Anne Frank Huis Een museum met een verhaal museumgids Nederlands
Het museum
1 2
3 4 5
10
11
12 8
13
9
7 6 5
4
ach
ter
3
hui
s voo
rhu
is
Entree Welkom Prinsengracht 263 voor- en achterhuis Magazijn Kantoren Opslagruimte
6
Overloop met draaikast
12 13
Doorloop naar voorhuis De Sjoa
Schuilplaats Kamer Otto, Edith en Margot Frank 8 Kamer Anne Frank en Fritz Pfeffer 9 Wasruimte 10 Kamer Hermann en Auguste van Pels 11 Kamer Peter van Pels 7
15 14
Prinsengracht 265 Otto Frank Het dagboek
Prinsengracht 267 Tentoonstellingsruimte 17 Museumcafé 18 Bookshop 16
19
Uitgang Toiletten Toilet invaliden Informatie
14
15 17 16
19
18 2
1
2
2
Welkom in het Anne Frank Huis
Het Anne Frank Huis is een bijzonder museum. Het is de onderduikplaats waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog haar dagboek schreef. Citaten uit Annes dagboek, foto’s, films en originele objecten illustreren de gebeurtenissen die zich hier hebben afgespeeld. Er loopt een vaste route door het museum.
Eens zal deze verschrikkelijke oorlog toch wel aflopen, eens zullen wij toch weer mensen en niet alleen Joden zijn! Anne Frank, 11 april 1944
Anne Frank Anne Frank is een van de miljoenen slachtoffers van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Zij wordt op 12 juni 1929 in Frankfurt am Main in Duitsland geboren. Als Hitler in 1933 in Duitsland aan de macht komt en een anti-Joods bewind instelt, vertrekt de Joodse familie Frank naar Nederland. Ze gaan in Amsterdam wonen waar vader Otto een bedrijf begint. Nederland bezet In mei 1940 bezet het Duitse leger Nederland en nemen ook hier de anti-Joodse maatregelen toe. Op 6 juli 1942 duiken Otto en Edith Frank en hun dochters Margot en Anne onder. Onderduik De familie Frank duikt onder in het pand aan de Prinsengracht 263 waar Otto Frank zijn bedrijf heeft. Later voegen Hermann van Pels, zijn vrouw Auguste, hun zoon Peter en Fritz Pfeffer zich bij hen. Het bedrijfs pand van Otto bestaat uit twee delen: een voorhuis en een achterhuis. Op de bovenste verdiepingen van het achterhuis verblijven de acht onderduikers. Dagboek Anne krijgt op haar dertiende verjaardag een dagboek van haar ouders. Als de familie Frank moet onderduiken, neemt Anne haar dagboek mee. Museum Van de acht onderduikers overleeft alleen Otto Frank de oorlog. Hij besluit het dagboek van Anne uit te geven. In 1960 wordt de onderduikplek een museum.
Onderduikers
Otto Frank
Edith Frank-Holländer
Margot Frank
Anne Frank
Hermann van Pels
Auguste van Pels-Röttgen
Peter van Pels
Fritz Pfeffer
Johannes Kleiman
Victor Kugler
Bep Voskuijl
Helpers
Miep Gies-Santrouschitz
Otto Frank, geboren op 12 mei 1889 in Frankfurt am Main, Duitsland; overleeft de oorlog en overlijdt op 19 augustus 1980 op 91-jarige leeftijd in Bazel, Zwitserland. Edith Frank-Holländer, geboren op 16 januari 1900 in Aken, Duitsland; overlijdt in vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau, 6 januari 1945. Margot Frank, geboren op 16 februari 1926 in Frankfurt am Main, Duitsland; overlijdt aan tyfus in concentratiekamp Bergen-Belsen, maart 1945. Anne Frank, geboren op 12 juni 1929 in Frankfurt am Main, Duitsland; overlijdt aan tyfus, kort na Margot, in concentratie kamp Bergen-Belsen, maart 1945. Tussen haakjes: de schuilnaam die Anne de onderduikers gaf.
Hermann van Pels (meneer Van Daan), geboren op 31 maart 1898 in Gehrde, Duitsland; is vermoedelijk vergast in vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau, oktober 1944. Auguste van Pels-Röttgen (mevrouw Van Daan), geboren op 29 september 1900 in Buer, Duitsland; overlijdt tijdens het transport van Bergen-Belsen naar concentratiekamp Theresienstadt, april of mei 1945. Peter van Pels (Peter van Daan), geboren op 8 november 1926 in Osnabrück, Duitsland; overlijdt in concentratiekamp Mauthausen, april of mei 1945. Fritz Pfeffer (Albert Dussel), geboren op 30 april 1889 in Giessen, Duitsland; overlijdt in concentratiekamp Neuengamme, 20 december 1944.
Miep Gies-Santrouschitz, geboren op 15 februari 1909 in Wenen, Oostenrijk; overlijdt op 11 januari 2010 in Hoorn. Johannes Kleiman, geboren op 17 augustus 1895 in Koog aan de Zaan; overlijdt op 28 januari 1959 in Amsterdam. Victor Kugler, geboren op 6 juni 1900 in Hohenelbe, Oostenrijk; overlijdt op 14 december 1981 in Toronto, Canada. Bep Voskuijl, geboren op 5 juli 1919 in Amsterdam; overlijdt op 6 mei 1983 in Amsterdam.
4
3
3 Vitrine
Jodenster
Magazijn
Otto Frank heeft twee bedrijven die beide in dit pand gevestigd zijn: Opekta en Pectacon. De firma Opekta verkoopt een geleermiddel voor jam, de firma Pectacon maakt vleeskruiden. In het magazijn worden door de magazijnmedewerkers daarvoor specerijen gemalen, zoals peper en kruidnagels. Zijn de medewerkers op de hoogte van de schuilplaats? De magazijnmedewerkers weten niet dat er onderduikers in het achterhuis verborgen zitten, de kantoormedewerkers wel. Zij zijn door Otto Frank gevraagd of ze hem en zijn gezin willen helpen onderduiken.
Overdag moeten we altijd erg zacht lopen en zacht spreken, want in het magazijn mogen ze ons niet horen. Anne Frank, 11 juli 1942
4 Video
Miep Gies in reclamefilmpje Opekta jaren 30
Kantoren
De kantoormedewerkers en helpers Victor Kugler, Miep Gies, Johannes Kleiman en Bep Voskuijl blijven gedurende de oorlog hun werk voor Opekta en Pectacon doen. Ze delen samen een kantoorruimte. De helpers voorzien de acht onderduikers van levensmiddelen, kleding, boeken en kranten. Deze verantwoordelijkheid weegt zwaar: de onderduikers zijn volkomen van hen afhankelijk en het helpen van onderduikers is risicovol. Hoe komen de helpers aan voedsel voor de onderduikers? Miep Gies en Bep Voskuijl halen levensmiddelen bij winkeliers in de buurt en op de zwarte markt. Jan Gies, de man van Miep, regelt bonnen via zijn contacten bij het verzet. Naarmate de oorlog vordert, wordt het steeds moeilijker om aan voedsel te komen.
Kugler die de kolossale verantwoording van ons acht soms te machtig wordt en die bijna niet meer spreken kan van ingehouden zenuwen en opwinding. Anne Frank, 26 mei 1944
Producten van Opekta
5 6
5 Maquette
Het ingerichte achterhuis
Opslagruimte
In de opslagruimte worden onder andere specerijen bewaard. Omdat specerijen geen direct zonlicht kunnen verdragen, zijn de ramen geverfd. Het achterhuis is daardoor niet zichtbaar. De kamers in het achterhuis zijn leeg. In 1961 laat Otto Frank maquettes van het achterhuis maken, die laten zien hoe de schuilplaats tijdens de onderduik is ingericht. Waarom zijn de ruimtes van de schuilplaats leeg? Het achterhuis wordt na de arrestatie van de onderduikers in opdracht van de nazi’s leeggehaald. Als het achterhuis in 1960 een museum wordt, blijven de kamers op verzoek van Otto Frank leeg. Het lege achterhuis symboliseert de leegte van de miljoenen mensen die zijn weggevoerd en niet zijn teruggekeerd.
6 De draaibare kast is origineel
Overloop met draaikast
De draaibare kast verbergt de toegang tot het achterhuis en wordt speciaal voor dat doel getimmerd. De ramen van de overloop zijn met ondoorzichtig glaspapier beplakt. Vanuit geen enkele plek in het voorhuis is het achterhuis zichtbaar.
Onze schuilplaats is nu pas een echte schuilplaats geworden. Mijnheer Kugler vond het namelijk beter om voor onze toegangsdeur een kast te plaatsen. Anne Frank, 21 augustus 1942
7
De schuilplaats Maandagochtend 6 juli 1942 duiken Otto, Edith, Margot en Anne Frank onder. Een week later volgt de familie Van Pels: Hermann, een compagnon van Otto, Auguste en zoon Peter. Vier maanden later voegt Fritz Pfeffer, een bekende van de familie Frank, zich bij hen. De onderduikers zullen twee jaar in de schuilplaats doorbrengen.
Overdag mogen onze gordijnen nooit één centimeter opzij. Anne Frank, 28 november 1942
De onderduikers zitten 24 uur per dag binnen. De gordijnen van het achterhuis blijven altijd dicht, zodat de buren hun niet kunnen zien. Overdag, als er beneden in het magazijn wordt gewerkt, moeten zij stil zijn. De benauwdheid van de schuilplaats en de angst voor ontdekking zorgt voor veel spanning.
Kamer Otto, Edith en Margot Frank 7
Kaartje Opmars
geallieerden in
De slaapkamer van Otto, Edith en Margot wordt door de familie Frank ook als huiskamer gebruikt. Anne zit hier vaak.
Normandië
Tot grote vreugde van de onderduikers landen de geallieerden op 6 juni 1944 in Normandië. Vol spanning volgen de onderduikers de opmars van het geallieerde leger via de radio. Op een kaartje houdt Otto Frank de vorderingen bij. Vanaf het begin van de onderduik houden Otto en Edith met streepjes op de muur bij hoeveel hun dochters groeien. In twee jaar tijd groeit Margot zo’n vijf centimeter en Anne ruim dertien centimeter. Is er een radio in het achterhuis? Er staat een kleine radio in de gemeenschappelijke huiskamer. Hier luisteren de onderduikers vaak naar de BBC en putten hoop uit de berichtgeving over het verloop van de oorlog. Close-up van de groeistreepjes; links Anne en rechts Margot
8
Kamer Anne Frank en Fritz Pfeffer 8
Film Greta Garbo
Anne moet een kamer delen met Fritz en dat leidt regelmatig tot fikse ruzies. Het valt Anne zwaar dat ze niet naar buiten kan. In haar dagboek kan ze haar hart luchten, ze schrijft er vaak in.
Fietsen, dansen, fluiten, de wereld inkijken, me jong voelen, weten dat ik vrij ben, daar snak ik naar. Anne Frank, 24 december 1943
Koningshuis
Prinses Elisabeth
Kunst Rembrandt
Net zoals zoveel meisjes vrolijkt Anne haar kamer op met plaatjes. De plaatjes weerspiegelen Annes volwassenwording. In het begin van de onderduik vindt ze vooral filmsterren leuk, later is zij meer geïnteresseerd in kunst en geschiedenis. Ze voegt afbeeldingen toe en plakt plaatjes over plaatjes heen.
Dank zij vader die m’n hele prentbriefkaarten en filmsterrenverzameling van tevoren al meegenomen had, heb ik met een lijmpot en kwast de hele muur bestreken en van de kamer één plaatje gemaakt. Anne Frank, 11 juli 1942
Kamer van Anne en Fritz ingericht met rekwisieten
10 9
9
Wasruimte
Overdag gebruiken de onderduikers het toilet en de kraan zo min mogelijk. De waterleiding en de afvoerbuizen lopen door het magazijn en de magazijn medewerkers weten niet dat er onderduikers in het pand zitten.
‘Sst... vader, stil Otto, sst... Kom nu hier, je kunt niet meer het water laten lopen. Loop zachtjes!’ Dit zijn de diverse uitroepen voor vader in de badkamer. Klokslag half negen moet hij in de kamer zijn. Geen druppel water, geen wc, niet lopen, alles stil. Anne Frank, 23 augustus 1943
Kamer Hermann en Auguste van Pels en gemeenschappelijke huiskamer 10
Vitrine
Boodschappenlijstje
De slaapkamer van Hermann en Auguste is tevens de huiskamer en keuken. De onderduikers brengen er veel tijd door. Er wordt hier gekookt, gegeten, gestudeerd, gelezen, gelachen en geruzied. Het onderduiken wordt in de loop van de tijd steeds zwaarder. De voedsel voorraden slinken en de spanningen en ergernissen nemen toe.
Vanaf morgen hebben we geen brokje vet, boter of margarine meer. Ons middageten van vandaag is boerenkoolstamppot uit het vat. Ongelooflijk zoals boerenkool, die waarschijnlijk een paar jaar oud is, stinken kan! Anne Frank, 14 maart 1944
Maquette van de ingerichte huiskamer
11 12
11 Spiegel
Geeft een kijkje op het zolderraam
Kamer Peter van Pels
Peter heeft als enige van de onderduikers een eigen ‘kamer’. De trap in zijn kamer leidt naar de zolder, die wordt gebruikt voor de opslag van levensmiddelen. Anne en Peter zitten vaak op zolder. Het is een plek waar ze naar buiten kunnen kijken en alleen kunnen zijn.
Wij keken alle twee naar de blauwe hemel, de kale kastanjeboom aan wiens takken kleine druppeltjes schitterden, naar de meeuwen en de andere vogels die in hun scheervlucht wel van zilver leken. Anne Frank, 23 februari 1944
Is Anne verliefd op Peter? Anne heeft aanvankelijk geen hoge dunk van Peter. Later stelt ze haar beeld bij; zij wordt zelfs verliefd op Peter en krijgt haar eerste kus van hem. Na verloop van tijd gaat Annes verliefdheid over en neemt zij meer afstand.
12
Doorloop
U verlaat nu de schuilplaats en gaat naar het voorhuis.
De Engelse radio spreekt van vergassing. Ik ben helemaal van streek. Anne Frank, 9 oktober 1942
14 13
13 Video
Hanneli Goslar over Anne in Bergen-Belsen
De Sjoa
Na een tip valt de Sicherheitsdienst op 4 augustus 1944 Prinsengracht 263 binnen. De onderduikers zijn verraden. De acht onderduikers en de helpers Johannes Kleiman en Victor Kugler worden gearresteerd en afgevoerd. De nazi’s laten Miep Gies en Bep Voskuijl met rust. Wie heeft de onderduikers verraden? Er zijn vele theorieën over het verraad. Geen ervan kan bewezen worden, ondanks de diverse onderzoeken die na de oorlog zijn gedaan. De verrader is nooit gevonden.
Op 3 september 1944 worden de acht onderduikers op transport gesteld naar het vernietigingskamp AuschwitzBirkenau. Van de acht onderduikers overleeft alleen Otto Frank de oorlog. Anne, Margot en Edith Frank, Peter, Auguste en Hermann van Pels en Fritz Pfeffer vinden de dood in de concentratiekampen. De helpers overleven de oorlog.
14
Otto Frank
Otto Frank
Om een toekomst op te bouwen, moet je het verleden kennen.
over zijn dochter
Otto Frank, 1967
Video
Anne
Otto Frank keert op 3 juni 1945 terug naar Amsterdam. Hij weet dat zijn vrouw Edith is omgekomen maar hoopt dat zijn dochters nog leven. Nadat hij hoort dat Margot en Anne in Bergen-Belsen zijn omgekomen, geeft Miep Gies hem Annes dagboekpapieren. Na enige aarzeling besluit Otto het dagboek van Anne uit te geven. Op 25 juni 1947 is de eerste Nederlandse uitgave een feit. Otto Frank zet zich de rest van zijn leven in voor de bestrijding van discriminatie en vooroordelen. Hij is actief betrokken bij de openstelling van het onderduikpand als museum in 1960. Tot aan zijn dood in 1980 beantwoordt hij brieven van duizenden mensen die Annes dagboek hebben gelezen. Hoe is het dagboek bewaard gebleven? Na de arrestatie van de onderduikers vinden Miep Gies en Bep Voskuijl in het achterhuis Annes dagboeken, schriften en vellen papier. Miep bewaart de papieren in haar bureau en geeft ze na de oorlog, als blijkt dat Anne gestorven is, aan Otto.
15 16
15
Het dagboek
Het originele
Met schrijven word ik alles kwijt, m’n verdriet verdwijnt, m’n moed herleeft!
dagboek van
Anne Frank, 5 april 1944
Dagboek
Anne
Op haar dertiende verjaardag krijgt Anne een roodgeruit dagboek. Als dat volgeschreven is, schrijft zij verder in schriften. Vanaf 20 mei 1944 herschrijft ze haar dagboek op losse vellen. Ze wil na de oorlog een boek uitgeven over haar leven in Het Achterhuis. Anne schrijft ook korte verhalen en schrijft mooie zinnen over uit boeken die zij leest.
16 Museumcafé
Tentoonstellingsruimte
Wat is gebeurd, kunnen we niet meer veranderen. Het enige dat we kunnen doen is van het verleden leren en beseffen wat discriminatie en vervolging van onschuldige mensen betekent. Mijn mening is dat iedereen de plicht heeft vooroordelen te bestrijden. Otto Frank, 1970
Free2choose Er zijn veel lessen te leren uit het verleden. Het lot van Anne Frank, en de andere miljoenen slachtoffers van nazi-Duitsland, laat zien dat het schenden van mensenrechten vergaande gevolgen kan hebben. Ieder mens heeft een aantal fundamentele rechten, zoals vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid en het recht om niet gediscrimineerd te worden. In Free2choose komen actuele voorbeelden aan bod van rechten die met elkaar kunnen botsen. Welk recht heeft voorrang? Laat uw mening horen. Tijdelijke tentoonstelling De kleine, wisselende tentoonstellingen gaan dieper in op de geschiedenis van de familie Frank en aanver wante onderwerpen.
Anne Frank, 11 april 1944
Bookshop
Bedankt voor uw bezoek Met uw bezoek steunt u het werk van de Anne Frank Stichting: www.annefrank.org Bezoek ook ‘Het Achterhuis Online’ www.annefrank.org/achterhuis Volg ons op facebook.com/annefrankhouse twitter.com/annefrankhouse youtube.com/annefrank flickr.com/photos/anne_frank_house annefrankhuis.hyves.nl
Anne Frank Stichting Postbus 730, 1000 AS Amsterdam 020-5567100 Rabobank 1224 69 925
HET ACHTERHUIS® is een geregistreerd handelsmerk van de Anne Frank Stichting © Teksten Anne Frank: ANNE FRANK-Fonds, Basel © Familiefoto’s Anne Frank: ANNE FRANK-Fonds, Basel / Anne Frank Stichting, Amsterdam © 2012 Anne Frank Stichting, Amsterdam 01-2012 design: Beukers Scholma illustration: Frédérik Ruys fotografie: Luuk Kramer, Riekus Heller, Cris Toala Olivares, Kees Hummel print: Booxs.nl
Ik weet wat ik wil, heb een doel, heb een mening, heb een geloof en een liefde.
