizen en bij waterleiding-, gasleiding- en rioolbuizen behorende asbesthoudende mantelbuizen. Bedoelde buizen moeten deel uit maken van het ondergrondse openbare gasleiding-, waterleiding- en rioolbuizenneL Vrijstelling is verleend van markering met waarschuwingsborden van de plaats waar asbest wordt verwijderd en van de beschikbaarheid van douches. Sanitaire voorzieningen blijven verplicht. Voorts is vrijstelling verleend van het laten uitvoeren van arbeidgezondheidskundig onderzoek, zoals bedoeld in het Arbobesluit, van de registratieverplichting met betrekking tot de aard, mate en duur van blootstelling en van de DTA-verplichting. Ook is vrijstelling verleend van verplichtingen met betrekking tot afscherming van de werkplek en de eindmeting. Omdat een DTA niet betrokken is bij de werkzaamheden, vervalt eveneens de verplichting om de naam van de DT A op te nemen in het werkplan. 3.2.4 Kunststofkabelhaspels Een andere vraagstelling betreft de arboaspecten van de moderne kunststof kabelrollen. Door dit materiaal zou de hoeveelheid kabel op de rol groter zijn, terwijl het eigen gewicht van de rol geringer is in vergelijking met hout. Door deze veranderingen en daardoor zou het zwaartepunt ongunstig komen te liggen. Navraag bij een aantal arbodeskundigen van kabel- en buizenbedrijven leerde dat men het probleem niet algemeen kent. In het A-blad kan een algemene waarschuwing opgenomen worden omtrent het risico van het omvallen van lichte kabelhaspels en kabelrollen.

11

3.3 De oplossingen 3. 3.1 Werkvoorbereiding De kabel- en buizenlegprojecten onderschrijven allen het belang van een goede voorbereiding van hjet werk. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3 . 3. 2 Inzet graafmachine Bij de meeste kabel- en buizenlegprojecten wordt de graafmachine gebruikt. Er zijn zeer veel soorten machines voorhanden, die geschikt zijn voor het graven van een sleuf (van mini-graver tot trencher). Voor de meeste werksituaties is wel een toepasselijke machine te vinden. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3.3.3 Detectiesystemen In de theoretisch toets is aangegeven dat alle bedrijven waar nodig met deze systemen werken. Er zijn diverse soorten en varianten, waarbij ook het systeem met de sonde bij gebruik van kunststof buizen. Nadere vragen over het gebruik van de systemen zijn er niet. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3. 3.4 Verdichten De werknemers waarmee gesproken is tijdens de bezoeken aan de praktijkprojecten maken duidelijk dat zij gezondheidsklachten hebben ten gevolge van het werken met de trilplaat of trilstamper. Zij onderschrijven daarmee het belang om de trillingsbelasting van de verdichtingsmiddelen te beperken. De informatie over de trillingsbelasting van de apparatuur is zeer wisselend. Er zijn betrouwbare literatuurgegevens daterend van ongeveer 10 jaar gelden (volgens informatie van de auteur Ir. D. van Drinunelen). Deze geven gemiddelde waarden voor de trilstamper van 25 m/s2 en 7,6 m/s 2 van de trilplaat.

12

Informatie van het Ministerie van SZW (Ir. P. Iping) leert dat de ontwerp-Europese Richtlijn voor trillingen weer in behandeling is genomen bij de Europese Raad en dat er kans is dat deze over enige tijd in werking treedt. De grenswaarden in deze richtlijn zijn: 2,5 rnls2 actiegrens en 5 m/s2 maximum voor een 8-urige werkdag. Verschillende fabrikanten melden dat hun apparatuur in het geheel geen hand/arm trillingen produceert. Geen van deze fabrikanten kon dit echter met een meetrapport volgens NEN ISO 5349 'Mechanische trillingen. Meting en beoordeling van de invloed op de mens van via de hand overgebrachte trillingen' aantonen. Formeel behoort bij de EG verklaring van overeenstemming (onderdeel van de CE markering) zo'n rapport beschikbaar te zijn indien het trillingsniveau boven de 2,5 rnls 2 uitkomt. Het vermoeden is dat deze fabrikanten/ importeurs onterecht de CE markering op hun producten voeren. Andere fabrikanten melden dat er geen vraag is naar trillingsarme apparatuur (afstandsbesturing oftrillingsgedempte handels) in Nederland. Voor de Scandinavische landen worden wel trillingsgedempte handels ontwikkeld. Enkele cijfers: Trilstamper

literatuur gemiddeld: 25 rnls2 Wacker: 15 m/s2 Revo: geen trillingen Trilplaat

literatuur gemiddeld: 7, 6 mi s2 Wacker (390 kg, slagkracht 4 ton): 6 rnls2 gemeten op grind Revo (vier verschillende modellen) : 15 rnls 2 gemeten op zand Revo (een model): 9 rnls2 gemeten op zand Weber: geen trillingen Gelet op de grote verschillen in trillingsbelasting en de mogelijkheden toch de trillingen verder aan te pakken (afstandsbediening en ontwikkelingen trillingsgedempte handels voor Scandinavië) verdient het aanbeveling de normen uit de EG-richtlijn te volgen. Dat betekent wel dat ieder bedrijf na zal moeten gaan welke trillingsbelasting het in gebruik zijnde gereedschap oplevert. Dit getal is in elke gebruiksaanwijzing verplicht (CE markering) opgenomen.

13

Voordeel hiervan is: bedrijven gaan zich meer druk maken om de trillingsbelasting, vooruitlopend op de regelgeving leveranciers en importeurs zullen meer aan produktontwikkeling doen bedrijven die goede apparatuur kopenigekocht hebben, hebben een voordeel t.o.v. andere bedrijven Voorstel voor een norm (gebaseerd op de twee grenswaarden uit de EEG-richtlijn): De totale trillingsdosis door trilplaten en trilstampers mag per persoon per dag niet groter zijn dan: 50 rn!s 2 .uur (AL) of 200 rn!s1 .uur (MAL) De trillingsdosis (D) wordt als volgt berekend: D = (gewogen versnelling in rn!s2}'. uur. Eén uur werken met een trilstamper van Wacker (15 rn!s2 ) levert dus een trillingsdosis op van (15) 2 x 1 = 225 rn!s 2 .uur en komt daarmee boven de MAL waarde. Dat betekent dat er 53 minuten per dag mee gewerkt mag worden. Twee uur werken met een trilplaat op grind van Wacker levert een trillingsdosis op van (6 rn!s2}' x 2 = 72 rn!s2 • uur en komt daarmee boven de AL waarde, doch ruim beneden de MAL waarde. Met deze plaat mag maximaal 4 uur en 42 minuten gewerkt worden. Een trilplaat van Revo (15 rn!s2) mag daarentegen slecht 53 minuten per dag gebruikt worden. Normen voor de grondverdichting In de meeste gevallen zijn er geen normen omschreven. De norm wordt uitgedrukt in N/m2 • In specifieke gevallen (bepaalde opzichters van gemeenten, rijkswaterstaat e.d.) wordt een verdichtingsnorm in het bestek opgenomen. Gangbaar is een waarde van 50 Nlm2 • Dit betekent in de praktijk elke 20 tot 30 cm grond verdichten met stamper en trilplaat. In de literatuur is een Duitse norm gevonden die werkt met drie verdichtingsklassen. V 1 V2 en V3 (zie bijlage 4). Bij elke verdichtingsklasse is aangegeven met welke apparatuur/werkwijze combinatie het niveau bereikt wordt. Deze verdichtingsklasssen zijn bij de Nederlandse bedrijven en opdrachtgevers niet bekend. Helaas zijn er bij de verdichtingskiassen geen waarden in N/m2 aangegeven, zodat deze lijst niet zomaar te gebruiken is. Er is meetapparatuur in de handel om de verdichtingsgraad te bepalen. De waarde N/m 2 zegt alleen iets over de druk die op de te verdichten grond is gebracht en niets over het resultaat van de verdichting. De verdichtingsmeter van MBW (zie bijlage 5) meet de relatieve verdichting tijdens het werk (de sensor) blijft in de grond achter. Uitgangspunt is een referentiemeting in een laboratorium; bij het behalen van de waarde van 90 tot 95% van

14

de haalbare verdichting geeft de meter een signaal. Volgens een recent onderzoek van Gastech Apeldoorn (zie bijlage 6) is deze toepassing bedrijfseconomisch verantwoord bij reparatiewerkzaamheden. Bij de aanleg van nieuwe leidingen is de verdichtingsmeter niet erg zinvol omdat het terugroeppercentage al kleiner is dan 3 % waarmee aangegeven is dat er al sprake is van een optimale kwaliteit. De winst voor arbeidsomstandigheden is dat er optimaal verdicht wordt niet minder, maar ook niet meer dan nodig. Conclusie: Voorgesteld enorm en oinformatie over alternatieve verdichtingsmethodenalsmede de verdichtingsmeter opnemen in A-blad 3.3.5 Sleuven trekken Afgesproken is op basis van de theoretische toets dat de sleuven trekker in Nederland dermate weinig gebruiksmogelijkheden heeft dat het laten staan als afzonderlijke oplossing te zwaarwegend is. Daarom wordt de sleuventrekker als verbijzondering onder de mechanische graafmachines opgenomen. Conclusie: Verwijderen als aparte oplossingscategorie uit het A-blad en onderbrengen bij 'inzet graafmachine' 3. 3. 6 Sleufloos werken Alle bedrijven gebruiken boortechnieken in diverse vormen. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3.3.7 Gebruik betere scheppen In het algemeen kan de werknemer uit meerdere scheptypen kiezen, afhankelijk van het soort werk en de soort grond. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3.3.8 Eén sleufsysteem Waar mogelijk wordt dit gebruikt.

15

Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3.3.9 PE buizen De keuze van het al dan niet gebruiken van HPE of PE buizen, wordt voornamelijk bepaald door technische eisen van de opdrachtgever. Arbo-aspecten spelen hierbij geen rol. De vermeende betere arboaspecten van HPE of PE zijn discutabel: PVC of SPC buizen kunnen ook zonder lassen met moffen met elkaar verbonden worden, terwijl dikke HPE en PE buizen die niet op een haspel passen wel gelast moeten worden. Daarnaast hoeft het lassen niet altijd in de sleuf te gebeuren; vaak kan dit op maaiveldniveau voordat de buis ingehesen worden. HPE en PE is -zeker in de winter- een stug te verwerken materiaal wat als het van de haspel komt gebogen moet worden. Al met al is het zeker niet zo dat het gebruik van HPE of PE altijd arbo-voordelen heeft. Conclusie: verwijderen van deze oplossing uit het A-blad 3.3.10 Mechanisch leggen van kabels en buizen Dit is een veel gebruikte methode zeker voor de zwaardere kabels en buizen. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven. 3.3.11 Gereedschapskist op werkhoogte Tijdens de theoretische toets is reeds vastgesteld dat deze oplossing niet opgenomen hoeft te worden omdat deze erg voor de hand ligt en door de meeste lezers als een 'open deur' wordt beschouwd. Conclusie: verwijderen van deze oplossing uit het A-blad 3.3.12 Bredere sleuf of put De sleufbreedte blijkt in de praktijk afhankelijk te zijn van: ruimte op maaiveldniveau (bijv. nieuwbouwwijk versus berm langs snelweg) breedte van de buis al dan niet handmatig graven aantal kabels of buizen in de sleuf en hun onderlinge afstand aard van de werkzaamheden in de sleuf

16

De breedte van de put of sleuf is onderwerp van veel discussie. De eerste maat van 30 cm voor een ondiepe sleuf is erg gangbaar. Wanneer mensen in de sleuf moeten werken zijn de maten uit het A-blad echt minimaal en worden ze in de praktijk ruim overschreden. De sleuven zijn breder tot veel breder dan de aangegeven minima. Als een sleuf op schouderhoogte (I meter of dieper) slechts 60 cm breed is, kan volgens de praktijkmensen niet gewerkt worden, daarvoor is 80 cm tot I m breedte minimaal nodig. Ook de eisen van de AI voor beveiliging van een sleuf van 1 meter of dieper maken een grotere breedte nodig. Daarnaast wordt de sleuf van 50 cm niet gangbaar geacht, het is of 30 voor een ondiepe sleuf of een sleuf waarin niet gewerkt wordt, of 60 voor een iets diepere en 80 cm of I meter voor een echt diepe sleuf (allemaal uitgaande van enkel gebruik met niet te brede kabels of buizen). Bij putten of sleuven dieper dan I meter is stempeling nodig, danwel is er een talud nodig. Voor een talud gelden de volgende aanbevelingen (P 25 Sleuven en putten): Grondsoort

Diepte in m onder het

Talud niet steiler dan

maaiveld Zand of leem

vast, ongeroerd

I,OO- 1,50

3

I

vast, ongeroerd

I,50- 2,50

I,5

I

vast, ongeroerd

2,50- 4,00

1,25

1

los of geroerd

I,OO- 4,QO.

I

I

zeer vast, ongeroerd

I,OO- 1,50

te lood

zeer vast, ongeroerd

I,50- 2,50

2

1

zeer vast, ongeroerd

2,50- 4,00

I,25

I

vast, ongeroerd

1,00- I,50

te lood

vast, ongeroerd

1,50- 2,50

I,5

1

vast, ongeroerd

2,50-4,50

1

I

los of geroerd

1,00-1,50

1,5

1

los of geroerd

1,50-4,00

1

1

Klei

17

Al met al valt er de volgende conclusie te trekken: . indien er niet in de sleuf gewerkt wordt: geen normen . . indien er gewerkt wordt in de sleuf dient bij een diepte van

> 1 m de breedte tenminste

80 cm te bedragen . . bij niet al te diepe sleuven is 60 cm breed geaccepteerd. Conclusie: De hier voorgestelde normen opnemen in het A-bladen alsmede verwijzen naar de tabel voor de veiligheidsvorozieningen bij sleuven dieper dan 1 meter. 3.3.13 Hulpmiddel voor plaatsen mosterdpotten en buizen(= inzet graafinachine) De graafinachine wordt veelvuldig gebmikt als hijsgereedschap. Hierdoor moet voldaan worden aan een groot aantal eisen die onlangs (05-12-1998) verder verscherpt zijn. Dit betekent dat bestaande machines 4 jaar (tot 5-12-2002) de tijd krijgen om aan de nieuwe eisen te voldoen. De nieuwe eisen zijn in het kort: Keuring (artikel 7.4a Arbobesluit): dit artikel is nieuw, echter op basis van het reeds

bestaande artikel 7.5 was er al een keuringsregime voor hijswerktuigen geregeld. Dit regime blijft geheel intact: m.a.w. er veranderd niets. Uitrusting (artikel 7.17 a Arbobesluit). Dit is een echt nieuw artikel met nieuwe inhoud:

veilige zitplaats voor de bestuurder bescherming tegen pletten van de bestuurder t.g.v. kantelen van de machine door: veilige cabine of veiligheidsbeugels en! of veiligheidsgordels op de zitplaatsen slangbreukbeveiliging beschermingsconstructies langs de slangen en energiekabels tegen slijtage en breuk; De belangrijkste eisen voor hijs- en hefwerktuigen (artikel 7.18 Arbobesluit) zijn: aanduiding bedrijfslast gebruik door deskundige waarschuwing tegen meerijden van personen geen werknemers onder hangende lasten Conclusie: in het A-blad in het kort opnemen wat de veiligheidseisen

18

3. 3.14 Gereedschappen bij montage De bekendheid van de handgereedschappen verschilt van het ene tot het andere bedrijf. Sommige bedrijven vinden bepaalde gereedschappen heel gewoon, anderen zijn er nog niet van op de hoogte. Om deze reden is het toch gewenst de gereedschappen een plaats te geven in dit A-blad, alsmede in het overzicht arbovriendelijke hulpmiddelen. Conclusie: Deze oplossing ongewijzigd handhaven.

19

Bijlage 1 Algemene opmerkingen

Alleen mantelbuizen van kabels met asbest moeten door een gecertificeerd KOMObedrijf verwijderd worden, de rest mag je zelf doen (ad pag. 20). Werken in verontreinigde grond is nog wel een probleem: in dit A-blad staan daar geen knelpunten en maatregelen voor vermeld! Een ander knelpunt is het verwerken van de afvalstoffen: wie voert bijv. het asbestafval af?

Klie-rnelding is verplicht voordat je gaat graven en indien van toepassing ook het raadplegen van andere (leiding-)beheerders en grondbeheerders. Graag informatie over wat de ervaringen van andere bedrijven zijn met genoemde oplossingen, soms lijkt toepassing en nut van de geschetste oplossingen niet eenduidig. Mist concrete handvatten voor vaststellen grenswaarden aan blootstelling voor DME (dieselemissie) (zoals opgesteld voor bijv. gebruik trilplaat en trilstamper). Zou handig zijn om een soort tabelletje te hebben waarin staat opgenomen voor welk type graafmachine welke blootstellingsgrenzen worden aanbevolen. Graag een concreet overzicht van GWW-apparatuur voor wat betreft geluictsproductie en trillingen. Her en der wordt aanbevolen geluid- en trillingsblootstelling te beperken, maar hoe meet je dat en hoe weet je op welk niveau maatregelen moeten worden getroffen? Raar dat asbestcement vrijstelling heeft voor verwijderingsverplichtingen. Mist informatie over werken in vervuilde grond en de gevaarlijke stoffen die hierbij een rol spelen Klimaat staat als knelpunt, meeste werknemers vinden buiten werken juist een voordeel Graag meer duidelijkheid, vooral op het gebied van de bedrijfshulpverlening: wie moet nu precies wat? Als er twee werknemers aan de slag gaan, moet dan één van de twee iets weten van BHV? Maar wat als er iets met hem gebeurd? Ander voorbeeld gaat over het gebruik van wegafzettingen: welke zijn te gebruiken en waar vind ik die? Het A-blad geeft de stand van de techniek aan (soms ook wel 'open deuren'). Belangrijk in het hele verhaal is: hoe krijgen we de opdrachtgever zo ver dat ook hij zich aan deze afspraken houdt? (implementatie) 1. Leesbaarheid

Er wordt een gemiddeld cijfer gegeven van 7,5. Over het algemeen is men tevreden over de leesbaarheid van het A-blad.

20

Scores: 9; 9; 8; 8; 7,5; 7,5; 7,5; 7; 7; 6,5; 6; geen opgave (niet gelezen) Geen moeilijke woorden, lettergrootte, genoeg tekst op een bladzijde, geen vervelende opmerkingen, strekking duidelijk Soms wat specialistische kreten, afkortingen en arbo-jargon. Verduidelijken voor de man in de klei Sleuvenman vindt het wellicht lastiger te lezen (doen riolering) AL en MAL een beetje ingewikkeld. Verder duidelijk. Het A blad geeft de stand van zaken goed weer, bevat niets nieuws Kan aanmerkelijk beter qua stijl en taal, blad bevat te weinig vakjargon. Verder: is het nu schep of schop? niet dichtgooien maar aangooien Veel open deuren; woordgebruik wisselvallig, van termen uit de praktijk tot bijna wetenschappelijke termen 2. De streefdoelen haalbaar?

doelen

toegepast?

N=12

ja

nee

1. Sleuvenbreedte

11

1

2. Bronbemaling

12

3. Kabel mechanisch trekken

9

4. Graafwerk mechanisch

12

5. Trilplaat < 1 uur per dag

4

nvt

ja

nee

11 12

1

2

9

1

12

8

4

8

Trilstamper < V2 uur per dag

Ad A Sleuvenbreedte had graag de streefdoelen wat concreter gezien: is bij A dat bedoeld op maaiveldniveau of op voetniveau? Zou ook graag differentiatie zien naar kabel dan wel buis. Vindt minima erg smal (net als volgende bedrijf). Er gelden eisen zoals die ook in de VVA-1cursus worden gegeven dat je moet stempelen! stutten wanneer je diepere sleuf hebt waarin je werkt dan I m dan wel een bredere sleuf graaft. Dit alles tegen instortingsgevaar. Te krap minimum, afhankelijk van grondsoort Alleen indien er ook gewerkt moet worden op de bodem van de sleuf: Als er alleen een kabel vanaf boven in moet mag een diepe sleuf best smal zijn. Alleen als de opdrachtgever het wil. Bovenste deel van de sleuf is breder. Afhankelijk van het soort werk

21

De aannemer strijdt tussen wat 'ie wil en wat het kost 30 cm is wel wat aan de krappe kant Heeft veel te maken met de opdrachtgever; prijstechnisch niet haalbaar.

Ad B Bronbemaling Grond moet altijd droog zijn Afhankelijk van waar je zit en anders pompen of regenpakken Alleen als de opdrachtgever dit voorschrijft en betaald Afhankelijk van de afspraak met de opdrachtgever Vooral bij grote klussen Wel bij buizen, niet bij kabels

Ad C Kabel mechanisch trekken Een enkel kabeltje gebeurt handmatig: bij druk bekabelde delen van het land van grote rol afhalen en dan erin duwen met voet Er is te weinig werk om het mechanisch te doen: handrnatig afrollen Taakroulatie is niet haalbaar in vaste ploegen.

Ad D Graafwerk mechanisch Als dat mogelijk is (bij een tuintje wel eens lastig) Niet bij sleuven

< 5 meter

Niet altijd mogelijk, wel als het kan

Ad E Trilplaat < 1 uur per dag & trilstamper < !éi uur per dag Geeft aan dat trilapparatuur best langer kan worden gebruikt dan in streefdoelen staat aangegeven, als je het maar goed doet, is zijn overtuiging. In de praktijk gebeurt het regelrnatig dat het 8 uur per dag gedaan wordt, maar maximaal 3 dagen per week een

1/2

uur is niet veel: een halve dag trilstamper is niet ongebruikelijk bij een groter

werk. Wordt ook met graafmachine gedaan Meestallukt het wel om binnen de gestelde doelen te blijven. Bij grotere oppervlakten gebruiken we de trilrol Voor de trilstamper lukt het om binnen het uur te blijven. Maar wordt nog niet toegepast. Er wordt wel taakroulatie aanbevolen in de RI&E, maar is nog niet geconcretiseerd. Te weinig: wel maximaal V2 uur en dan pauze. Wel worden de stamper en plaat zo min mogelijk gebruikt omdat wij een goed alternatief hebben in de vorm van verdichten met de wielen van de graafmachine ("aanrijden")

22

Niet realiseerbaar. Twee uur is gebruikelijk. Liever een alternatief noemen (betere ophangen) Niet te doen: 1 uur per persoon per dag voor de trilstamper is wel haalbaar. De trilplaat wordt nauwelijks vastgehouden (betere beugel). De nieuwe trilstampers maken veel minder trillingen dan vroeger Dit lukt nooit! Is organisatorisch niet haalbaar. Dit is organisatorisch niet mogelijk. Rouleren is moeilijk omdat ieder een eigen taak heeft (de man op de machine zal niet gaan verdichten) Dit is niet mogelijk. Is het niet te koppelen aan een andere norm (pauze inbouwen). Er is so wie so weinig bekend over de trillingsnorm en hoeveel belasting dat geeft Is te doen, we hebben een applicatie aan de machine Oplossing 1:

~ede

werkvoorbereiding

Organisatie is lastig: voor opgave van calculatie soms iets vergeten. Je kunt wel willen graven maar als containers op het terrein hinderen houdt het op. Verantwoordelijkheid ligt bij het bedrijf zelf, met name bij de calculatie en de voorbereider, mits een goede opgave van de opdrachtgever Bij kleine projecten binnen de gemeente gebeurt veel ad hoc. Bij deze projecten is het moeilijk om goed te organiseren Organisatie: planning & info van opdrachtgever/onduidelijkheid opdracht Fout: in A-blad wordt de term grondbeheer gebruikt, dit moet zijn "leidingbeheerder" . Vuile grond weg en vervangen door zand alleen als de opdrachtgever dat voorschrijft. Geldt idem voor bronbemaling. Opstartmeeting van te voren met de opdrachtgever. Hierin wordt alles voorbereid. De opdrachtgever houdt zich vaak niet aan de afspraken over zijn deel van de VG plannen De aannemer in de uitvoeringsfase is de samensteller van het V &Gplan V&Gplan in de uitvoeringsfase. In tekst staat grondbeheerder, moet zijn beheerders van kabels/leidingen zelf. Verder: - Goede beschutting: staat op papier heel aardig maar is in de praktijk moeilijk toe te passen bij grotere afstanden In de praktijk stelt het V&G plan weinig voor. De V&G plannen gaan toch uit van de veiligheid; werkmethode is daar niet in opgenomen. Het komt regelmatig voor dat bij een miljoenen project het V&G plan drie standaardzinnen bevat als bijv "er dient gezorgd te worden voor goede wegafzetting" . Het zou eigenlijk meer naar een uitvoeringsplan toe moeten. De plaats van de

23

kabels/buizen wordt zeer algemeen aangegeven. Grondbeheerder moet overigens zijn Klic, en de (nuts)bedrijven. Overgeleverd aan de willekeur van van de opdrachtgever: veel tekeningen zijn niet up-todate

Oplossing 2:

Inzet graafmachine

Gebruik gaat altijd goed, als de voorbereiding maar goed is. Organisatie: uitleg/overdracht werk (instructie) naar de jongens toe CROW-toevoeging wat overdreven/overbodig, hoeft niet Organisatie: doorgeven van kabelplaatsing aan beheerder. Gedrag: goede communicatie machinist en graver Soms is de mini-graver te licht Organisatie: onbekendheid met kabels en buizen in de grond. Alleen soms niet mogelijk in de binnenstad of een particuliere tuin Handmatig gebeurt nog tussen kabels en bij tuintjes e.d. Wel toe te passen bij nieuwbouw. Handmatig als de kabels onbekend zin om schade aan bestaande kabels/buizen te voorkomen Bij te veel ondergronds verkeer is het niet mogelijk Vooral bij onderaannemers komt het voor dat er allerlei hulpstukken in elkaar gelast worden die op de machine gezet worden (gevaarlijk) Verkeersmaatregelen vormen een groot probleem.

Oplossing 3:

Werken met detectiesystemen

Op een magnetisch veld is dat lastig. PTT zoemt niet genoeg (is te weinig spanning) geldt ook voor CAI. Wichelroede werkt soms beter! Kan niet in de bebouwde kom, daar ligt te veel spul Gebruiken we om nieuwe te leggen en oude op te sporen. Techniek: vaart er niet blind op, werkt niet bij kabels, een proefsleuf levert meer info op. Altijd een dubbelcheck!! Niet geheel betrouwbaar, toch nog een proefsleufje. Mannen willen toch wel eens te snel en "vergeten" de proefsleuf = schade!! Wordt niet veel toegepast; heeft er niet veel vertrouwen in, liever info van K.lic. Het werkt niet optimaal, geeft te veel aan en is niet selectief genoeg. Wellicht heeft het met gedrag te maken en wordt het niet goed uitgevoerd? Zou graag ervaringen van anderen willen horen. Het voordeel is onduidelijk. Het tracé bepaalt (afstand tot andere kabels). De wichelroede werkt ook!! Behalve op beton en kunststofbuizen. Sonde is veel werk.

24

We doen dit niet standaard, alleen bij problemen om een oude kabel te vinden We hebben zowel leiding- als kabelzoek apparatuur. Werkt niet bij kunststof leidingen. Wij hebben twee mannen in dienst die prima werken met een wichelroede dit in tegenstelling tot het geschetste materiaal, dat niet bij alle typen kabels werkt. We hebben het in huis, maar staat vaak ongebruikt in de keet. Het probleem is dat je altijd moet checken of je goed zit. Oplossing 4:

Verdichten met mechanische hulpmiddelen

Gedrag: bepaalt de mate van trilling/fysieke belasting, geluid en gebruik juiste apparatuur De oplossing in het A-blad is te algemeen: meer hulpmiddelen noemen dan alleen de graafmachine In het A-blad wordt gesproken over rendement: je kunt niet sneller werken. Rendement houdt in dit geval in: betere/slechtere kwaliteit verdichting Met bronnering beter resultaat, wel duurder. Het is een kleine moeite als de bronnering al staat Gevaarlijke stoffen? tegenwoordig staat de uitlaat loodrecht op de as??? Aandrukken met bak: kwaliteit is onduidelijk (beschadiging/wegdrukken door te grote puntbelasting) Er bestaan trilplaten op wieltjes (zou belasting tijdens transport verminderen) Er bestaan ook hulpmiddelen met afstandsbediening?, duurder? Hoe zit het met speciale handvatten om trillingen te dempen? Verder wordt er niets gekoppeld aan de graafmachine: dit kost te veel tijd we gebruiken hiervoor de wielen van de graafmachine: aanrijden Wij passen de oplossingen genoemd in het A blad niet toe. De volgende alternatieven worden gebruikt: - tilrol achter tractor - vastrijden met wielen tractor - tilplaat hoef je niet vast te houden - tilplaat wordt met lier op de wagen gehesen - stamper daarentegen moet je handmatig tillen op wagen of in de sleuf De sonderingswaarde voor de verdichtingsgraad wordt door de opdrachtgever bepaald Met de bak van de minigraver nadrukken. Nieuwe trilapparatuur: Wacker heeft stampers waar je maximaall uur mee mag werken (tel 033-4504045) Vaak met z'n tweeen op pad: het komt dat voor dat de stamper uit de wagen moet worden getild.

25

Bij grotere projecten rijden we heen en weer met de shovel. Een graafinachine met bak er aan is niet gemaakt voor het verdichten. We hebben een snelwisselsysteem op de graafinachine waardoor het lukt om de streefdoelen (trilplaat < I uur en trilstamper < V2 uur) te halen Oplossing 5:

Sleuven trekken

Alleen bij maken bronbemaling onder leidingsleuf door. Organisatie: soms informatie te kort over eventueel aanwezige kabels die kapot worden getrokken Trencher: meer stof is betrekkelijk (altijd wel vochtige grond). Trencher: lekker snel maar wel veel lawaai. Er bestaat overigens ook een soort ploeg die 60 cm diep graaft, de kabel er in trekt, de aarde erna er weer over schuift. Verdichten is dan ook niet meer nodig. Alleen voor hele grote projecten, dit zijn drainagemachines) Wordt niet gebruikt, er is geen werk voor. Bovendien is ook een graafinachine nodig om dicht te gooien: is dubbele kosten! Nadeel van deze oplossing: smalle sleuf stort snel in bij zandgrond, en dan alsnog de graafinachine gebruiken. Voordeel: welleuk voor 3 km leiding. Het werkt sneller, maar het kost meer: wat is uiteindelijk het rendement? Ook meer instortingsgevaar. Nog een nadeel: je moet 100% zeker weten dat er niets in de grond ligt We doen het wel, maar gebeurt eigenlijk zelden. Als draineermachine door het vrije veld voor het leggen van drainagebuizen. Alles ligt vol met buizen en kabels, dus deze oplossing is haast nooit toe te passen. Alleen toepasbaar in bijzondere omstandigheden. We hebben drie machines, waarvan we er één gebruiken voor drainage en de andere twee staan werkloos stil. Sleuven trekken doen wij met de graafinachine. Wat is het verschil tussen een graafinachine en een sleuventrekker? We maken hier zelden gebruik van, er zijn nog maar weinig plekken in Nederland waar dit nog mogelijk is. Oplossing 6:

Sleufloos werken

Huren, besteden we uit. Een veilige opstelplaats in combinatie met de gebruikte technieken. Grondboor heeft veel ruimte nodig. Goed bodemrapport is nodig

+ locatie leiding/kabelstreng bij horizontaal gestuurd boren

Daar waar nodig en waar het kan, voor persriool bijvoorbeeld. Techniek: boor raakt soms kop kwijt. Organisatie: is afhankelijke van de opdrachtgever, of afzetten van de weg mogelijk is etc. In het A blad wordt betonnen buizen persen ook als mogelijkheid genoemd: in de randstad komt dat niet voor

26

Gebruiken: gestuurd boren en perslucht raket. Organisatie: kost meer voorbereiding. Dit heeft de toekomst: wij hebben twee gestuurde boorinstallaties. Er komen steeds meer trajecten waar niet gegraven mag worden, zoals kruisingen met autowegen/spoor/water. De opdrachtgever geeft dit aan: je mag vaak niet graven onder een weg of spoorweg Wij gebruiken alle vier genoemde alternatieven (het is overigens: flow-mole= fabrieksnaam). Het afhankelijk van de ondergrondse infrastructuur, als er al iets ligt kan het niet Gebruiken persraketten voor onder de wegen door. Je moet wel weten wat er in de grond zit. Je weet het helaas nooit voor 100% waardoor het wel eens mogelijk is dat een grote steen dwarsligt. Een gat of scheur in het asfalt kan een gevolg zijn. We zijn hier zeer enthousiast over. Het heeft veel voordelen: geen verkeersoverlast, minder fysieke belasting voor de werknemer. Wel is belangrijk: goede afspraken, en een goede opleidingsniveau van de leerlingen (is nu nog niet goed) Oplossing 7:

Gebruik betere schoppen

45° is niet goed, 15-30° beter. Hilt is standaard Gedrag: verkeerde techniek! Goed op de hoogte zijn hoe men moet scheppen en met welk materieel Gedrag: men is met z'n eigen schop getrouwd! Het gaat heel goed: ze hebben zichzelf er mee als ze fout materieel gebruiken We gebruiken alleen scheppen met een hilt Mensen kiezen hun eigen schop Alle schoppen genoemd in het A blad zijn aanwezig en worden gebruikt Een schep met een steel die reikt tot borsthoogte heb ik alleen in het buitenland wel eens gezien. Voorts is de kwaliteit van de schep ook goed (is het schep of schop?) Er zou een schop bestaan met een extra handvat/ extra steel, zodat je voor elke hand een aparte steel hebt om te 'bedienen'. Exacte info ontbreekt. Achterliggende gedachte zou zijn dat je met rechte rug kunt werken. Wij gebruiken een schop met een lange steel voor een diepe geul. Alle schoppen hebben een steellengte van minimaal 1 meter. Er bestaat ook een schep met een half gebogen steel Wij hebben een systeem met "nullen" op de schep, bijvoorbeeld 3 nullen voor sleuvenbreedte van 30 cm). Behalve de juiste schep is een juiste werktechniek ook erg belangrijk. Daar schort het nogal eens aan.

27

Oplossing 8:

Eén sleuf systeem

Dit wordt getracht. Organisatie: 1 man in plaats van 4-5 mannen, multidisciplinair karakter. Gedrag: electroman kan wel gas/water leggen maar gas/w man niet zo goed elektra Ik wou dat het wat meer gebeurde. Organisatie: afhankelijk van de opdrachtgever! Wordt niet toegepast, is onbekend: in Friesland heeft het wel de toekomst: het verdient zich snel terug (minder werk, minder schade) We doen het graag, maar zijn afhankelijk van de opdrachtgever. De opdrachtgevers maken onderling geen goede afspraken (bijv PTT Casema Nutsbedrijf). Hier ligt een taak voor de Bolegbo: een betere afstemming verzorgen tussen bijvoorbeeld PTT, nutsbedrijven etc. Komt steeds vaker voor bijvoorbeeld glasvezelkabels van verschillende telecombedrijven in één mantelbuis. Ik zou deze oplossing wel toe willen passen, maar wij doen geen nieuwbouw Je ziet het steeds vaker gebeuren, met name in nieuwbouwwijken. Het is ook makkelijker werken voor alle disciplines. Het gebeurt ook wel eens bij bestaande leidingen, maar dan is er duidelijk sprake van toeval! Het éénsleufsysteem heeft als nadeel dat wanneer meerdere partijen in de sleuf moeten werken: - deze elkaar in de weg kunnen zitten; - het moeilijk zit met de verantwoordelijkheden. Je levert iets op wat niet geheel te checken is: als je de sleuf open achter laat omdat anderen daar ook nog moeten werken, kun je niet de juiste kwaliteit garanderen.

Werken met polyethyleen buizen Er zijn veel soorten polyethyleen. In de tekst staat: minder te graven. Klopt niet

Oplossing 9:

helemaal: je hebt wel een smallere sleuf. Gebruikt zelf in plaats van thermisch lassen lange hoge drukmoffen (rubberrnanchet). Je kunt deze boven de grond in elkaar steken en dan erin rollen. Maar: wordt bepaald door de opdrachtgever! Randvoorwaarde voor het gebruik van rubbermanchet is een diameter van 160 mm, ook afhankelijk van temperatuur. De levensduur moet blijken. In de tekst staat: minder reparatie, dit moet zijn minder schade gevoelig Is het niet eens met het arbo-effect: een pijp van 5 meter pak je makkelijker op dan afrollen. Techniek en gedrag: goede controle op de verbindingen, goed vakmanschap t.b.v. goede lassen in verwerking

28

Organisatie: wordt vaak voorgeschreven door opdrachtgever. Werken met polyethyleenbuizen komt overigens zelden voor. Goed spul! Gebruikt een mooi lasapparaat in plaats van lasslee. Hierdoor geen graafmachine nodig om te tillen/stellen. Maakt wellawaai (kopie bijgevoegd) Het is geen oplossing want het kost een dag om de buis "recht" te krijgen na het afrollen van de haspel. Er is een beter alternatief: . . . . . 10 meter lange buizen met druksteekmoffen. Geen lassen nodig maar alleen simpel in elkaar drukken. Deze kunnen ook van PE zijn. PVC gaat er op termijn uit. De druksteekmoffen worden boven de grond in elkaar gezet. Dan gaat de hele buis de sleuf in. Deze oplossing is niet zo positief als het lijkt: het is vaak rotwerk door de bochten in het materiaal. Het is een vrij zware belasting om het materiaal weer recht te trekken. HPE heeft daarbij het nadeel dat het gaat werken, veel zetting, dus alles vastzetten. Beter alternatief is het gebruik van de schuifmof: deze moderne moffen hoeven niet gelijmd of gelast te worden. Stug! Liever kabels los leggen zonder een HPE mantelbuis op een beschermingslaag Gebruik er van is sterk afhankelijk van de opdrachtgever (kosten!). Voordeel voor ons: kostenbesparend, minder lassen Nadeel van polyethyleen is dat het op de haspel wordt aangeleverd en vervolgens erg stug werkt om het weer goed recht te krijgen. Voor de kwaliteit geldt: hoe flexibeler hoe beter. Oplossing 10:

Mechanisch leggen van kabels

Met de kabellier. Organisatie en techniek: kabel mag niet boven trekkracht komen; soms is het lastig om de apparatuur te plaatsen Gebruik van treklier. Organisatie: afhankelijk van de grootte van het werk. Niet voor een sleuf < 100 meter Met lieren Gebruiken elektrische treklieren, 600 malles automatisch. Handmatig trekken alleen bij bruggen en tunnels. Lieren, haspelwagen. Als het kan passen we het toe Is afhankelijk van project/kabel. Lier op graafmachine, zelfs bij < 5 kg bij langere afstanden Is afhankelijk van de grootte van de klus We hebben 60 kabeltransporters

29

Oplossing 11:

Gereedschapskist op werkhoogte

Weinig gereedschap nodig bij het leggen van buizen. Is geen oplossing: men vindt het vast te veel gedoe Moeten ze meeslepen, is gedoe. Niet van toepassing: werk is niet op werkhoogtel De werknemer doet dit zelf al met een eenvoudig hulpmiddel Dit is te ver gezocht: de werknemer zet z'n spullen op niveau van de weg. Moet weg uit het A-blad, zo neem je de werknemer niet serieus!! Is niet toepasbaar, vaak gebrek aan ruimte Dit is duidelijk een "bedachte" oplossing Hoort bij het vakmanschap van de grondwerker: zo neem je de man niet serieus, graag schrappen uit het blad Oplossing 12:

Bredere sleuf of grotere put

Organisatie: geld/tijd en ruimte Men graaft al breder dan nodig in verband met werkhouding Groter gat kost tijd & geld: dus wordt nog staand gewerkt met kromme rug Geen oplossing: is vaak niet nodig omdat er niet in de sleuf gewerkt hoeft te worden Wordt door ons niet toegepast: Er is vaak geen plaats om de sleufbreder te maken. Standaard 30 breed en 60 diep. Wie betaald dat? Met de machine is het geen probleem. Handmatig wel, want al het extra zand wat er uit gaat om de sleuf breder te maken moet er ook weer in! Bij handmatig graven altijd een minder brede sleuf (alles wat je eruit haalt moet er ook weer in) Sta te ver van de praktijk af om te zeggen of dat gebeurd. Het is natuurlijk altijd een kostenplaatje. Ik vind de 30 cm wel erg weinig. Ik zie in het blad eigenlijk niets staan over de opslagruimte voor de grond die uit de sleuf komt. Als je dieper gaat dan een bepaalde norm zal je beveiligingsmetboden toe moeten passen. Vaak wordt het naast de sleuf neergelegd: meestal te dicht op de sleuf (looppad van 50 cm is de norm) waardoor de sleuf kan instorten of door regen delen wegspoelen. Wij werken voor verschillende opdrachtgevers van petrochemie tot de nutsbedrijven. Deze opdrachtgevers gaan heel verschillend met het begrip veiligheid om. Voor de petrochemie kan het niet veilig genoeg, bij anderen krijg je te horen: "je bent te veilig en dus te duur" Gebeurt wel, maar is afhankelijk van de werknemer. De opdrachtgever overigens bepaalt breedte en diepte en betaalt daarvoor. De opdrachtgever is bepalend! Kosten spelen een grote rol.

30

Oplossing 13:

Hulpmiddel voor buizen en mosterdpotten plaatsen

Mosterdpotten worden niet gebruikt (alleen buizen). Gewoon goedgekeurd hijsspul (geen klem). Techniek en gedrag: veilig hijsen! Graafmachine als hijsmiddel gebruiken met slangbreukbeveiliging: machinist moet hijsdiploma hebben Mosterdpotten worden niet gebruikt. Hijsbanden moeten ook periodiek gekeurd (dit is de enige manier!) Geen hulpmiddel voor het plaatsen van mosterdpotten: ze zijn niet zwaar. Wel bij buizen. Bij hoekpotten zou het eventueel kunnen maar dit lijkt wat overdreven. Mosterdpotten worden tot een lengte van 200 meter met de hand geplaatst. Bij een afstand groter dan 200 meter gebeurt dit met de kraan: vooraf uitrijden met de kraan. De mosterdpotten zelf zijn niet zo zwaar,

± 5 kg.

Het onderschuiven van de mosterdpot

onder de kabel is wel zwaar werk omdat de kabel opgetild moet worden. Wij tillen de kabel op met behulp van de kraan en een rol Ik zou de oplossing wel toe willen passen, maar ben afhankelijk van het terrein: vaak is het niet mogelijk dat de kraan langs het werk kan meerijden We werken nu met mosterdpotten van kunststof, zijn veellichter dan vroeger toen ze nog van gietijzer waren Bij zware buizen wordt gewoon de machine gebruikt die op het werk aanwezig is. Het is soms een te lichte machine voor dit zware materiaal. De machine is afgestemd op het grondverzet wat gedaan moet worden en niet op het te hijsen materiaal. Bovendien komt het verkeerd aanslaan van de last vaak voor. Daarbij komt dat het te hijsen materiaal soms geen of moeilijk aangrijpingspunten heeft. De leverancier moet daar op letten (bijvoorbeeld haken bij een rioolput) Mosterdpotten zijn tegenwoordig niet zwaar meer. Oplossing 14:

Gereedschappen bij montage

Meestal met slijptol (juiste slijpschijf gebruiken) en met brander (heeft men al standaard bij zich) Kleine buizen met snij-ijzer. Gebruiken wel aanboorstandaard, maar geen reciprozaag. Was ons onbekend, lijkt handig, want de slijptol is rommel Redprozaag wordt niet gebruikt (onbekend). Verder ook gebruik gemaakt van hydraulische schaar om kabels te knippen Redprozaag is niet bekend Slijptol toch nog vaak nodig: de redprozaag is niet geschikt voor gietijzer. De ruimer is standaard, hoeft niet expliciet genoemd te worden. Een grote buis is niet af te schillen

31

Ruimer is ons onbekend; reciprozaag is niet nodig (wij doen dit soort werk niet). De aanboorstandaard is niet bekend. Deze wordt alleen gebruikt bij het monteren in de sleuf, dit doen wij niet Alle apparatuur genoemd in A blad worden toegepast Wij gebruiken een hydraulische schaar om kabels te knippen Werkvoorbereiding is erg belangrijk: beter is om het pasklaar te maken boven de grond en daarna plaatsen. Let ook op bij elektriciteit dat bij het werken in putten en sleuven met water kans op elektrocutie kan ontstaan (in sommige gevallen werken met llOV)

4. Andere oplossingen dan in het A-blad Grootste knelpunt op arbo gebied

Helmgebruik is lastig! Welzijn: mens gebonden activiteiten in plaats van taakgebonden werk. Anders veel ongevallen en slechte prestatie Soms krijgt iemand wel eens een klap van een kraan. Een soort zendertje zoals bij het achter uit rijden van een vrachtwagen zou een oplossing kunnen zijn 1. Montagetechnieken kunnen beter en die moeten ook gecommuniceerd naar de opdrachtgevers, want zij bepalen de techniek. 2. goed omgaan met je rug (=scholen en wel herhaald) I. Steeds meer eisen vanuit de overheid. 2. PBM's dragen (ook klompen in plaats van

veiligheidsschoenen) Te veel aandacht voor arbo: te veel veiligheidsmaatregelen. Daarbij is het gebruik van pbm's een belasting. De mensen moeten zelf de zin er van inzien, anders heeft het geen nut.

1. Trekken van zware kabels 2. Rugbelasting bij scheppen In sommige gevallen de praktische toepassingen van verplichtingen zoals: - het dragen van veiligheidshelmen (vervelend bij voortdurend voorover buigen) - wegafzettingen niet altijd toepasbaar - aantal BVH: dat is moeilijk bij ploegen van 2 - de basiscursus (VCA) veiligheid is geschreven vanuit de petrochemie. Er worden er veel dingen in besproken die voor de jongens niet van toepassing zijn; weinig zinvol Overbrengen van motivatie dragen pbm's van kantoor naar werkvloer (uitvoerder speelt een belangrijke rol). Dragen van pbm moet zinvol zijn. Hanteren zelf een regel: binnen het draaibereik van de kraan wel aanspreken op dragen van helm, buiten draaibereik van de kraan niet aanspreken.

32

Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen: ze hebben de beschikking over alle mogelijke middelen, maar gebruiken het niet. Geldt voor helmgebruik, lasbescherming en oordoppen. De fYsieke belasting; het in ongemakkelijke houdingen werken. De werkdruk wordt ook als hoog ervaren. Vooral rond de opleveringsdatum en als er onverwacht iets tussenkomt is de planning moeilijk te halen (lange dagen). Men ziet de oorzaak in de grote concurrentie. De laswerkzaamheden vereisen een hoge kwaliteit. Deze hoge eisen leiden ook tot een hoge werkdruk. 1. weersomstandigheden, 2. intensief verkeer Ervaringen met de aanwezigheid van voorzieningen op projecten

Dit is verplicht Wasgelegenheid is een probleem (jerrycan voorhanden voldoen niet) Soms wel een probleem. Voor bijvoorbeeld een halve dag werk is het een probleem om een keet te regelen Slechte schoomnaakprocedures keet

> week pas een wc en keet (keet ook vaak vervangen door busje), < week: niets Vanaf drie mensen een toilet, keet pas bij werken langer dan twee weken. Vaak wordt het busje als schaftkeet gebruikt Afhankelijk van andere voorzieningen. Als dit niet aanwezig is, dan een keet (nooit een wc) We hebben zelf een groot aantal keten die voldoen aan de eisen. Vaak zijn het grote projecten waar we aan werken en daar is alles goed geregeld. Voor de duo's die wel werkzaamheden voor de gemeente doen is er niet meer dan een busje beschikbaar. Lijkt geen probleem Er zijn altijd voorzieningen beschikbaar. Een schaftkeet is het minimale Wij doen voornamelijk hele grote projecten, dan is een keet en toilet altijd aanwezig Bij kleine klussen is er alleen een busje of auto Welke arbovriendelijke hulpmiddelen kent uw bedrijf

Alle pbm's, heeft hijshulpmiddeltje gemaakt, tilevenaar Compleet uitgeruste busjes met goede hulpmiddelen, goed gereedschap. Hebben verder een rupsbandvehikel voor 12 grote haspels gemaakt Heeft een haspelwagentje met motor Grondverdichter die op de graafinachine kan (maar wordt niet gebruikt) Mechanisch werken in algemene zin; hydraulische arm op auto: autolaadkraan) Minikraan is veredelde schep.

33

Goede werkkleding; goede keet; nieuwe trilstamper; goede inzet materieel De standaard beschermingsmiddelen Alle pbm's Pbm's en voor de steel van de schop geldt een minimum lengte van 1 meter Geluidbeheersing: volgen de markt, passen machines snel aan. Verder zijn we een eigen PBGO opgestart (eerst Arbouw, beroepengids) omdat we hier toch veel meer uit kunnen halen en de werknemers direct contact hebben met de bedrijfsarts etc. Afgelopen twee jaar veiligheidscampagnes gehouden met prijzen (bijvoorbeeld wanneer iemand een voorbeeldfunctie heeft voor zijn omgeving als het gaat om het dragen van pbm's, voor projecten waar veel wordt geïnspecteerd of voor projecten waar weinig of geen ongevallen gebeuren). Vorig jaar waren er erg weinig ongevallen binnen ons bedrijf en als attentie kreeg iedereen een fototoestel. We zijn bezig een boekje en posters te maken over gedragsregelsarboen milieu speciaal ook voor onderaannemers.

5. Andere activiteiten

N=12

geen behoefte

Arbo vriendelijke hulpmiddelen

goed idee

graag uitvoeren

4

8

bibliotheek Scholingsdagen

4

2

6

Helpdesk op Internet

4

2

6

Demo projecten van oplossingen

3

3

6

arbovriendelijke hulpmiddelen bibliotheek

Zal minimaal gebruik van worden gemaakt Concurrentie oogpunt! HMS heeft specialistische apparatuur: glasvezelblazer; doorblazen in mantelbuis Soorten afzetmiddelen etc zijn moeilijk terug te vinden, wat mag wel en wat mag niet Zou daar ook bepaalde werkmethodieken in terug willen zien scholingsdagen

Intern We maken al gebruik van scholingsfaciliteiten (cursus arbo-coördinator/toolbox meetings voor uitvoerders) Zijn met zes grote wegenbouwers samen een module aan het maken voor de grondwerker

34

Heb gehoord van een plan om de nieuwe mensen een opleiding te laten volgen van twee weken (een week graven, een week kabel trekken). Het is de bedoeling dat de aannemer betaald. Maar je hebt geen garantie dat de werknemer bij je blijft werken. helpdesk op Internet

Telefonisch prettiger/beter demo projecten van oplossingen

Niet via Arbouw, maar via de fabrikant Bestaat al vanuit Aquatech etc Vaak wordt dit soort demonstraties al gedaan door de leverancier. Anders doen we dit zelf op onze bedrijfsterreinen

35

Bijlage 2. Adressen van bedrijven aangeleverd door de bolegbo-vok: 1 Aann.bedrijf J. Baas BV

Waddinxveen

16 december 1998, 14.00 uur

Utrecht

11 december 1998, 11.00 uur*

3 Van Gelder KLM BV

Hattem

17 december 1998, 12.00 uur**

4 A. Hak Nederland BV

Tricht

8 december 1998, 15.30 uur

5 Aann.bedrijf Hommel

Oud-Vossemeer

16 december 1998, 09.30 uur

6 Tol Telecommunicatie

Gouderak

7 januari 1999, 11.00 uur

7 HWZ Leidingen

Utrecht

12 januari 1999, 13.00 uur

8 Aann.bedrijf P. Plaisier BV

Noord Scharwonde

15 december 1998, 11.00 uur

9 Gebr. Verkleij BV

Drachten

Heeft niet gereageerd

10 Witteveen BV

Surhuisterveen

11 december 1998, 14.00 uur

11 Fa. de Rooij & Zn

De Meern

11 december 1998, 09.30 uur

12 Heymans Rosmalen

Rosmalen

telef. interview 20 januari 1999

13 Fa. De Roo

Emmen

22 december 1998, 13.30 uur

14 Fa. van Asch

Soest

8 december 1998, 12.30 uur

2 Meijsen Ondergrondse infrastructuren

15 Aann. bedrijf P Witkop & Zn BVB!oemendaal

17 december 1998, 12.00 uur

* heeft afspraak afgezegd, zou schriftelijk commentaar leveren, niet ontvangen ** afspraak door werkdruk afgezegd, nieuwe afspraak is niet gelukt

36

Bijlage 3.

De vragenlijst

CHECKPUNTENLIJST INTERVIEW TOETSING CONCEPT A-BLAD KABEL- EN BUIZEN LEGGEN Concept A-blad is ruim voor afname interview toegezonden(> 2 weken) Structnur: . korte inleiding wat doel van het interview is . nadruk leggen op vetgedrukte onderwerpen . waar nodig/gewenst ter plekke even gaan kijken . totale tijdsduur 45 - 60 minuten Interview afnemen: A. Concept A-blad

leesbaarheid en begrijpelijkheid van de informatie in het concept A-blad; bruikbaarheid oplossingen en grenswaarden; welke oplossingen worden al toegepast, welke gaat men op korte termijn invoeren en welke oplossingen neemt men niet over; randvoorwaarden en ervaringen met de reeds toegepaste oplossingen; redenen waarom oplossingen niet overgenomen zijn; welke actoren (ontwerpers, opdrachtgevers, fabrikanten, leveranciers e.d.) zijn bij de oplossingen betrokken. B. Andere oplossingen dan in A-blad

wat vindt u het grootste knelpunt op arbogebied in deze branche wat zijn de ervaringen met de aanwezigheid van voorzieningen (keet + WC) op de projecten welke arbovriendelijke hulpmiddelen kent u in uw bedrijf? C. Andere activiteiten

welke is de behoefte aan extra ondersteunende activiteiten zoals : arbovriendelijke bieb scholingsdagen help desk op internet demo projecten van oplossingen

37

Deel A: Het concept A-blad Leesbaarheid A-blad: Wat vindt u van de leesbaarheid? Geef een rapportcijfer: De streefdoelen (pagina 7 A-blad) Nr

Streefdoel

A

sleuvenbreedte

B

bronbemaling bij water

Haalbaar?

Reeds toegepast?

in put of sleuf

c

kabel mechanisch trekken

D

graafwerk mechanisch

E

trilplaat < 1 uur per dag trilstamper < 1/2 uur per dag

38

Opmerkingen?

De oplossingen 1. Goede werkvoorbereiding Wordt de oplossing nu toegepast?: Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop

Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander:

Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

39

2. Inzet graafmachine Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

40

3. Werken met detectiesystemen Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing Ja

nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaat Is geen oplossing want. ... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenJegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

41

4. Verdichten met mechanische hulpmiddelen Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want.. .. (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

42

5. Sleuven trekken Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

43

6. Sleufloos werken Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afuankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

44

7. Gebruik betere schoppen Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want. ... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

45

8. Eén sleuf systeem Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop

Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want. ... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

46

9. Werken met polyethyleen buizen Wordt de oplossing nu toegepast?: Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

47

10. Mechanisch leggen van kabels Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing Ja

nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

48

11. Gereedschapskist op werkhoogte Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want.. .. (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

49

12. Bredere sleuf of grotere put Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper

•

Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

50

13. Hulpmiddel voor buizen en mosterdpotten plaatsen Wordt de oplossing nu toegepast ? : Is niet van toepassing Ja

nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want .... (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

51

14. Gereedschappen bij montage Wordt de oplossing nu toegepast?: Is niet van toepassing ja nee >Indien ja, wat gaat goed/wat gaat minder goed (randvoorwaarden)? -Onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag. >Indien nee, waarom niet ? Onbekend Weet niet waar te koop Te duur Pas op lange termijn inzetbaar Is geen oplossing want.. .. (onderscheid maken in aspecten organisatie, techniek en gedrag). ik wil wel, maar ik ben afhankelijk van ..... Wie is als eerste verantwoordelijk voor de oplossing? Ontwerper Opdrachtgever Kabel/buizenlegbedrijf Werknemers Fabrikant/leverancier Ander: Extra: zijn er bij de gebruiker bekende aanpassingen/uitbreidingen die toegevoegd moeten worden?

52

B. Andere oplossingen dan in A-blad

Wat vindt u het grootste knelpunt op arbogebied in deze branche?

wat zijn de ervaringen met de aanwezigheid van voorzieningen (keet projecten?

welke arbovriendelijke hulpmiddelen kent u in uw bedrijf?

53

+ WC) op de

C. Andere activiteiten

Welke is de behoefte aan extra ondersteunende activiteiten zoals :

. arbovriendelijke hulpmiddelen bibliotheek

geen behoefte goed idee, maar niet echt noodzakelijk lijkt heel goed idee, graag uitvoeren

. scholingsdagen

geen behoefte goed idee, maar niet echt noodzakelijk lijkt heel goed idee, graag uitvoeren

. help desk op internet

geen behoefte goed idee, maar niet echt noodzakelijk lijkt heel goed idee, graag uitvoeren

. demo projecten van oplossingen

geen behoefte goed idee, maar niet echt noodzakelijk lijkt heel goed idee, graag uitvoeren

54

Bijlage 4. Duitse norm met drie verdichtingskiassen

55

GerAtaart

DienstGewicht kg

V1 Elg- lhOtthöhe nung cm

Verdlchtbarkeitsklasse V2 Eig- SchOtthöhe Zahl Überg. nung cm

I.

Zahl Uberg.

Elgnung

V3 SchOtthöhe cm

Za hl Überg.

= { ~:

f'-

~

1. Lelehte Verdlchtungsgerllte (vorwlegend für leHungszone) Vibratfonsstampter Exploslonsstampter ROttelplatten Vlbratlonswalzen

leicht mlttel

25-

25 60

lelcht

-100

leicht mittel leicht

-100 100- 300

-600

::;·

+ +

-15 20-40

2-4 2-4

+ +

-15 15-30

2-4 3-4

+ +

-10 10-30

2-4 2-4

0

20-30

3-4

+

15-25

3-5

+

20-30

3-5

+ + +

-20 20-30 20-30

3-5 3-5 4--6

0 0

-15 15-25 15-25

4--6 4-6 5-6

-

-

-

0

-

-

-

-

-

ROttelplatten Vlbratlonswatzen

mittel schwer mlttel schwer mit1el schwer

25- 60 60- 200 100- 500

500 300- 750 750 600-8000

20-40 40-50 20-40 30-50 30-50 40-70 20-50

+ + 0 0

+ + +

----------- L............__ __

- ---

----------~-~

2-4 2-4 3-4 3-4 3-5 3-5 4-6 1.._ _ _ _

----------

5

3 ~ c.

::!. (i)

[ ~

~

2. Mlttlere und schwere Verdlchtungsgerilte (oberhalb der Leltungszone) Vlbratlonsstampter Exploslonsstampter

~

+ + + + 0 0

+ ----~---

15-30 20-40 25-35 30-50 20-40 30-50 20-40

2-4 2-4 3-4 3-4 3-5 3-5 5-6

+ +

+ +.

-

10-30 20-30 20-30 30-40 ~

',. l-:.

.....

-------- - - - - ----------------------

2-4 2-4 3-5 3-5

-

-------------

+ .. empfohlen

o ., melst geelgnet Die vorstehenden Angaben stellen durchschnittllche Leistungswerte dar. Bei ungOnstlgen Bedlngungen (z. 8. relativ hoher WassergehAit, Grabenverbau) kann eine Herabsetzung der engegebenen Schütthöhen erforderlich werden, wllhrend bel besenders günstlgen Bedingungen eine Überschreltung mögllch lst. Gensus Werte tassen slch nur über eine Probeverdichtung feststellen. Falls kelne Probeverdlchtung durchgefOhrt wird, dOrfen - ausgenommen bei Rohren aus Stahl und duktilem GuBelsen - fOr die erste Lage oberhalb der Leltungszone nur die Höchstwerte der in der Taballe 2 engegebenen SchOtthöhen engewendel werden. TIEFBAU-BG 2/1987

~ ~

"

Bijlage 5. Informatie over de verdichtingsmeter

56

Bij lage 5. Informatie over de verdichtingsmeter

Backfill subsidence and pavement failure are prevenled only through consistent application of sound soil reinstatement practice. To that end, the Compaction Meter was designed to evereome practical loctors now limiting the widespread & regular use of quality control tools in everyday backfill operations. The Compaction Meter (CM) is a very low cast, hand held, battery powered QC tooi. The CM requires little training for proper use. The CM is nol subject to licensing requirements. The CM provides REAL TIME information to

crews as they eperale thei r compaction equipment · no delays or interruptionsof the backfill process to take and anolyze QC tests. A disposable sensor is ploeed at the bottam of on excavalion. A lift of soil is ploeed over the sensor. The crew proceeds with compaction in normal fashion until CM indicates STOP. Subsequenl lifts are ploeed and similarly campoeled until CM indicates STOP. When backfilling is completed, the sensor wire is cut and disposable sensor left at the bottam of the excavation. Meter operatien is as straight-forward as activating the ON/OFF switch and watching lor the red STOP light to go on. The STOP light advises crew when they have reached maximum achievable sail density lar existing conditians.

A disposable piezoelectric sensor produces voltage proportienol to pressure wave amplitude transmilled through progressively denser soil. Resulting signals ore fed into the Meter's electranies where they are filtered and synthesized. The CM calculates a continuously refined maximum theoretica! soil density for each soillift and tracks actual density performance relative to the maximum. When on asymptotic cut-off point is reached, the Meter indicates STOP!

The Compaction Meter is factory set at a cut-off criteria inlended lo initiale STOP light illuminalion al 95% {or higher) standard prodor in 95% of lifts lesled when sound soil reinstalement practice hos been applied. Further, the Meter may be field calibrated for conditions that require higher/lower cut-off criteria for desired results.

Compaction Data after Temporal Filtering

,,.,

'

'

'

/K/m

I

--- -----------

~

Data After Regression

When the two curves meet, K percent of maximum possible compaction hos been achieved.

The Compaction Meter applies sophisticated technology to produce easy to use, low cost, yet effective quality controL Use of the Compaction Meter lowers the risk of pavement foilure, reduces callbacks, and takes the guesswork out of soil reinstatement

In The United States: MBW ING.

In England: M-B-W (UK) Limited

250 Hartford Road • P.O. Box 440 Slinger, Wl 53086-0440 Phone: 414-644-5234 Fax: 414-644-5169 E-mai!: [email protected] Website: www.mbw.com

Bradley Fold Trading Estale Unit 6 Radcliffe Moor Road Bolton BL2 6RT Phone: 01204 387784 Fax: 01204 387797

Kostenbesparing bij reparatie en vervanging van leidinget

meter

Grondverdichtivoorkomt

kking

ENERG!biHilliH]VEN EN AANNëM/iJ<S KUNNEN VERZAKKING VAN DE GRONV EN lJE DAARMEE GEPAARD <.;1\ANI>E KOSTEN

VOORKOMEN DOOR GEBRUIK '!'b M,\KEN VAN EEN GRONllVJlR!>lCIIT!NGSMETEll.

DIT

i$

EJ-.N INSTRUMENT DAT DE VE!UllC.:Hl'INC VAN EEN ~LEL;f TlJPF.NS liET VERDICHTEN VOL.GT EN EEN S'!'t)PSIGNAAI. Oül\ <.'f•.l!l
GJ
H

ct komt rcgdmatig vnm dul

reparu.tii':S :áiu uil,&evocnl <\i\n id{iing'l'll. Dt> !;fond is

mctrtrnethndickcn ontwt'lc.kcld :roalJt

thtn J,Jijkbtt;lr OTIW)I!)I)~ntl~


v~rrl::lkt

nadat

voo.L' Ntk.ierlandse energit'bedrijven. Daaruit kwam naar voren dat een in

tlc vcn.lîcbling van .c.lc grourl lt tl~ttn

\!oordat de beslrdtiug wordl aangebradn. Di\arvooc t.ijn versebillende

bestrating

de Verenigde Staten ontwikkelde grundvcrdichtingsmetcr goede pers:peCtjt''l'èD biè
sc:hrijv~nde

vcrdicht na de ht:rsrdwcrh:uunhc-

wccn;tnnth;rneltr, de prm:lormding

Gaslt."C de opdracllt dit nieuwe instru

ilcn. Dit brengt hoge km;tcn met 7.il:h

c:n de n:bllicvc:: gmndplaat.mcthudc::.

menl b! beproeven Îll hel kadel' vom het Meerjarig Studie en Ouderz.oeksprosramma (MSÓ).

l~cdrijf

l"Je;c;è wttrden e.ehte-r nlàM weini~ löe-

hc~tr.aling

gcpw.l om
mee omdat het uitvocremle moet tcrugkmm:n urn de

w:.:er in onlt' te hi"t"O~t'fl. [leL Ln.t.:cllt'n

kingr:Jt hebbtu. Ze x.ij1l omumwketuig

ZAND EN ~LEI

Sensor meet trillittgsettergie . van t'C'n

srondverdidltins~mnchine,

een apparoal dal de g10m.l •.•

aàUî;truu~'t.

i.o;: geen garantie tegen V('.rnkking.

...

9rp_d~J

mea ~ict.-~c~ '1\lnne.u ~k

nmxhnal~

\""rdh:l1Hntl i..,. bl:'n:ikl. Ved TUU"i~hdd i~> te 'Y()t~rkon1cll door

_"____ """'lf ""_

'Voordat~ pr~lij~te~;tcu uitvoer-

Jeu, bt'bbt:h we ttu c::nquèl.t: ~hou­

....

den onder twa.1Jf entrgiebe4rjJven urn gegevens te vcr7.aindcn waawp

uf traag en kunnen niet lijden!> hl•t vcn1ich.h:u de vt>rdkbting U\t"lètL

Wt:' ûe tecbnisdle èn 11k .anandëlc eva-

'.

Enkele j:m:m geleden deed GastCG vonr F.ncrgir:Ncd een liu:;nt;~MJnt~q:-~~­

'·'-'t'i~ IÎ<~ar

tt'"Cllnofo.,.. ..1:a;,he OJitwikk~;:·.: . .·t.

Jingen ~He Yun _belant; kunnen zijn

.

.

'

Juarie kon~en Daseren: zegt ir. A.H. · Vnaci7ARJ!;,»Itviseur ga..'itechni<:k bij . G.-.t>~e.(.;: ~Voor zowel :ttutdgrond a4 kldga'oi1d hebhen wc 22 (2 maal 11)

l1et dnuuijc v;u1 tlt' s~usur .!t)orgdmipt

LIÎI1tt~t:re-1Hk

tn onder de ~rund gewerkt. Ik scnM)r

peu i)Js J{l~mig van vcn:akkiug Yoln de

blijft in rlc: grnm.l at:hkr. Vogel?.ang: 'Uil mne ~~tLu:•"l.'n hlijkr

grom!. De r.ri1tiek roemt het !m!'ak··t!'V't'tl point
dat dç gronJvcrtlilhlÎil~lll("h~r een

vtmJ W.'fS(hUlcnde bcstraling:~typen bij

hr.trouwhaar en gd.uuiksvrkndcli;k

ee11

hutrumt~nf i.~

Vogd::clll!~; 'A.I-~

om te bej.~
di
is. l{Jt een

Jll\'131

J~k Vi:Ut 6U (lH werkt

de meter iu 93 pt"~11.:t:nt van de gcVRl·

len. Bij (I(} (Hl R~um ( Dt gtondw:tdjchtingsmet.tr meer de trillingHm:rxHr in rlt gmnd tij-

tlerts het verdiclttm viu een ~nwT

bt:drîjf wordt t~rugf,<'I'O(:­

\11"11\t~n

we een wer ..

gwmidck van sn cm.

hijvmnh~dd

de actudc scn.'>t)rprijs

24 guidf'n hcdrMgt en dt:

bestrating uH klinh·rs he.<>taat, hlîjkt uit r.k ettlfiek tÎat hel hrcak-c'M.!n f.•OÎIU Hp,t btj t'l'll rerugmtppt:«:esil<~Mt:' ViW

Meter geeft aan wantzeer trillen geen zin meer heeft

bc-~'tlt

de leiding. Als de lrillingsrner,(it~ nirt mer:r toeneemt, b ck muxim~1k. verliÏ(il-

kinb,>spcn:cnlag'"" vau 73 pro1,:ç"t. Vum-

acht pmcenl. Als t1Ït

rcotllu»1p)e b,.nnlh!H.

itt:l vtrdjchl~tlt Volt\ ten nng hogC!r
l>du~lftont.k

testen uitgevoerd met de gnmdvcr-

t.lieul JU\ het Oi'"'lliiC1l wm de sleuf rncl e-nkde g.tl,lthilnf;('n r:cn nieuw<: scn!iur

Ju:> Ûti'V~,j t:le

dkhtingsmet<'r. Wr:: vndcrznchtt.-n tl~

lt' Wûl\.iêH f,t"piMltl>t. [n ck gevallen dat

vm:rt-n:

tin~

van de grond bf!reila f.'" gaat ~r ~!eH

hebben

van het

lcru~;.rut:~•pirt:~IH3gc hog~r

is. i~ het in te

verdt{.htlng~~:metcT

SOIL

lOMPt,CT!()N tHTER

de!! meter met h('t rOtlr: lnmpjt: een

Vuur dt- aJnJtg v.-tn nieuwe leidingen in

\"an het grunddck. Usarnaast

stopt(!keF\ f,t·eft, i~; uit d\~ vergdijkende

N<:tkrlitnd is de grondve{QichtingsliN!-

I'Hr\'Ull IN&

gekek-en naar d~ vcn><:hil-

rnelingejl geMekt>n dat d~ skuf îndL~r­

k'T uuuwdiÎ.ks iut.etessant. omdat ener~

SUBSIDENCE

invloed v,n hoogt~

~egev~ns

bedrijf blljkt dat het

'.v(!

d~

sleufhrcedtc en de

lcn ntssen het gebruik nn een ~tam­

tbaû {mre~o.l

vt'nlh;ht. J)it gdrlt uw-

gicbedrijvL"n m1 tll t.~U

per en een trilplaat en naar de ~r­ ~i<:hillcn tU5SCn vcrdichtin& in één keer

rigens aJktr) V(H.lf fl.kmre-n die l~ag~gc~­ iNijs ver
t·cmagc rcnli.~ren vu.u

~~1 Jaagsgewi;z~

sleuf beeft nicl e,dcid ltJt ~t'U wet'!

11)(1.000 p,uldcn wurdcn b<:Spaard

haar vernchit in c.l~ vcnJlchliug,'

nct•r de meter <J}l grote :.t·hao.d wordt

verdichting. Om d~ werking vat' de grondvel·dic:htirtgsmc-

~~

tt:·m~rt*ltper··

c..."y dlstrl!..Mm

nüutkr dan drie pn.lt't:IJI. Jm~rlijks tmn er in Nederland

CDmpDRfes fiRd (nn~m•y

piiWcmt $11bmlem;l! af of a soil compoctiwr mttttr. Thl~ f!IIVbtts /lfm$ tD

wuu~

$OU by moking use

tnL'gcpn'il bij rcpur.:llit:"iérkl.<.uunhedcn.,

ter te (.(lntrolcren) hebben we ook

andere mcctmcthodeu toegepast.'

TERUGVERDIENEN

W g.wadveJdil:hûngs.mt'.tr.r

De grondvenlkhtings.mettr is hl het begin van de jaretl neg~ntig in de Verenigde Staten ontwikkeld in

damuaast

opdracht van het Gas Rt.'l>eRTdt

llc gmnrlv!'rdichtlngsmcter kost ungt··· veer vicrdui.7.-cnd sult!~u.lJau.ni<Jr~> ·wuu.ll(-0 z!,oi'k\.l(.ht die a{hunkdijk vw1 onder n\ect t.it' afnnmc

mrt I.OO.OUO guklcn tot ntim ctn mil-

lnstitute (GRl).lld product \\'tlTdt in

hnevcelbeid ungt:\'<::t:r twiuti~ lol Vl't."r

jo~!l ~uld~n • .Bij dumdt-rc si("rbestr.a·

de Verenigd~ .1.bltcn gemaakt d
tig gulden per stuk Jmt.lot:u. t:tezc kv~ter1

lin,·; ktiOik;"ll

bedrijf MBW ~nis in Nederland verkrijgb;:~;tr bij 1\etOiltedmif.k Rou~>e:n.daal (.lrfR). Uc:L principe is vrij

kunnen

wmtlér~

n~luctîe van

tetugvt;rdi··mt 11il f'1:n

het aantal

kt!n~n

uo~·

-dthOWf$

W()fdt gebruikt vour vcr-

inWJlwd flf «kfm'

\lill\t,1ng..v.,'1~'li~R.

PPl'em.nt

Mh~id!i.kn.'it~n

km111cn 1\lll~cn a1 de wnrdcn tcru~~brnch1

mmw~•t

dt~ bE>~p.uingen

:û,~nlijk y,mlcor

7.Îjn.

WJJTk. Tht .. ,, mnMI'ilf/lJltrs

"'""""llo•

vlbratfon MftPY ltt tl~ S(t/1 durlng mmming by

nog a:m~ ...r;

molciwg use of a sensor

dat. het

fln.d jmt ...., th<

w... th< rlbTPtiM ~y no

piP
etuvoutfig. V.làk boven een 1eidil)$

wordt t:en sensor aungebnl.c:ht die via

li,mgel' IIK~HSes,. the

eetl dr-o~adje vet!xn~deu is met de

Ulêlèr. De grond wotûl

g~&lurl

"·""" r ___,____

en vêr-

'16,00%

~

maximum romptJ'Ctitm

___ _.._.i.,._ ...... _ _

hQS b~HtJ

Ptwfnetf rmd tM mtNr glm «stop

, /·Klink~

Jh ...OO%

. volgens mc:t de mat:hine aangestampt.

l. C••w

·. Ttj(lcn."i het ve:rdkht<:n neemt de tdl-

lir~~nc.rgic in de grond) die via dt' $ett:ror wmdl gemeten, tue omdat de

·r:n~rgie v:t11 de stt'lmper beter wordt

'"~

~1.~edragcn n~rmatc dç gt·ond

t 3

mt:tment nëémt de gemeten triJling.sde maxi..

c..n~JPe·ni~t. m~r toe omdat

male verdichting I$ bereikt. f.r gfl
-.:OO.U d(! gwmJ~rk.tr: 'l"f'«~ dtll vt'rtler trillen geen zin hc:cfr. 'Ièn.donc word~

•

........

-

ûmdusfcm: by malàng

. ~r Yerd.icht Î5.- Op ççn bep;takl

. .,,J.,l ;.é~.!.OO~ ~~'l!J!ie.ht:a~~· t~:dt:. meter. . ' . •· ' . . •, . • •. • .1

of""'

111dr..togy ....Ne b/U arrrlf!d DUt a b!chnlml Dnd /fmtndul ~$$iRent of thl: $OU

*

§

·~

us.C,jvsvH :

wmpc"tlon matftf In plpfilt»e

~·--~~4

·;.·

n!P&Kement

l'1e..~ 4e.u- gm.Jidc i~, te h.,.JXdl!tl of itwt>rtrittg v,an nm gnmdr#!d~~J~.#tt!ti!J ~ '. ~·~~· iOiû:r:t'IICtfon lntfltitinl t'-n~rglcbr.tlrijf(l(.lntrclr.ktf'lijlr iY. ll~t bn-D/c.cw-tlfJttirrl wctrtl~ W.I(Jr f."~~ gr:f.!.'fi/,J;k .vtm , .· •. ~st IUlvfRf/1 "'" 1w 80 011 Wiktg~ttr?wiTI dl.>.ftult.'lie Vdfl .te semorpr~}$ .-oor vtrs..-hillemk l'llstrati~xsrypen. .ochlevftl,

.f!ig~~~r f.".("tJ

Bijlage 6. Samenstelling begeleidingscommissie Toetsing concept A-blad 'Kabel- en buizen! eggen'

Drs. W.W. Schut, GWWO-overlegorgaan en Bolegbo, (voorzitter) Dhr. R. Scheper, Hout -en bouwbond CNV Dhr. T.J.M. van Haaster, Hout-en bouwbond FNV Dhr. M.M.M. Huigen, GWWO-overlegorgaan, NVWB Drs. H.F. van der Molen, Arbouw (secretaris) Ir. P. Voskamp, vhp adviseurs (onderzoeker)

60