Anorexia Nervosa bij kinderen en adolescenten
Ilse Van Steen – psychiatrisch verpleegkundige Els Engels – voedingsdeskundige/diëtiste
UKJA-ZNA Middelheim
Overzicht - Multidisciplinair team/samenwerken. -
Anorexia nervosa
* DSM V * lichamelijke, gedragsmatige, psychische en sociale signalen * residentieel programma * voedingsadvies
Ons multidisciplinaire team kind/jongere
broers/zussen
school (groot)ouders
kind/jongere verpleegkundige kinderarts
kinder- en jeugdpsychiater
psycholoog psychomotore therapeut voedingsdeskundige/ diëtiste
3
Anorexia Nervosa
DSM-V criteria AN -
-
-
Het beperken van de energie-inname ten opzichte van de energiebehoefte, resulterend in een significant te laag lichaamsgewicht voor de leeftijd, de sekse, de groeicurve en de lichamelijke gezondheid. Een intense vrees om aan te komen of dik te worden. Een stoornis in de manier waarop de betrokkene zijn of haar lichaamsgewicht of lichaamsvorm ervaart.
DSM V criteria 2 types •
•
Restrictieve type : de echte vasters, vertonen geen compenseergedrag en meestal overmatige lichaamsbeweging.
Eetbuien/purgerende type : Eetbuien of purgeergedrag. (Zelf opgewekt braken, misbruik van laxeermiddelen en diuretica).
6
Kwetsbare Factoren
Biologische factoren
Psychologische factoren
Genetische Biochemische Lichamelijke
Sociaalculturele factoren Gezinskenmerken Andere sociaal-culturele factoren
Gevoelens Gedachten Vaardigheden Ervaringen
Lichamelijke signalen (1) > Vertraging metabolisme Koude handen, voeten.
Moe. Tragere hartslag. Lagere bloeddruk. > Hart Afname van de hartspiermassa.
Kleppen werken minder goed. Vochtuitstorting rond het hart. Plots overlijden. 8
Lichamelijke signalen (2) > Hersenen
Minder serotonine aanwezig: depressie, angst, dwang. Concentratieproblemen. Afname van hersenvolume. In– en doorslaapstoornissen.
9
Lichamelijke signalen (3) > Hormonaal Wegvallen van menstruatie of niet op gang komen van menstruatie / niet laten misleiden door pilgebruik! Later > vruchtbaarheidsproblemen. Groeiachterstand. Schildklierproblemen.
10
AN lichamelijke symptomen anorexia nervosa is de meest
dodelijke psychiatrische ziekte
5 à 10% van personen met AN overlijdt hieraan. (2/3 door ondervoeding – 1/3 door suïcide)
11
ijsberg van eetstoornis eetpatroon lich. gevaar verstoord denken
LICHAAMSBEELD verstoord of ontevreden IK zelfwaarde eigen identiteit zelfbeeld
SOCIAAL relaties met familie en vrienden
De “TOP” wat we zien, horen en op reageren
Gedragsmatige signalen Teveel of juist te weinig of niet eten.
Eenzijdig eten. Rigide gedragspatronen. Maaltijden overslaan “geen trek”. Voortdurend praten over eten en veel bezig zijn met eten. Liegen over eten – stiekem eten. Direct na eten toiletbezoek. Verpakkingen lezen en ontcijferen.
Graag koken voor anderen maar er zelf niet van eten. 14
Gedragsmatige signalen (2) Braken of eten uitspuwen en dit verstoppen. Stiekem gebruiken van laxeermiddelen. Smoezen en trucs gebruiken om niet te hoeven eten.
Treuzelen en spelen met eten. Bezoeken van pro-ana sites. Rusteloos en hyperactief gedrag. Overmatig sporten vaak individueel. Stelen van laxeermiddelen, geld of andere …
15
Psychische signalen Slaapproblemen, moeilijk inslapen, vroeg wakker. Concentratiestoornissen. Veel piekeren.
Voortdurend voor spiegel of op de weegschaal staan. Ongelukkig zijn over uiterlijk. Zichzelf lelijk en dik voelen. Zichzelf waardeloos of “niet goed genoeg” voelen. Bang zijn om te dik te worden. Weinig zelfvertrouwen. 16
Psychische signalen (2) Faalangstig zijn. Prestatiegericht en perfectionistisch. Stemmingswisselingen en prikkelbaar zijn. Angsten en paniekaanvallen.
Ruzie maken, last van spanningen en irritaties. Somberheid, depressiviteit of huilbuien. Vermindering van interesse bv. hobby of vrienden.
18
Sociale signalen Vermijden van situaties waarin gegeten wordt zoals feestjes of traktaties. Afspraken afzeggen en daardoor sociale contacten ontwijken. Verwaarlozen of verbreken contacten met vrienden en familie. Niet willen eten waar anderen bij zijn.
Zich gepest voelen, in de steek gelaten of eenzaam voelen.
20
Kortom GEDACHTEN = denkfouten, ‘anorectische gedachten’
ANGST = gevoel
GEDRAG LICHAMELIJKE PROBLEMEN
21
ANGST Angst om •
bij te komen
•
voor pijn en verdriet
•
afwijzing door leeftijdsgenoten
•
de liefde en aandacht van de ouders te verliezen
•
volwassen te worden
•
te falen
•
……
Kortom angst niet opgewassen te zijn tegen de normale eisen van het leven van een adolescent
22
Residentiële behandeling Zorgeenheid adolescenten Leefgroep eetstoornissen Universitair Centrum
Kinder - en Jeugdpsychiatrie Antwerpen
Behandelmogelijkheden UKJA > Vooraf intakegesprek Kinder - en jeugdpsychiater Kennismaking/rondleiding leefgroep > Behandelmogelijkheden in UKJA : *
Residentieel 9 residentiële bedden 1 stoel voor dagpatiënt 1 K - bed op afdeling pediatrie voor dringende opnames om medische redenen
*
MultiFamilyTherapy
24
Basishouding VPK Empathie. Luisterende houding. Respect. Geduld. Aanbieden van veiligheid.
Duidelijke communicatie. Structuur bieden. Consequente aanpak.
Medische controles Gewicht. Parameters: BD – P – T°. Glycemiebepaling. Astrub: Capillair Na-K-CL. Urinestaal: osmolaliteit.
Voedingsbilan: maandelijks. 24u urinecollectie: 3 maandelijks. Meten.
26
Routineonderzoeken Cardiologisch onderzoek met echo cardio en ECG. Echo blaas en nieren. Botdensitometrie. RX skeletleeftijd. Lichamelijk onderzoek.
Bloedonderzoek. Urineonderzoek: zink, osmolaliteit, jodium. Bij vermoeden restrictief of excessief drinken of drinken om gewicht te behalen: regelmatige controle van osmolaliteit + extra weging. 27
Somatische oppuntstelling Gewicht: - Opnamegewicht. - Minimaal gezond gewicht. - Optimaal gewicht. - WE - gewicht
> (500 gr per week bijkomen indien WE – gewicht behaald).
28
Hoe bepalen “min. gezond gewicht”
Iedereen = anders dus individueel bepalen !
Vroegere gewichten en lengte
Uitzetten op gewicht -en lengtecurve en BMI curve
Minimaal gezond gewicht
Optimaal gewicht
Bij groei +1kg/cm
MGG = 50 kg
30
31
Rode draad > 3 programma’s Programma 1 = elke nieuwe patiënt met ondergewicht. Rustprogramma. Doelstelling = zo weinig mogelijk energie verbruiken, dit samen met het aanleren van een gezond voedingspatroon. Programma 2 = 5 kg onder MGG Doelstelling = met meer energieverbruik en minder rust, toch verder proberen bij te komen. Programma 3 = 1 kg onder MGG Doelstelling = laatste kg bijkomen, met opnemen van dagdagelijkse activiteiten. Overgang naar huis toe of ‘het normale leven’. Doel gewichtstoename = min. +500g/week (beloning = naar huis op weekend). 32
Schematisch overzicht Programma 1
Dagelijks parameters en osmolaliteit + 3x/w astrub en dextro + elke dag wegen
Maandelijks bloedname
Rolstoel
Rust in ligstoel na hoofdmaaltijden
Programma 2 •
2x/w parameters, astrub, dextro en osmolaliteit
•
Maandelijks bloedname + 2x/w wegen
•
Vanaf 3kg onder MGG maar 3x/w wegen
•
geen rust
•
MGG halen + 2 weken stabiliseren
•
Maandelijks bloedname
•
zonder rolstoel
•
•
Rust in zetel na hoofdmaaltijden
Eventueel buitenschool opbouwen
•
Huishoudelijke taken
•
Gewone kleding
•
WE van vr 14u – zo 11u50
•
Meer bezoekuren
•
•
Start binnenschool
Geen weekendgewicht meer
•
Huishoudelijke taken
•
Weekendgewicht (do)
•
WE van vr 19u15 – zo 11u50
Pyjama op groep Minder bezoekuren
Snackdienst
Weekendgewicht(woe)
WE van za 10u – zo 11u50
Programma 3
33
Weekschema programma 1 Maandag
Dinsdag
Woensdag Donderdag Vrijdag
Zaterdag
Zondag
7:30 opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
8:00 kotje
kotje
kotje
kotje
kotje
kotje
kotje
8:45 ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
9:15 rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
10:00
VERTREK WEEKEND
10:30 tussendoortje
tussendoortje
10:50
PMT spiegel
11:00
PMT spiegel
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
terug op groep koffieklets
11:35 12:00 rust op groep
indien WE gewicht
rust op groep
rust op groep
rust op groep
rust op groep
rust op groep
12:55 middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
13:15 rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
relaxatie
rust op ligzetel
14:00 groepstherapie
groepstherapie
kameruurtje
PMT
SOVA
kameruurtje
tussendoortje
12:25
kameruurtje
14:30
kameruurtje
15:00 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
15:30 dessert of
creatief moment
bezoek
kook of
16:00 werkboek
tussendoortje bezoek
werkboek
16:30 17:00 rust op groep
rust op groep
rust op groep
rust op groep
rust op groep
rust op groep
17:30 avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
18:00 rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
rust op ligzetel
18:45 dagafsluiting
dagafsluiting
dagafsluiting
dagafsluiting
weekendplanning
weekendevaluatie
19:15
bezoek
groepsactiviteit
bezoek
bezoek
bezoek
20:00 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
21:30 naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
34
Weekschema programma 2 Maandag
Dinsdag
Woensdag Donderdag Vrijdag
7:30 opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
8:00 kotje
kotje
kotje
kotje
kotje
8:45 ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
9:15 rust
rust
rust
rust
rust
10:00 school
school
spierversterkende school
school
10:30 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
10:50 school
PMT spiegel PMT spiegel
school school
school school
school school
11:00 school
Zaterdag
Zondag
(terug op groep) koffieklets
11:35 12:00 12:25 tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
12:55 middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
13:15 rust
rust
rust
rust
relaxatie
rust
14:00 groepstherapie
groepstherapie
bezoek
PMT
SOVA
bezoek
15:00 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
15:30 dessert of
creatief moment/
bezoek
kook of
16:00 werkboek
winkelen
14:30
bezoek
werkboek
16:30 17:00 tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
17:30 avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
18:00 rust
rust
rust
rust
rust
rust
18:45 dagafsluiting
dagafsluiting
dagafsluiting
dagafsluiting
weekendplanning
weekendevaluatie
19:15
bezoek
groepsactiviteit
bezoek
VERTREK WEEKEND
bezoek
20:00 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
indien WE gewicht
tussendoortje
21:30 naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
35
Weekschema programma 3 Maandag
Dinsdag
Woensdag Donderdag Vrijdag
opstaan
opstaan
opstaan
opstaan
8:45 ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
ontbijt
9:15 school
school
school
school
10:00 school
school
spierversterkende school
school
10:30 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
10:50 school
spiegel
school
school
school
11:00 school
spiegel
school
school
school
7:30 opstaan
Zaterdag
Zondag
8:00
11:35
(terug op groep)
12:00
koffieklets
12:25 tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
12:55 middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
middagmaal
13:15 tafel afruimen
tafel afruimen
tafel afruimen
tafel afruimen
13u30 relaxatie
tafel afruimen
14:00 groepstherapie
groepstherapie Els bezoek
PMT
SOVA
bezoek
14:30 om de 2 weken
om de 2 weken
15:00 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
VERTREK WEEKEND
15:30 dessert of w erkboek creatief moment/
kook of
winkelen
werkboek
17:00 tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
tafel dekken
17:30 avondmaal
avondmaal
avondmaal
avondmaal
18:00 tafel afruimen
tafel afruimen
tafel afruimen
tafel afruimen
18:45 dagafsluiting
dagafsluiting
dagafsluiting
weekendevaluatie
19:15
bezoek
bezoek
bezoek
20:00 tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
tussendoortje
21:30 naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
naar kamer
16:00 16:30
36
Therapie aanbod Individuele therapie. Ouder – en gezinsbegeleiding. Psycho - educatie avonden voor (groot)ouders
PMT > Psycho Motore Therapie Werkmap/werkboek. Dessert/kook.
Creatief moment. Groepstherapie. Sociale vaardigheidstraining en relaxatie.
Spierversterkende oefeningen.
37
Filmpje “het leven zoals het is een dagje op onze leefgroep”
49
voedingsadvies
50
Rol van de diëtiste (UKJA) begeleiden kinderen en jongeren eet-en gewichtsproblemen (ondergewicht, overgewicht, selectief eetpatroon,… )
voedingsbeleid uitstippelen adhv: voedingsanamnese regelmatige gewichtscontrole voedingsschema en/of werkpunten rond voedingsgedrag
begeleiden weg naar gezond gewicht op verantwoorde manier voedingseducatie/gezonde voeding kooktherapie
voedingstherapie bij jongeren met anorexia nervosa Herstel voedingstoestand en gewicht adhv volwaardig voedingspatroon stap voor stap opbouwen rekening houdend met patiënt en ouders
Normaliseren eetpatroon Uitbreiding en variatie van aantal en soorten voedingsmiddelen
Voorlichting/educatie gezonde voeding en gezond eetgedrag Irrationele gedachten over voeding en voedingsmiddelen aanpakken terug leren genieten van eten > sociaal moment Voorkomen van terugval
Hoe aanpakken ? Het lijkt zo simpel gewoon eten ?!
Hoe aanpakken ? Het lijkt zo simpel gewoon eten ?!
Tools
weegschaal eetdagboek
voedingsschema als houvast of als rode draad fotoboek met porties de voedingsdriehoek
Belang van de weegschaal Controleer het gewicht van een patiënt met een eetstoornis ALTIJD! Waar op letten ? - in ondergoed wegen - ook kousen uit !! - overdreven juwelen uit !! - osmolariteit urine (drinken voor hoger gewicht) Frequentie wegen : bij aanvang behandeling : max.1x/dag: ‘s morgens nuchter na ‘t plassen in ondergoed
Eetdagboekje tijdstip van de maaltijd plaats hoeveelheid voeding + drank (in detail)
braken en/of laxeren (indien van toepassing) +/- compenseren door bewegen
ermee samenhangende gedachten en gevoelens
Eetdagboekje MIJN EETDAGBOEK
E = eetbui gehad
dag :
C = gecompenseerd door braken/laxeren B = gecompenseerd door extra te gaan bewegen
uur
Wat heb je gegeten ? Hoeveel ?
Waar ?
E
C
B
gedachten en gevoelens
Eetrituelen allerlei rituelen mbt eten : WAT
WANNEER VOORWAARDEN - calorieën tellen
- voedingsmiddelen niet samen willen eten - in bepaalde volgorde eten - strikt op bepaalde tijdstippen/in bepaalde
omstandigheden eten - in zelfde volgorde snijden - uit zelfde tas drinken,… - compensatiegedrag
Aanleren van “normaal”eetpatroon Doel = gewichtsherstel en aanleren van een gezond en evenwichtig eetpatroon Stoppen compensatiegedrag Aanpakken van restrictief eetgedrag regelmatig eten voldoende grote porties gevarieerd introductie “moeilijke” of “verboden” voedingsmiddelen
Vaste afspraken bij de START van de behandeling (UKJA): GEEN light-/magere producten! geen voeding afwegen geen calorieën tellen max. 30 minuten aan tafel; indien maaltijd niet op => afruimen zonder commentaar ouders bepalen menu, volgens gezinsgetrouwe kookgewoonten ouders scheppen op, geen discussie over porties
Vaste afspraken (UKJA) Er kan NIET onderhandeld worden over: binnenkrijgen van energie bijkomen in gewicht rusten in programma 1 Er kan WEL onderhandeld worden over: manier van binnenkrijgen energie (voeding, hulp energierijke drankjes, hulp sondevoeding, …) tempo van bijkomen
Voeding in Programma 1 (UKJA) wennen aan regelmatig eten 6 (kleine) maaltijden/dag gevoel van honger en verzadiging educatie rond “gezonde voeding”
Voeding in Programma 2 (UKJA) proberen herinvoeren van “taboe”voeding of moeilijke voedingsmiddelen vb. choco, ijsjes, frieten,… in overleg met jongere en ouders koekendoos voor afwisselen moeilijke makkelijke koeken proberen loskomen van het vaste voedingsschema, meer variëren
Voeding in Programma 3 (UKJA) hoeveelheden terug zelf kunnen bepalen verder loskomen van het eetschema
versoepelen van de strikte tijdstippen sociaal eten verder opbouwen
Fotoboek van porties = hulpmiddel: verkeerd beeld over gezonde porties (vaak ook bij de ouders) terug handvatten voor hanteren juiste porties ruilen/variëren: bv. tussendoortjes: wat kan ik eten om mijn stuk fruit + potje yoghurt te vervangen ?
voedingseducatie => voedingsdriehoek = basis
voedingseducatie : Waarom moet ik eten ? Gezonde voeding adhv “voedingsdriehoek” Belang van trage suikers = ENERGIE
Waarom heb ik vetstoffen nodig ? Vegetarisch: waarom/waarom niet ? Ons “smaakzintuig”
Belang van groenten/fruit in onze voeding Hoe neem ik voldoende calcium op via de voeding, waarom geen light ?
Waarom moet ik variëren?
…
Stap 1: met gewone voeding min. voedingsschema afspreken in overleg ! ONTBIJT : 1 kommetje cornflakes of muesli glas halfvolle melk of sojamelk TUSSENDOOR : koek of potje pudding of … glas water MIDDAG : min. ½ portie min. 2 aardappelen min. 3 eetlepels groenten min. ½ stuk vlees + saus glas water TUSSENDOOR stuk fruit of … glas water AVOND : min. 1 sneetje brood
beleg variëren glas halfvolle melk of sojamelk TUSSENDOOR : stuk fruit + potje yoghurt of … glas fruitsap of …
Stap 2: voedingsschema met behulp van energierijke drankjes : ONTBIJT : 1 kommetje cornflakes of muesli glas halfvolle melk of sojamelk
TUSSENDOOR :
en+drankje bv. nutrinidrink multifibre of nutrinidrink smoothie MIDDAG : min. ½ portie min. 2 aardappelen min. 3 eetlepels groenten min. ½ stuk vlees + saus glas water TUSSENDOOR stuk fruit glas water AVOND : min. 1 sneetje brood beleg variëren glas sojamelk
TUSSENDOOR : en+drankje bv. nutrinidrink multifibre of nutrinidrink smoothie
Stap 3: voedingsschema met behulp van sondevoeding in bolus (1,5 kcal/ml) ONTBIJT : 1 kommetje cornflakes of muesli glas halfvolle melk of sojamelk
+ 100 ml SV in bolus TUSSENDOOR : en+drankje
MIDDAG : min. ½ portie min. 2 aardappelen min. 3 eetlepels groenten min. ½ stuk vlees + saus glas water TUSSENDOOR stuk fruit glas water AVOND : min. 1 sneetje brood beleg variëren glas sojamelk
+ 100 ml SV in bolus TUSSENDOOR : en+drankje
Maaltijden “koppelen” aan bolussen sondevoeding (1,5 kcal/ml) ONTBIJT : 1 kommetje cornflakes of muesli glas halfvolle melk of sojamelk
200 ml SV
+ 100 ml SV in bolus TUSSENDOOR : en+drankje
rest via sonde
MIDDAG : min. ½ portie min. 2 aardappelen min. 3 eetlepels groenten
min. ½ stuk vlees + saus
200 ml SV
glas water TUSSENDOOR stuk fruit
50 ml SV
glas water AVOND : min. 1 sneetje brood beleg variëren glas sojamelk
150 ml SV
+ 100 ml SV in bolus TUSSENDOOR : en+drankje
rest via sonde
Waarom sondevoeding in bolus? spijsverteringsstelsel terug wennen aan regelmatig binnenkrijgen en verwerken van hoeveelheid voeding
minder kans op gesjoemel ? ‘s nachts sondevoeding is geen natuurlijke manier van voeden volgens ESPEN > AN = contra-indicatie wegens knoeien
Opletten voor “refeeding syndroom”: •
•
•
Risicogroep : ptn met AN/morbide obesitas met extreem gewichtsverlies, zwangerschapsbraken (ernstige vorm), chronisch alcoholisme Klinische symptomen : hypofosfatemie, hypokaliëmie, hypomagnesiëme, glucose-intolerantie, verminderde orgaanfuncties en overvulling Aanbeveling ter voorkomen : Geleidelijk opbouwen kcal-intake / niet en+rijk / geen IV suiker richtlijn : “low en slow” > Monitoren pols, lichaamsgewicht (meerdere keren/dag), vochtbalans, …
74
“Angst” overwinnen noodzakelijk ! Het probleem met eten is, dat je het altijd zal moeten blijven doen !
“Angst” overwinnen noodzakelijk ! Het probleem met eten is, dat je het altijd zal moeten blijven doen !
websites www.eetexpert.be, informatie en behandelingsplannen voor alle hulpverleners bij eetstoornissen, ondersteund door de Vlaamse Overheid www.anbn.be, vereniging voor personen met eetstoornis en hun familieleden > in Leuven is er een inloophuis www.eetstoornis.be, met praktische tips over concrete vragen bij eetstoornissen
www.proud2Bme.nl, voor jongeren die worstelen met zichzelf www.v-a-e.be, Vlaamse Academie Eetstoornissen vzw, samenwerking tussen verschillende eetstoorniscentra in Vlaanderen zowel voor onderzoek als voor behandeling
84
Interessante literatuur Buro PUUR, Wat als mijn kind een eetstoornis heeft, 2011 Coolen V. en Geysen W., Op het bot, EPO, Berchem, 2008 Lock J. en le Grange D., ouders als bondgenoot. Help je kind met een eetstoornis volgens de Maudsley methode, Ekklesia, Groninchem, 2011 Noordenbos G., Gids voor herstel van eetstoornissen, de Tijdstroom, Utrecht, 2007 Simon I. en Simon-Baïssais I., Help je kind anorexia te overwinnen, Standaard uitgeverij, Antwerpen, 2010 Vanderlinden J., Anorexia nervosa overwinnen in 13 stappen, Lannoo, Tielt 2005 Verheyen E., Samen werken aan goede zorg, Brochure voor iedereen die betrokken is bij de zorg van eetstoornissen, Vereniging anbn vzw 2013 Verheyen E. en Henderickx S., Help mijn kind heeft een eetstoornis, EPO, 2015 Vervaet M., De veilige hel, Houtekiet, Antwerpen, 2002 85
Nog vragen ?
86
