april 2009

België – Belgique P.B. – P.P. 3520 Zonhoven centrum BC 10246

GEOLOGISCHE VERENIGING LIMBURG

GEOLITHOS tweemaandelijks tijdschrift : JG 33 nr. 2 – maart/april 2009

Afgiftekantoor : 3520 Zonhoven centrum Erkenningnummer : P 509219

RAW – CST vzw RAAD VOOR AARDWETENSCHAPPEN CONSEIL DES SCIENCES DE LA TERRE

GVL is lid van de Raad voor Aardwetenschappen

Verantwoordelijke Uitgever: Cornelissen Dirk-Borggravevijverstraat 60-3500 Hasselt

Geologische Vereniging Limburg www.geolithos.be

Correspondentieadressen: Stefan Kempeneers Voorzitter GVL Schoorbroekstraat 36 B-3806 Sint-Truiden

Mathieu Driesen Secretaris GVL Kruisheideweg 32 B-3520 Zonhoven

Bestuur: Erevoorzitter: Dhr. Rudolf Ertelt, Rode-Kruisstraat 43, B–3500 Hasselt, tel: 011/31.51.65 Erevoorzitster: Mevr. Huygens Ernestine, Boekterheide 27, B–3550 Heusden-Zolder, tel: 011/53.65.38 Voorzitter: Stefan Kempeneers, Schoorbroekstraat 36, B–3806 Sint-Truiden Tel: 011/69.14.00, e-mail: [email protected] Vice-voorzitter: Nico Nilis, Beringersteenweg 52/8, B–3520 Zonhoven Tel: 011/81.79.63, e-mail: [email protected] Secretaris-Penningmeester: Mathieu Driesen, Kruisheideweg 32, B-3520 Zonhoven Tel: 011/72.59.24, e-mail: [email protected] Samenaankoop: Luc Waumans, Pampertstraat 22a, B-3590 Diepenbeek Tel: 011/22.03.83, e-mail: [email protected] Bestuursleden Francis Reenaers, Bosblook 37, B–3600 Genk Tel: 089/36.44.74, e-mail: [email protected] Janos Borosz, Stokstraat 13, B–3545 Halen Tel: 013/44.10.92, e-mail: [email protected]

Medewerkers: Geolithos: Dirk Cornelissen, Borggravevijverstraat 60, B–3500 Hasselt Tel: 011/23.27.47, e-mail: [email protected] Webmaster: Kris Vanderschot, Houtmarkt 15, B–3800 Sint-Truiden Tel: 011/68.65.95, e-mail: [email protected] Bibliotheek: Udo Van Laethem, R. Schrijversstraat 33, B–3806 Sint-Truiden Tel: 011/69.10.64, e-mail: [email protected] Micromounts: Freddy Bollaerts, Anjerstraat 19/12, B–3290 Diest e-mail: [email protected] Paleontologie: Pierrot Tits, Tramstraat 5, B–3730 Hoeselt Tel: 0496/17.91.15, e-mail: [email protected]

RAW – CST vzw RAAD VOOR AARDWETENSCHAPPEN CONSEIL DES SCIENCES DE LA TERRE

G.V.L. is lid van de Raad voor Aardwetenschappen

INHOUD : Blz : 3.

Algemene ledenvergaderingen.

4.

Atelier – Zoektochten.

5.

Mededelingen : Feestvergadering – Mircomount bijeenkomsten.

6.

Mededelingen - Idar Oberstein.

7.

Mededelingen : Oproep aan de leden – Nieuw : fossiel of mineraal in de schijnwerpers – Nieuws uit de GVL – bib.

8.

Beurzen en tentoonstellingen.

9.

Parijse Mosasaurus komt naar Maastricht.

11.

Tentoonstelling “Adamiet”.

16.

Gelezen in de kranten : Nieuwe prehistorische giganten ontdekt in de Sahara.

QUIZ : Do you recognize him ?? Who is this ? Answers : mail to [email protected]… .

AKTIVITEITEN : Algemene ledenvergadering - evenementenhal “Den Dijk” te Zonhoven : Voor aanvang of tijdens pauzes bij al onze ledenvergaderingen is er steeds mogelijkheid tot aankoop en/of ruilen van mineralen en fossielen. Tevens zal de shop dan geopend zijn … .

VRIJDAG 6 MAART 2009 vanaf 20 u :

Voordracht door Mathieu Driesen : “Op schattenjacht in Portugal”. Reisverslag met veel fotomateriaal van vondsten.

VRIJDAG 20 MAART 2009 vanaf 20u :

Geolithos – Jaargang 33 nr. 2 Blz. 3

Praktijksessie micromounts. In navolging van de “intro” kan begonnen worden met het serieuzere werk … . Zie ook verder onder de rubriek mededelingen : ‘Micromount bijeenkomst op blz. 5.

VRIJDAG 3 APRIL 2009 : FEESTVERGADERING :

Zie ook blz. 5 van dit nr. Inschrijven, het kan nog tot 7 maart 2009.

VRIJDAG 17 APRIL 2009 vanaf 20 u :

e

2 praktijksessie micromounts : thema zal besproken worden tijdens de sessie van 20 maart.

Atelier :

Wil je gebruik maken van het atelier bij Mevr Bammens ? Maak aan afspraak met haar op 011/53.65.38 . Je kan ook steeds terecht bij Mathieu op 011/72.59.24 .

Zoektochten :

ZATERDAG 14 MAART 2009 : BOVEN-KRIJT EXCURSIE

Samenkomst : 09u30 aan de afrit van autosnelweg E313 Riemst / Tongeren. Wat kan men vinden : zee-egels, krabbescharen (Callianassa faujasi), haaientanden, belemnieten. Wat meebrengen : helm, fluo-vestje, lichte hamer en beitel, bril en handschoenen (voor degene die in vuursteen willen zoeken), inpakmateriaal. Reisleider : Pierrot Tits (0496/71 91 15) Gelieve op voorhand U aan te melden (tel. of via mail : [email protected]). Aantal deelnemers : max. 10 personen !

ZATERDAG 28 MAART 2009 : Carrière Calçaires de la Sambre te LANDELIES

Samenkomst : 10u00 – parking Lidl; afrit 4 Montigny-le-Tilleul op de R3 Charleroi, dan de N59 richting Beaumont nemen => de parking bevind zich dan aan de linkerkant. Reisleider : Mathieu Driesen ℡ 011 / 72 59 24

ZATERDAG 25 APRIL 2009 : Carrière La Couvinoise te COUVIN

Samenkomst : 10u00 op de parking van de Aldi bij het binnenrijden van Couvin. Reisleider : Stefan Kempeneers : ℡ 011 / 69 14 00. Wat kan je zoal vinden : Calciet, Bariet, Fluoriet, Markasiet, Kwarts, …


Mededelingen :

Feestvergadering. Onze

jaarlijkse

feestvergadering

zal

doorgaan

in

“Bowling

Champion”

-

Zavelvennestraat 71 te Zonhoven op vrijdag 3 april 2009 om 19u30.

Je kan kiezen uit verschillende menu’s steengrill:

Menu 1: Vlees-Mix; 5 soorten kwaliteitsvlees van de filet - 18.50€ per persoon

Menu 2: Vlees-Mix met scampi’s; 5 soorten kwaliteitsvlees van de filet uitgebreid met scampi’s – 22,00€ per persoon

Menu 3: Vis-Mix; 5 soorten vis en scampi’s – 23,00€ per persoon

Menu 4: Veggie-Mix; een vegetarisch assortiment – 21,00€ per persoon

Menu 5: Rundsschotel; heerlijk sappige rundsfiletstukjes – 21,00€ per persoon

Een overheerlijk saladebuffet met verschillende groentjes, brood en sauzen is inbegrepen in de prijs. En natuurlijk ook de frietjes!

Gelieve je in te schrijven ten laatste vóór 07 maart 2009 via [email protected] . Vergeet je keuzemenu niet te vermelden!!

Na het eten (22u00) is er de mogelijkheid om te bowlen (tenminste als we nog in staat zijn rechtdoor te gooien).

Micromount bijeenkomsten. Tijdens deze eerste micromount bijeenkomst is het de bedoeling om de geïnteresseerde GVL’er warm te maken voor het micromounten. Dus, zie jij wel iets in deze kleine prachtige mineraaltjes, kom dan zeker eens langs.


Er zullen een aantal micromountliefhebbers aanwezig zijn om alles in goede banen te leiden. We gaan ons tijdens deze eerste bijeenkomst niet direct toespitsen op een bepaald thema. Misschien zal dat later wel het geval zijn. Deze vrijdagavond gaan we meer algemeen plaatsen onder de titel “Belgische micromounts”.

Wat is de bedoeling? De micromounts worden bekeken onder de binoculair om de pracht van deze micromineralen te bewonderen. Er wordt gekeken naar de eigenschappen van kristallen om zo te komen tot een correcte determinatie van het gevonden mineraal.

Wat breng je mee? –

Je

brengt

een

aantal

micromounts

mee.

Exemplaren

gevonden

in

België.

Bijvoorbeeld een tiental stuks. Zowel gedetermineerde als nog te determineren micromounts zijn welkom!! –

Je zorgt (indien je erover beschikt natuurlijk) tevens voor een loep, een binoculair, eventuele verlichting en een stekkerdoos.

Het is de bedoeling om personen die interesse hebben tot het micromounten, maar die bijvoorbeeld geen binoculair hebben, toch warm te maken voor deze tak van onze hobby. Er zullen zeker voldoende binoculairs aanwezig zijn om te gebruiken. Je kan kijken welke de voor- en nadelen zijn van bepaalde toestellen, welke verlichting het beste is, … enz. Op deze manier kan je je voldoende informeren vooraleer je tot een eventuele aankoop overgaat. Dus wacht met kopen tot je over voldoende info beschikt!

Tijdens deze bijeenkomsten kunnen er ook a volonté micromounts geruild worden tussen de aanwezigen. Dus deze micromountsessies zijn de place to be voor de geïnteresseerden en liefhebbers van micromineralen.

IdarIdar-Oberstein. Tijdens het Pinksterweekend van zaterdag 30 mei tot en met maandag 01 juni 2009 plannen we een meerdaagse excursie naar Idar-Oberstein en omgeving. Om alles zo goed en zo snel mogelijk te kunnen organiseren, vragen we dat de geïnteresseerden zich melden! Groeves op het menu (onder voorbehoud): Rammelsbacher Remigiusberg, KreimbachKaulbach, Juchem groeve te Niederwörresbach, Hellberg groeve te Kirn en groeve Langenthal. Geolithos – Jaargang 33 nr. 2 Blz. 6

Dus laat zo snel mogelijk iets weten aan Stef via [email protected].

Oproep aan alle leden !! Voor alle nieuwe leden en degenen die tot nu toe vergeten zijn om het te melden: Gelieve uw e-mail adres door te geven aan [email protected]. Je e-mail adres wordt opgenomen in de maillijst van de GVL. Zo kan er tijdig belangrijke info worden doorgegeven: een programmawijziging, een onverwachte excursie, …….

Ook vragen wij aan alle leden hun mening betreffende het digitaal ontvangen van Geolithos. Indien je ons clubblad wilt ontvangen via mail, laat het weten. Zoniet krijg je het gewoon per post!

Nieuw : fossiel of mineraal in de schijnwerper ! Een mooi zelf gevonden fossiel of mineraal … stuur jullie foto’s naar : Pierrot Tits : [email protected] ! Misschien staat jullie vondst dan wel in een volgende Geolithos. De eigen vondsten worden op deze manier wat extra ‘in the picture’ geplaatst. Op blz. 18 van deze Geolithos : zee-egelnest Hemipneustes striatoradiatus (LESKE 1778) uit de collectie van Pierrot Tits.

Nieuws uit de GVL bib.

NIEUW : Nr. 24

Lapis, jaargang 2007

Nr. 25

Lapis, jaargang 2008

Nr. 26

Grondboor & Hamer, jaargang 2007

Nr. 27

Grondboor & Hamer, jaargang 2008

Nr. 28

Gea, jaargang 2007

Nr. 29

Gea, jaargang 2008

NIEUW IN ONZE LEESHOEK : Lapis nr 1 – januari 2009 met oa. : Steckbrief Ettringit – Ein ungewönliches Fahlerzvorkommen bei der Flirscher Skihütte im Stanzer Tal, Tirol – Mineralientouren nach Skandinavien 2, nicht nur Strengit: Svappavaara und Leveänieme – Traubiger Apatit und Ernienickelit aus dem Senegal –


Kosmisch-pfälzisch-gut ! Landschaftporphyr vom Königsberg – Der Opaljaspis von Tautenhain, Sachsen – Skelettquartz aus einer Alpinen Zerkluft im Val Sissone, MalencoGebiet,

Italiën

–

Neue

Mineralien:

Chenguodait,

Cupropearceit,

Cupropolybasit,

Ferroslutterudit, Guimaraeseit, Lakargiit, Marianoit, Manakatait, Xacolatlit, Xieit

Beurzen en tentoonstellingen :

01 maart 2009 : 20e mineralen- en fossielenbeurs – marché Couvert te Hannut; open van 10 tot 18u00 – inkom gratis (info : www.champ-hannut.be).

Vanaf 08 maart tot 21 juni 2009 : “Darwin, Cuvier en het Grand Animal de Maestricht” in het Natuurhistorisch Museum Maastricht.

15 maart 2008 : 34e internationale mineralen- en fossielenbeurs – in de lokalen van het Koninklijk Atheneum, Voskenslaan 60 te Gent (vlakbij St. Pieterssation) – van 10 tot 18u00.

28 en 29 maart 2009 : 13e PETREFAKTA internationale fossielenbeurs – Filderhalle Leinfelden-Echterdingen

5 april 2009 : ruilbeurs micro-mounters ! Er zijn meerdere redenen om deze ruilbeurs even in de aandacht te plaatsen : - het is vlakbij (amper 35 Km van Zonhoven, E314 nemen, luchthaven Beek (Maastricht ) volgen en de afrit erna nemen, op 1 Km van de afrit kom je aan het zaaltje “de Stip” in Meersen. - er is een internationaal gezelschap aanwezig met interessante micromounts uit de omgeving. - de Geakring Noordoost is een sympathieke groep waar Rudolf Ertelt indertijd nog indruk gemaakt heeft met zijn lezing over tektieten. - je vind er mensen uit het milieu om lonende relaties aan te knopen. - je moet geen inschrijfgeld betalen en de consumpties zijn heel democratisch.

Een interessant artikel … een reisverslag … bezorg het ons … !!!


Parijse Mosasaurus komt naar Maastricht De schedel van de Maastrichtse mosasaurus, die al sinds 1795 in het natuurhistorisch museum in Parijs ligt, komt terug naar Maastricht. Het beroemde fossiel wordt de belangrijkste publiekstrekker in de expositie ‘Darwin, Cuvier et le Grand Animal de Maestricht’, die vanaf 8 maart 2009 in het Natuurhistorisch Museum Maastricht te zien zal zijn. Het is niet gemakkelijk geweest om de schedel tijdelijk in bruikleen te mogen krijgen omdat dit stuk is bestempeld als Frans nationaal erfgoed. Maar dankzij de uitgebreide samenwerking tussen de beide natuurhistorische musea en een bijzondere inspanning door de honorair-consul van Frankrijk, de heer Camille Oostwegel, hebben de Franse autoriteiten toch ingestemd met een tijdelijke uitleen. De mosasaurusschedel werd tussen 1770 en 1774 gevonden in de ondergrondse kalksteengroeves in de Sint-Pietersberg bij Maastricht. In 1794 werd het fossiel, volgend op de belegering van Maastricht, door de Franse troepen meegenomen naar Parijs, waar de schedel tot op heden als ‘nationaal erfgoed’ te zien is in het Muséum National d'Histoire Naturelle.

In Parijs realiseerde de beroemde onderzoeker Georges Cuvier dat het "Grand Animal de Maestricht" een uitgestorven dier was, een dier dat tegenwoordig niet meer bestaat. Het idee dat soorten konden verdwijnen was begin 19e eeuw nog onbekend. Daarmee speelde dit fossiel ruim vijftig jaar vóór Darwin een belangrijke rol in het denken over het ontstaan en verdwijnen van soorten, en over de vraag óf en hóe soorten door de tijd heen konden veranderen. Geolithos – Jaargang 33 nr. 2 Blz. 9

Mosasauriërs waren reusachtige zeereptielen die aan het eind van het dinosaurustijdperk leefden, ruim 65 miljoen jaar geleden. Maastricht was toen bedekt door een ondiepe tropische zee; resten van mosasauriërs werden als fossiel in de kalk op de bodem van deze zee bewaard.

MNHNP 9648

Eind december 2008 heeft het Parijse

museum

röntgenfoto’s

van

een

serie

het

fossiel

gemaakt; de afgelopen week is bevestigd dat het kalksteenblok in goede conditie verkeert, en het ‘nationaal

erfgoed’

getransporteerd

kan

veilig worden.

Begin maart zal het fossiel in Maastricht arriveren. Het transport wordt financieel mogelijk gemaakt door GaiaPark.

VANAF 08 MAART 2009 IN HET NATUURHISTORISCH MUSEUM MAASTRICHT : TENTOONSTELLING DARWIN, CUVIER EN HET GRAND ANIMAL DE MAESTRICHT.


Tentoonstelling “Adamiet” Onderstaand artikel werd met toestemming van Dhr. P. Van Wassenhove overgenomen; dit

naar

aanleiding

van

de

tijdelijke

tentoonstelling

rond

dit

mineraal

in

het

‘‘Mineralogisch museum’ van ACAM – Frans de l’Arbrelaan 12 – 2170 Merksem en loopt van 3 januari tot 30 maart 2009 (elke zaterdag van 13u30 tot 17u30). Foto’s : © Freddy Bollaerts.

Als regelmatige bezoeker van het

mijnbouwgebied

van

Lavrion in Griekenland, enkele kilometers

van

Athene,

en

volhardende verzamelaar van al het moois wat daar aan te treffen

is,

stel

ik

met

genoegen de verzameling van één

mineraal,

in

zijn

veel

intrigerende varianten voor. Het geeft ons meteen de gelegenheid enkele mineralogische principes aan te halen op kristalchemie berustend, atoomstructuur en fysica. Adamiet : Zn2(AsO4)(OH), een verbinding van twee tweewaardige kationen zink met een driewaardig anion (AsO4) en een éénwaardig anion (OH) ontstaat uit Sfaleriet: ZnS en Arsenopyriet: FeAsS, die samen met andere primaire sulfide-ertsen dagzomen in het mijngebied van Lavrion, Attika – Griekenland. Deze sulfiden worden, in aanwezigheid van oppervlaktewater, zuurstof en koolzuur opgelost in een reeks ionen: Zn2+, As5+, S6+ of S2-, Fe2+, Fe3+, … H1+, O2-,(HCO3)1-,(CO3)2-,(SO4)2-,(AsO4)3- … Die zich gaan verbinden om een ganse reeks secundaire mineralen (aanvankelijk oppervlakkig) te vormen. Zo ontstaat een massa weinig oplosbare ijzeroxiden (Goethiet, Hematiet, …) die neerslaan om een “ijzeren hoed” te vormen, daar waar de primaire ertsen aanvankelijk dagzoomden (‘Gossan’ in engels, ‘Chapeau de fer’ in het Frans). Deze oxiden slaan soms neer onder allerlei vormen van mooie stalagmieten en stalactieten in de uitgeloogde honingdraadvormige roestige massa. De meer oplosbare mineralen migreren onder deze ijzerhoed, gaan neerslaan om een aanrijkingszone

te vormen. Deze levert mogelijks een rendabele concentratie aan


mineraal: die dan een erts wordt genoemd. Het is duidelijk dat de ijzeren hoed steeds de aandacht van mineralenprospectors zal trekken ! Uit primaire Sfaleriet en Arsenopyriet ontstaat Smithsoniet: ZnCO3 en Adamiet die, veel oplosbaarder dan ijzeroxiden, in de diepere lagen uit een verzadigde oplossing gaan uitkristalliseren en neerslaan op de wanden van uitgeloogde roestige massa’s. Uit deze aanrijkingszones, komen bijna alle tentoongestelde exemplaren: vooral uit de Halirion en de Sepierimijngangen van Agios Konstantinos (= Kamariza) Attika – Griekenland. De Zink-ionen zijn echter niet alleen in die ‘soep’. Een ganse reeks ionen vertonen dezelfde valentie en verschillen amper in ionenstraal, zodat een kation zink, koper, kobalt of nikkel als ze voorkomen in die buurt, even enthousiast in de molecule omarmd worden door de anionen AsO4 en OH om eenzelfde kristalrooster te vormen. Ze maken geen moleculair-chemisch (alhoewel §1*) onderscheid tussen al die neefjes. Deze ionenwisseling resulteren in éénzelfde mineraal (§2*) met een graad van ‘isomorphische menging’; daarom spreekt men van adamiet, cupro-adamiet, nikkeladamiet,

kobalto-adamiet,

mangano-adamiet:

chemische

varianten

van

eenzelfde

mineraal. De elektronen van deze ‘wissel-ionen’ (andere massa en lading) worden wel, door de lichtenergie (bij lichtabsorptie) op een verschillende energieschil getild, om terug te vallen, met emissie van licht met een ander golflengte; dus een andere kleur ! Hoe aluminium, met een andere valentie en groter verschil in ionen-straal zich in dat kristalrooster kan manoeuvreren, om aluminiumadamiet – dat overigens zeer zeldzaam is – te vormen, moet op een anders te verklaren mechanisme berusten … . §1* : Gezien koper bijna dezelfde ionendiameter (0,72A°) als zink (0,74A°) heeft past hij vlotter in het kristalrooster dan nikkel (0,65A°) en zal bij aanwezigheid van koper en nikkel, koper gemakkelijker worden opgenomen om cupro-adamiet te vormen. Er moet dus een situatie voorkomen, waarbij veel nikkel-ionen en weinig koper-ionen aanwezig zijn, opdat de vorming van nikkel-adamiet zou kunnen lukken. Dit is blijkbaar het geval in sommige gesteenten; bij Km 3, tussen Lavion en Kamariza, waar deze zeldzame variante (eerste beschrijving in 1975 !) wordt aangetroffen. De primaire sulfiden Milleriet NiS en Gersdorffiet : NiAsS leveren Nikkel en hetAsO4 ion voor Nikkel-adamiet en de daar beroemde Annabergiet. De typische Nikkel-adamiet is helder appelgroen en als de kleur donkerder wordt gaat het om nikkelbevattende cupro-adamiet op deze locatie. §2* : Tussen Adamien Zn2(AsO4)(OH) en Oliveniet Cu2(AsO4)(OH), twee verschillende mineralen bestaat een overgang van :


- helder zuiver zink-adamien Zn2(AsO4)(OH) met 56,8% gewicht Zn / 0 % Cu (ordegrootte op een specimen gemeten) naar : - lichtgele adamiet (Zn,Cu)2(AsO4)(OH) met 55,3% Zn / spoor % Cu - donkergele adamiet (Zn,Cu)2(AsO4)(OH) met 54,20% Zn / 2,8% Cu - lichtgroene adamiet (Zn,Cu)2(AsO4)(OH) met 52% Zn / 4,3% Cu / spoor Fe2+ - diepgroene cupro-adamiet (Zn,Cu)2(AsO4)(OH) met 31,7% Zn / 23,8% cu Om dan een ander mineraal te worden : Zinkoliveniet (Cu,Zn)2(AsO4)(OH) Oliveniet Cu2(AsO4)(OH) (*)met 13,8% Zn : 43,6% Cu Men is er echter nog niet volledig uit om de kristalroosterstructuur van beiden en het onderscheid te vatten. De vondst van aluminium-adamiet is een bijkomend probleem. De stijgende gehaltes aan koperionen schijnen duidelijk de kristalhabitus te beïnvloeden. Heldere en lichtgele adamiet vertoont meestal lange orthorhombische prisma’s. De diepgroene cupro-adamiet vertoont korte orthohombische prisma’s tot soms pseudooctaeders, die veelal bolvormige (rozetten) veellingen samenstellen. Ook nikkel-adamiet vertoont korte orthorhombische prisma’s. Cobalto-adamiet vertoont langere orthohombische prisma’s. (*) : Wat Calcium, daar overal aanwezig, erbij en we komen tot Conicalciet : CaCu(AsO4)OH … enz. . Waaiervormige rozetten, veellingen volgens twee verschillende assen, zandloperwormige bundels en cocarde-vorming met verschillende varianten; bv. helgroene Cupro-adamiet centraal in rozetten, gevormd door lange bleekgele orthorhombische prisma’s koperarme adamiet behoren tot de aantrekkelijkste exemplaren.


§3 : Een gans vergelijkbare paragenese wordt aangetroffen in Mapimi, Durango Mexico en Cap Garonne, Frankrijk. In Mapimi komen de grootste Adamiet kristallen voor en de mooiste cobalto-adamiet. De diepgroene Cupro-adamiet (1868 eerste beschrijving) (Zn,Cu)2(AsO4)(OH) vertoont wel de beste kleur in Lavrion. De lilaskleurige Cobalto-adamiet (1870) (Zn,CO)2(AsO4)(OH) komt voor in Mapimi en Cap Garonne en is uiterst zeldzaam in Lavrion. Lichtroze Mangano)adamiet (Zn,Mn)2(AsO4)(OH) komt voor in Lavrion. Een zeer verweerd exemplaar vond ik op aragoniet in een storthoop bij km 3. Op de kleur afgaande suggereerde het cobalto-adamiet. De analyse uitgevoerd door prof. R. Vochten trof geen Cobalt in de kristallen aan, wel in de aragoniet. De mogelijkheid zit er dus wel in ! Dit sluit aan bij de gegevens van Wendel (ref. 3) die bij analyse van de meeste dergelijke gekleurde vermeende cobalto-adamiet : bruin tot violette kleur of groenachtig met roze lilaskern vertonend, mangaan aantrof en geen Kobalt. Het driewaardige mangaan, let ionenstraal 0,66 A°, bepaalt waarschijnlijk de verkleuring. Enkel kristallen met roze lilaskern bevatten ook Kobalt. Een goed gedocumenteerde cobalt-adamiet vondst werd in 1997 gedaan op de grote halde van Kamariza, Lavrion - Griekenland. Nikkel-adamiet (1975) (Zn,Ni)2(AsO4)(OH) wordt uitsluitend in Lavrion en dan alleen bij km 3 van de baan Lavrion-Kmarira aangetroffen. Als Calcium wordt opgenomen wordt het nikkel-Austiniet : Ca(Zn,Ni)(As,Ni)(AsO4)OH, eveneens aangetroffen. Blauwe Aluminium-adamiet (1982) (Zn,Al)2(AsO4)(OH) wordt eveneens uitsluitend in Lavrion aangetroffen : in de Serpieri en de Christiana-mijnen. § 4 : De ionen-stralen van de besproken tweewaardige ionen : Zn2+ : 0,74 A° Cu2+ : 0,72 A° Co2+ : 0,72 A°


Ni2+ : 0,69 A° Twee ionen die moeilijk in de reeks passen en veel zeldzamer ‘ingebouwd’ zouden zijn: Mn3+ : 0,66 A° Al3+ : 0,51 A° § 5 : Tabellen met de gewichtsprocenten na chemische analyse : Tabel J. Heymann (Ref 2) :

Zn Adamiet : kleurloos Adamiet : gelig Adamiet : gelig-groen Adamiet : blauw-groen Adamiet : groen-geel Adamiet : donker-groen Aluminiumadamiet Oliveniet : langprismatisch Oliveniet : bolvormig Oliveniet : bladerig

CuO

Al2O3

FeO

56,80 55,30

Sporen

54,20

2,80

52,00

4,30

51,20

6,30

31,70

23,80

50,80

5,50

13,60

43,60

5,90

47,90

sporen

6,30

sporen

Enkele illustrerende elementen uit de Tabel G. Gebhard (Ref 1) :

Nikkeladamiet Appelgroen donkergroen Cobaltoadamiet Cap Garonne

Zn

Cu

Ni

Ca

Fe

Mg

Mn

Co

39,50

0,20

4,30

Sp.

0,50

0,10

-

27,80 Zn

16,00 Cu

1,80 Ni

1,30 (*) 0,20 Ca

Sp. Fe

Sp. Mg

Sp. Mn

Co

39,50

1,40

3,10

42,20

-

2,40

(*) Met wat meer Calcium is dan Nickel-Austiniet : Ca(Zn,Ni)(As04)OH ook niet ver uit de buurt !

Bibliografie : Ref 1 : Georg Gebhard – Reichsdorf 1983 Lapis Jg. 8 nr. 12 dec; p. 31, 32 Ref 2 : Jurgen Heymann – Fellbach 1982 Lapis Jg. 7 nr. 3; p. 26, 27


Ref 3 : Wendel p. 34 Lapis Jg. 24 nr. 7/8 jul/aug 1999

Ik betuig mijn dank aan Prof. R. Vochten voor de raadgevingen na het kritisch nalezen van de tekst. Opgesteld 24 april 2008 Perk – P. Van Wassenhove

Gelezen in de kranten. Nieuwe prehistorische giganten ontdekt in de Sahara Fossielenjagers die al ruim een maand het onherbergzame woestijnlandschap van de Sahara uitkammen, kunnen met voldoening terugblikken op hun expeditie en het paleontologische thuisfront verblijden met een paar mooie kerstgeschenken. Het team dat bestaat uit wetenschappers van de Universiteit van Portsmouth, paleontologen van het University College of Dublin (UCD) en deskundigen van de Marokkaanse universiteit Hassan II in Casablanca, hebben hoogstwaarschijnlijk twee nieuwe soorten ontdekt.

- Zo zouden sauropoden eruit gezien hebben. -

De paleontologen ontdekten een groot snaveldeel dat ooit toebehoorde een onbekende pterosauriër. Deze vliegende reptielen heersten van 200 tot 65 miljoen jaar over het


voorhistorische luchtruim en kwamen net als hedendaagse vogels voor in allerlei verschillende soorten en maten. De expeditieleden ontdekten verder nog een bot van ruim een meter lang dat eens deel uitmaakte van het gigantische skelet van een 20 meter lange sauropode. Dit waren de bekende plantenetende dino’s met de karakteristieke lange nek, de grootste landdieren die ooit op onze planeet hebben rondgelopen. Volgens expeditieleider Nazir Ibrahim is de vondst van twee verschillende, waarschijnlijk nog onontdekte soorten tijdens één expeditie dan ook een opmerkelijke en zeldzame gebeurtenis. Met name de vondst van een grote planteneter in deze regio is allesbehalve alledaags, aangezien resten van dergelijke dinosauriërs zelden worden gevonden in de woestijngebieden van Arabisch Noord-Afrika. Ook de vondst van de pterosaurussnavel is een prettige verassing, zeker omdat van het lichte en breekbare skelet van deze vliegende reptielen doorgaans alleen gefragmenteerde botresten of tanden worden gevonden. Voordat de wetenschappers eindelijk van hun welverdiende beloning mochten genieten, moesten ze wel eerst de nodige ontberingen doorstaan, ontberingen die de expeditie af en toe het karakter gaven van een epische queeste naar een nog onontdekte paleontologische Heilige Graal. Een zware autoreis door de Atlas, zandstormen en overstromingen, allemaal beproevingen die de expeditieleden moesten doorstaan op hun zoektocht naar felbegeerde botten die nieuwe informatie opleveren over het leven in prehistorisch Noord-Afrika. Zo zorgde hevige regenval er bijvoorbeeld voor dat het gezelschap 4 dagen lang het contact met de buitenwereld verloor en bijna het zo gekoesterde bot van de grote planteter verloor. “Op een bepaald moment vroegen we ons af of we wel in staat zouden zijn om met het bot in ons bezit de woestijn te verlaten, maar we konden niet opgeven en toelaten dat als ons werk voor niets zou zijn geweest. Het heeft ons 5 dagen gekost om het bot uit te graven en de berg af te krijgen, maar helaas bleek dit niet het laatste probleem te zijn waarmee we te maken zouden krijgen.”, aldus Ibrahim Het extra gewicht van het grote bot zorgde er namelijk voor dat de Landrover van het team regelmatig wegzakte in het diepe zand waardoor de terugtocht traag en moeizaam verliep. Naast de eerder beschreven en baanbrekende vondsten, stuitte het team verder ook nog op diverse dinosaurustanden, voetstappen, resten van prehistorische krokodillen en een aantal nieuwe vissoorten. Deze vondsten laten zien dat de Sahara miljoenen jaren geleden een waar tropisch paradijs was, een beeld dat lijnrecht tegenover onze voorstelling van de Sahara als een immense, onherbergzame zandbak staat. Bron : Internet


fossiel in de schijnwerper Naam :

Zee-egelnest : Hemipneustes striatrradiatus LESKE, 1778

Vindplaats :

Eben-Emael

Periode :

Krijt (Maastrichtiaan)

Voorkomen :

Niet zelden in Maastrichtiaan-lagen. ‘Nesten’ zijn eerder zeldzaam. Voorkomend in Europa, N-Afrika, India, Madagaskar

Verzameling :

Pierrot Tits (collectie nr. E038)

-------------------------------------------------Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn artikels.


----------------------------------------------------------------------------------------------------------------INSCHRIJVINGSFORMULIER Datum : .…/.…/….

Naam : ……………………………………………………………….…….. Voornaam : …………………………………………………………………….. Straat : ……………………………………………… nr : …… bus : .….… Gemeente : ……………………………………………………………………... Tel : ………………………… e-mail : ….………………………….…….. Interesse :

- Algemene geologie - Mineralogie - Petrologie

O O O

- Paleontologie - Bodemkunde - Andere O

O O

Lidgeld van 01 sept. tot 31 aug. :

- gewoon lid : 18 €/jaar (per bijkomend lid van hetzelfde gezin : + 5€/jaar - steunend lid : 25 €/jaar - Jeugd (- 16 jaar) : 15 €/jaar Het bedrag van de verplichte verzekering is hierin inbegrepen. Te storten op rekening nr : 235-0433721-46 op naam van :

Geologische Vereniging van Limburg, Kruisheideweg 32, B – 3520 Zonhoven

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

deelnameformulier zoektochten Geologische Vereniging Limburg : 2009 Ondertekende verklaart zich akkoord met het zoektochtreglement van de Geologische Vereniging Limburg en zal er zich naar gedragen tijdens de verschillende uitstappen van het jaar 2009. Het betreden van groeves of ontsluitingen gebeurt volledig op eigen risico. De Geologische Vereniging Limburg en/of eigenaars van groeves en ontsluitingen kunnen onder geen enkel beding verantwoordelijk gesteld worden voor eventuele ongevallen ! Ondergetekende verklaart tevens volledig in orde te zijn met zijn of haar persoonlijke familiale verzekeringspolis. Dit formulier af te geven op de dag van de zoektocht aan de excursieleider.

ZOEKTOCHT:……………………………………………………………DATUM :………………………….

Lid

Verantwoordelijk ouder

Voogd

Familielid

HANDTEKENING :

Naam en voornaam : ……………………………………………………………………………………… Adres : …………………………………………………………………………………………………….. Postcode en woonplaats : …………………………………………………………………………………. Telefoon : ……………………………………………….. Naam en leeftijd 1e kind (*) : ……………………………………………………………………………… Naam en leeftijd 2e kind (*) : ……………………………………………………………………………… (*) naam en leeftijd van het kind invullen indien U als ouder, voogd of familielid verantwoordelijk bent voor personen jonger dan 14 jaar.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Interesse … ? Aarzel Aarzel niet en neem contact met het bestuur. Alvast bedankt !


april 2009

Recommend Documents