Annet Sinnema: who s afraid... blz. 5 Maria Euwema: geloven met plezier blz. 6 Jürgen Soetens: woesten blz. 7

Inhoud / Uit de redactie

Inhoud Schriftwerk / Woord van de voorzitter Jan van den Berg: Filippus... hoorde hem de profeet Jesaja lezen Annet Sinnema: gesprek met de voorzitter

blz. 3 blz. 4

In het vizier: boekentips Annet Sinnema: who’s afraid... blz. 5 Maria Euwema: geloven met plezier blz. 6 Jürgen Soetens: woesten blz. 7 Coördinatie Bezinning en Dialoog Greet Heslinga: ramadanbrief blz. 8 Greet Heslinga: Scheppingszondag blz. 9 Peter Tomson: de farizese scholing van Paulus blz. 10 Coördinatie Kerk en Wereld: stranden in Europa Ina Koeman: moord op de Middellandse Zee blz. 11 Nederlandstalige communautaire coördinatie Maria Euwema: PorJOP nieuwsbrief blz. 13

Aankondigingen aankondigingen en nieuws uit de Synodale Raad

blz. 14

Uit de redactie Eekhoorn en Ibis corresponderen met elkaar per brief, af en toe. Nochtans kennen ze elkaar niet. En net zoals u dat verbaast, verwonderen ook zij zich daarover. Eekhoorn houdt het niet uit. Hij pakt z’n spullen bij elkaar, steekt de woestijn over en gaat Ibis zoeken. “Wie ben jij?” zegt Ibis als Eekhoorn hem gevonden heeft: “Ik ken jou niet”. “Ik jou ook niet” zegt Eekhoorn beduusd. Even is het stil. Dan zeggen ze allebei tegelijk: ‘Ach!’ En even later zitten ze tussen de rietstengels het laatste beukennootje te eten dat Eekhoorn bij zich had, benieuwd of ze elkaar veel te vertellen hebben. Waarom ik in dit redactioneel dit verhaal van Toon Tellegen evoceer ? Omdat dit nummer over boeken gaat en over hoe lezen je kijk op de wereld kan veranderen. En ook over de harde realiteit van de wereld waarin wij leven, en het lijden en de pijn (“Moord op de Middellandse zee” is géén boektitel) . Maar je daardoor aangesproken, geïnterpelleerd voelen, staat niet haaks op het lezen van een goed boek. Integendeel. Lezen is immers een oefening in inlevingsvermogen, empathie. ________________ Namens de redactie, Dick WURSTEN

2

juli - augustus 2015

Schriftwerk

Filippus… hoorde hem de profeet Jesaja lezen (Handelingen 8:30) en in het openbaar, in stilte en hardop, in kloosters en in paleizen, over bibliofielen en biblio-kleptomanen, bezitters en rovers van boeken. Dit nummer van Kerkmozaïek zal over lezen en boeken gaan, zo meldde mij de redactie op voorhand. In dit digitale tijdperk zullen ons de woorden niet ontbreken. Met het oog op de naderende zomervakantie zult u het nodige te lezen hebben. U bent vrij om te kiezen. Ik eindig met een oproep die doorgaans aan het begin staat. Lectori salutem, heil aan de lezer!

In 1878 werd het traktaatgenootschap Filippus opgericht met als doel het verspreiden van populaire gereformeerde blaadjes en geschriftjes. Onze vroede vaderen begrepen maar al te goed dat het lezen van de Bijbel enige hulp verdient. Begrijpt u ook wat u leest?, vroeg Filippus aan de reiziger in zijn wagen. Opmerkelijk is dat de reiziger de tekst kennelijk hardop las, voor elke passant hoorbaar. Hij zat niet als de meeste van ons met een boekje in een stil hoekje in de trein of in de tram. Je zou er toch ook niet aan moeten denken dat elke omstander luid en duidelijk de inhoud van zijn krant aan ieder zat voor te lezen. Dat wordt al gauw een jodenkerk, waar allen tegelijk spreken of door elkaar schreeuwen. Voordat u mij nu van antisemitisme wilt beschuldigen, wijs ik er op dat deze definitie letterlijk in Van Dale’s Groot woordenboek van de Nederlandse taal vermeld staat. In de oudheid was het kennelijk gebruikelijk boeken hardop te lezen, zoals het voorbeeld van Handelingen aangeeft. Toch zijn er ook voorbeelden van stillezen. De kerkvader Augustinus meldt in zijn Confessiones, vi/3, hoe hij bisschop Ambrosius van Milaan bij het lezen vond: ‘wanneer hij las , liepen zijn ogen over de bladzijden en zijn hart doorzocht de betekenis, maar zijn stem en zijn tong rustten. Dikwijls … zagen wij hem zo zwijgend lezen en nooit anders’. Maar bij joden en moslims neemt het gehele lichaam deel aan het lezen van het heilige boek, zo lees ik bij Alberto Manguel, Een geschiedenis van het lezen, (derde druk, AMBO, Amsterdam, 2005, p.62). Dit boek is een must voor ieder die van lezen houdt. Het gaat werkelijk over alles: kleitabletten en handschriften, codex en boekrol, papyrus en papier, boekbanden en boekdrukkunst, over heilige en onheilige boeken, inhoudsopgaven en colofons, romans en kranten, bibliotheken en catalogi, verboden en verbrande boeken, over brillen en bloemlezingen, lezen in bed

_____________________ Met lezenswaardige groet, Ds. Jan VAN DEN BERG, predikant te Brasschaat.

Samen DiVers, voorheen Sociale Dienst voor Vreemdelingen, te Oostende kan uw financiële steun heel goed gebruiken. Door het verminderen van subsidies zijn giften voor ons steeds belangrijker. Wij zijn verheugd dat vanaf heden een fiscaal attest voor giften vanaf €40.- zal worden afgegeven. U kunt uw gift op de volgende wijze overmaken: Netwerk tegen Armoede BE95 6524 8038 0458 Met vermelding: Projectnummer 711, Samen DiVers Voor informatie over ons werk, bezoek onze website: www.sdv.be Met dank, Wim ten Kate, penningmeester


3

Interview met de voorzitter

Delen in de feestvreugde

Gelovigen! Het is jullie plicht om te vasten. Voor hen die het niet kunnen: voorzie een arme van eten. Ook vasten is goed voor jullie. Ramadan is de maand waarin de Koran als gids geopen- baard is. (Koran hoofdstuk ‘De Koe’ volgens een vertaling van K. ABDOLAH)

Op 18 juni is voor de moslims de Ramadan begonnen. Overdag onthouden ze zich van eten, drinken, roken … Het is een periode van inkeer, bezinning en aandacht voor de ander. Aan het einde van de vastenmaand wordt, dit jaar op 17 en 18 juli, het feest van Id al-Fitr gevierd. Al vele jaren wordt ter gelegenheid daarvan een meertalige brief geschreven waarin een belangrijk actueel thema in de interreligieuze dialoog wordt aangestipt. Dit jaar wordt het accent gelegd op discriminatie, onverdraagzaamheid, onrust, oorlog en geweld in de wereld van vandaag. (Handleiding Ramadanbrief 2015)

Wat is precies de boodschap van de Ramadanbrief? Ds. Fuite: ‘Het is evident dat in deze tijd een groep extremisten, die de meest verschrikkelijke terreurdaden legitimeert met een beroep op Allah, de Islam in een kwaad daglicht stelt. Met deze brief willen we vanuit de Rooms Katholieke Kerk en de VPKB, als mensen die gegrepen zijn door het geloof, een handreiking doen aan gelovigen die uit een andere traditie stammen. Om daarmee te benadrukken dat we – ieder vanuit onze eigen traditie - een gemeenschappelijk doel hebben, namelijk bijdragen aan een wereld van gerechtigheid en vrede. De brief wil tegelijkertijd onderstrepen dat elke religie, als verbinding tussen God en mens en mensen onderling (“religare” betekent “verbinden”) in de kern vredelievend is en niet in zichzelf gewelddadig is of mag zijn.’ In de brief wordt onder andere geconstateerd dat jongeren zonder houvast in onze samenleving soms ten prooi dreigen te vallen aan riskante ideeën. Is dat onze eigen constatering, of wordt deze zorg binnen de moslimgemeenschap gedeeld? ‘Uit de uitspraken, maar ook uit initiatieven die mede vanuit de moslimgemeenschap worden ontplooid – denk aan de vredesmars Together in Peace - Vrijheid en Respect die op 15 maart jl. werd gehouden – blijkt dat veel moslims inderdaad die zorg delen. Tegelijkertijd weten ze niet goed hoe de perceptie van buitenstaanders te doorbreken dat iedere moslim de wandaden van de extremisten goedkeurt. Ze zitten wat dit betreft soms met de handen in het haar. Een andere vraag waar de moslimleiders zich het hoofd over breken is: hoe kunnen we onze eigen achterban mobiliseren? Ik denk dat een handreiking zoals die gedaan wordt in de Ramadanbrief daarbij als bemoedigend ervaren kan worden.’ Is zo’n handreiking, waar niet uitdrukkelijk om gevraagd werd, niet enigszins belerend?

4


‘Ik geef toe dat de brief zo gelezen zou kunnen worden. Mogelijk is de brief op onderdelen wat te belerend van toon en wordt er te weinig uitgesproken dat het gaat om gedeelde zorg. Om wederzijdse concentratie op waar het fout kan gaan in onze onderlinge godsdienstpraktijken. Dat neemt niet weg dat met behulp van deze brief contacten kunnen worden gelegd en het gesprek over en weer kan worden geopend. Daarbij is het essentieel ook zelf open te staan voor vragen en bereid te zijn ook de eigen zorgen met onze moslimbroeders en –zusters te delen. Vanzelfsprekend op basis van gelijkwaardigheid. Pas dan is er daadwerkelijk sprake van een dialoog. De brief kan daartoe een eerste aanzet geven. Als betekenisvol gebaar.’ Wat is het belang van deze brief? ‘Het uitgangspunt van de brief is, dat we bij het einde van de Ramadanmaand willen delen in de feestvreugde. We leven in een tijd waarin we dagelijks horen van oorlogen en terreur, vaak zogenaamd ideologisch gelegitimeerd door een beroep op een godsdienst. Veel plaatselijke kerken doen hun best om betekenisvol te zijn en signalen van vrede en respect te geven. Ook op landelijk niveau is de VPKB in diverse overlegorganen en comités betrokken om samen met anders-gelovenden wegen te zoeken naar een betere en rechtvaardige samenleving. Helder uitdrukken dat je wilt delen in andermans feestvreugde kan daaraan een positieve impuls geven. Het einde van de Ramadan biedt ons als christenen de kans moslims te groeten met vrede, hun de hand te reiken en bruggen te bouwen. Laten we, in de geest van die feestdagen, die kans dan ook aangrijpen.’ __________________________________ Interview: Ernst VEEN en Annet SINNEMA

In het vizier: boekentips ‘Wat gaan we doen deze zomer?’ Ook uw redactie stelde zich die vraag. Ze besloot diverse scribenten van Kerkmozaïek te vragen naar hun zomerboekentips. Hieronder een bescheiden bloemlezing van wat ze u aanraden.

Who’s afraid …? Sussex dat een van de ontmoetingspunten zou worden van de Bloomsbury Group – en Hogarth Press – de succesvolle uitgeverij van het echtpaar Woolf. ‘Nu wordt het tijd om eindelijk iets ván haar te lezen,’ dacht ik, maar in plaats daarvan nam ik ‘Virginia Woolf. Een schrijversleven’ ter hand; “een eerste halte voor mensen die Woolf nog niet kennen en als een verleiding om meer van haar te gaan lezen,” aldus de schrijfster Alexandra Harris (www.cobra.be). In deze biografie worden systematisch en op een toegankelijke wijze de thema’s beschreven die Virginia’s leven, en dientengevolge ook haar schrijven, getekend hebben: haar jeugd, het seksueel misbruik door haar halfbroer, haar vriendschappen en affaires, haar depressies, ... En inderdaad, alles wat ik tot dan toe over haar gelezen had kreeg meer diepte en de zin om nu écht iets van haar te lezen werd verder aangewakkerd.

Jarenlang was deze vraag mijn enige associatie met Virginia Woolf. In de loop der tijd kwam ik meer van haar te weten: dat ze een schrijfster was met een scherpe en tegelijkertijd gekwelde geest die ondoorgrondelijke boeken schreef. Maar toen ik erachter kwam dat ‘Who’s afraid of Virginia Woolf’ een toneelstuk was (geschreven door Edward Albee, 1961) begon ik toch even aan haar bestaan te twijfelen. Inmiddels is dat helemaal anders. Mijn eerste echte interesse in haar werd gewekt door het boek ‘Orlanda’ van de Brusselse schrijfster Jacqueline Harpman: een vrouw leest het boek ‘Orlando’ van Virginia Woolf – waarin een jonge edelman verandert in een vrouw – en besluit in het lichaam van een man te kruipen.

Deze zomer gaat het dus gebeuren. De enige vraag die rest is: wat gaat het worden? ‘Orlando’, ‘Between the Acts’ of toch … ‘Mrs. Dalloway’? ____________ Annet Sinnema

Virginia Woolf. Een schrijversleven van Alexandra Harris is uitgegeven bij Hollands Diep, 2015

Vervolgens zag ik de film ‘The Hours’ – een dag uit het leven van drie vrouwen, met als verbindend element Woolfs roman ‘Mrs Dalloway’. Ten slotte kwam ik haar tegen in de jeugdtrilogie van Rindert Kromhout – ‘Soldaten huilen niet’, ‘April is de wreedste maand’ en ‘Vertel me wie wij waren’ – waarin we Virginia zien door de ogen van haar neefje Quentin Bell en en passant ook kennis maken met enkele zwaartepunten uit haar leven: de Bloomsbury Group – een bonte verzameling kunstenaars in Engeland in de eerste helft van de 20e eeuw -, Monk’s House – het huis van Virginia en haar man Leonard in


5

In het vizier: boekentips

Geloven met plezier

Astrid Damstra & Friso Mout. “Geloven met plezier. Meer dan 100 leuke ideeën voor jou en je kind”. JOP / Uitgeverij Royal Jongbloed, Heerenveen. Online bestellen o.a. via bol.com, jop.nl of in België verkrijgbaar bij Het Goede Boek. €12,50 De zomer is niet alleen een tijd om te lezen, maar ook om met de kinderen op stap te gaan, te knutselen, quality time door te brengen. Daarom van ProJOP dit net uitgegeven boekje als suggestie voor alle (groot) ouders van kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar. Trouwens ook leuk als cadeautje bij een doop of voor mensen die kindernevendienst geven. “Geloven met plezier” start met beknopte informatie over hoe je als ouders kunt opvoeden met geloof en in welke fases van je kind je aan welke dingen aandacht kunt besteden. Het boekje is verder ingedeeld op basis van thema’s: Bijbel, geloof en doop, Advent en Kerst, Muziek, 40 Dagentijd en Pasen, Rituelen en samen vieren, Hemelvaart en Pinksteren, Natuur, en Nieuw jaar, nieuw leven. Rond elk van deze thema’s vind je een aantal suggesties per leeftijd over wat je met je (klein) kind zou kunnen doen om vorm te geven aan geloof, of om geloof een plaats te geven in het dagelijks leven van je gezin. Bij elk idee staat ook een toepasselijke Bijbeltekst.

6


Een paar voorbeelden: • Maak met je gezin een gebedstafelkleed. Iedereen mag voor of na het eten een persoonlijk gebed op het kleed schrijven. Draai het kleed elke dag zodat je ook de andere gebeden kunt lezen. Als het vol is, bewaar je het om op een later moment terug te kunnen bekijken. • Maak of koop een zwevende lantaarn van papier om iemand te herdenken die je mist. Schrijf hier een wens of gebed op. Wacht tot het (schemer-) donker, steek de lantaarn aan en laat hem op. • Plaats aan het begin van de 40 dagentijd een grote kale tak in je huis. Hang er elke zondag een symbool van nieuw leven aan: siereitjes, een zelfgemaakte bloemetjesslinger, … Tegen de tijd dat het Pasen is, hangt de tak helemaal vol. • Is er weinig rust rond de maaltijd om aandacht te besteden aan geloof? Kies één moment in de week waarop je iets uitgebreider met elkaar ‘viert’: lees, zing en bid met elkaar. • Neem een pingpongballetje en twee rietjes. Leg het balletje in het midden en probeer het met behulp van het rietje naar de overkant te blazen. Zo ervaar je zelf hoe het voelt om door adem/wind te worden ‘aangeblazen’: je komt in beweging. • Kerst is het feest van het Licht dat geboren werd in het duister. Maak het thuis eens helemaal donker een steek dan een kaarsje aan. Zing er een toepasselijk liedje bij. Sommige ideeën (bijvoorbeeld: leer je kind het ‘Onze Vader’) zijn eerder evident, maar geven ouders wel een idee van in welke leeftijdsfase iets past. Wie zelf al erg creatief is en geen moeite heeft om met zijn/haar kinderen over geloof te spreken, zal dit boekje wellicht wat te basic vinden. Voor alle anderen is het een heel concreet, laagdrempelig, modern en inspirerend boekje om geloven tastbaar te maken voor jezelf en je kinderen in het dagelijks leven. _____________ Maria EUWEMA, Jeugdwerkondersteuner ProJOP

In het vizier: boekentips

Woesten

Het laatste boek dat ik las was de debuutroman van Kris van Steenberge “Woesten”. De auteur woont in Lier en is toneelschrijver, regisseur en docent. De verhalen over de Eerste Wereldoorlog van zijn grootvader zijn het uitgangspunt van dit boek. Maar uiteindelijk gaat het verhaal over veel meer dan de Grote Oorlog. De roman bevat drie grote delen. Telkens wordt hetzelfde verhaal vanuit een ander perspectief verteld. Het verhaal begint aan het einde van de negentiende eeuw in het West-Vlaamse dorp Woesten. De dochter van de smid, Elisabeth, trouwt er met de jonge dokter Guillaume die de grootstad Brussel achter zich laat en een huisartspraktijk begint in het ouderlijk huis van zijn vrouw. Het koppel heeft alles om gelukkig te worden. Maar daar waar de geboorte van een kind vreugde zou moeten brengen in huis, is dit voor Guillaume en Elisabeth het begin van doffe ellende. Er wordt een tweeling geboren. Het eerste kindje is prachtig en heet Valentijn. Het tweede is misvormd en Guillaume weigert het kind een naam te geven in de hoop dat

het zal sterven. Maar Nameloos is sterk en blijft leven. Voortdurend loopt het verhaal anders dan verwacht. Dan breekt de oorlog uit. Het gebroken gezin wordt nu volledig uit elkaar gerukt. Wat gebeurt er met Elisabeth en Guillaume? Wat gebeurt er met de kinderen? Van Steenberge slaagt erin om bladzijde na bladzijde de spanning op te drijven. Het is een schitterende roman die doet wat hij moet doen: zijn geheimen pas prijs geven op de laatste pagina’s. Het was lang geleden dat ik nog eens een boek verslonden heb, dat ik tijd moest stelen omdat ik verder wilde verdwalen in Woesten en helemaal wou opgaan in het verhaal. Op geen enkel ogenblik kon ik de auteur betrappen op het feit dat hij een personage liever heeft dan een ander. Zelf veroordeelde ik de één na de ander. Maar door het verhaal juist vanuit verschillende perspectieven te schrijven, leerde ik ieders broosheid en schoonheid zien. Kris Van Steenberge slaagt erin om mij als lezer van de personages te doen houden en met ze mee te leven. Uiteindelijk is Woesten een roman over de kwetsbare mens vol verlangens, die zich een weg baant doorheen de onvoorziene omstandigheden van het leven. Woesten is een boek om mee te nemen op vakantie. Het verhaal trekt je weg uit de dagelijkse realiteit en catapulteert je naar een ander plaats om je er te laten genieten van schoonheid. Is dat niet wat vakantie is: tijd hebben om te verdrinken in de schoonheid van de schepping van God en de mens? _____________ Jürgen SOETENS provinciale proost Landelijke Gilden Kris Van Steenberge, Woesten, Uitgeverij Podium B.V., Amsterdam, 2013, 382 p.


7

Coördinatie Bezinning en Dialoog

Ramadanbrief Sinds vele jaren wordt ter gelegenheid van de Ramadan - dit jaar van 18 juni t/m 17 juli - een brief geschreven, waarin de hand wordt gereikt naar de moslimgemeenschappen in België. De brief werd een aantal jaren geleden ontwikkeld in het Abrahamhuis in Genk om de bestaande interreligieuze contacten diepere inhoud te geven. Vervolgens en samen met het lokale Brusselse initiatief van een wenskaart die aan moslims werd gegeven ter gelegenheid van het feest op het einde van de Ramadanmaand, werd dit initiatief overgenomen op nationaal niveau door Kerkwerk Multicultureel Samenleven en later ook door El Kalima met ondersteuning van onze VPKB. De handtekening van twee van de Belgische bisschoppen en die van de voorzitter van de Verenigde Protestantse Kerk in België bevestigen, dat zowel de tekst als het initiatief een officieel karakter dragen. De tekst van de Nederlandstalige brief drukken we hierbij af. De VPKB-werkgroep Betrekkingen met de Islam hoopt dat dit initiatief in de gemeenten positief onthaald zal worden. U vindt hieronder de brief.

8


Coördinatie Bezinning en Dialoog

Duurzaamheid... zorg voor de Schepping en de horizon van hoop Scheppingszondag (6 september 2015) Kerken wereldwijd vieren een scheppingszondag op de eerste zondag in september. Dit jaar 6 september. Plaatselijke kerken en predikanten worden uitgenodigd om deze zondag te vieren. De scheppingszondag bepaalt ons bij de zorg voor de schepping: de wereld door God aan mensen toevertrouwd. Er kan natuurlijk ook gekozen worden voor een andere zondag in de periode tussen 1 september en 4 oktober ( Dag van Franciscus van Assisi en Dierendag) of in de loop van het jaar, bijvoorbeeld een bid-of dankdag. Maar voor deze zondag 6 september ontvangt u een liturgische handreiking in augustus.

Scheppingszondag is een initiatief van de Wereldraad van Kerken ( 2002). In veel landen wordt deze zondag al jarenlang gevierd. Ook in veel parochies van de Rooms-katholieke kerk oa in Vlaanderen, wordt aandacht besteed aan deze zondag. Met de viering van deze zondag sluiten we ons aan bij een zinvol gebruik in de wereldkerk. Op Scheppingszondag staan we speciaal stil bij onze zorg voor een duurzamere en ecologischere samenleving en dit jaar in het bijzonder bij de noodzaak een halt toe te roepen aan desastreuze klimaatverandering. Dit vraagt om niet meer en niet minder dan een ecologische bekering. Uit de verschillende rapporten ( oa van het Internationale Klimaat Panel van de VN ( IPCC) lezen we hoe hoognodig het is om doortastende beslissingen te nemen, die de verdere opwarming van de aarde zullen afremmen. De wereldwijde uitstoot van CO2 moet sterk verminderen en de opwarming van de aarde moet tot minder dan 2° C beperkt blijven. De uitstoot van gassen, die de opwarming veroorzaken is het gevolg van onze eigen leefgewoonten, onze mobiliteit, ons energiegebruik, onze veeteelt en industrie. 2015 is een cruciaal jaar voor de mensheid en de planeet ! De 10e algemene samenkomst van de Wereldraad van Kerken ( 2013) heeft opgeroepen om als kerken onze bijdrage te leveren aan een ecologischer en duurzamere wereld. En met het oog op het cruciale belang van de VN-conferentie in december 2015 in Parijs over klimaatverandering geeft de VPKB via de Commissie Kerk in de Samenleving prioriteit aan deze zaak. Zij doet dat samen met de Europese kerken (KEK). Als gelovigen kunnen we , vanuit ons specifieke gezichtspunt een bijdrage leveren die impact heeft.

aan te doen en daarvoor onze inspiratie te putten uit het Evangelie van gerechtigheid en bevrijding. In gebed en actie kunnen we vorm geven aan onze verantwoordelijkheid. Vier de Scheppingszondag mee! Het vieren van de Scheppingszondag hoeft niet uit te sluiten om ook op andere momenten in het jaar hier aandacht aan te besteden. Bijzondere (gedenk-)) dagen zijn zinvol ( en soms kostbaar) Elke dag is er om het leven te vieren. Maar er is één dag om je verjaardag te vieren. Elke dag is er de zorg om Gods Schepping. Maar er is één zondag om daar bewuster bij stil te staan. Affiche : Het klimaat verandert ook mij Affiches over klimaatverandering zijn vanaf nu beschikbaar. Bij onderstaande contactpersoon en in het Huis van het Protestantisme, Brogniezstraat 44, Brussel. U kunt ze meenemen voor uw gemeente. Om alvast te noteren: Maandag 7 september om 18.00 uur : een oecumenische dienst in de Sint Michielskathedraal in Brussel. Thema: Tijd voor de Schepping. Voorgangers : Mgr. André-Joseph Léonard , ds. Steven Fuite en een vertegenwoordiger van de Orthodoxe Kerk in Brussel. Iedereen is van harte welkom. Voor meer informatie: www.ecokerk.be of www.hetklimaatverandertookmij.be. Contact Commissie Kerk in de Samenleving: Greet Heslinga ([email protected])

Klimaatverandering is niet langer een discussiepunt tussen believers en non-believers. De moed hoeft ons niet in de schoenen te zinken, maar laten we ons stimuleren om, in de mate van het mogelijke, er iets juli - augustus 2015

9

Coördinatie Bezinning en Dialoog, commissie Jodendom - Christendom

De farizese scholing van Paulus Jezus en de rabbijnen (37)

Dat Paulus Farizeeër geweest is, is algemeen aanvaard. Hij schrijft het immers zelf. Minder juist is de wijdverbreide aanname dat hij zijn ‘Farizeïsme’ achter zich liet bij zijn bekering. Zijn brieven bevatten vele staaltjes van schriftgeleerde scholing. Vergelijking met de rabbijnse literatuur laat zien dat dit op zijn Farizese opleiding moet teruggaan. Zo gezien, bevatten zijn brieven unieke historische informatie over de Farizeeën. Farizeeën en rabbijnen De meeste geleerden nemen aan, dat de beweging van de farizeeën rond het eind van de eerste eeuw overging in die van de rabbijnen. Alleen is moeilijk te zeggen hoe precies. Goede historische informatie over de Farizeeën is schaars. De christelijke bronnen gelden als zeer negatief over hen, hoewel dat vooral het evangelie van Matteüs betreft. Ook de rabbijnse geschriften spreken hoofdzakelijk negatief over ‘Farizeeën’, zozeer dat je je afvraagt wie dat eigenlijk zijn. Ook het beeld dat wij krijgen van de gedachtenwereld van de Farizeeën verschilt nogal van dat van de rabbijnen. We moeten dus aannemen dat de overgang van de Farizese naar de rabbijnse beweging met veel verandering gepaard ging. We zouden dat kunnen nagaan, als we geschriften hebben van iemand, die zelf Farizeeër was. Wij kennen in totaal vijf personen die worden genoemd als ‘Farizeeër’ en van wie wij wat meer weten: Gamaliël de Oudere, zijn zoon Simeon, hun collega Jochanan ben Zakkai, Flavius Josephus en Paulus. Alleen de laatste twee hebben eigen geschriften nagelaten. En al schrijft Josephus veel over de Farizeeën, hij geeft geen blijk van werkelijke scholing als Farizeeër. Blijft over: Paulus. Farizese expertise bij Paulus Niet alleen Paulus zelf schrijft dat hij Farizeeër is geweest (Fil. 3:5). Ook Lucas laat het hem zeggen in Handelingen: ‘Ik heb als leerling aan de voeten van Gamaliël gezeten... Ik ben een Farizeeër uit een geslacht van Farizeeën...’ (Hand. 22:3; 23:6). De proef op de som zou zijn, wanneer wij bij hem specifieke schriftgeleerdheid tegenkomen die zich alleen vergelijkbaar is met die van de rabbijnen. Het beeld van de Israëlieten die dronken uit de ‘geestelijke rots die hen volgde’ (1 Kor. 10:4) wordt weliswaar ook door de rabbijnen gebruikt, maar komt tevens voor in de Dode Zeerollen en kan niet typisch farizees genoemd worden. Dat geldt wel een voorbeeld uit Galaten. Paulus spreekt daar over christenen als geestelijke nazaten van Abraham ‒ niet via de wet, want dan zouden nietjoden uitgesloten zijn, maar via Christus. Letterlijk vertaald schrijft hij: ‘Aan Abraham werden de beloften aangezegd “en aan zijn zaad” (vgl. Gen. 17:7-8) ‒ hij zegt niet: “en aan zijn zaden”, als aan een meervoud, maar aan een enkeling: “en aan zijn zaad”, dat is

10


Christus’ (Gal. 3:16). De redenering is gekunsteld, want in Genesis is steeds sprake van een ‘menigte’ nakomelingen, en dat weet Paulus ook (zie Rom. 4:17-18!). Paulus gebruikt dus het grammaticale enkelvoud ‒ ‘zijn zaad’ ‒ om iets te ‘bewijzen’ dat niet met de letterlijke betekenis van de tekst strookt. Dezelfde techniek, met dezelfde terminologie, vinden wij bij de rabbijnen. De Misjna verhaalt hoe getuigen worden vermaand die de dood van een verdachte kunnen bewerken: ‘Want zo vinden wij dat over Kaïn wordt gezegd na de moord op zijn broer: “De bloeden van je broer (roepen tot Mij”) ‒ hij zegt niet: “het bloed van je broer”, maar “de bloeden van je broer”: zijn bloed en dat van zijn nazaten’ (Sanhedrin 4:5, vgl. Gen. 4:10). Ook hier een gekunstelde redenering. “Bloed” is een generiek woord, dat in het Hebreeuws ook in het meervoud voorkomt (vgl. ‘wateren’). De rabbijnen doen dus de tekst geweld aan om hun punt te bewijzen. Net als Paulus. Van dit soort ‘technische exegese’ zijn meer voorbeelden bij Paulus te vinden, vooral in Romeinen en Galaten. Vergelijkbare technieken vinden we alleen bij de rabbijnen, niet bij Josephus en in de Dode Zeerollen. Het historisch belang van Paulus’ brieven Conclusie: in zijn eigen brieven toont ex-Farizeeër Paulus een type schriftgeleerdheid dat verder alleen in rabbijnse teksten voorkomt. Zijn brieven vormen een uniek schriftelijk bewijs van de door de geleerden vermoede overgang van Farizeeën naar rabbijnen. Verdere studie zou aantonen, dat de Farizese traditie bij deze overgang wel sterke veranderingen heeft ondergaan. ______________ ds. Peter Tomson

Coördinatie Kerk en Wereld, commissie Migranten: stranden in Europa

Moord op de Middellandse Zee

Dit meisje staat symbool voor een migratiebeleid dat zichzelf langzaam heeft ontmenselijkt.

Dit meisje verdronk in de Middellandse Zee. Zij ligt hier niet per toeval. Dit meisje staat symbool voor een migratiebeleid dat zichzelf langzaam heeft ontmenselijkt. Niet alleen op zee, ook op land. Want zelfs als dit meisje de oversteek had gehaald, dan had ze een Europa leren kennen dat haar duidelijk had gemaakt: wij zien je liever gaan dan komen.

daartegen iets deden. Ze waren toeschouwers van de grootste gruwelijkheden. Ze zegt daarover: ‘Ik was daar erg door van slag: het feit dat er mensen zijn die simpelweg toekijken. We hebben nu allemaal zo'n kast in de kamer die ons tot toeschouwer opvoedt: het centrale probleem in onze wereld. Deze manier van toeschouwen is niet veel beter dan die van destijds.

Dit is allang geen nieuws meer : we gewennen er aan dat dagelijks honderden vluchtelingen, die in gammele bootjes Europa trachten te bereiken, verdrinken in de Middellandse Zee. We voelen ons machteloos. We vinden dat de mensensmokkelaars hard moeten aangepakt worden, dan zullen er geen drenkelingen meer zijn en is ons geweten gesust. We kijken de andere kant op.

Haar theologie druipt van verzet tegen zo’n “toeschouwerschap”… We mogen nooit alleen maar ‘toeschouwen’, nooit achterover leunen in zelfgenoegzaamheid, nooit ‘ons de luxe veroorloven te leven zonder hoop’. Als we nl geen hoop meer hebben op een wereld andersom, dan zijn we onze humaniteit aan ’t verliezen. Machteloosheid in het beste geval en apathie in het slechtste zijn samen de dood in de pot. Het gaat er Sölle niet om dat we ons laten verlammen door de veelheid van problemen, of ons schuldig en verantwoordelijk voelen voor alles. Het gaat haar erom dat we ons niet zodanig laten verlammen door de veelheid van problemen dat we daarom maar niets doen. Als christen, als kerk, móet je je mond opendoen. Zelfs als je de problemen niet kunt oplossen, kun je ze zichtbaar maken.

Op 27 april was het 12 jaar geleden dat Dorothee Sölle stierf. Voor mij, echter, leeft zij. We hebben nog elke dag te leren van haar “verzetstheologie”. De voornaamste drijfveer voor haar theologie, was haar verbijstering over het feit dat er in de tweede wereldoorlog mensen waren, die zagen wat er gebeurde, zonder dat zij

Nodig is dus een volledige ommekeer in ons denken. We moeten ons bewust worden van de absurditeit van de wereld waarin wij leven : een wereld waarin twee


11

soorten mensen bestaan : zij die het geluk hebben geboren te zijn in het welvarend gedeelte van de wereld en zij die dat niet zijn. Onze geesten zijn verziekt door een individueel en collectief egoïsme dat de eigen hoge levensstandaard wil veilig stellen desnoods ten koste van degenen die dat ontberen. De muren van Fort Europa moeten geslecht worden in onze geesten. We mogen onze grenzen niet sluiten voor wie in nood is. We moeten zorgen voor meer legale wegen voor immigratie zodat mensen niet verplicht worden op illegale levensgevaarlijke manieren naar hier te komen. Zolang ze niet op een menswaardige manier in hun land van herkomst kunnen leven, moeten we hen hier respectvol opvangen, zorgen voor huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs, hen laten werken zodat ze voor zichzelf kunnen zorgen en een bijdrage leveren aan de samenleving. De staatlozen, irrepatrieerbaren en degenen voor wie om welke reden dan ook in de toekomst terugkeer naar hun land van herkomst geen optie is moeten hier kunnen blijven. We moeten de vluchtelingenkampen waar mensen in mensonwaardige omstandigheden in zomer en winter, in regen en wind, moeten overleven, ombouwen tot normale woningen met de nodige nutsvoorzieningen in afwachting dat ze naar hun dorpen en steden kunnen terugkeren. Verwoeste woningen en dorpen moeten bij de heropbouw geholpen worden. We moeten investeren in ‘resettlement’ : Wereldwijd leven zo’n vijf miljoen mensen in vluchtelingenkampen. Europa zou 1.000.000 en ons land zou 10.000 van de zwaksten en meest kwetsbaren - gezinnen en vooral alleenstaande moeders met kleine kinderen, zieken, gehandicapten en ouden van dagen – die geen enkele toekomst hebben , uit die kampen naar hier kunnen halen en hier hervestigen.

Niemand zal ons als kerk van onverschilligheid durven betichten, dat zou ook echt onterecht zijn. Maar misschien is het ondertussen hoog tijd geworden om als kerk nog es onze mond open te doen. Als we dat al zouden doen, zou er al een beetje meer zichtbaar worden van de wereld-anders-om. ___________________________ Namens de werkgroep Migranten, ds. Ina Koeman

Dit alles zal onnoemlijk veel geld kosten. Willen de welvarende landen dat wel ? Over de grenzen heen reikende solidariteit en een grote inspanning van ieder van ons is noodzakelijk!

Radio 1, woensdag 19 augustus 2015, 20.03 uur In verzoening treden Frank Marivoet

Elie Wiesel zegt: Het tegendeel van liefde is niet haat, Het tegendeel van hoop is niet vertwijfeling Het tegendeel van geestelijke gezondheid en van gezond verstand is niet waanzin Het tegendeel van herinnering heet niet vergeten, Maar het tegendeel van liefde en hoop, van geestelijke gezondheid en gezond verstand en van herinnering – het tegendeel van dit alles heet onverschilligheid….

12


met dank aan dhr Piet Willems, VLOS (Vluchtelingenonthaal Sint-Niklaas)

Radio 1, woensdag 15 juli 2015, 20.03 uur Als liefde pijn doet Frank Marivoet

400 jaar Annuntiaten-kloosterkerk Lange Winkelstraat 5, Antwerpen =>30 augustus 2015: concert =>15 uur => Psallentes Femina, onder leiding van Hendrik Vanden Abeele => VVK 8 euro, ADK 10 euro, -16 jaar: 5 euro =>info en tickets: [email protected]

Nederlandstalige communautaire coördinatie: ProJOP

ProJOP nieuwsbrief Zaalvoetbaltoernooi 2015 op 7 november! Zet het alvast in je agenda! Aangezien 1 november dit jaar op een zondag valt en veel predikanten hun team aanvoeren en vervoeren, zijn we op zoek gegaan naar een andere datum. We kwamen uit bij zaterdag 7 november, dit is de tweede zaterdag van de herfstvakantie. Veel jonge competities hebben die zaterdag geen match, dus hopelijk kunnen alle voetbalfanaten meespelen! Zoals gewoonlijk kunnen we terecht in de sporthal in Edegem (Antwerpen). We zullen verder werken met het concept van vorig jaar, dus met een -16 (kids en jeugd) en 16+ (jongeren) competitie. Dus neem de datum alvast op in je eigen en de kerkelijke agenda! EO BEAM Denkstof - Filmpjes met vragen EO Denkstof zijn filmpjes rond uiteenlopende thema’s. Een jonge spreker geeft in 5 minuten een lichte minipreek. Eigenlijk bedoeld vanaf 16 jaar maar de meeste zijn ook bruikbaar voor jongere tieners. Er zijn bij elk filmpje vragen en leesopdrachten voor jongeren en een handleiding voor de begeleider te downloaden. http://www.eo.nl/beam/geloven/videos-denkstof/. Tienercatechese, special: Heilige Herrie Popmuziek en geloof Op Facebook.com/40heiligeherrie vind je recente popsongs die inspiratie bieden aan jongeren en aanleiding tot gesprek of overdenking kunnen zijn. Ook het Bijbelgedeelte waarnaar de song verwijst is erbij gepost. Maak er wat vragen bij en je hebt een toffe nevendienst. Young & Holy - Hip geloven Young & Holy is het nieuwe project van Corjan Matsinger, voormalig teamleider van Youth For Christ Nederland. Young & Holy zijn “religieuze trendwatchers”, zij maken zichtbaar wat er aan religie en zingeving gaande is in de (Nederlandse) samenleving. Je vindt op de site en Facebook allerlei inspiratie, waaronder concrete thema-specials voor jongeren. Van 50 levenslessen uit tekenfilms, vragen bij de recentste cd van Madonna, tot filmpjes over Pinksteren. youngholy.nl.

Levensparels - Armband met een methode De armband met Levensparels is een hulpmiddel voor bezinning, waarmee je dichter bij God en bij jezelf kunt komen. Er zijn achttien 'parels', met verschillende betekenissen. Zo zijn er bijvoorbeeld de liefdesparels, de Godsparel, de nachtparel, de relaxparel en de doopparel. De bijbehorende levensvragen, gedachten en gebeden zijn terug te vinden in een boekje. Het concept is bedacht door de Zweedse priester Martin Lönnebo. De Levensparels worden gebruikt door duizenden jongeren in verschillende Europese landen. JOP heeft ze ook in Nederland geïntroduceerd: http://jop.nl/materialen/catechese/levensparels. JOP Basics - De basisthema’s creatief behandeld Speels en creatief basiscatechesemateriaal voor jonge tieners van 10-12 jaar. Deel1bevat materiaal over God, Jezus, de Bijbel, de kerk, de doop en het avondmaal. Deel 2 gaat over de heilige Geest, de vier grote christelijke feesten, het ontstaan en de geschiedenis van de kerk, de diaconie. Tevens bevat het verdiepingsmateriaal over de eerste thema’s. Copy Paste - Snelle spelletjes JOP Copy Paste is een methode speciaal voor leiding van clubs voor kinderen tussen de 8 en 12 jaar oud. Dit boekje bevat een selectie van honderd spelletjes. Deze spelletjes zijn uitermate geschikt voor die vijf tof tien minuten voor het einde van de club of om even stoom af te blazen. Daarnaast bevat deze gids ook vijftig knutselideeën. _____________ Maria EUWEMA, Jeugdwerkondersteuner ProJOP.


13

Aankondigingen

Belgisch-Duits Convent (Broederraad) 2015 Thema: Protestants geloof in onzekere tijden - Kerk en Christen zijn in seculiere, pluralistische en multireligieuze maatschappijen Waar en wanneer? van 26 tot 29 augustus 2015 in het gastenverblijf van klooster Volkenroda (Duitsland): www.kloster-volkenroda.de. Prijs: €195 voor een éénpersoonskamer en €175 per persoon voor een tweepersoonskamer. Rekeningnummer: BE61 3770 6557 0017 (BIC: BBRUBEBB). Programma: Woensdag 26 augustus Aankomst en ontvangst 18.00 Avondmaaltijd 19.00 Opening en inleiding op de conferentie 19.30 Indrukken van de Evangelische Kirche in Mitteldeutschland: Regionalbischof Probst dr. Christian Stawenow, district Eisenach-Erfurt 21.00 Avondgebed Donderdag 27 augustus 08.30 Ontbijt 09.15 Kerken en gemeenten - Toestand in onze maatschappijen: een inventarisatie 12.00 Rondleiding door klooster Volkenroda 12.30 Middagmaaltijd 15.30 Theologische overwegingen voor kerk en gemeenten op het gebied van onze seculiere, pluralistische en multireligieuze maatschappij, Prof. Dr. Heye Heyen, Brussel 17.00 Discussie in groepjes 18.15 Avondmaaltijd Vrijdag 28 augustus 08.30 Ontbijt 09.15 Vandaag protestantse kerk zijn - voorbeelden en modellen uit kerk en gemeenten 11.15 Impulsen voor thuis: Ds. Lieve van den Ameele-Steller – Groepswerk 12.30 Middagmaaltijd, excursie – Mühlhausen – Thomas Münzer en de Boerenoorlogen Zaterdag 29 augustus 08.30 Ontbijt 09.15 Evaluatieronde 10.15 Kerkdienst 11.15 Afsluiting/besluit van de conferentie Contact: ds. Jelle Brouwer ([email protected] of 015 20 51 54) Voor meer nieuws en het gedetailleerde programma van het Geuzenfeest kun je terecht op de website www.geuzenfeest.be en ook op Facebook.

14


Aankondigingen

Verenigde Protestantse Kerk in België aanvaardt homoseksuele predikanten

14 juni 2016

De Synode van de Verenigde Protestantse Kerk in België besloot in haar vergadering op zaterdag 13 juni 2015 dat homoseksualiteit geen belemmering is om het ambt van predikant te mogen bekleden. De buitengewone zitting van de Protestantse Synode over ‘Homoseksualiteit en predikantschap’ werd voorbereid door een werkgroep waarin elk kerkelijk district vertegenwoordigd was. De werkgroep stelde een aanbeveling op die, voorzien van randdocumenten, eerst aan alle lokale kerken ter discussie werd voorgelegd, vervolgens op de regionale niveau’s werd besproken, om tenslotte op nationaal niveau ter stemming te worden gebracht. De Verenigde Protestantse Kerk in België leeft altijd van en dankzij het debat, van de dialoog en van de noodzaak tegengesproken te worden, maar nu is zij er zelfs in geslaagd om over een gevoelige vraag waarover binnen de kerk de meningen sterk uiteenlopen, in alle sereniteit en met respect voor onderling verschil van mening, toch een zeer helder besluit neer te leggen: Homoseksualiteit kan geen criterium zijn om mensen uit te sluiten van het predikantschap. Tegelijk wordt ook niemand iets opgedrongen. Elke lokale kerkgemeenschap behoudt ook na het besluit van 13 juni het recht om haar eigen predikant te kiezen. Eenheid in verscheidenheid. Een deel van het predikantencorps bij de viering van 175 jaar Protestantse Synode, 17 oktober 2014. De Verenigde Protestantse Kerk in België wordt gekenmerkt door een grote diversiteit. Het predikantencorps bestaat momenteel voor circa 15% uit vrouwen. De Protestantse Synode besloot reeds jaren terug dat, parallel aan het huwelijk, ook over de relatie van twee mensen van hetzelfde geslacht in een kerkdienst een zegen gevraagd kan worden. Ook dit wordt gerekend tot de vrijheid van de plaatselijke kerkgemeenschappen. In de volledig democratisch opgebouwde kerkstructuur is de Synodevergadering het hoogste gezagsorgaan. Dat wordt samengesteld via een systeem van getrapte vertegenwoordiging, waarin ruim 110 plaatselijke kerken zich vertegenwoordigd weten. Ds. Steven H. Fuite, Synodevoorzitter van de Verenigde Protestantse Kerk in België


15

Contactgegevens Contact en info:

Voorzitter ds. Steven H. Fuite: [email protected] 02/511.44.71 Secretariaat Bea Baetens: [email protected] 02/511.44.71 of 02/510.61.70 (rechtstreeks) Jurgen Renders: [email protected] 02/511.44.71 of 02/510.61.79 (rechtstreeks) nationaal diaken Kévin Donfut: [email protected] 02/511.44.71 of 02/510.61.79 (rechtstreeks) Boekhouding Xavier Moser [email protected] 02/ 510.61.76 of Micheline Tshilemb: [email protected] 02/510.61.75 Protestants-Evangelisch Godsdienstonderwijs Christine van Belle: [email protected] 02/510.61.73

Colofon Verantwoordelijke uitgever ds. Steven FUITE Redactieteam Annet Sinnema-Buurman ds. Ernst Veen dr. Dick Wursten Jurgen Renders Redactieadres: Brogniezstraat 44 - 1070 Brussel tel.: +32-(0)2-511 44 71 e-mail: [email protected] Website : http://www.vpkb.be https://www.facebook.com/protestantsekerk Prijzen Kerkmozaïek • Individueel abonnement: 20 euro • Groepsabonnement: 15 euro (vanaf minimaal 5 exemplaren naar éénzelfde adres) • Steunabonnement: 25 euro Vorige nummers Kerkmozaïek http://www.kerkmozaiek.be Storten kan op onderstaand rekeningnummer van de Verenigde Protestantse Kerk in België Brogniezstraat 44 - 1070 Brussel: ING BE06 3100 0835 5022. De redactie behoudt zich het recht voor om bepaalde artikelen niet te publiceren, indien nodig in te korten en/of redactioneel te bewerken. Zij is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de artikelen en slechts ten dele voor de stijl. Organisaties en tijdschriften, niet behorend tot de VPKB, die artikelen uit het maandblad Kerkmozaïek geheel of gedeeltelijk wensen over te nemen of te bewerken, dienen dit schriftelijk aan te vragen op het redactieadres. Wat betreft de richtprijs voor advertenties, kunt u zich wenden tot de redactie. Zij behoudt zich het recht voor om deze al dan niet te plaatsen. GEWIJZIGD MAILADRES REDACTIE: [email protected]

Sluitingsdatum volgende Kerkmozaïek: 6 juli 2015.

16


Coverfoto: landschap in Sardinië Creatie cover: Nik Colson, 1731 Zellik

Afgiftekantoor : 1070 Brussel - Verantw. uitgever en afzendadres : ds. Steven FUITE, Brogniezstraat 44 - 1070 Brussel

Huis van het Protestantisme Verenigde Protestantse Kerk in België Brogniezstraat 44 1070 BRUSSEL

Annet Sinnema: who s afraid... blz. 5 Maria Euwema: geloven met plezier blz. 6 Jürgen Soetens: woesten blz. 7

Recommend Documents