juni 2014 I 02/2014 P 206097 | Afgiftekantoor Brussel X
TIJDSCHRIFT van de BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA
EFFECTEN VAN PASSIEF ROKEN OP KINDEREN
Edito Prof Em. P. Block
Rijdt u straks met de auto naar uw vakantiebestemming, met uw kinderen erbij? Als dat zo is en u bovendien rookt, dan zult u allicht belangstelling hebben voor de resultaten van twee onderzoeken, in Australië en Finland, die in maart 2014 werden gepubliceerd in het Eur. Heart Journal. Wat blijkt daar immers uit? Dat kinderen van twee rokende ouders wanneer ze de volwassen leeftijd bereiken, onomkeerbare schade vertonen aan hun slagaderwanden: die lijken namelijk drie jaar ‘ouder’ dan de slagaderwand van kinderen met ouders die niet roken. Als men daarnaast weet dat heel wat kinderen te zwaar zijn en dat een in Texas uitgevoerd onderzoek aantoont dat het LDL-cholesterolgehalte bij een derde van de kinderen op het randje of te hoog is, dan beseft men dat we
EDITO Effecten van passief roken op kinderen
inhoud
1 2
medisch artikel Melk, melkproducten en cardiovasculaire gezondheid
het hebben over een sterk toegenomen cardiovasculair risico. Kinderen van drie tot elf jaar nemen twee keer zoveel nicotine op als niet-rokende volwassenen die aan sigarettenrook worden blootgesteld – waarschijnlijk omdat kinderen een hoger ademhalingsritHet is bekend dat kinderen in vergelijking met volwassenen meer blootstaan aan passief roken me hebben. Het was al geweten dat passief roken het pad effent voor astma en otitis serosa (oorontsteking met effusie). Niet te onderschatten is de invloed van moeders die roken: tijdens de zwangerschap dringen toxische stoffen uit geïnhaleerde rook door in het bloed van de foetus, na de geboorte blijft het contact tussen baby en rokende moeder nauw. Besluit: rook niet. Kunt u het niet laten, rook dan in elk geval niet als er kinderen bij zijn en al helemaal niet in kleine ruimten, zoals in de auto. ||
4 4
Goed om te weten
ECHO’S
6 8
techniek Nanotechnologie vraag/antwoord
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 2
Melk, melkproducten en cardiovasculaire gezondheid Men hoort nogal veel beweren over vermeende heilzaamheid en/of gevaren voor de gezondheid verbonden aan het verbruik van melkproducten. Het is dan ook erg moeilijk zich een mening te vormen op grond van wetenschappelijke en door feiten bevestigde vaststellingen. Deskundigen van de Belgische Cardiologische Liga* hebben daarom onlangs hun standpunt geformuleerd over het verband tussen verbruik van melkproducten en cardiovasculaire gezondheid. We hebben het hieronder in een leesbare vorm gegoten. Al een jaar of dertig gold de overtuiging dat het volstaat verzadigde vetzuren in de voeding te mijden om te voorkomen dat men te veel (slechte) cholesterol krijgt en dat die zich in de bloedvaten gaat opstapelen. Verzadigde vetzuren zijn onder meer afkomstig uit dierlijke vetten en daarom bepalen alle aanbevelingen voor een gezonde voeding die harten vaataandoeningen kan helpen te voorkomen, dat men rood vlees, boter, room enz. binnen de perken moet houden, net als gefrituurd eten, gerechten die zwemmen in saus en snacks. In combinatie met andere voedingsmaatregelen (vijf porties fruit en groente per dag, meer vis, olijfolie enz.), zoals dat bijvoorbeeld het geval is in de mediterrane manier van eten, hebben die aanbevelingen hun doeltreffendheid bewezen als het over preventie van hart- en vaatziekten gaat, niet alleen bij gezonde mensen maar ook bij mensen die gebukt gaan onder risicofactoren. Maar de jongste jaren is de kennis omtrent mechanismen die een rol spelen bij een teveel aan cholesterol toegenomen en samen met de resultaten van talrijke onderzoeken bij mensen heeft dat geleid tot een verfijning van de aanbevelingen. Men weet nu bijvoorbeeld dat niet alle verzadigde vetzuren over één kam te scheren zijn en dat ook een te klein aandeel van vetten in de voeding heel nadelig kan zijn voor de gezondheid. En hoe zit dat dan met melkproducten? Melkproducten omvatten alle soorten melk, gefermenteerde melk, yoghurt en kaas. Ze bevatten in hoofdzaak verzadigde vetten, maar de hoeveelheid vet in deze producten blijft al bij al uiterst klein: 3 à 4 % vetten in volle melk en yoghurt, minder dan 1% in de afgeroomde versies. Om de aanvoer van vetten uit voeding beperkt te houden krijgen mensen
Hart & Slagaders
Tijdschrift van de Belgische Cardiologische Liga Erevoorzitter : M. Jean-Pierre Willaert Voorzitter-Algemeen directeur : Dr Freddy Van de Casseye Afgevaardigd Beheerder : M. Thierry Pierard
Wetenschappelijke raad : Dr Luc Missault (AZ Sint-Jan, Brugge), voorzitter Prof. Dr. G. De Backer (UGent) Dr. J. De Smedt Prof. Dr. L. Pierard (ULg) Prof. Dr. D. Schoors (VUB) Prof. Dr. J.L. Vandenbossche (ULB) Prof. Dr. F. Van de Werf (KUL) Prof. Dr. J.L. Vanoverschelde (UCL) Prof. Dr. C. Vrints (UA)
Medisch artikel
met een teveel aan cholesterol en/of overgewicht doorgaans de raad de voorkeur te geven aan magere (afgeroomde of half afgeroomde) melkproducten. Integendeel zelfs, want er zijn onderzoeken bij waaruit blijkt dat voeding met melkproducten een gunstig effect heeft op het voorkomen van cardiovasculaire accidenten: zo heeft een meta-
Maar wat hun mogelijk effect op het cardiovasculair risico betreft, hebben onderzoeken aangetoond dat er aan het verbruik van melkproducten geen negatieve invloed verbonden is op het gevaar voor hart- en vaatziekten of kransslagaderaandoeningen analyse van 17 onderzoeken, waarbij in totaal 611 000 mensen betrokken waren, bevestigd dat het verbruik van drie melkproducten per dag gepaard ging met vermindering van het globaal cardiovasculair risico met 18% (1). Dat gunstig effect van melkproducten werd bevestigd bij mensen die tegelijk te veel cholesterol, te veel buikvet en diabetes hebben en bijgevolg bijzonder veel risico lopen.
Besluit: kijkt men naar de gevolgen van levensmiddelen zoals ze in de realiteit worden verbruikt, dan blijkt dat melkproducten in combinatie met een gezonde en evenwichtige voeding niet alleen bijdragen tot een goede cardiovasculaire gezondheid maar ook tot een verlaging van het globaal cardiovasculair risico.
Zijn melkproducten aanbevolen voor de gezondheid? De samenstelling van melkproducten is heel gevarieerd. Het gaat om een belangrijke bron van onontbeerlijke elementen zoals calcium, fosfor, jodium, vitaminen, eiwitten en zelfs levende fermenten, die gunstig inwerken op meerdere niveaus. Binnen een voeding met voldoende afwisseling draagt het verbruik
Redactiecomité : Dr Jean-Claude Lemaire Dr Luc Missault Prof. Em. Christian Brohet Prof. Em. Pierre Block Prof. Em. D.L. Clement Dr Freddy Van de Casseye Cécile Gasparri Verantwoordelijke uitgever : Dr Freddy Van de Casseye Elyzeese-Veldenstraat 63 1050 Brussel
Jaarabonnement : 15 Eur BE73 0012 0738 4460 Giften vanaf 40 Eur (fiscaal aftrekbaar) : BE80 0010 6651 3077 Cette revue paraît également en français («Coeur & Artères») De Belgische Cardiologische Liga is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de publiciteiten.
Belgische Cardiologische Liga Elyzeese-Veldenstraat 63 1050 Brussel Tel.: 02/649 85 37 Fax: 02/649 28 28
[email protected]
www.cardiologischeliga.be Alle reproductierechten voorbehouden.
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 3
Medisch artikel van melkproducten ertoe bij dat men de aanbevolen hoeveelheden voedingsstoffen haalt. Daarom raden heel wat gezondheidsinstanties aan twee tot drie porties melkproducten op te nemen in de dagelijkse voeding en daarbij af te wisselen tussen melk, yoghurt, kaas enz. Het advies van de Belgische Cardiologische Liga Globaal genomen is er geen enkel wetenschappelijk en op feiten gebaseerd gegeven dat een negatieve invloed van melkproducten op de gezondheid
Coeur et artères_Public_NL_2014-04-28[vectorisé].pdf 1 28/04/2014 10:34:42
van hart en bloedvaten aantoont. Integendeel, het zijn producten waarvan redelijkerwijs een gunstig effect te verwachten is bij mensen met een hoog cardiovasculair risico. Nu er hier en daar alarmerende boodschappen opduiken om melkproducten aan de kant te schuiven, kan het geen kwaad te herinneren aan de gunstige weerslag van het verbruik van melkproducten op de aanvoer van voedingsstoffen in het algemeen. Twee à drie porties melkproducten per dag verbruiken, zoals aanbevolen door tal van gezondheidsinstanties, lijkt perfect verenigbaar met het vrijwaren van de gezondheid van hart en bloedvaten en blijft een perfect verdedigbare doelstelling inzake voeding. || (1) Soedamah-Muthu SS & al., The American Journal of Clinical Nutrition, 2011; 93(1): 158-71 * De Belgische Cardiologische Liga mandateerde een groep van deskundigen om een consensus uit te werken over de kwestie melkproducten en gezondheid van hart en bloedvaten. De groep bestaat uit: • Professor Jean-Michel Lecerf (Institut Pasteur, Lille) • Professor Ernst Rietzschel (Universiteit Gent) • Professor emeritus Christian Brohet (UCL) • Nicolas Guggenbühl (Institut Paul Lambin – Haute Ecole Léonard de Vinci, Brussel)
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 4
Goed om te weten Dr Jean-Claude Lemaire
Voor een langer leven na een hartinfarct Vezelrijke voeding beschermt tegen kransslagaderaandoeningen, maar dat is niet alles… Een recent onderzoek (S Li et al. BMJ 2014;348:g2659) heeft aangetoond dat mensen van wie de voeding rijk is aan graanvezels en die toch een infarct krijgen, langer leven na die hartaanval. Over een periode van negen jaar neemt de kans dat ze overlijden met een kwart af in vergelijking met mensen van wie de voeding weinig dergelijke vezels omvat. Over dezelfde periode, zo wisten de onderzoekers te berekenen, gaat elke bijkomende 10 gram van die vezels gepaard met een vermindering van de overlijdenskans met 15%. Mocht u dus nog een reden zoeken om nooit het ontbijt over te slaan en er altijd vezelrijke graanproducten bij te eten… Ter herinnering: de aanbevolen minimumdosis per dag is 25 gram vezels voor vrouwen en 40 voor mannen, maar dat zijn drempels die we lang niet halen.
ernstige zwaarlijvigheid bedraagt bijna 50% voor vrouwen die op 25 jaar zwaarlijvig zijn (en minder dan 5% voor degene die op die leeftijd een normaal lichaamsgewicht hebben). Maar de interessantste ontdekking van dit onderzoek is dat afslanken, ongeacht het lichaamsgewicht en de duur van de zwaarlijvigheid, altijd een middel blijft om het cardiovasculair en metabool risico te verkleinen. Het kan maar gezegd zijn!
Kilo’s te veel bij jonge mensen zijn allesbehalve onschuldig De body mass index of BMI is de waarde die u krijgt door het lichaamsgewicht in kilogram te delen door de lichaamslengte in meter tot de tweede macht. Op basis daarvan staat een BMI < 25 voor een normaal gewicht, overgewicht komt overeen met een BMI tussen 25 en 29,9 en de drie graden van zwaarlijvigheid met een BMI van respectievelijk 30 tot 34,9, dan 35 tot 39,9 en ≥ 40. Uit de gegevens van een uitgebreide gezondheidsenquête in de Verenigde Staten (JB Dowd & A Zajacova. Am J Prev Med. June 2014) blijkt dat een zwaarlijvige man (BMI ≥ 30) op 25-jarige leeftijd één kans op vier heeft uiterst zwaarlijvig (BMI ≥ 40) te zullen zijn na 35 jaar, terwijl die kans bij 25-jarige mannen met een normaal lichaamsgewicht slechts 1 op 1000 bedraagt. Voor vrouwen ziet het er nog alarmerender uit: de waarschijnlijkheid van zeer
Een gezonde geest in een gezond lichaam In goede fysieke conditie blijven is beslist een uitstekend middel om hart en bloedvaten gezond te houden, maar het is ook een manier om uw geheugen op peil te houden. Hoe slechter uw fysieke conditie, des te minder goed onthoudt u informatie – zo blijkt uit een onderzoek bij studenten die verondersteld werden in goede gezondheid te verkeren (MB Pontifex et al. Cogn Affect Behav Neurosci. Epub 2014 Mar 4). Moraal: bewegen is een weldaad voor uw lichaam, uw hart én uw hersenen. Nog maar eens een bewijs dat lichaamsbeweging een voortreffelijk ‘geneesmiddel’ is.||
Echo’s 25h Réanimation Namur: weddenschap gewonnen! Een woordje van dank voor de brandweerlui van Namen, die we graag voor het voetlicht plaatsen. Zij organiseerden voor de tweede keer 25h Réanimation, bedoeld om zoveel mogelijk deelnemers een opleiding hartmassage te geven. Met dit evenement leren zij op een ludieke manier honderden mensen wat ze kunnen doen om andere mensen het leven te redden. Dankzij dit soort acties, op kleine of grote schaal, zullen we erin slagen de mentaliteit tot meer handelingsbereidheid te laten evolueren om op die manier het aantal overlijdens door een hartstilstand op een openbare plaats terug te dringen. Bravo dus, nogmaals.
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 5
Echo’s Plechtigheid HartRidders* * Even aan herinneren: bedoeling van dit evenement is de schijnwerpers richten op enerzijds mensen die een onbekende, een vriend, een buur van een hartstilstand hebben gered door de eerste hulp toe te dienen (de 112 bellen en/of hartmassage uitvoeren en/of een defibrillator gebruiken) en anderzijds mensen die dankzij dergelijk optreden aan de dood ontsnapten.
Op een zonnige dag in maart ontvingen we de HartRidders om hen vanwege hun heldhaftig gedrag in de bloemen te zetten. In een gezellige en ontspannen sfeer maakten we kennis met al deze mensen die ons al wisten te raken met de schriftelijke getuigenissen die zij ons toestuurden. De redders blijven bescheiden, zien zichzelf eigenlijk niet als helden maar beschouwen hun handelwijze als een spontane, natuurlijke reflex. De heer Samuel Fernandez redde een 16-jarig meisje van een hartstilstand in een zwembad
Blaise Degueldre & Laurent Debecq
Jacques George
en hoopt dat andere mensen op dezelfde manier zouden reageren wanneer hemzelf of iemand van zijn gezin hetzelfde zou overkomen. Precies via dergelijke getuigenissen hoopt de Liga de vrees voor een dergelijk ingrijpen weg te nemen en iedereen over de streep te trekken om in dergelijke situaties te reageren en iets te ondernemen. Gered worden van een hartstilstand is soms een gebeurtenis die mensen ertoe aanzet om hun manier van leven om te gooien. Nadine Stoffelen werd enkele maanden geleden gered na een hartstilstand en ging zich daardoor vragen stellen bij haar levensstijl: ze besloot te stoppen met roken en gezonder te gaan eten. Andere mensen besloten ogenblikkelijk zélf een hartreanimatiecursus te volgen.
Hugo Vermeire & Ghislaine Froeyen
In het intieme kader van het knusse auditorium volgden de duo’s, trio’s en groepen elkaar op om hun verhaal en hun ervaring te delen en om dankbetuigingen uit te wisselen. Meer dan tastbaar werden de emoties toen sommigen zich lieten gaan – een vader tegenover zijn dochter, iemand tegenover een jarenlange collega… Alle verhalen verschillen, maar de gelukkige afloop is een punt dat ze gemeen hebben. Vrienden, collega’s, leden van eenzelfde gezin maar ook wildvreemden: sommige redders en geredden kenden elkaar voordien niet, maar hebben nu een band dankzij hun gemeenschappelijk verhaal. Eddy Merckx, peter van het evenement en met een hart voor deze kwestie, was aanwezig om al deze nobele Ridders persoonlijk geluk te wensen. ||
Damien Ovart, Nadine Stoffelen & haar kinderen
Leo Ryssaert & zoon, Frans Devolder
Jacky Colson & June Fraiture
Nadine Stoffelen, 48 jaar, woont een voetbalmatch van haar zoon bij wanneer ze flauwvalt. Gelukkig is daar ook Damien Ovart, trainer en vertrouwd met EHBO, die meteen de situatie in handen neemt door met hartmassage te beginnen en de defibrillator van de club te gebruiken. Nadines kinderen, die erbij staan toen hun moeder werd gered, beleven die dag de schrik van hun leven. Kevin Soenens is buschauffeur. Tijdens zijn dienst ziet hij op een parkeerterrein een wagen gevaarlijk zigzaggen, met kinderen aan boord. Hij aarzelt niet en slaagt erin het voertuig tot stilstand te brengen met de hulp van de passagier. Bestuurster Dorine Coone, heeft het bewustzijn verloren. Toevallig heeft ook Stijn Van Craeynest, alles gezien. Ook hij snelt ter hulp. Samen passen ze hartmassage toe zolang de hulpdiensten er niet zijn. Kevin Soenens is zowaar ontroerd wanneer een van de ambulanciers hem feliciteert voor zijn optreden. Schijn bedriegt: superhelden zijn overal en bereid om tot daden over te gaan! Onderschat ook uzelf niet, want misschien bent u wel zo’n held…
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 6
Echo’s June Fraiture, 16 jaar, valt midden in een les van haar stoel. Haar leraar Jacky Colson, reageert zonder aarzelen en past hartmassage toe in afwachting van de komst van de hulpdiensten. Zijn optreden heeft alle vitale functies in stand gehouden zodat onomkeerbare gevolgen zijn vermeden. Junes moeder weet geen blijf met haar dankbaarheid voor de leraar, de enige in de instelling die vertrouwd bleek met de levensreddende handelingen. Jacques George woont eveneens een voetbalwedstrijd bij wanneer hij een 14-jarige speler in elkaar ziet zakken. Ogenblikkelijk komt op het veld een heus teamwork tot stand: de ene belt het nummer 112, de andere haalt de defibrillator terwijl meneer George hartmassage toedient. Er worden met de defibrillator meerdere schokken toegediend alvorens het hart van de speler weer gaat kloppen.
Marc & Martine Martens
Samuel Fernandez
Laurent Debecq verbijt de felle pijn in zijn borst en gaat toch maar naar zijn werk. Gelukkig werkt hij in een ziekenhuis en heeft zijn collega Blaise Degueldre onmiddellijk de ernst van de situatie door. Hij past hartmassage toe tot een team van intensive care het van hem overneemt. De jarenlange vriendschap tussen beide heren wordt hierdoor nog verdiept.
Raymond Bruyninckx
Ulrich Smet & zijn dochter
Anja Vanderkelen staat tussen het publiek tijdens het Criterium van Aalst. Iets verderop ziet ze een groepje mensen rond een man die op de grond ligt. Ze snelt erheen, vindt bij de man geen teken van leven meer en gaat met de hulp van een vriend, Peter Van Snick, aan de slag: hartmassage toedienen tot een ziekenwagen aankomt. Slachtoffer Luc Germanes is nu gezond en wel, dankzij deze twee mensen die iets durfden te doen.
Anja Vanderkelen, Luc Germanes, Peter Van Snick
Pierre Coffé & de brandweer van Asse
Kevin Soenens, Stijn Van Craeynest & Dorine Coone
Ghislaine Froeyen werd van een hartstilstand gered door haar man, Hugo Vermeire die mond-opmondademhaling toepaste tot de hulpdiensten het van hem overnamen. Raymond Bruyninckx had van het examen bij Selor veel verwacht, maar niet dat hij een leven zou redden! En toch was hij die dag de enige die durfde in te grijpen en daardoor het leven wist te redden van iemand die eveneens examen kwam afleggen. Pierre Coffé is landbouwer. Die bewuste dag zit hij, getroffen door een hartstilstand, gekneld tussen zijn tractor en een boom. Dankzij de snelle tussenkomst van de brandweer van Asse is de heer Coffé nog altijd onder ons. Marc Martens voelt zich al van ‘s morgens niet goed en verwittigt zijn vrouw. Samen met hun zoon rijdt ze hem naar de dichtstbijzijnde spoeddienst. Onderweg krijgt meneer Martens een hartstilstand. Zijn echtgenote stopt de auto en gaat meteen tot hartmassage over tot de hulpdiensten ter plaatse zijn. Tijdens een scoutskamp belt de leiding naar de ouders van de 13-jarige Celine Smet, die zich onwel voelt. Ter plaatse aangekomen begint haar vader met hartmassage tot de hulpdiensten er ook zijn. Pas later zal hij beseffen dat hij een leven heeft gered: dat van zijn dochter.
Leo Ryssaert heeft een moedige buurman, Frans Devolder, en dat is zijn geluk geweest: meer dan drie kwartier lang verrichtte hij hartmassage terwijl de familie van meneer Ryssaert machteloos toekijkt, ondersteboven door het gebeuren. Sedertdien draagt meneer Ryssaert een inwendige defibrillator en zijn zoon ook, want die lijdt aan een genetische hartkwaal. Het gezin Ryssaert is de buurman bijzonder erkentelijk voor zijn krachtdadig optreden.
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 7
Becel pro.activ Délice.
Je cholesterol verlagen was nog nooit zo lekker. Het is wetenschappelijk bewezen dat Becel pro.activ je cholesterol actief verlaagt met 7 tot 10%. Dankzij de volle en romige smaak van Becel pro.activ Délice, kan je nu ook lekker en smaakvol je cholesterol verlagen.
www.verlaagcholesterol.be
Becel pro.activ bevat plantensterolen. De inname van 1,5 - 2,4 gram plantensterolen per dag kan het bloedcholesterol met 7% tot 10% verlagen na 2 tot 3 weken. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor voor de ontwikkeling van hart- en vaatziekten.
TIJDSCHRIFT VAN DE BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA 8
Nanotechnologie toepassingen in de cardiologie
Techniek Prof. Em. Pierre Block
Laten we om te beginnen een paar termen definiëren. Een nanoparticule is een uiterst fijn deeltje: de diameter bedraagt minder dan 1 nm (nanometer) of 10 tot de –9de. Dat zit in de buurt van het formaat van een molecule en is dus een stuk kleiner dan de grootte van een menselijke cel. Nanodeeltjes dringen de cellen vlot binnen en kunnen daar inwerken op de bestanddelen van de cel; precies dàt opent perspectieven wat de toepassing ervan in de menswetenschappen betreft, maar het verklaart ook waarom ze zo toxisch kunnen zijn – denk maar aan de fijne stofdeeltjes als gevolg van de verbranding van diesel. Nanowetenschap en nanotechnologie hebben betrekking op het onderzoek, het produceren en hanteren van nanodeeltjes, bijvoorbeeld voor geneeskundige toepassingen. Perspectieven voor het gebruik van nanodeeltjes in de cardiologie. Het is bekend dat atherosclerose net als kanker op ‘nanoniveau’ binnen cellen begint. Er is onderzoek aan de gang om te trachten de aandoening te diagnosticeren en te behandelen in die nanofase, dus in een zeer vroeg stadium en door geneesmiddelen exact naar die plaatsen te brengen waar ze moeten werken, zodat ze doeltreffender worden en minder bijwerkingen opleveren. Zo onderzoekt een team aan de universiteit van Washington bij ratten de mogelijkheid om fumagilline rechtstreeks toe te dienen in atheroscleroseplaque die zich nog aan
het vormen is. Fumagilline remt de groei af van de uiterst kleine bloedvaatjes die een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de plaque. Jammer genoeg zijn aan dit middel aanzienlijke neurologische bijwerkingen verbonden. Maar door het te fixeren op nanodeeltjes zodat het rechtstreeks binnen de plaque kan vrijkomen, kan men de dosis 50.000 keer kleiner houden terwijl 60 tot 80% van het afremmend effect behouden blijft. Het MIT (Massachusetts Institute of Technology in Boston) ontwikkelt een techniek om te beletten dat littekenweefsel gaat woekeren rond stents die in vernauwde kransslagaders zijn ingebracht zodat die opnieuw wijd genoeg worden om bloed door te laten (zie artikel over stents: H&S april 2008); de techniek gebruikt nanodeeltjes om middelen tegen weefselwoekering rechtstreeks in de beschadigde cellen te brengen. Met nanotechnologie is ook de productie van nieuwe metaaloppervlakken mogelijk die rechtstreeks inwerken op de celvorming en de nood aan bepaalde geneesmiddelen uitschakelen. Andere onderzoekers bestuderen of het mogelijk is nanodeeltjes in te zetten om stamcellen te merken (zie artikel over stamcellen: H&S 2012/1), zodat men na injectie van die cellen kan volgen waar ze zich bevinden en hoe ze evolueren binnen de beschadigde hartspier die men zou willen ‘regenereren’, bijvoorbeeld na een hartinfarct. Het is een totaal nieuw onderzoeksdomein, in volle ontwikkeling en bijzonder veelbelovend.
Vragen – Antwoorden Prof. Em. P. Block
Kan het nemen van een dagelijkse dosis aspirine leiden tot vorming van maculadegeneratie van de ogen ? Een eenzijdig antwoord moet vermeden worden. Verschillende aspecten moeten inderdaad onderzocht worden. Zoals bijna altijd in de geneeskunde moet rekening gehouden worden met de ratio kosten/baten, d.w.z. wat men enerzijds wint met te behandelen (geneesmiddelen, ingreep) en anderzijds met het risico op verwikkelingen als gevolg van de behandeling. Meestal worden de neveneffecten van een behandeling maar (zeer) langzaam ontdekt en neemt het jaren, soms zelfs tientallen jaren in beslag, alvorens men ervan bewust wordt, tenminste wanneer ze onfrekwent voorkomen. We weten sinds lang dat aspirine maagzweren en bloedingen kunnen veroorzaken, zelfs in lage dosis. Het is echter maar heel recent dat men meer
aandacht is gaan besteden aan het effect van aspirine op het netvlies. De eerste studies leverden geen concluderende resultaten. Het was wachten tot 2013 en de publicatie in JAMA van een prospectieve studie op 2390 deelnemers, waarvan 237 behandeld met aspirine, om een nadelig effect van dit geneesmiddel op het netvlies te vermoeden met een duidelijke toename van de exsudatieve vorm van leeftijdsgebonden maculadegeneratie (in 9,3% bij de personen die aspirine namen tegen 3,7% bij de anderen, dit na 15 jaar behandeling). We moeten er echter van bewust zijn dat deze gevaarlijke vorm van maculadegeneratie (gevaar voor blindheid) onfrekwent is. Ze vertegenwoordigt slechts 20% van alle vormen, waarvan de prevalentie 8% is op de leeftijd van 50 jaar, hetzij een risico van ernstige vorm van 0,25%. Weliswaar stijgt dit risico tot 5% boven de leeftijd van 75
www.cardiologischeliga.be
jaar. Sommige mensen lopen een groter gevaar om maculadegeneratie te ontwikkelen, namelijk de grote rokers, mensen met te hoge bloeddruk, ... Er zou bovendien een familiale (genetische) predispositie bestaan. Bij het voorschrijven van aspirine, zelfs in lage dosis, moet daarom rekening gehouden worden met de voordelen (voorkomen van een cardiovasculair accident bij personen met een verhoogd cardiovaculair risico) t.o.v. de soms gevaarlijke neveneffecten. Om die reden, zal men enkel aspirine in lage dosis voorschrijven aan personen met een duidelijk verhoogd cardiovasculair risicoprofiel (in het kader van secundaire preventie). Op basis van deze zeer recente publicatie, vind ik het echter aanbevolen om eerst de mening van een oogspecialist te vragen, en kan een periodisch (jaarlijks?) oogonderzoek waarschijnlijk ook aanbevolen zijn. ||
