Anna Enquist: multitalent

winter 2009 magazine van de universiteit leiden



Anna Enquist: multitalent

en verder:

‘Onderscheid maken tussen observeren en interpreteren, leerde ik in Leiden’

Leidse passie: DIES voor alumni; Leiden en HET BOEK; Wie SCHRIJFT, die blijft

colofon

inhoud

Medewerkers

magazine van de universiteit leiden

aan dit nummer van leidraad werkten mee:

winter 2009

Journaliste Sabine Gieben werkte bij De Telegraaf, De Groene Amsterdammer, Elsevier en Vrij Nederland, waarvoor ze een serie interviews met schrijvers maakte. Voor deze Leidraad interviewde zij vier schrijvers, allen alumni. ‘Leiden drukte een stempel op hun leven maar figureert niet in hun werk.’ Bladmanager Karen Jochems bewaakt de bladformule en coördineert de productie van Leidraad. Ook schrijft zij artikelen en rubrieken, zoals Inspiratie. ‘Alumni en medewerkers zijn fervente schrijvers – we hebben altijd ruimte te kort!’

Jacob Mulder en Hugo Zwolsman van Studio van Lennep tekenen voor het ontwerp en de art direction van Leidraad. ‘In ieder nummer zoeken we de balans tussen herkenbaarheid en verrassing. Alleen dan krijg je een goed blad.’ Leidraad is een uitgave van de directie Strategische Communicatie & Marketing / Alumni Office van de Universiteit Leiden. Het blad is kosteloos voor de alumnus (zie www.alumni. leidenuniv.nl). Een abonnement is op aanvraag beschikbaar voor andere belangstellenden. Uitgever Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie en Marketing Hoofdredacteur Yoeri Albrecht Bladmanager Karen Jochems Basisvormgeving/Art Direction Van Lennep, Amsterdam Eindredactie Beatrijs Bonarius, Suus van Geffen Fotografie en illustraties Rhonald Blommestijn, Janus van den Eijnden, Marc de Haan, Hollandse Hoogte, Mark Horn, Martijn de Vries, Edwin Walvisch Medewerkers aan dit nummer Pieter van den Blink, Marjolein van Enk, Sabine Gieben, Vera de Kort, Hugo Schalkers, Mark Schalekamp, Ruud Slierings, Annette Zeelenberg en het Leids Universiteits fonds (luf) Universiteit Leiden, development office Hanneke Wiessing, alumni officer (contactpersoon) Rapenburg 70, 2311 EZ Leiden tel. (071) 527 32 37, [email protected] Website www.alumni.leidenuniv.nl Oplage 55.000 Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden noch Albrecht Media kan aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten. 2 leidraad

06

14

04 Leiden in het nieuws 05 Editorial

06 ‘Keuzes maken betekent verdriet’

is een veelzijdige vrouw: musicus, psychoanalyticus, dichter en schrijver. Keuzes maken wil ze niet.

Anna Enquist

10 Algemeen Nieuws 12 Faculteitsnieuws – wiskunde en natuurwetenschappen 13 Column – Mark Schalekamp

14 De kracht van Leidse letteren Van oudsher is er in Leiden veel aandacht voor ‘de letteren’. Vier

hoogleraren aan het woord over hun bijzondere vakgebieden.

18 ‘Geschiedenis of de universiteit?’

De verbondenheid van Henk Wesseling met de

student, promovendus en hoogleraar heeft hij verschillende generaties ‘Leiden’ meegemaakt.

22 20 Spotlight – Prof. Victor Halberstadt 21 Faculteitsnieuws – rechtsgeleerdheid

22 Opinie: lang leve het papieren boek?

Lezen onze kinderen en kleinkinderen alleen nog maar e-boeken of loopt het allemaal niet zo hard?

Literair agent Paul Sebes en uitgever Hans Nijenhuis over hun toekomstvisie.

26 Academisch erfgoed als belegging

28

36

33 Faculteitsnieuws – Archeologie 34 Faculteitsnieuws – Geesteswetenschappen 35 Faculteitsnieuws – sociale wetenschappen

36 Waar Leiden toe kan leiden: Wie schrijft, die blijft

Leiden telt vele schrijvers onder haar alumni maar schrijven over de stad doen ze meestal niet. Maarten Biesheuvel, Cees Fasseur, Nelleke Noordervliet en Anna Woltz over de invloed van hun Leidse wortels.

De verbondenheid van Leidse alumni met de alma mater kan binnenkort verzegeld worden met een belegging in het erfgoed van de universiteit. Een primeur in de academische wereld.

28 Het brein en het boek Rondom het Academiegebouw kwam het boekenmetier tot grote bloei. Hoogleraar Paul Hoftijzer en directeur van Uitgeverij Brill Herman Pabbruwe belichten het verleden én het heden.

Universiteit Leiden is groot. Als

32 Faculteitsnieuws – lumc

43 Verenigingsnieuws

44 Leidse passie Op zaterdag 13 februari 2010 zijn alle alumni weer welkom in Leiden voor de speciale Dies viering. Komt

u ook luisteren naar een lezing over wiskunde en de liefde, of volgt u liever de workshop “Financieel wijzer”?

49 Inspiratie 50 LUF-nieuws 51 LUF voor alumni 52 Liefst naar Leiden-lustrum 2010 leidraad 3

nieuws

editorial

leiden in het nieuws Eveline Crone wint Prijs van Wetenschap & Maatschappij

Editorial

stelsels deeltjes versneld worden tot zeer hoge energieën. De energieën zijn meer dan een miljoen maal hoger dan wat we op aarde met deeltjesversnellers kunnen bereiken. De ontdekking is van cruciaal belang om te

Ik las Verlovingstijd, de jongste roman van Maarten ’t Hart. Een mooi boek, dat zich gedeeltelijk in Leiden af-

begrijpen hoe clusters van sterrenstelsel, de grootste structuren in het heelal, ontstaan.

speelt. Wat mij aangenaam verraste, was de vanzelfsprekendheid waarmee goede Leidse studenten de wereld over gaan. Ik citeer twee passages: ‘Ja, ik ben uitgekozen in het kader van een uitwisselingsprogramma van de universiteit van Harvard. Ik mag daar een jaar gaan studeren. Zij vinden mij hier in Leiden de briljantste student Wiskunde, dus mij hebben ze in Harvard aanbevolen.’ Maar de uitwisseling blijft niet beperkt tot de exacte vakken. Even later komt de hoofdpersoon bij een meisje over de vloer dat hem tot zijn verbazing vertelt dat zij een jaar Psychologie heeft gestudeerd in Harvard. Zij voegt monter toe: ‘Harvard en Leiden wisselen, zoals je misschien weet, vaak studenten uit.’

Bron: NU.nl, 5 november 2009

Nierdialyse is een dodelijk medicijn DEN HAAG – Op de tiende Avond van

ROTTERDAM – Nierdialyse redt levens,

Wetenschap & Maatschappij heeft

maar is ook dodelijk. Van de nierpatiënten

Eveline Crone in de Ridderzaal de Prijs

die dialyseren, sterft elk jaar 10 procent.

van Wetenschap & Maatschappij gewon-

Leidse onderzoekers ontdekten dat dat

nen voor haar onderzoek naar het kinder-

waarschijnlijk niet alleen komt doordat hun

en adolescentenbrein en de manier waar-

hart en bloedvaten kapot gaan van de

Paul F. van der Heijden Rector magnificus

op ze de maatschappij daar deelgenoot

behandeling, maar ook doordat dialyseren

en voorzitter van het College van Bestuur van de

van maakt.

het afweersysteem ondermijnt. Ze schrijven

Universiteit Leiden.

Eveline Crone (1975) is hoogleraar

dat in het Journal of the American Medical

Neurocognitieve Ontwikkelingspsychologie

Association (JAMA) van 28 oktober.

aan de Universiteit Leiden en hoofd van het

Bron: NRC Handelsblad, 29 oktober 2009

Brain and Development Laboratory, een interdisciplinaire onderzoeksgroep die

het om aan de universiteit. Zowel tussen vakgebieden als tussen universiteiten. Die uitwisseling vindt in Leiden vanouds ook plaats tussen literatuur en academie. Maarten ’t Hart is daar zelf natuurlijk een goed voorbeeld van, evenals het gastschrijverschap aan onze universiteit. Dat Leiden in het land der Nederlandse letteren een prominente plaats inneemt, is algemeen bekend. Dat was zo ten tijde van Piet Paaltjens en Conrad Busken Huet en dat is nog steeds zo. Mocht daar twijfel over bestaan, dan is dat argument met deze Leidraad beslecht. Een groot aantal schrijvers met Leidse wortels trekt in deze Leidraad voorbij. De vraag waar die vruchtbare bodem van Leiden uit bestaat, is moeilijk te beantwoorden. Het moet te maken hebben met de wisselwerking tussen de universiteit, de jeugd en een netwerk van stegen en kroegen. Maar het heeft ook te maken met een uitgeverij als Brill, die zich met Oxford University Press tot de beste ter wereld mag rekenen.

Einstein grootste fysicus

is verbonden aan de Faculteit der Sociale

Bacteriën vertonen gokgedrag

Wetenschappen en het Leiden Institute for

LEIDEN - Bacteriën doen aan risico-

grootste natuurkundige aller tijden.

Brain and Cognition (LIBC)

spreiding op basis van gokken. Het is een

Dat bleek woensdagavond tijdens de

Bron: Nieuwsbank, 3 november 2009

slimme strategie om te kunnen overleven

Nacht van de Natuurkunde, een ver-

onder onvoorspelbare omstandigheden.

kiezingsevenement georganiseerd

Deze strategie is het best te vergelijken

door de Volkskrant, het maandblad

Professor Paul Hoftijzer vat de factoren voor het ze-

met die van aandelenhandelaren die zich

NWT Natuurwetenschap & Techniek en

indekken tegen niet te voorspellen

Museum Boerhaave.

schommelingen van de beurskoersen.

Van de ruim tweehonderd aanwezigen bracht

ventiende-eeuwse succes van de boekcultuur in Leiden kernachtig samen: ‘Florerende handel, geringe censuur, tolerantie voor andersdenkenden, goed onderwijs, veel instroom van buitenlanders tot op academisch niveau en weinig last van oorlogen.’ Alle factoren zijn in Leiden (weer) aanwezig. Dus dat belooft wat. Anna Enquist constateert tevreden in deze Leidraad dat Leiden sinds zij hier studeerde kleurrijker is geworden is: ‘Overal plantenbakken, waterlelies in de gracht, mensen buiten bij cafés.’ Ik ben dat met haar eens en ik hoop dat de kleuren nog verder toenemen.

onderzoek doet naar de relatie tussen brein en emotionele en cognitieve ontwikkeling. Ze

Grootste deeltjesversneller in het heelal ontdekt

4 leidraad

Uitwisseling ter bevordering van excellentie; daar gaat

AMSTERDAM - Albert Einstein is de

Experimenteel evolutiebioloog Bertus

36 procent zijn stem uit op Einstein. De

LEIDEN – Een team van voornamelijk

Beaumont van de Universiteit Leiden kwam

Nederlander Christiaan Huygens werd met 21

Leidse astronomen heeft de grootste

hier achter na laboratoriumonderzoek. Zijn

procent van de stemmen een goede tweede.

deeltjesversneller in het heelal gevonden.

bevindingen staan in het gezaghebbende

Richard Feynman (17 procent), Isaac Newton

Zij ontdekten dat bij een frontale botsing

wetenschappelijke tijdschrift Nature.

(14) en Galileo Galileï (12) sloten de rij.

van vier gigantische clusters van sterren-

Bron: AD.nl, 5 november 2009

Bron: de Volkskrant, 22 oktober 2009

leidraad 5

interview

interview

‘Wanneer je een keuze maakt, heb je verdriet om wat je niet hebt gekozen’ Pianist wilde ze worden, maar dat was in die jaren een minderwaardig vak. Als je verstand had, moest je naar de universiteit. Het werd Psychologie. Schrijver, dichter, musicus en psychoanalyticus Anna Enquist vertelt over de vele facetten van haar leven en de keuzes die ze daarbij moest maken. TEKST: Vera de Kort BEELD: Janus van den Eijnden

6 leidraad

leidraad 7

interview

interview

‘De naam Anna Enquist heeft niets te maken met een dubbele persoon. Vergelijk het met kleding, zoals je ook verschillende jassen hebt’ of belangrijk vonden. Door de week zaten ze op dat corps en in het weekend gingen ze naar huis. Niks was moeilijk – over grote, belangrijke zaken als homoseksualiteit en de oorlog werd niet gesproken. Heel idioot.’

De psychoanalyticus

De student ‘Het lag voor de hand dat ik Oude Talen zou gaan studeren, want dat vond ik leuk en ik was er goed in. Maar ik koos Psychologie, een vak dat op de middelbare school niet bestaat. Psychologie was indertijd een flinke studie met veel bijvakken, allerlei verschillende faculteiten en een jaar stage. In 1963 – ik was net achttien – was het in Leiden een rommelige opleiding; veel verschillende vakken, elkaar tegensprekende hoogleraren. Dat leek mij wel aardig. In de jaren zestig hielden psychologen zich bezig met onderzoek en statistiek, terwijl psychiaters werkten met theorieën die door psychologen onwetenschappelijk waren verklaard. Wij hadden les van Jan Hendrik van den Berg. Hij was van de metabletica – de leer der veranderingen. Totaal bij elkaar gegraaid nattevingerwerk, maar wel inspirerend. Het aardige van de studie was dat je al die verschillende stromingen echt voor je zag. We hadden veel Statistiek en Methodologie en daarnaast leerde Van den Berg je

‘Mijn hele leven heb ik twee dingen naast elkaar gedaan. Dat ik niet kon kiezen, zag ik als een teken van onvolwassenheid’

‘Na mijn afstuderen werd ik psycholoog bij een aantal dagverblijven voor volwassen zwakzinnigen, wat een verwaarloosd gebied was. Dat was een halve baan. Daarnaast studeerde ik Piano aan het conservatorium – een heel gelukkige combinatie moet ik zeggen. Na mijn eindexamen Piano was ik lang docent Psychologie en schoolpsycholoog op het conservatorium. Ik deed een psychoanalytische opleiding en werkte veertien jaar bij het Psychoanalytisch Instituut. Pillen of praten, antidepressivum of analyse? Dat is geen controverse, het zijn twee manieren om symptomen aan te pakken die bij verschillende patiëntengroepen en bij verschillende stoornissen horen. Het zijn elkaar aanvullende behandelingen. Er zijn stoornissen waarbij je beter gesprekstherapie kunt doen. Als iemand echter hallucineert, psychotisch is of zodanig depressief dat hij onbenaderbaar en suïcidaal is, moet hij natuurlijk medicatie krijgen. Maar als je mensen medicatie geeft, moet je ook praten. Ze moeten die akelige pillen blijven slikken en daarom moet je een band en een kader voor die medicatietherapie hebben. Als je gemiddeld depressieve mensen met pillen behandelt en een vergelijkbare groep met psychotherapie, knappen beide groepen op, maar bij psychotherapie zijn de veranderingen blijvend. Als je in therapie bent, kun je zelf je hersenstofwisseling zodanig leren beïnvloeden, dat de depressie verdwijnt. Met pillen lukt dat ook, maar dan ben je afhankelijk van iets van buiten. Het is de kunst goed te diagnosticeren, goed te kijken waar de patiënt het meeste baat bij heeft.’

De schrijver naar patiënten te kijken en te verzinnen hoe alle symptomen met elkaar en met de geschiedenis van een patiënt konden samenhangen. Exacte vakken als Hersenanatomie en Fysiologie zijn me echt bijgebleven. Er werd ontdekt hoe het met de prikkeloverdracht in de hersenen ging, met de serotonines. Geweldig was dat. Het beklemmende van Leiden vond ik dat je wel lid móest worden van die meisjesvereniging, de VVSL. Dat heb ik iets gruwelijks gevonden. Ik ben toch al niet van grote groepen. Ik had helemaal geen voeling met die mensen, met wie ze waren en wat ze wilden

8 leidraad

‘De naam Anna Enquist werd geboren toen ik mijn poëziebundel publiceerde. Het heeft niets te maken met een dubbele persoon. Vergelijk het met kleding, zoals je ook verschillende jassen hebt. De naam Enquist draag ik wanneer ik als schrijver ergens ben. De keuze voor een pseudoniem was pragmatisch. Ik werkte bij het Psychoanalytisch Instituut en in die tijd moest je als analyticus zo grijs en anoniem mogelijk zijn. Ik dacht: straks word ik ontslagen als ik ineens in de krant sta. Ik wist dat psychiater Rudi van den Hoofdakker onder het pseudoniem Rutger Kopland publiceerde en ik dacht: dat doe ik ook, dan ben ik formeel gedekt. Mijn schrijverschap is laat ontstaan. Toen ik bij het

Psychoanalytisch Instituut ging werken, was het zo druk. Ik had jonge kinderen, volgde een psychoanalytische opleiding, deed analyses, deed therapeutisch werk, onderzoeken. Mijn pianospel ging achteruit en daar kon ik niet tegen. Ik dacht: laat ik hard zijn en mezelf dwingen voor één ding te kiezen. Mijn hele leven heb ik twee dingen naast elkaar gedaan. Dat ik niet kon kiezen, zag ik als een teken van onvolwassenheid. Ik dwong mezelf om me alleen op de analyse te storten en binnen de kortste keren was ik aan het schrijven. Kennelijk moest dat zo zijn. Toch werkt het bij mij wel beter als ik verschillende dingen naast elkaar doe, dat bevrucht elkaar ook wederzijds. Bij het een knap je op van het ander. Wanneer je een keuze maakt, heb je verdriet om wat je niet hebt gekozen. Ik zou misschien wel eens een spannend boek willen schrijven dat speelt in de wereld van de psychotherapie. Toen ik werkte aan mijn historische roman merkte ik dat het leuk is om te schrijven over dingen die je niet kent. Je kunt je helemaal verdiepen in een nieuw gebied. Maar het is ook leuk om te schrijven over een gebied dat je goed kent. Je hoeft geen research te doen, want je weet het al. Het terrein van de muziek heb ik geëxploreerd in twee boeken. Schrijven over mijn echte vak – praten met neurotische patiënten – zou leuk zijn om nog eens te doen. Het is een mogelijkheid.’

De musicus ‘Ik speelde piano, maar tijdens mijn studie in Leiden kon ik geen piano op mijn kamer kwijt. Daarom nam ik celloles aan de muziekschool en ging ik in het studentenorkest Collegium Musicum van André Kaart. Een heel leuke dirigent. Ik kon natuurlijk nog niks op die cello, maar ik kon wel muziek volgen, dus speelde ik de eerste noot van elke maat. Tegen het einde van mijn studie Psychologie ben ik teruggegaan naar mijn oude pianoleraar. Ik haalde de weggezakte boel op, deed toelatingsexamen bij het conservatorium en werd aangenomen. Ik vind mezelf geen muzikaal of poëtisch talent. Ik heb wel het idee dat ik goed kan luisteren. Dat heb ik toegepast op verschillende terreinen. Luisteren en zaken vervolgens in je hoofd met elkaar verbinden tot een betekenisvol verhaal, is belangrijk in de psychotherapie, maar ook in de muziek. Dat datgene wat je hoort meteen een structuur in je hoofd is. Als ik iets wil leren, doe ik dat goed. Piano spelen? Dan ga ik het conservatorium doen. Psychotherapeut worden? Ik kies de langste en zwaarste opleiding. Dat vind ik kennelijk leuk. Talent is een gevoeligheid voor iets, gekoppeld aan de drive om dat helemaal te onderzoeken. Wat we talent noemen, is altijd

gecompliceerd. Het hangt van je psychologie af of je er iets mee doet, of je er veel voor over hebt. Je hebt discipline nodig en voldoende egosterkte om tegenslagen te overwinnen. Muziek maken is een fysieke bezigheid, schrijven niet. Dan zit je maar achter zo'n bureau. Je wordt niet in een bepaalde structuur gedwongen, terwijl je bij muziek moet uitvoeren wat de componist heeft geschreven. Het aardige van schrijven is wel dat je het zelf bedenkt. Die vrijheid is geweldig. Dat je zelf de structuur maakt – een gedicht of een roman opbouwt – en niet speelt wat Schubert of Chopin heeft gezegd. De vertaler is de uitvoerder. Hij interpreteert het werk van een ander, zoals ik Bach interpreteer wanneer ik de Goldbergvariaties speel. Vertalers maken ook echt een andere uitvoering van een boek. Ze bekijken de structuur, lezen de partituur, vormen ideeën over tempi. Daarna kunnen ze beginnen en dan komen ze, net als pianisten, van alles tegen. ’

Terug naar Leiden ‘Tijdens mijn studie heb ik geleerd dat je heel goed onderscheid moet maken tussen observeren en interpreteren. Dat zijn twee verschillende fasen van het denkproces. “Maak daar geen rommeltje van in je hoofd.” Aan deze stelregel heb ik altijd veel gehad. Het is iets wezenlijks dat Leiden me heeft geleerd. Een paar jaar geleden was ik terug in Leiden, als gastschrijver. Ik vond de stad erg veranderd; overal planten in bakken, waterlelies in de gracht, mensen buiten bij cafés. Het was echt opgeleukt, terwijl het in mijn herinnering grijs en sober was. Ik had toegestemd in het gastschrijverschap omdat ik dacht: dat is goed, het geeft structuur. Maar ik zag er ontzettend tegenop. Het bleek heel erg leuk te zijn. Ik mocht lesgeven aan een groep leuke studenten. Ik heb het met veel plezier gedaan.’

CV

Anna Enquist (pseudoniem van Christa WidlundBroer, 1945) studeerde Psychologie in Leiden. Na haar afstuderen werkte ze als psycholoog in de zwakzinnigenzorg. Daarnaast studeerde ze Piano aan het conservatorium. Vervolgens was ze werkzaam als docent Psychologie en schoolpsycholoog. Na een gespecialiseerde opleiding tot psychoanalyticus werkte ze veertien jaar bij het Psychoanalytisch Instituut. In 1991 debuteerde ze als schrijver, onder de naam Anna Enquist, met de dichtbundel Soldatenliederen. In 1994 verscheen haar eerste roman: Het meesterstuk. Voor haar werk ontving ze diverse literaire prijzen. Momenteel is ze samen met pianist Ivo Janssen te zien in het theater. Janssen speelt piano, Enquist leest voor uit haar laatste roman, Contrapunt (2008), die de basis vormt voor de voorstelling.

leidraad 9

nieuws

nieuws Prijs voor Leiden Bio Science Park

sluit de opleiding naadloos aan bij het

opinieblad Opzij tot de honderd machtigste

internationale profiel van Den Haag en bij de

vrouwen van Nederland. Prof.dr. Willem van

Het Leiden Bio Science Park heeft op 8

expertise van de Universiteit Leiden op het

Gulik, hoogleraar Materiële cultuurkunde en

Arminius herdacht

oktober jongstleden de Menzis Award Beste

terrein van internationaal recht,

kunstgeschiedenis van Oost Azië, is maandag

Op 19 oktober jl. was het vierhonderd jaar

Tel. (071) 527 72 95 / 72 96 / 72 83

Bedrijventerrein 2009 gewonnen. Sinds

wereldpolitiek en governance. Leiden

23 november jl. door koningin Beatrix

geleden dat de theoloog Jacobus Arminius

[email protected]

1984 is het park uitgegroeid tot het grootste

University College is ook in nauwe

benoemd tot Commandeur in de Orde van

in Leiden overleed. Dat werd onder meer

www.studiumgenerale.leidenuniv.nl

in biomedische life science gespecialiseerde

samenwerking met de gemeente Den Haag

Oranje-Nassau. Burgemeester Henri

herdacht met een internationale

park in Nederland en de nummer vijf in

ontwikkeld en vormt een van de pijlers van

Lenferink hing hem de bijbehorende versier-

conferentie in het Academiegebouw. De

Europa. Op het Leiden Bio Science Park

Campus Den Haag. De gemeente Den Haag

selen om na afloop van zijn afscheidscollege.

voordrachten die werden gehouden, zijn

zitten zo’n zestig bedrijven – van

stelt twaalf miljoen beschikbaar voor de

beursgenoteerde multinationals tot jonge

huisvesting.

starters – die zich bezighouden met de

Prof.dr. Christopher Goto-Jones, hoogleraar

ontwikkeling van innovatieve medicijnen,

Comparative Philiosophy and Political

Van de Waalherdenking

therapieën en medische apparatuur. Veel

Thought en directeur van het Modern East

Op zaterdag 6 maart 2010 wordt herdacht

Arminius (1559/60-1609). Brill’s series in

Leidse wetenschappelijke ontdekkingen

Asia Research Centre, is benoemd als decaan.

dat prof.dr. Hans van de Waal (1910-1972),

Church History, Vol. 39. Leiden/Boston

HOVO voorjaar 2010

worden hier omgezet in producten die hun

Meer informatie is te vinden op

oud-hoogleraar Kunstgeschiedenis,

2009 (ISBN 978 90 04 17887 8).

Het HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen)

Dies Natalis vieren. Deze Dies wordt extra

weg naar de maatschappij vinden.

www.lucth.nl.

honderd jaar geleden werd geboren. 's

van de Universiteit Leiden biedt colleges

feestelijk omdat zij een reeks evenementen

Ochtends kunt u in het vernieuwde

voor vijftigplussers, gegeven door ervaren

inluidt ter viering van het 435-jarig bestaan

docenten. U buigt zich over diverse

de universiteit. Het hoogtepunt van de

wetenschappelijke onderwerpen. Een

activiteiten valt in de lustrumweek (14-19 juni

vooropleiding is niet nodig.

2010) met de alumni zomerdag op 19 juni. Op

Studium Generale Universiteit Leiden Postbus 9500, 2300 RA Leiden

Th. Marius van Leeuwen, Keith D. Stanglin & Marijke Tolsma (edd.), Arminius,

Arminianism, and Europe. Jacobus

Dies 2010 en lustrum Op 8 februari 2010 zal de Universiteit de

rondleiding en nader kennismaken met de

Studium Generale voorjaar 2010

door prof. Van de Waal geïnitieerde

Studium Generale organiseert activiteiten

In het voorjaar van 2010 kunt u kiezen uit

de achterpagina van deze Leidraad vindt u al

ICONCLASS. ’s Middags wordt er een

voor studenten, medewerkers, alumni en

circa vijfentwintig verschillende

een voorproefje van activiteiten in het

bijeenkomst gehouden voor oud-studenten

andere geïnteresseerden die graag over de

collegeseries in Leiden. Enkele

lustrumjaar. Op zaterdag 13 februari vindt de

en oud-medewerkers in het

grenzen van hun vakgebied heen kijken.

voorbeelden:

Dies voor alumni plaats. Op pagina 44 leest u

Gemeentemuseum in Den Haag.

In het voorjaar van 2010 staan er lezingen,

Leven en werk van Einstein (dr. Erik

alles over het programma van die dag.

Aansluitend kan in het aangrenzende

lezingseries en andere evenementen op het

Lagendijk)

Fotomuseum een tentoonstelling worden

programma over de volgende thema’s:

Literatuur en recht (prof.dr. Hans

bekeken. De dag eindgt met een borrel. Er

• Duitse literatuur • De media • Wetenschap over de liefde •W  etenschappelijk en pseudoweten-

Documentatie deelnemen aan een

2010: Leiden University College

Organisatie & informatie

gebundeld.

Rijksbureau voor Kunsthistorische

Leienaren in het nieuws

 

verschijnt ook een bundel met korte opstellen, een herdruk van Van de Waals

Mr. Ivo Opstelten is benoemd tot voorzitter

oratie en bijdragen van zijn zoons Matthijs

van de Council Olympisch Plan 2028, de

en Andre van de Waal, Rudi Ekkart, Rudi

schappelijk entertainment door de

ambitie om met sport in de volle breedte een

Fuchs en anderen.

eeuwen heen

• Schrijvers & theater •H  oorcollege over de geschiedenis,

Nieuwenhuis)

Leidse lustra

Islam (prof.dr. Sjoerd van Koningsveld)

Vanwege het lustrum van de Universiteit

Er worden drie reeksen in Haarlem

Leiden en het 150-jarig bestaan van het

aangeboden, namelijk:

Leidsch Dagblad volgend jaar, wordt een

•H  omerus Ilias (drs. Hermine Ingen

aantal activiteiten gezamenlijk

Housz Menalda)

• T ekeningen van Michelangelo (drs.

georganiseerd.

bijdrage te leveren aan Nederland, met veel

Hebt u tussen 1945 en 1971

Volgend studiejaar zal het Leiden University

positieve effecten, nu en in de toekomst.

Kunstgeschiedenis als hoofd- of bij-

College van start gaan in Den Haag. Het

Prof.dr. Herman Cools, hoogleraar

vak gestudeerd en wilt u deelnemen

theorie en maatschappelijke positie

betreft een driejarige Engelstalige

Verpleeghuiskunde aan het LUMC, is bij zijn

of meer informatie ontvangen, geeft

van kunst

bacheloropleiding voor een groep

pensionering benoemd tot ridder in de Orde

u dan uw postadres door aan een van

Voor alle lezingen geldt: toegang is gratis,

Het volledige programma en een aan-

Academiegebouw. Ook wordt op 4 maart

excellente, gemotiveerde studenten uit

van Oranje-Nassau. Vice-rector prof.dr. Rietje

de volgende e-mailadressen: drs. L.D.

iedereen is welkom!

meldingsformulier zijn te vinden op:

een debat gehouden over de toekomst van

binnen- en buitenland. Er wordt een

van Dam-Mieras, prof.dr. Ernestine van der

Couprie, [email protected] of mevrouw

(kom wel op tijd, want vol = vol!)

www.hovo.leidenuniv.nl. Meer infor-

de Leidse pers en de rol van de pers in de

interdisciplinair Liberal Arts & Sciences

Wall, hoogleraar Godsdienstwetenschappen,

drs. E. Tholen: [email protected] of

Kijk medio januari voor de volledige

matie: HOVO Universiteit Leiden, hovo@

Leidse samenleving. Dat vindt eveneens

programma geboden, dat een focus heeft

en prof.dr. Els Goulmy, hoogleraar

per post aan drs. W.H.K. van Dam, De

informatie op onze website.

ics.leidenuniv.nl, tel. (071) 527 72 99 (ma.

plaats in het Academiegebouw. Voor meer

op vrede, recht en duurzaamheid. Daarmee

Transplantatiebiologie, behoren volgens het

Ruyterstraat 86, 2518 AW Den Haag.

t/m do. 10-13 uur)

informatie www.lustrumleiden.nl

10 leidraad

Ernest Kurpershoek)

• D e levende aarde en het leven op aarde (drs. Wim de Vries)

Zo vindt het Leids Dictee, dat het Leidsch Dagblad elk jaar in samenwerking met boekhandel Selexyz organiseert, dit keer op 17 februari 2010 plaats in het

leidraad 11

column

wiskunde en natuurwetenschappen nieuws

euro beschikbaar voor het initiatief. Museum Amsterdam en het Nationaal Herbarium Nederland zullen geheel opgaan in dit nieuwe Nederlands Centrum voor Biodiversiteit (NCB). Het NCB zal

25 jaar BFW

worden gehuisvest in Leiden, op de locatie van museum Naturalis. De zeer omvangrij-

Vijfentwintig jaar geleden werd het

ke, gezamenlijke collectie die hierdoor

Centrum voor Bio-Farmaceutische

ontstaat, is een van grootste ter wereld.

Wetenschappen (BFW) opgericht en een

Meer informatie over de achtergronden en

Bioloog drs. Freek Vonk heeft een eigen

jaar later ging de daaraan verbonden

doelstellingen van het NCB is te vinden op

programma op Discovery Channel gekregen.

opleiding van start. Een heuglijk feit, dat

www.naturalis.nl/ncb.

Vonk staat sinds kort onder contract bij

afgelopen september werd gevierd, onder

productiemaatschappij Creative

meer met een symposium. Het onderzoek

Differences in Hollywood. Het programma

van het Centrum voor BFW is de afgelopen

dat Vonk gaat verzorgen heeft de voorlopige

25 jaar tot grote bloei gekomen. Met 228

titel Ultimate Predators: King of Kings.

medewerkers voor onderzoek en onderwijs,

Hiervoor gaat hij naar Indonesië op zoek

onder wie 79 promovendi en een onder-

naar de grootste en gevaarlijkste gifslang

zoeksbudget van ruim 14 miljoen euro,

van alle, de koningscobra. Hij wil de where-

heeft het onderzoek van het Centrum voor

abouts van deze slangensoort in kaart gaan

BFW de afgelopen 25 jaar een grote vlucht

brengen, door ze te vangen en van een

genomen. Ook de instroom van studenten

zendertje te voorzien.

is indrukwekkend: met 100 eerstejaars is

ting Life Science and Technology (LST),

Uiteraard wil Vonk de slangen ook melken

BFW een van de grootste studierichtingen

een samenwerkingsinitiatief tussen de

om zo het gif te verzamelen voor zijn onder-

binnen de faculteit.

Universiteit Leiden en de TU Delft, voort-

De levende cel

Tien jaar geleden ontstond de studierich-

zoek dat hij verricht met onder andere een

bouwend op bestaande verbanden. Binnen

Toptalentbeurs van NWO. Voor het verza-

LST staat de levende cel centraal. De

melen van gif is Creative Differences ook be-

afgelopen tien jaar is grote vooruitgang

zig met de productie van een andere serie,

geboekt bij het ontrafelen van de proces-

Venom Quest, waarin Vonk de hele wereld af

sen binnen de cel.

zou reizen op zoek naar giftige dieren om te

lic.leidenuniv.nl/en/education

melken, zoals slangen, spinnen, schorpioe-

Tinbergenlezing online

Door Mark Schalekamp

Museum Naturalis, het Zoölogisch

Freek Vonk op Discovery Channel

nen, vissen en dergelijke.

Voetbal & Meisjes

Nederlands Centrum voor Biodiversiteit

Agenda 10 februari 2010

In het jaar van de biodiversiteit hebben de

NIAS-Lorentz Center Publiekslezing

Universiteit Leiden, de Universiteit van

Prof.dr. Luciano Floridi

Agenda

Voetbal en meisjes, zijn er belangrijker zaken? Niet in mijn studententijd. Voetballen deed ik, keek ik en vormde het voornaamste gespreksonderwerp van mij en mijn vrienden. Niet meisjes, daar praatten we niet over – wat een belangrijk verschil is tussen mannen en vrouwen. Zij praten graag over ons, wij niet óver, maar mét hen. Als we tenminste uitgevoetbald zijn. Mannen zijn simpel. Vrouwen zijn complex. Elk exemplaar is anders en om ze te versieren – want daarom praten mannen met vrouwen – is telkens een andere aanpak nodig. Sommige meisjes waren onder de indruk van mijn sociale status, anderen imponeerde ik met een glad verhaal. Van blonde krullen en bedroomeyes heb ik ’t helaas nooit moeten hebben. Mijn moeder was vroeger razend knap, maar ik lijk meer op mijn vader. En dan had je nog de categorie meisjes die slechts gevoelig waren voor Inhoud. Die wilden een Goed Gesprek. Dat waren de lastigsten en eigenlijk ook de leuksten. Met zo’n meisje had ik het over maatschappelijke zaken en literatuur. Speciaal voor hen las ik de Volkskrant en het boekje Bluff Your Way in Literature.

Het leidde zelden tot succes. Lag het aan de lezers? Of aan mij? Schreef ik echt zo waardeloos?

En toen gebeurde er iets wonderlijks. Ik had een gedicht gestuurd aan een meisje, niet eens een liefdesgedicht, eerder een verzuchting, gebaseerd op mijn eigen ervaringen op de voetbalvelden van het sportcomplex Gorlaeus. Lange tijd hoorde ik niks, wat vaker voorkwam. Ik wist zeker, het kon niet anders, dat mijn gedicht intussen in haar studentenhuis van hand tot hand ging, dat zij en haar huisgenoten moesten gieren om zoveel hoogdravend gepruts. En dat ik niet alleen haar, maar in de toekomst ook haar vriendinnen wel kon vergeten. Ik kwam haar tegen, na een week of drie, maar durfde er niet over te beginnen. Haar lachje kon ik niet peilen, tot ik, op een middag, werd gebeld door Matthijs van Nieuwkerk, hoofdredacteur van het literaire voetbaltijdschrift Hard Gras. Hij vond het zelf ook best gek, maar hij had van een meisje mijn gedicht ontvangen en wilde het graag plaatsen. Of ik dat goed vond. En óf ik dat goed vond.

Dit was het gedicht – mijn debuut.

Stilletjes droomde ik er intussen van ooit zelf schrijver te zijn. De Groene

Voetbal & Meisjes

Amsterdammer had ik uitgekozen om te debuteren, maar de redactie hoonde mijn ingezonden stuk, een analyse van het uiteenvallen van Joegoslavië, weg als hoogdravend gepruts. Onbegrepen en boos – dat vervelende linkse krantje, dat toch geen hond las, wat dachten ze wel! – besloot ik mijn bakens te verzetten. Het grote publiek kon wachten, voorlopig zou ik me met mijn verhalen en gedichten richten op een publiek van één: het meisje op wie ik op dat moment indruk wilde maken. Zo diende literatuur een hoger doel: de Liefde, al hield die soms maar one night stand.

Als er meisjes staan, langs de kant, dan speel ik altijd beter. Geen sliding is me dan te gek, dan vreet ik kilometers ’n Omhaal, kopbal, techniek als dood’lijk wapen. Helaas spelen we alle-Jezus-vroeg, als alle meisjes slapen

Hebt u de Tinbergenlezing 2009 gemist of

Amsterdam en Wageningen Universiteit en

(Hertfordshire-Oxford): Bodies of

wilt hem opnieuw bekijken? Via de website

Research Centre een uniek initiatief ont-

Information - e-Health and Its

van de Universiteit Leiden is het mogelijk

wikkeld. Zij bundelen de krachten waardoor

Philosophical Implication

om de lezing van dr. Liesbeth Sterck en

één gezamenlijk centrum voor biodiversi-

Groot Auditorium, Academiegebouw

prof.dr. Marc Hauser te bekijken.

teit ontstaat. Het ministerie van Onderwijs,

Leiden, aanvang 16:30 uur

Mark Schalekamp (1968) studeerde Rechten in Leiden. In 2000 debuteerde hij met De Rebellenclub. Tussen 2000 en 2007 was

zie: weblectures.leidenuniv.nl

Cultuur en Wetenschappen stelt 30 miljoen

Meer informatie: www.lorentzcenter.nl

hij eigenaar van Robin Good, een maatschappelijk advies- en organisatiebureau. Schalekamp werkt nu aan zijn tweede boek, dat komend voorjaar zal verschijnen.

12 leidraad

leidraad 13

thema: het geschreven woord

thema: het geschreven woord

De kracht van Leidse letteren

professor van lierop-debrauwer

‘Een boek is een laboratorium, een plek waar je je veilig in morele dilemma’s kunt verplaatsen’

Van oudsher is er in Leiden veel aandacht voor bijzondere studierichtingen binnen de Faculteit der Letteren, thans opgegaan in de Faculteit der Geesteswetenschappen. Vier hoogleraren aan het woord over hun studierichting en vakgebied. tekst: Annette Zeelenberg beeld: marc de haan

Prof. Olf Praamstra over Nederlands voor buitenlandse studenten:

‘Er zijn meer studenten Nederlands in Polen dan in Nederland’ Studenten uit het buitenland die Nederlandse literatuur en cultuur studeren – voor de meesten onder ons is dat een vreemd idee. Toch heeft Leiden een complete opleiding in huis voor deze internationale neerlandici: Dutch Studies.

Diezelfde “koloniale” en migrantenliteratuur levert boeken op die in het buitenland het populairst en dus het meest vertaald zijn. ‘Landen zoals Frankrijk en Engeland delen dezelfde thematiek en dat zorgt voor herkenning.’ Dit geldt voor slechts weinig andere Nederlandse genres. Want buiten schrij-

Olf Praamstra, hoogleraar Nederlandse Literatuur

professor praamstra

in Contact met andere Culturen, kent die verbazing. ‘Niemand vindt het hier vreemd als je Italiaans gaat studeren – toch ook een klein taalgebied. Maar wij Nederlanders denken dat ons land en onze taal klein en onbetekenend zijn.’ Een teken van een laag zelfbeeld, vindt Praamstra. ‘In het buitenland zien ze dat heel anders. Voor hen is Nederland een land dat een belangrijke rol speelt in de wereldhandel. En dat naast wereldberoemde schilders bijvoorbeeld ook de Deltawerken heeft voortgebracht. Een land dat de moeite waard is om te bestuderen.’ Wereldwijd zijn er naar schatting twintigduizend studenten Nederlands. ‘In Polen zijn er meer studenten die Nederlands studeren dan in Nederland zelf ’, zegt Praamstra. Een deel van hen studeert één of meer jaar Dutch Studies in Leiden. De opleiding is een Verenigde Naties in het klein, met studenten uit onder andere China, Korea, Frankrijk, Groot-Brittannië, Tsjechië, Kroatië, Indonesië en Brazilië.

‘Het zou fantastisch zijn als onze schrijvers net zo bekend worden in het buitenland als onze voetballers’

Praamstra bestudeert samen met zijn colleganeerlandici in het buitenland de beleving van Nederlandse li14 leidraad

teratuur aldaar. ‘Waarom is bijvoorbeeld een schrijver als Cees Nooteboom zo populair in Duitsland terwijl hij hier veel minder wordt gewaardeerd?’ En hij houdt zich bezig met Nederlandse literatuur die in de vroegere koloniën wortelt. ‘Die literatuur heeft veel effect gehad op ons wereldbeeld, zowel in de vroegere koloniën als in Nederland. De huidige migrantenliteratuur hoort daar natuurlijk ook bij,’ zegt Praamstra.

vers als Nooteboom zijn er maar weinig auteurs die internationaal succes hebben. ‘Als ze worden vertaald, blijft het meestal bij een enkele druk’, zegt Praamstra, die op dit gebied nog wel een droom heeft. ‘Het zou fantastisch zijn als onze schrijvers net zo bekend worden in het buitenland als onze voetballers. Wat zou dat goed zijn voor ons zelfbeeld.’

Professor Helma van LieropDebrauwer over kinderliteratuur:

‘Een goed kinderboek is een boek zonder leeftijd’

Iedereen koestert wel een geliefd kinderboek uit zijn jeugd, dat soms keer op keer werd gelezen. De wind in de wilgen, De brief voor de koning of een andere klassieker, zo’n boek maakte vaak een onuitwisbare indruk. Leiden bewijst met de bijzondere leerstoel Kinderliteratuur dat zulke boeken naast emotionele, ook literaire waarde hebben.

‘Als er geen kinderliteratuur zou zijn, zouden veel mensen nooit aan volwassenenliteratuur beginnen’, zegt Van Lierop. ‘Zo wordt de jonge lezer immers voorbereid op boeken die misschien minder toegankelijk zijn. Bovendien kunnen boeken een kind lees- en leefkritisch maken’, leent Van Lierop een motto van kinderboekenschrijfster Miep Diekmann. ‘Een boek is een laboratorium, een plek waar je je veilig in morele dilemma’s kunt verplaatsen.’ Daarom zou Van Lierop graag zien dat er meer ruimte komt voor de studie van Kinderliteratuur. Over aandacht van studenten heeft ze niet te klagen. Haar vakgebied is populair, zowel in Leiden als in Tilburg, waar ze ook hoogleraar is. ‘Ik zou graag meer de diepte in gaan. Met de tijd die nu beschikbaar is, kunnen we de thematiek niet genoeg uitdiepen.’ Ze is blij met de bijzondere Leidse leerstoel, ingesteld in 1998. ‘Die zorgt in ieder geval voor een constante stroom van aandacht voor deze literatuur.’

Kinderboeken worden vaak nog beschouwd als “kinderachtig”, niet de moeite waard om als genre te bestuderen. Hoogstens zijn ze nuttig om jongeren normen en waarden bij te brengen. ‘Kinderboeken zijn juist als talig kunstwerk zeer de moeite waard’, zegt Helma van Lierop, bijzonder hoogleraar in dat vakgebied. ‘In kinderliteratuur geldt immers vaak “minder is meer” en die kunst van het weglaten kan prachtige resultaten opleveren.’ Ook heeft de kinderliteratuur zich sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw sterk ontwikkeld. ‘Vanaf die tijd worden steeds meer “volwassen” thema’s en literaire technieken gebruikt’, zegt Van Lierop. ‘Dat heeft geleid tot een complexe en rijke literatuur en daarmee wordt de scheidslijn tussen volwassen literatuur en jeugdliteratuur steeds vager. Veel volwassenen lezen tegenwoordig met plezier Harry Potter, maar ook adolescentenromans zijn populair.’ Een goed kinderboek definieert Van Lierop dan ook als ‘een boek zonder leeftijd. Een boek dat zowel voor kinderen als volwassenen interessant is.’

leidraad 15

thema: het geschreven woord

thema: het geschreven woord

Professor Jaap Goedegebuure over het gastschrijverschap:

‘Tegen studenten zeg ik altijd dat ze die kans moeten grijpen’

Handelsblad ingesteld. Nog steeds publiceert de krant de tekst van de Verwey-lezing die elke gastschrijver geeft en die ook nietstudenten kunnen bijwonen. Het gastschrijverschap past bij uitstek binnen de traditie van de Leidse letteren, die zich onderscheiden door een grondige, diepgaande aanpak, stelt Goedegebuure. ‘Ook het gastschrijverschap kenmerkt zich door een intense aandacht voor de wording van literatuur.’ Een speciale commissie bepaalt welke auteurs worden benaderd. Goedegebuure: ‘De schrijver moet niet alleen interessant zijn als literair auteur. We kiezen vaak mensen die een extra specialisme hebben. Zoals Anna Enquist, die ook psycholanalyticus en musicus is. Of Kader Abdollah, die tijdens zijn Leidse tijd is begonnen met zijn vertaling van de Koran en die uiteraard veel weet over de islam. Je hebt schrijvers nodig die kunnen reflecteren op het werk van anderen en van zichzelf. Belezen auteurs, die boeiend kunnen vertellen over hun voorkeuren.’ Want de schrijver is vrij in de keuze van zijn of haar onderwerpen. ‘Alles mag aan de orde komen’, zegt Goedegebuure. ‘Maar de laatste jaren is creatief schrijven een belangrijk onderdeel van de colleges.’ De huidige gastschrijver, de Zuid-Afrikaanse Marlene van Niekerk, is niet alleen auteur, maar ook hoogleraar Creatief Schrijven aan de Universiteit van Stellenbosch.

rap tempo, de mogelijkheden zijn enorm vergroot. ‘Vroeger gebeurde alles met de hand’, aldus Van Sterkenburg. ‘We lazen heel veel boeken en kranten en streepten alles van belang aan. Ook het alfabetiseren gebeurde handmatig. Tegenwoordig hebben we databestanden en goede software, wat de kwaliteit ten goede komt. De huidige digitale woordenboeken zijn flexibel, je kunt dóórzoeken, achter het trefwoord verder speuren naar verwante woorden.’

Prof. Piet van Sterkenburg over de wetenschap achter het woordenboek

‘De vakgroep Lexicologie is klein, maar van grote betekenis op haar vakgebied’

Nog steeds is de emeritus hoogleraar een ambassadeur voor zijn vakgebied en ook tijdens zijn actieve loopbaan heeft hij tal van opmerkelijke projecten gerealiseerd, vaak in samenwerking met andere faculteiten. Zo werd er een Nederlands-Japans woordenboek gemaakt, samen met de vakgroep Japans. En juridische woordenboeken, met collega’s van Rechten. In internationaal verband heeft hij een samenwerking opgezet met de universiteiten van Stellenbosch en van Wroclaw. Van Sterkenburg is er trots op. ‘De vakgroep Lexicologie mag dan klein zijn,’ zegt Van Sterkenburg, ‘zij is van grote betekenis op haar vakgebied. De charme van Leiden is dat de universiteit kleine, unieke disciplines een reële kans biedt.’ professor van sterkenburg

Gerard Reve, Frans Kellendonk, Maarten ’t Hart, Hella Haase, Nelleke Noordervliet, Arnon Grunberg – het zijn niet de minsten die in de loop der jaren in Leiden gastcolleges hebben gegeven. Jaap Goedegebuure, hoogleraar Moderne Nederlandse Literatuur, is medeverantwoordelijk voor het gastschrijverprogramma.

25 jaar gastschrijvers in Leiden Gerard Reve, Judith Herzberg, Frans Kellendonk, Andreas Burnier, Maarten ’t Hart, Hugo Brandt Corstius, Louis Ferron, Hella S. Haasse, Oek de Jong, Margriet de Moor, Kristien Hemmerechts, Adriaan van

Voor studenten zijn woordenboeken een onmisbaar instrument. Ook buiten de universiteit raadplegen velen geregeld het Groene Boekje of de Dikke Van Dale. Over het algemeen staan we maar weinig stil bij de wetenschap achter die handige naslagwerken. Leiden heeft er een speciale leerstoel voor: Lexicologie.

‘De huidige digitale woordenboeken zijn flexibel, je kunt dóórzoeken, verder speuren naar verwante woorden’

Dis, Nelleke Noordervliet, F. Springer, Gerrit Komrij,

Hij is er trots op: ‘Leiden was de eerste universiteit die

Etienne van Heerden, Arnold Heumakers, Joost

Professor Piet van Sterkenburg, emeritus hoog-

25 jaar geleden het gastschrijverschap instelde. Het instituut is zo succesvol dat de meeste andere universiteiten ons hebben nagevolgd.’

Zwagerman, Kees ’t Hart, Geerten Meijsing, Anna

leraar Lexicologie, bekleedde 21 jaar deze leerstoel. ‘Kort gezegd is lexicologie de leer van de woordenschat’, legt hij uit. ‘Daaronder valt bijvoorbeeld de studie naar de vormingswijze van woorden, de geschiedenis van woorden en de beschrijving van woorden.’ Lexicologie is dus onmisbaar bij het maken van woordenboeken en de studierichting heeft sinds 1985, toen zij werd ingesteld, dan ook al heel wat lexicologen afgeleverd bij instituten als Van Dale en Spectrum.

professor goedegebuure

‘Het gastschrijverschap is zo succesvol dat de meeste andere universiteiten ons hebben nagevolgd’ De gastschrijver geeft een reeks colleges die voor alle studenten toegankelijk zijn. Goedegebuure: ‘In de praktijk zijn vooral studenten Letterkunde geïnteresseerd, met een oververtegenwoordiging van studenten Nederlands. “Grijp die kans, dit blijft je je leven lang bij”, zeg ik altijd.’ Het gastschrijverschap werd ooit in samenwerking met de K.L. Pollstichting en het NRC

16 leidraad

Enquist, Kader Abdolah, Renate Dorrestein, Arnon Grunberg, Marlene van Niekerk.

Van Sterkenburg combineerde zijn hoogleraarschap met de functie van directeur van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL). ‘Er is een wederzijdse dienstverlening tussen de universiteit en het INL. Het instituut betaalt de hoogleraar-directeur, de universiteit zorgt voor de huisvesting van het INL. En samen verzorgen zij het studieprogramma Lexicologie.’ Door de digitalisering verandert de context van het vakgebied in leidraad 17

generaties

generaties

gaat hij een blokje om, voordat hij zich aan het dagelijkse schrijven zet. Verder is hij zo veel mogelijk hier, in zijn werkkamer, zonder computer. Dat ‘monster’ staat boven.

Van zijn drie zoons heeft niet een in Leiden

‘Geschiedenis of de universiteit? Dan kies ik die laatste’ Universiteit Leiden is een sterk merk, vindt historicus Henk Wesseling. Hij was er niet alleen student, maar later ook hoogleraar. Zijn verbondenheid met de universiteit is dan ook zeer krachtig. tekst: Pieter van den Blink foto’s: Edwin Walvisch

Henk Wesseling (1937) belichaamt in zijn eentje meerdere generaties Leids universiteitsleven. Hij studeerde er in de jaren vijftig, onder het ancien régime, zoals hij het beschrijft in het autobiografische deel van zijn boek Zoon en vader, Vader en zoon. Vervolgens werkte hij er aan zijn dissertatie, al bleef het contact met zijn promotor in die jaren beperkt tot één telefoontje per jaar, dat evengoed hartelijk en vol wederzijds vertrouwen was.

18 leidraad

Van 1966 tot 2002 was hij in dienst van de universiteit, sinds 1973 als hoogleraar Algemene Geschiedenis. Nog steeds voelt hij zich erg thuis op de universiteit, al komt hij er niet vaak meer. “Thuis” is namelijk een belangrijk begrip voor Wesseling. ‘Ik ga eigenlijk nooit ergens naartoe’, constateert hij tevreden. Zijn groen omzoomde woonstee op de grens van Leiden en Oegstgeest geeft daar ook geen enkele aanleiding toe. Hooguit

gestudeerd. Hun carrières in het bedrijfsleven, de juristerij en bij de overheid tonen aan dat men ook met een Amsterdamse bul ver kan komen in het leven. Een van hen is in zoverre wel in vaders voetsporen getreden dat hij (deeltijd)hoogleraar is in Amsterdam. Een andere zoon aarzelde bij zijn studiekeuze tussen Economie en Geschiedenis. ‘Je kunt altijd nog van Economie naar Geschiedenis overstappen,’ adviseerde de vader, ‘maar andersom zal niet gaan.’ Het is bij Economie gebleven, tot ieders tevredenheid. Wesseling verbaast zich over de levens van zijn zoons, de mate waarin zij betrokken zijn bij de opvoeding van hun kinderen, maar de familieband is daardoor niet minder hecht. ‘Ik geloof dat je het moeilijk gezelliger zou kunnen hebben dan wij met elkaar’, zegt hij met hetzelfde gezag waarmee hij in zijn boeken tijdperken heeft geduid en verhoudingen tussen landen heeft geschetst. Die boeken, met name Frankrijk in oorlog, Verdeel en heers en Europa’s koloniale eeuw, hebben Wesseling tot ver over de grens grote faam bezorgd. Zelf omschrijft hij zich als een gemakzuchtig mens. ‘Niet lui – ik houd van werken – maar gemakzuchtig.’ In Zoon en vader, Vader en zoon schrijft hij over de totstandkoming van zijn proefschrift (het later veelvuldig herdrukte en vertaalde Soldaat en krijger): ‘Van een sterke hang naar volledigheid heb ik trouwens nooit last gehad.’ Als hij op een studiereis naar Parijs terechtkomt in een slecht hotel en te maken krijgt met onbeschoft personeel in een bibliotheek, besluit hij dan ook spoorslags terug te keren naar Nederland ‘en een aantal dingen maar te laten zitten.’

Hoe krachtig kan een verbondenheid met Universiteit Leiden worden uitgedrukt? ‘Als ik moest kiezen tussen geschiedenis of de Leidse universiteit, dan werd het die laatste.’ Juist de moeite die het kost om Wesseling in een andere gedaante dan die van historicus te zien, geeft aan wat een zware woorden hij hier spreekt. ‘De universiteit van Leiden is een heel sterk merk, om het zo te zeggen. Je hoeft het in het buitenland nooit toe te lichten. Dat geldt voor universiteitssteden als Nijmegen of Tilburg toch minder.’ Een topuniversiteit met internationale allure die hoog uitsteekt boven het academische landschap, is iets waar Wesseling graag over mijmert. Hij kreeg de smaak ervan te pakken tijdens zijn verblijf in de Verenigde Staten, begin jaren tachtig. Onder de huidige omstandigheden – de sociale emancipatie van het individu waardoor steeds meer mensen gaan studeren en de noodzaak om

het land draaiende te houden op een “kenniseconomie” – ziet hij het Amerikaanse model als enige mogelijkheid. Dat wil zeggen: enkele topuniversiteiten en daaromheen de grote opleidingsinstituten. Het doet hem deugd dat minister Plasterk ook geporteerd is geraakt van dat Amerikaanse model. Hij kent de minister uit diens tijd als wetenschapper, toen beiden bestuursfuncties vervulden bij de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

De beschrijving van dat visiting fellowship aan het Princeton Institute for Advanced Study in Zoon en vader, Vader en zoon is een typisch voorbeeld van Wesselings manier van schrijven en naar het leven kijken. ‘Mijn werkkamer bevond zich in de nieuwe vleugel. Het waren comfortabele, maar nogal onpersoonlijke standaard kamers. Op de bureaus van de historici en de sociale wetenschappers ratelden doorgaans de typema-

‘De Universiteit Leiden is een heel sterk merk. Je hoeft het in het buitenland nooit toe te lichten’ chines. Computers werden hiervoor nog niet gebruikt. In de offices van de wis- en natuurkundigen heerste een gewijde stilte. Daar stond alleen een ingewikkelde formule op een schoolbord, waar zij maandenlang naar staarden en af en toe met een krijtje iets aan veranderden. Althans, als zij niet door de bossen liepen om over hun problemen te praten. Zelden heb ik het verschil in werkwijze tussen de verschillende disciplines zo duidelijk gedemonstreerd gezien.’ Vijftien jaar later werd Wesseling rector van het Nederlandse Institute for Advanced Study in Wassenaar. Ook toen al ging hij niet graag de deur uit. ‘Maar ik moest wel telkens ergens zijn.’ Namelijk als gastheer van de grote geesten die daar kwamen, van welke generatie dan ook.

vers van de pers

Op pagina 49 leest u over het nieuwste werk van Henk Wesseling, Een

vredelievend volk. Tevens vindt u hier een lezersaanbieding, om met korting kennis te maken met het boek.

leidraad 19

Spotlight

rechtsgeleerdheid

In elke editie van Leidraad komt een topwetenschapper aan het woord over zijn vakgebied en passie voor wetenschap.

tekst: Yoeri Albrecht beeld: HH

‘De mooiste leerstoel in het mooiste vak: de leer der openbare financiën. Niet voor niets is “staathuishoudkunde” een ander woord voor

Frank Stichting blijft vervullen. Zijn aan-

voor (stille) bewindvoerders om onderne-

“economie”. Overheidsfinanciën hebben altijd

stelling werd mogelijk gemaakt door het

mingen voort te zetten die in de kern

een centrale rol gespeeld in de economie en de

Fonds Leerstoel en Instituut voor

levensvatbaar zijn. De cursus biedt juristen

samenleving.

Immigratierecht in Leiden, ingesteld door

en overige professionals een overzicht van

We hebben een periode van toenemende markt-

oud-hoogleraar prof.dr. Pieter Boeles.

relevante onderwerpen binnen de vakge-

Giften van alumni, belangstellenden, het

bieden turnaround management en

ministerie van Justitie en een subsidie van

insolventierecht.

het Leids Universiteits Fonds (LUF) heb-

De cursus wordt op donderdag 28 januari

ben het voortbestaan van de leerstoel

2010 gegeven en staat onder leiding van

mogelijk gemaakt.

dr.mr. Jan Adriaanse.

nieuws

werking achter de rug. De staat werd flink in de verdediging gedwongen. De laatste anderhalf jaar is de overheid teruggekomen van die ideeën.

Afscheid Hans Nieuwenhuis

Dat blijkt niet alleen uit de omvangrijke steun aan banken, maar ook uit de discussie over de-

Meer informatie over opgave, tijden en

Prof.mr. Hans Nieuwenhuis, hoogleraar

regulering of regulering van allerlei markten. Het stelsel van financiële instellingen – en hun

Burgerlijk Recht, heeft

eventuele falen – moet in stand worden gehou-

op 9 oktober jl. zijn

den en goed functioneren. Onze samenleving is

afscheidsrede gehouden.

gebaseerd op ruil, op handel en dus op geld. De

Een uitgebreide versie

opening plaats van de Europese Academy

overheid – dus u en ik – heeft steun aan de ban-

van deze tekst is terug te

for Law and Legislation (EALL). Ter gele-

ken gegeven om hun basisactiviteiten in stand

lezen in het Nederlands

genheid hiervan wordt in het Vredespaleis

Juristenblad van vrijdag 16 oktober. In het

te houden. Aan die steun zijn voor de banken

Officiële opening EALL

kosten vindt u op www.paoleiden.nl.

Op 17 en 18 december vindt de officiële

in Den Haag een congres gehouden, met

kosten en gedwongen afslanking verbonden. De

novembernummer van Leiden Law

als titel Styles of Legislation.

winst voor de overheid zit echter niet in de geld-

Magazine vindt u een verslag van deze dag.

De EALL werd begin 2009 opgericht, mede

News from IIASL

opbrengst, maar in het feit dat het economisch

naar aanleiding van de vele vragen voor

verkeer mogelijk blijft.

internationale opleidingen en adviesaan-

celebrations, the International Institute of

vragen die bij de Nederlandse Academie

Air and Space Law (IIASL) is organising the

voor Wetgeving binnenkwamen.

first Air Law Moot Court Competition, to

Prof.dr. Henk Vording,

Doel van de EALL is om transnationale wet-

be held in New Delhi, India from 2-6 March

grotingstekort moet onder de drie procent blij-

hoogleraar Algemeen

gevingsvraagstukken te bestuderen,

2010. The IIASL is working with the Sarin

ven en de staatsschuld mag niet hoger zijn dan

Belastingrecht, is aange-

daarin opleidingen en cursussen aan te

Memorial Legal Aid Foundation to set up

zestig procent van het Bruto Nationaal Product.

steld als lid van de

bieden, waar nodig te adviseren en een

the event. The Sarin Foundation, which

Studiecommissie

platform te bieden voor het uitwisselen

was established by the family of one of our

Belastingstelsel. De

van kennis en ervaring tussen wetgevers in

Indian alumni, aims to provide free legal

studiecommissie zal in opdracht van het

verschillende landen.

aid to the needy in India and to raise the

kabinet een voorstudie uitvoeren naar de

Prof.dr Wim Voermans, hoogleraar

level of legal education available to stu-

mogelijkheden van een herziening van het

Staats- en Bestuursrecht, treedt een dag

dents in India.

baat uit.

belastingstelsel. Dit gebeurt in het kader

per week op als rector van de EALL.

The competition has attracted a great deal

In zeer korte tijd zijn bijna overal enorme ga-

van de acties van het kabinet om fundamen-

ten geslagen in de overheidsfinanciën. Dat zal

teel na te denken over Nederland in 2020.

Studiecommissie Belastingstelsel

Ironisch genoeg komt deze ontwikkeling na een periode van gepretendeerde religieuze adhesie aan de Euro-afspraken van Maastricht: het be-

Die uitgangspunten zijn nu verlaten. Zelfs in Duitsland krijgt het herstel van de economische groei voorrang op het beheersen van het begrotingtekort. In feite zijn we terug bij de ideeën van de jaren zeventig. De kost gaat voor de

‘Er zijn geen pijnloze manieren om de overheidsfinanciën op orde te krijgen’

veel van de belastingbetaler vergen en heel veel geduld van de burger vragen. Er zijn helaas geen pijnloze manieren om op korte termijn die overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. Vergeet nooit : de overheid genereert zelf geen economische groei, die kan alleen voorwaarden scheppen. Ondernemers, klein en groot, zorgen voor groei.’

20 leidraad

Victor Halberstadt (1939) is hoogleraar Openbare Financiën aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Dit

jaar was hij 35 jaar hoogleraar. Hij was onder andere informateur voor het kabinet Van Agt II, kroonlid van de Sociaal Economische Raad, voorzitter van de internationale adviesraad van DaimlerChrysler en is internationaal adviseur van Goldman Sachs. Op dit moment is hij onder andere lid van de Raad van Toezicht van Koc University Istanbul en van de Lee Kuan Yew school of Public Policy (Singapore) en lid van de raad van Commissarissen van TNT, De Nederlandse Opera en het Concertgebouw NV.

Benoeming

In the context of its 25th anniversary

of attention from Asian universities and

JPAO: turnaround management

other parties. A team from Leiden, consisting of students in the current LLM programme in air and space law, will also travel to India.

Kennis van turnaround management is

An Indian graduate of our LLM programme

Dr.mr. Peter Rodrigues is benoemd tot

noodzakelijk om op een professionele

who lives and works in the Netherlands is

hoogleraar Immigratierecht. Het betreft

manier ondernemingen juridisch te kun-

the team’s coach.

een deeltijdhoogleraarschap waarbij

nen ondersteunen. Dit wordt versterkt

For more information see http://sarins.org/

Rodrigues tevens zijn functie van hoofd

door het “Voorontwerp Insolventiewet”,

moot-court or contact the IIASL at 

Onderzoek & Documentatie bij de Anne

dat is gericht op ruimere mogelijkheden

[email protected].

leidraad 21

opinie

Lange leve het papieren boek? literaire smaakmakers over het e-boek vs. papier

De industrie rond literatuur in boekvorm mag dan behoudend van aard zijn, hij is kerngezond. Het aantal mensen dat boeken koopt, stijgt. Maar hoe lang nog? Vormt het e-boek een serieuze bedreiging? Literair agent Paul Sebes en uitgever Hans Nijenhuis over het e-boek versus papier. Tekst: Rupert Parker Brady illustratie: Rhonald Blommestijn

Eens in de zoveel tijd wordt er weer een toekomstvoorspelling gedaan over de levenscyclus van de roman. Zo stelde de wereldberoemde romanschrijver Philip Roth kort geleden dat de roman binnen een kwart eeuw een marginaal bestaan zal leiden. Hij verwacht dat in 2034 het literaire boek slechts door een kleine elite wordt gekoesterd. Het boek kan niet concurreren met het scherm. Bovendien is de langdurige concentratie die nodig is voor het lezen van een roman, aan het uitsterven. Tien jaar geleden kwam uitgerekend Microsoft op de Frankfurter Buchmesse met de voorspelling dat het boek ten dode zou zijn opgeschreven. Het overlijden ervan kon al worden gedateerd op het jaar 2020. Tegen die tijd zou er een nieuwe definitie van het woord “boek” circuleren: Een substantieel geschreven werk, meestal getoond op een computerscherm

leidraad 22

of ander persoonlijk leesapparaat. In het jaar 2012 zou de concurrentie tussen gedrukte en elektronische boeken op een hoogtepunt zijn. Uitgevers van papieren boeken zouden dan adverteren met de slagzin ‘Echte boeken van Echte Bomen voor Echte Mensen’. In oktober 1999 presenteerde Microsoft in het hol van de leeuw het e-boek aan de uitgeefwereld als de beoogde opvolger van het gedrukte medium. Het softwareprogramma Microsoft Reader beloofde een einde te maken aan de onduidelijke contouren van letters op een beeldscherm, plus mogelijkheden om aantekeningen te maken in de virtuele kantlijn en om moeilijke of vreemde woorden op te zoeken in een ingebouwd woordenboek. Een paar maanden daarna barstte de internetbubbel en stierf het e-boek zelf een voortijdige dood. Althans, dat leek

zo. Anno 2009 struikel je over de e-readers die al vele malen geavanceerder en gebruiksvriendelijker zijn. Maar de verkoop en acceptatie groeien slechts langzaam. Het aantal verkochte literaire eboeken is nog beperkt. Uitgevers van literaire boeken zetten voorzichtige stappen om het e-boek als serieus medium in te zetten. Valt deze ontwikkeling serieus te nemen in een industrie waar alle stakeholders leven van de verkoop van stapels bedrukt papier met een kaft eromheen? Deze vraag legden we voor aan literair agent Paul Sebes en operationeel directeur van De Bezige Bij, Hans Nijenhuis, halverwege de jaren tachtig in Leiden dispuutgenoten bij Quintus AquaVite.

Net als een gewoon boek kan ook het e-boek mee op vakantie en zelfs mee in bad. Maar Paul Sebes is niet overtuigd. ‘Ik vind het lekker om op vakantie

‘Hersenen vergelijken leer je niet zomaar even’ leidraad 23

opinie

opinie

stapels boeken bij me te hebben. Je moet niet voorbijgaan aan de tastbaarheid en de schoonheid van het boek. Kijk, in plaats van kunst aan de muur kun je ook

sumentengedrag is dat de AKO bijvoorbeeld de helft minder boektitels verkoopt dan tien jaar geleden. Voor titels die geen bestseller zijn, moet je naar de webwinkel.

Paul Sebes

‘Internet en e-boeken brengen bij uitgevers geen aardverschuivingen teweeg. Het zijn meer kleine schokjes’ een scherm aan je muur hangen met wisselende afbeeldingen van schilderijen. Het kan best, maar ik wil dat helemaal niet. Je koopt een boek omdat het mooi is. En vergeet niet, een auteur wil niet op een scherm worden gelezen. Hij wil een papieren uitgave.’ De eerste auteursmakelaar van Nederland, die in 1998 zelf zorgde voor een kleine revolutie in het uitgeefvak, maakt zich geen illusies. ‘Het literaire vak is nog erg traditioneel: wij controleren nog steeds met de hand – met pennen en stiften – de laatste proeven alvorens het boek naar de zetter gaat’, zegt Sebes. ‘Internet en e-boeken brengen bij uitgevers geen aardverschuivingen teweeg. Het zijn meer kleine schokjes. Het vak is onzeker, omdat je niet weet wat de omvang van e-boeken wordt. Je hebt auteurs, agenten, uitgevers, boekhandelaren en consumenten. Het e-boek heeft voor elke groep andere consequenties.’ Hij vervolgt: ‘In de jaren negentig was men heel erg bang voor internet: “De boekhandel bestaat straks niet meer.” De grote angst was dat boeken op internet zouden worden gepubliceerd. De consequentie van het succes van internetboekhandels en het veranderende con-

24 leidraad

Dat is marktwerking. De markt voor Bol. com wordt alleen maar groter.’

Veel boeken zouden in theorie als e-boek kunnen verschijnen en vervolgens illegaal worden gekopieerd en verspreid. Auteur en uitgever ontvangen dan niets voor hun inspanningen. Aan dit fenomeen is de muziekindustrie bijna ten onder gegaan. Sebes: ‘In die zin is het voor auteurs een bedreiging. Daarom staat in het modelcontract voor auteurs tegenwoordig een clausule over e-boeken. Maar boekenkopers zijn geen muziekkopers. Muziek is bovendien internationaal, het boekenvak is Nederlands. Natuurlijk verzorgen we luisterboeken en plaatsen we een hoofdstuk op internet. Maar het is allemaal ter promotie, we verdienen uiteindelijk aan de papieren boeken. Ook nieuwe uitgevers die crossmediaal gaan, verdienen het geld met de papieren boeken. Ik denk persoonlijk dat het e-boek wel nut heeft voor naslagwerken en wetenschappelijke uitgaven. Voor het maken van huiswerk is het prima om een e-reader te gebruiken.’

Hans Nijenhuis heeft zakelijk een iPhone aangeschaft, omdat hij

wil weten wat er speelt. ‘Het blijft abstract zolang je het zelf niet ervaart. De columns van Youp van ’t Hek luisteren in de spits, dat gaat lekker. Er verandert veel, mijn generatie is nog opgevoed met het lezen op papier. Maar ik wil weten hoe het zit met de volgende generatie. Mijn kinderen van tien en twaalf jaar lezen nu enorm veel van papier. Ja, ze zitten op Hyves, ze hebben een mobieltje, maar boeken lezen – vooral in bed – blijven ze gewoon doen, zoals theater naast film blijft bestaan. Papier blijft dominant. Als zij de maatstaf zijn voor de jeugd, dan blijft het goed gaan. Het punt is dat ik niet zeker weet of zij mij laten zien wat hun leeftijdgenoten doen.’ Nijenhuis denkt in scenario’s. ‘Nu gaat mijn dochter met een rugzak vol boeken naar school. Het zou veel gemakkelijker zijn als ze een e-reader had met al haar lesboeken en kranten erin. Ik verwacht zelf dat de doorbraak van het e-boek via het onderwijs komt. De overheid heeft er veel belang bij om de kosten van lesboeken omlaag te brengen. Die beweging is een katalysator voor het e-boek. Straks groeit er een generatie op die het elektronisch lezen van boeken wel snel oppakt en accepteert.’

De uitgever onderkent dat vernieuwingsgezindheid niet aan iedereen in het boekenvak is besteed. ‘Paul heeft gelijk. Het is essentieel dat mensen in het boekenvak naar nieuwe technologie kijken, omdat het deel van de toekomst is. Aan de verkoop van e-boeken kleeft een groot nadeel: de prijsstelling. De bedrijfstak legt hetzelfde mechanisme op aan het e-boek als aan papieren boeken. Dat is niet goed. Veertig à vijftig procent van de verkoopprijs van een papieren

boek gaat naar de boekhandel. Bol.com wil dat ook met e-boeken doen, terwijl er geen sprake is van papier- en distributiekosten.’ Nijenhuis pleit voor verandering. ‘Eindelijk ontstaat er ruimte voor uitgevers om auteurs meer te betalen voor een papieren boek dan tien procent (eerste druk, vierduizend exemplaren, red.), twaalfeneenhalf procent (tweede druk, zesduizend exemplaren, red.) of vijftien procent (de volgende negentigduizend, red.) van de verkoopprijs. Ik denk dat je het niet kunt maken om schrijvers dezelfde royaltypercentages te betalen. Als er minder geld gaat naar drukken en distributie, dan moet er toch meer geld naar auteur en lezer kunnen vloeien?’ Uitgerekend de Bezige Bij verkocht in september het e-boek van de debuut-roman van Philip Huff, Dagen van Gras, voor bijna twaalf euro, tachtig procent van de prijs van het papieren boek in de boekhandel. Een hoge drempel, weet ook Nijenhuis. ‘Reëel zou een e-boek rond de tien euro moeten kosten. De vraag is of wij er belang bij hebben dat we meer e-boeken verkopen. Je moet

tie en non-fictie. De oud-journalist lijkt het mooi om via de e-reader reisboeken in delen te verkopen.'Wie een weekend naar Praag gaat, koopt liever los de hoofdstukken over Praag uit verschillende reisboeken, dan dat hij één dik boek over Tsjechië koopt.'

Vies van het gebruik van internet om nieuwe doelgroepen te bereiken? Nee, dat zijn deze twee literaire smaakmakers allerminst. Zo gaat Sebes vanaf januari 2010 iets nieuws doen. ‘We starten een online literair tijdschrift om jongeren aan het schrijven te krijgen. Het blad is interactief, maar een redactie zorgt wel voor hoge kwaliteit. Het idee heb ik gebaseerd op de Franse website La vie merde, die zeventigduizend bezoekers per dag krijgt.’ Nijenhuis ziet de vernieuwing voor het literaire boek van onderaf opkomen. ‘Auteurs kunnen een nieuw publiek trekken voor romans. Google maar eens op “Boek op de plank”. Dat is een blog van Emily Gordts die schrijft hoe ze besloot een boek te schrijven, een uitgever vond

De auteursmakelaar Paul Sebes (1965) studeerde Nederlands in Leiden en is afgestudeerd in Niet-Westerse Sociologie. Hij werkte bij Prometheus onder meer als hoofd PR en hoofd buitenlandse rechten. In 1998 startte hij zijn eigen literair agentschap. Hij begon met het organiseren van schrijf- en spreekopdrachten voor bekende Nederlandse schrijvers. Nu vertegenwoordigt hij 250 auteurs. Hij publiceerde in het najaar van 2008 het boek Bestseller, een handleiding voor elke beginnende Nederlandse schrijver.

Hans Nijenhuis

‘Ik verwacht dat de doorbraak van het e-boek via het onderwijs komt. De overheid heeft er veel belang bij om de kosten van lesboeken omlaag te brengen’ bedenken: wat willen de auteur en de lezer van een uitgever? Goed geredigeerde, mooi verzorgde boeken tegen een redelijke prijs.’ Nijenhuis ziet wel kansen voor het eboek, maar niet op het vlak van fic-

(de Bezige Bij, red.) en wat er allemaal daarna gebeurt. Zij trekt een schare vaste volgers die normaal gesproken niet in de boekhandel komt. Uitgevers komen daar niet op. Emily inspireert ons en vergroot onze kennis.’

De uitgever Hans Nijenhuis (1963) studeerde

Geschiedenis en Internationaal Recht in Leiden. Hij is sinds 1 mei 2009 operationeel directeur van de Bezige Bij. Daarvoor werkte hij meer dan twintig jaar bij NRC Handelsblad. Zo was hij correspondent in Moskou, chef buitenland, chef redactie van nrc.next en adjunct-hoofdredacteur van NRC Handelsblad. Hij heeft twee boeken geschreven: de roman Man van Beroep (De Bezige Bij, 2003) en de verhalenbundel Wat je verzwijgt (Thomas Rap, 2005).

leidraad 25

Belvédère

Belvédère

Academisch erfgoed als belegging Leidse alumni zijn gul met hun kennis en expertise. Vijf jaar lang heeft een groep alumni – bankiers, fiscalisten, notarissen en juristen – geheel belangeloos samengewerkt met de Universiteit Leiden aan een plan om een vierde geldstroom op gang te brengen. Met de N.V. Belvédère als resultaat. Tekst Karen Jochems Fotografie Marc de Haan

‘Het begon in 2004, met een uitnodiging namens het College van Bestuur’, vertelt mr. Marnix van Rij, partner bij Ernst & Young Belastingadviseurs LLP. ‘We kwamen met een grote groep alumni en medewerkers bijeen om te brainstormen over andere mogelijkheden om privaat geld aan te trekken.’ Privaat geld, ook wel geld uit de vierde stroom genoemd, is schaars in de academische wereld. Anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten ontvangen Nederlandse universiteiten slechts beperkte middelen uit donaties en legaten. ‘We hebben in Nederland veel minder een cultuur van geven’, vertelt ook drs. Willem te Beest, vicevoorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden. ‘Dat komt deels door de hoge belastingdruk, waardoor we het gevoel hebben dat we al ruimschoots bijdragen, maar ook doordat geld geven zo weinig tastbaar is. Daarom wilden we nadenken over hoe we die vierde geldstroom zouden kunnen stimuleren onder onze alumni. Bovendien wilden we ze er iets tastbaars voor teruggeven, voor langere tijd bij ons betrekken en uitzicht op een rendement bieden.’ Tijdens de bewuste sessie kwam ook de broodnodige restauratie van het Academiegebouw ter sprake, evenals de overvloed aan uniek cultureel erfgoed dat wordt beheerd door de Universiteit Leiden. Uiteindelijk ontstond geleidelijk het plan om dat rijke cultuurhistorisch erfgoed uit de anonimiteit te halen en tentoon te stellen in een of meerdere aansprekende gebouwen. Er werd een werkgroep gevormd onder de naam Belvédère, naar het gelijknamige rijksbeleid om cultureel erfgoed te behouden door het te ontwikkelen.

De werkgroep zag direct mogelijkheden om cultureel beleggen toepasbaar te maken op het erfgoed van de Universiteit Leiden. In 2001 zijn in de wet fiscale faciliteiten gecreëerd om particuliere beleggingen in culturele projecten

26 leidraad

te stimuleren. De werkgroep stelde voor om een N.V. te vormen, die het Academiegebouw en de Sterrewacht zou aankopen, alsmede de exploitatie van de historische kas van de Hortus botanicus zou verwerven. Om deze transacties te financieren, zou de N.V. een langlopende obligatielening uitschrijven, waarin particuliere beleggers konden deelnemen. ‘Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OC&W) liet weten de plannen interessant te vinden, mits de museale functie van de betreffende gebouwen centraal stond’, vervolgt Van Rij. ‘Daarmee zou immers het Leidse academisch erfgoed worden ontsloten voor een breed publiek.’ Tijdens de restauratie van het Academiegebouw is hiermee rekening gehouden. Het museale lint dat de bezoeker door het gebouw leidt, biedt een indruk van de academische geschiedenis van Leiden. ‘We hebben al veel bijzondere stukken kunnen uitstallen’, stelt Te Beest tevreden. Ook de historische kas van de Hortus botanicus is open voor bezichtiging. En dat zal tevens het geval zijn bij de Sterrewacht, waar nu de casco restauratie is voltooid. ‘Hier wordt een sterrenkundig museum gehuisvest, geheel in lijn met de rijke traditie van Leiden op het gebied van astronomie’, aldus Te Beest.

Het voorstel om cultureel beleggen toe te passen bij een universiteit is uniek. De Universiteit Leiden en de betrokken alumni nemen daarmee een pioniersrol op zich. Er is veel gepraat met tal van partijen – OC&W, de Rabobank, Nauta Dutilh, Pels Rijcken, Ernst & Young, vertegenwoordigers van diverse geledingen binnen de universiteit en natuurlijk ook de Autoriteit Financiële Markten – en het plan werd daarmee telkens bijgeschaafd en concreter gemaakt. ‘We beseften al snel dat we een voortrekkersrol zouden vervullen en dat dat veel tijd zou kosten’, vertelt Te Beest. ‘Het had immers tien jaar geduurd voordat cultureel beleggen van de grond

De Sterrewacht (boven) wordt gerestaureerd. Marnix van Rij (links) en Willem te Beest kijken met tevredenheid terug op een lang proces.

kwam. Uiteindelijk nam ons plan vijf jaar in beslag. Innovaties vergen nu eenmaal een lange adem en heel veel geduld en doorzettingsvermogen. Maar dat ze er komen, is van groot belang voor de gehele samenleving. Het opent immers mogelijkheden om wetenschap anders te financieren en de maatschappij meer te betrekken bij de academische wereld.’ Het doorzettingsvermogen en het geduld zijn beloond: in 2010 zal de obligatielening worden geplaatst (zie kader “Beleggen in Leidse erfgoed”). Voor de alumni en de universiteit is de waarde echter groter dan geld alleen. ‘Er ontstond een echt community-gevoel, het was fijn om als alumnus iets voor de alma mater te kunnen betekenen’, vertelt Van Rij. Te Beest is het volledig met hem eens: ‘Onze alumni hebben ons met raad en daad bijgestaan. Dat was onbetaalbaar.’ Hij hoopt ook dat het project navolging zal vinden. ‘Als we hiermee de weg hebben geplaveid voor andere initiatieven, is het de moeite meer dan waard geweest.’

Alumni als trekker Het project Belvédère was niet mogelijk geweest zonder een groep alumni die hun kennis en expertise op het gebied van fiscaal recht, bankieren en het notariaat geheel belangeloos hebben ingezet. De trekkers van het project waren: mr. Rob Gallas, mr. Cees de Zeeuw, mr. Frans van der Deijl, mr. Rob van Ekeren, mr. Marnix van Rij, mr. Charles Hermans, drs. Arthur Moerman en mr. Willem Cramer, tevens voorzitter van de Directie van de N.V. Belvédère.

Beleggen in Leidse erfgoed

De Universiteit Leiden en de N.V. Belvédère hebben een prospectus opgesteld waarin u alle informatie leest over de belegging, zoals de looptijd van de obligatielening, het rendement en de fiscale faciliteiten die van toepassing zijn. Voor meer informatie zie www.alumni.leidenuniv.nl

leidraad 27

Thema: Het geschreven woord

Thema: Het geschreven woord

Het brein en het boek Geen wetenschap zonder publicaties. Dat zagen Leidse uitgevers en boekhandelaren al vroeg in.Twee boekenmannen over toen en nu: professor Paul Hoftijzer over de opkomst van Leiden als boekencentrum en Herman Pabbruwe, directeur van het ruim 325 jaar oude Brill, over de wetenschappelijke uitgeverij anno 2009. tekst: Ruud Slierings foto’s: Mark Horn

Leiden – en dan vooral Rapenburg en omgeving – bruiste snel na de komst van de universiteit van de boekenactiviteit. ‘Maar Amsterdam was in de zeventiende eeuw toch wel dé boekenstad’, zegt Paul Hoftijzer, hoogleraar Boekgeschiedenis in Leiden. ‘Het maken, lezen en verhandelen van boeken was in essentie een stedelijk fenomeen. Ik schat dat de boekproductie voor vijftig procent Amsterdams was en voor twintig procent Leids. Aan de andere kant kon Leiden een stap extra zetten dankzij de universiteit. Hoogleraren leverden kopij, studenten kochten de boeken en toen ook geleerden uit het buitenland zich in Leiden gingen vestigen, was de eigen niche snel gevonden. Pamfletten en kleine boekjes vond je in Den Haag en Amsterdam, de politieke machtscentra van het land. Leiden kon zich toeleggen op het wetenschappelijke boek en de internationale markt.' Het gesprek met Hoftijzer vindt plaats in de Bibliotheca Thysiana, een verstild stuk intellectueel erfgoed aan het Rapenburg. Opvallend genoeg was oprichter Johannes Thysius (1622-1653) – Jan Thijs in gewoon Nederlands – een verwoed verzamelaar van die “snelle” Haagse en Amsterdamse werkjes. Gelukkig voor Leiden liet hij zich qua wetenschappelijk werk ook niet onbetuigd: het leeuwendeel van “zijn” bibliotheek is gereserveerd voor de circa 2500 wetenschappelijke boeken die hij heeft verzameld. 'Wat dat betreft kon hij zijn lol dus op in Leiden’, aldus Hoftijzer. 28 leidraad

Prof.dr. Paul Hoftijzer, hier geportretteerd in de Bibliotheca Thysiana, studeerde Geschiedenis in Leiden en promoveerde in Nijmegen. Hij is nu werkzaam in Leiden als hoogleraar Boekgeschiedenis.

De bloei van de Leidse boekensector was nauw verbonden met de rol die de universiteit in de wetenschap speelde. Hoftijzer: ‘Zolang de universiteit een goede naam had, bleven geleerden en studenten komen. Maar gaandeweg de achttiende eeuw liep de belangstelling terug. Toen verdween ook het Latijn als taal van de wetenschap, een klap voor de boekhandel. De afzetmarkt die tot dan toe heel internationaal was, kromp ineens sterk. Wetenschapsbeoefening ging meer in de landstalen plaatsvinden, de boekhandel richtte zich noodgedwongen op het eigen land en zelfs de eigen stad. De band tussen het boekbedrijf en de universiteit was nog steeds sterk, maar de internationale oriëntatie verdween en de meeste uitgeverijen kozen een andere koers. Brill heeft als wetenschappelijk uitgever het hoofd boven water kunnen houden en kon in de twintigste eeuw, toen Engels de internationale taal van de wetenschap werd, weer een grote vlucht nemen.’ In de bloeitijd vonden wetenschappelijke publicaties uit Leiden hun weg in Europa via Frankfurt – toen ook al het Europese boekenknooppunt. De kwaliteit van het Leidse boek stond erg hoog aangeschreven, zowel inhoudelijk als qua typografie en papierkwaliteit. Hoftijzer: ‘Die situatie is te verklaren uit een combinatie van factoren: florerende handel, geringe censuur, tolerantie voor andersdenkenden, goed onderwijs, veel instroom van buitenlanders tot op academisch niveau en weinig last van oorlogen. Zo ontstond een ondernemersklimaat waarin het

boekenbedrijf kon opbloeien. Temeer daar drukkers en uitgevers zoals Plantijn en Elsevier zich ook in Leiden vestigden, uit de Zuidelijke Nederlanden gevlucht voor godsdienstige onderdrukking en economische neergang.’

Voor Leiden was het boekenbedrijf een belangrijke bedrijfstak. Hoftijzer: ‘In vergelijking met de lakennijverheid stelde het niet veel voor, maar als je in 1650 over het Rapenburg en door de omringende straten liep, kwam je al gauw langs een stuk of dertig boekverkopers die in de begintijd vaak ook zelf uitgever en drukker waren. Een hechte gemeenschap: sinds circa 1650 was er een eigen gilde en de zetters en drukkers waren goed geschoold in de lastige techniek van het boeken maken. Er heerste ook een grote beroepstrots. Het waren lieden die omgang hadden met de grote geesten van Europa, hun producten werden overal verspreid. Dat verschafte de mensen in het boekenvak status.’ Hoewel buiten Leiden de aard van de publicaties meeverander-

de met politieke, religieuze en maatschappelijke stromingen – het godsdienstige boek verloor steeds meer terrein aan het “ontspanningsboek” – bleef het wetenschappelijke boek in Leiden een continuüm. Hoftijzer: ‘Van een proefschrift werden Paul Hoftijzer

‘Als je in 1650 over het Rapenburg liep, kwam je al gauw langs een stuk of dertig boekverkopers’ in de zeventiende en achttiende eeuw een stuk of vijfenzeventig exemplaren gedrukt, van een wetenschappelijke verhandeling rond de duizend. Ter vergelijking: een Bijbeluitgave haalde oplages van vierduizend. Omdat de arbeidskosten laag waren, kozen uitgevers liever voor herdrukken dan met onverkochte

» leidraad 29

Thema: Het geschreven woord

Thema: Het geschreven woord

door het materiaal te structureren, tekstcorrectie toe te passen, het eventueel te vertalen en het in gedrukte en elektronische vorm te verspreiden en in zoekmachines vindbaar te maken. De marketing en verkoop doen we zelf, de distributie naar handelspartners en vooral bibliotheken besteden we uit.’

Drs. Herman Pabbruwe, hier afgebeeld in zijn kantoor bij Uitgeverij Koninklijke Brill, studeerde kunstgeschiedenis in Leiden alvorens zich in de uitgeverswereld te begeven.

voorraad te blijven zitten.’ Van het materiaal – drukpersen, miljoenen loden letters, bindgereedschap – is nagenoeg niets bewaard gebleven. Boeken zijn er gelukkig genoeg, onder meer in de Bibliotheca Thysiana en de Leidse Universiteitsbibliotheek. En misschien wel het mooiste erfgoed is de uitgever die na ruim 325 jaar nog altijd steevast in de Leidse academische traditie is geworteld: Brill.

Het gesprek bij Brill begint met een beschouwing van een allegorisch schilderij uit 1750 dat in de kantine hangt. In beeld zijn Minerva en Mercurius (wijsheid en handel) staand voor een tempel (de academie), met aan hun voeten drie jongetjes die spelen met portretten van beroemde wetenschappers. De gezichten in het portret zijn van Samuel Luchtmans, een nazaat van de oprichter van de uitgeverij, zijn vrouw Cornelia en hun kinderen. Over erfgoed gesproken! Omstreeks 1850 was de familie Luchtmans door de erven heen

30 leidraad

en nam bedrijfsleider Brill de zaak over. Toen er ook geen Brill-erven meer waren, is het bedrijf in 1896 een nv geworden en in 1996 koninklijk. Sinds 1997 heeft de onderneming een Euronext-notering. Het huidige Brill staat als kleine speler zijn mannetje met honderdtwintig medewerkers, twee kantoren (Leiden en Boston) en een jaarproductie van zo'n zeshonderd titels en 130 tijdschriften. Meer dan ooit is Brill een speler in een mondiale markt: slechts vijf procent van de omzet en de auteurs komt uit Nederland, tegen bijvoorbeeld tien procent uit Japan en veertig procent uit Noord-Amerika. Brill is vergelijkbaar met uitgevers als Oxford en Cambridge University Press, ook al zijn die een stuk groter. Brill-directeur Herman Pabbruwe: ‘Wij zitten achter dezelfde soort auteurs aan, zoeken naar hetzelfde baanbrekende onderzoek en maken vergelijkbare producten. Maar elke publicatie heeft uniciteit. De invalshoek of visie is altijd verschillend. Wij zijn makelaars in informatie: Brill voegt waarde toe aan dat wat de auteur levert

Van groot belang voor de ‘handel’ van Brill zijn de contacten met wetenschappers. Pabbruwe: ‘Hier werken twintig gespecialiseerde uitgevers. Commerciële mensen, geen wetenschappers. Zij volgen alles in hun vakgebied. De uitgever Middeleeuwse Geschiedenis bijvoorbeeld bezoekt congressen van mediëvisten, weet aan welke universiteiten grote namen verbonden zijn en heeft contacten met topwetenschappers over de gehele wereld. Zo'n netwerk is van groot belang, ook voor de kwaliteitscontrole. Vrijwel elk manuscript onderwerpen we aan een peer review, een beoordeling door twee of drie vakgenoten. Zo weten we of een werk inhoudelijk goed en origineel is.’ Dankzij de huidige technologie is de feitelijke boekproductie eenvoudiger dan in de tijd van Plantijn en Luchtmans. Gefriemel met loden lettertjes is verleden tijd en dankzij internet is de productie vergaand geïnternationaliseerd. Toch is het allesbehalve een druk op de send-knop: zetters, drukkers, binders moeten nog altijd worden aangestuurd en gecontroleerd. Ook marketing en verkoop zijn niet bepaald eenvoudiger geworden, zeker niet sinds de komst van nieuwe media. Pabbruwe: ‘We hebben een contract met Google, een van de grote pijplijnen naar Amazon: elk woord van de full text gaat in de zoekmachine. Zodra een boek van Brill op een zoekopdracht naar boven komt, krijgt de lezer maximaal twintig procent van het werk gratis te zien.’ Een hoop gedoe voor een oplage van een paar honderd boeken. ‘De clou is,’ citeert Pabbruwe zijn oude baas Frans van Eysinga, ‘dat je van kleine slokjes dronken moet zien te worden.’ Vandaar dat Brill zich vooral op de bibliotheekmarkt concentreert en niet in de wereld stapt van het publieksboek – en de grote getallen. Pabbruwe: ‘Het terrein waar we kansen voor verbreding zien, is de onderwijsmarkt. Als een professor een hoofdstuk voor een college wil kopiëren of digitaal verspreiden, gaan er bij ons belletjes rinkelen: kunnen we een studenteneditie uitbrengen en meer universiteiten daarvoor interesseren?’

Waar Pabbruwe ook kansen ziet, is een nauwere samenwerking met topuniversiteiten. Zo zijn er in Leiden al de Brill-fellows: elk jaar mogen twee onderzoekers op kosten van Brill bij het Scaliger Instituut in de bibliotheek een paar maanden onderzoek doen. Maar Pabbruwe voelt ook voor een strategische samenwerking met Nederlandse universiteiten, te beginnen in Leiden. ‘Dat we een nauwe band met Leiden hebben, is Brill-directeur Herman Pabbruwe

‘Wij zijn makelaars in informatie: Brill voegt waarde toe aan wat de auteur levert’ logisch. Bedreigde talen, het verre oosten, internationaal recht, de islam. Dat zijn vakgebieden waarin de raakvlakken tussen Leiden en Brill talrijk zijn. In de samenwerking kunnen we een stap extra zetten. Brill is en blijft een onafhankelijke uitgeverij, maar er zijn onderzoekskernen en instituten waar wij afspraken mee kunnen maken, bijvoorbeeld voor het ontwikkelen van databanken en in het gezamenlijk optrekken, ook in de presentatie naar buiten.’ En zo illustreert Pabbruwe dat het boekenvak van nu niet veel anders is dan dat van vroeger: je moet een neus voor kwaliteit hebben, je concentreren op het segment waar je goed in bent, samenwerken met partners en blijven innoveren. Pabbruwe: ‘Voor een wetenschappelijke uitgever geldt heel sterk: je moet de loop erin houden, volhouden en blijven investeren, zorgen dat uitgaven op de juiste plek komen en dat het werk wordt gerecenseerd. Je moet de bal voortdurend hooghouden.’ Meer over de Leidse boekgeschiedenis:

-In 2008 verscheen naar aanleiding van een door Brill gesponsorde tentoonstelling over Leiden als boekenstad, de rijk geïllustreerde publicatie Stad van boeken. Handschrift en druk in Leiden, 1260-2000. Leiden: Primavera Pers/Uitgeverij Ginkgo. -In 2008 gaf Brill in het kader van het 325-jarig bestaan een boek uit over haar bedrijfsgeschiedenis: BRILL – 325 jaar uitgeven voor de wetenschap, door Sytze van der Veen.

leidraad 31

geneeskunde/LUMC

nieuws

Archeologie

22,5 miljoen euro voor datakoppelingen

Goede beoordeling medische studies

afscheid Prof. dr Gerrit van der Kooij

Een landelijk consortium van gezondheid-

Elsevier naar de beste studies zijn de we-

onderzoekers ontvangt een overheidssub-

tenschappelijke opleidingen van het LUMC

sidie van maar liefst 22,5 miljoen euro voor

goed uit de bus gekomen. Studenten gaven

het koppelen van (data)verzamelingen.

de opleiding Biomedische Wetenschappen

Hoewel het bestaande materiaal vaak zeer

een 7,9, waarmee LUMC significant hoger

hoogwaardig is, leidt de huidige versnip-

scoorde dan andere instituten en als beste

derzoek. Hij speelde met name een grote rol bij de opgravingen op Tell Deir ‘Alla in Jordanië, in

pering tot ondergebruik. Prof.dr. Gert-Jan

keuze werd beoordeeld. Ook Geneeskunde

samenwerking met de Yarmouk Universiteit en het Departement van Oudheden van Jordanië.

van Ommen, hoogleraar Humane Genetica,

werd als goed beoordeeld door studenten:

Sinds 1979 stonden deze opgravingen onder zijn leiding. Op Tell Deir ‘Alla is de inmiddels be-

vroeg de subsidie namens het consortium

een 7,4 was goed voor een tweede plaats

roemde pleistertekst gevonden over de uit de Bijbel bekende ziener Balaam. Samen met prof.

aan bij NWO. Hij verwacht een geweldige

op de ranglijst.

dr. Paul Hoftijzer heeft Van der Kooij deze tekst onderzocht en gepubliceerd (Aramaic texts from

Uit het jaarlijkse onderzoek van weekblad

impuls voor het epidemiologische en bio-

Op 12 december jl. nam de Faculteit der Archeologie met een symposium afscheid van prof.dr. Gerrit van der Kooij. Van der Kooij (1944) heeft veel be-

nieuws

Nederland zich met de beoogde koppeling prominent op de kaart in Europa.

Familiezaken

Hij was al sinds 1974 als onderzoeker en docent voor de Archeologie van de Zuidelijke Levant verbonden aan de Universiteit Leiden. Archeologisch veldwerk heeft altijd centraal gestaan in Van der Kooijs on-

Verbond van Leiden

medische onderzoek in Nederland. Ook zet

tekend voor het vakgebied in het algemeen en de faculteit in het bijzonder.

Deir ‘Alla, Leiden, Brill, 1976). Ook voerde hij op een congres in 1989 een uitgebreide discussie over deze belangrijke vondst (The Balaam text from Deir ‘Alla re-evaluated, Leiden, Brill, 1991).

Vorig najaar sprak de Faculteit der

Vanaf 1998 werkte Van der Kooij nauw samen met het Palestijnse Departement van Oudheden

Archeologie met archeologen van de pro-

en Cultural Heritage. Dat resulteerde onder andere in de opgravingen op Khirbet Bal’ama op de

vincie Zuid-Holland over de mogelijkheden

Westbank. Vanaf 2004 gaf Van der Kooij leiding aan het door NWO gesubsidieerde onderzoeks-

om nauwer te gaan samenwerken. De aan-

project Settling the Steppe.

leiding voor de faculteit was onder meer

Van der Kooijs onderzoek werd vanaf het begin van zijn carrière gekarakteriseerd door een

de groeiende stroom studenten die stage

nadruk op artefactstudie en etnoarcheologie. Ook stond hij bekend om zijn minutieuze strati-

loopt bij de gemeentelijke archeologen. En

grafische benadering en zijn analyse van het gebruik van ruimte. Maar het meest in het oog

die stroom neemt alleen maar toe, dankzij

springend was Van der Kooijs onmiskenbare oog voor detail.

Vanaf 21 januari is in de galerie van het

de instelling van Historische Archeologie

LUMC de tentoonstelling Familiezaken te

als studierichting. Ook wilden de faculteit

zien. De tentoonstelling toont aan de hand

en de archeologen inhoudelijk nauwer sa-

van verschillende kunstwerken de

menwerken en was er de wens om de bege-

betekenis van de familieband. De een

leiding van de stages en stageopdrachten

opgravingen verricht ten zuidwesten van

Castellum Matilo

Complicaties bij zwangerschap

Huisarts en wetenschap

Als het aan prof.dr. Jacobijn Gussekloo

ervaart het gezin als hecht en warm, als

nog beter te structureren. Bovendien had

Leiden, op het terrein van het toekomsti-

zend zwangerschappen ernstige compli-

ligt, wordt de eerstelijns geneeskunde meer

bron van saamhorigheid en loyaliteit. De

de organisatie van veldpractica samen met

ge park Matilo. Het was al bekend dat er op

caties op, zo blijkt uit het promotieonder-

bij het wetenschappelijk onderzoek betrok-

ander voelt zich eenzaam, niet begrepen

de gemeenten Delft en Westland aange-

dit terrein een Romeins fort heeft gestaan.

zoek van gynaecoloog dr. Joost Zwart. Dat

ken. Maar liefst negentig procent van alle me-

en vervreemd van het gezin waar hij uit

toond dat een samenwerking voordeel kan

In het park zullen de contouren ervan ook

is vergelijkbaar met de cijfers van andere

dische zorg wordt in de eerste lijn geleverd,

komt. De kunstenaars op deze

opleveren voor alle partijen.

zichtbaar zijn. De Leidse opgravingen had-

westerse landen. Daarbij blijken niet-wes-

maar de meeste patiënten die worden onder-

tentoonstelling tonen aan de hand van

Inmiddels hebben Delft en Rotterdam (in

den als doel een muur en de bijbehorende

terse vrouwen zo’n dertig procent meer

zocht, zijn ziekenhuispatiënten. Gussekloo,

video’s, foto’s, schilderijen, objecten en

het bijzonder het Bureau Oudheidkundig

grachten te lokaliseren. Daarbij bleek on-

kans te hebben op een complicatie dan au-

die op 16 oktober met een oratie haar ambt

tekeningen de verschillende facetten van

Onderzoek) een convenant met de

der meer dat het castellum een stuk smal-

tochtone vrouwen.

aanvaardde, spreekt uit ervaring: na zeven

het familieleven.

Faculteit der Archeologie afgesloten. Op

ler was dan eerder werd aangenomen.

Opvallend is dat het aantal epileptische

jaar als huisarts te hebben gewerkt, besloot

De tentoonstelling Familiezaken is van 21

19 november werd het convenant onder-

insulten bij zwangerschapsvergiftiging

zij te promoveren in de ouderengeneeskun-

januari tot en met 14 maart 2010 te zien in

tekend door de gemeente Leiden. Ter ge-

in Nederland twee keer zo hoog is als in

de. In haar betoog legde zij uit dat met name

Galerie LUMC. Deelnemende kunstenaars:

legenheid hiervan hield Leidse wethouder

Groot-Brittannië. Mede door Zwarts on-

voor ouderen het gebrek aan wetenschappe-

Luuk Wilmering, Sara Blokland, Alexandra

Jan Jaap de Haan een college voor studen-

derzoek is het landelijke beleid ten aanzien

lijke kennis over hun gezondheid en ziekte in-

Demenkova, Taco Anema, Chantal Spit,

ten en Leidse ambtenaren in de raadzaal

gestart op LinkedIn, bestemd voor al haar

hiervan aan het veranderen en wordt bij-

grijpend is. Nieuwe kennis zet behandelings-

Bastienne Kramer, A. P. Koomen en Karen

van het stadhuis in Leiden. Een mooie start

alumni. Kijk op www.linkedin.com en meld

voorbeeld eerder ingegrepen.

richtlijnen immers vaak volledig op hun kop.

Murphy en Diana Scherer. (zie foto)

van een duurzame samenwerking.

u aan!

In Nederland treden bij zeven op de dui-

32 leidraad

Leidse archeologen hebben in september

Opgraving bij een Merovingische nederzetting.

LinkedIn

De Faculteit der Archeologie is een groep

leidraad 33

geesteswetenschappen nieuws

ondersteuning van het onderwijs en onderzoek worden hiermee ontsloten.

Nieuwe opleidingen

nieuws

De Universiteit Leiden is uniek in haar aanbod van studies over de talen en

opgezet via LinkedIn. ‘Het is leuk om oud-stu-

Binnen de Academische Pabo ontwikkelen

diegenoten terug te vinden maar er is tevens

studenten de professionele kwaliteiten die

ruimte voor discussie over politicologische

september 2010 wordt het pakket

In november hebben prof.dr. Win de Gooijer,

een basisschoolleerkracht nodig heeft.

wetenswaardigheden. Meld u dus aan!’, aldus

In de ranking van de jaarlijkse Times Higher

aangepast met drie nieuwe opleidingen:

hoogleraar Bestuurskunde in het bijzonder

Daarnaast verwerven ze extra theoretische en

Drieske Mangnus, mede-initiatiefnemer.

Afscheidscolleges

Education staat de Faculteit der Geestes-

Midden-Oostenstudies, Oude Culturen van

Gezondheidszorgsystemen, en prof.dr. Joyce

onderzoeksmatige kennis en academische

www.fsw.leidenuniv.nl/pedagogiek/alumni

wetenschappen op de 29ste plaats.

de Mediterrane Wereld en Hebreeuwse en

Outshoorn, hoogleraar Vrouwenstudies,

vaardigheden. Deze combinatiestudie, die

www.fsw.leidenuniv.nl/bestuurskunde/

Daarmee stijgt de faculteit niet alleen zes

Joodse Studies. Dankzij een bredere

afscheid genomen van de faculteit tijdens

door de Pabo Hogeschool Leiden, Pabo

alumni/

plaatsen, maar is tevens de hoogst

benadering kunnen studenten voortaan

voor hen georganiseerde afscheidscolleges.

Thomas More Rotterdam en het Instituut

www.fsw.leidenuniv.nl/politicologie/alumni/

genoteerde van de Nederlandse geestes-

deze regio’s ook integraal bestuderen, of

Ook prof.dr. Peter Nas, hoogleraar

Pedagogische Wetenschappen is geïnitieerd,

www.fsw.leidenuniv.nl/psychologie/alumni/

wetenschappelijke faculteiten – een mooie

ervoor kiezen of ze zich in een specifiek

Ontwikkelingssociologie, is met emeritaat

ging met 48 eerstejaars van start.

www.labyrintleiden.nl

notering dus. De Universiteit Leiden als

gebied, cultuur en taal verdiepen.

gegaan. Ter gelegenheid hiervan heeft het

geheel vinden we terug op de 60ste plaats, in de buurt van Heidelberg en Leuven. Dat is eveneens een goede prestatie.

Instituut Culturele Antropologie en

Awards en subsidies

Ontwikkelingssociologie het internationale symposium The Urban Poor: Mobilities and

Mobilizations georganiseerd.

medewerkers van het Leiden Institute for

25 jaar Bestuurskunde

De opleiding Bestuurskunde bestaat 25 jaar. De feestelijke jubileumviering vond plaats op 11 november jl. in het gerenoveerde

Area Studies, SAS China, verschenen. Op het eerste gezicht hebben het Chinees en het Nederlands nauwelijks iets met

Prof.dr. Patricio

elkaar gemeen. Maar in zijn boek Het

Silva, voorzitter van

Chinees en het Nederlands zijn eigenlijk prof.dr. Rint Sybesma, zien dat de talen

Politicologen (LAP) heeft een alumnigroep

feestelijk geopend.

 

Onlangs zijn twee nieuwe publicaties van

hetzelfde (Uitgeverij Spectrum) laat

Leraar Basisonderwijs (Academische Pabo)

culturen van alle delen van de wereld. Vanaf

Ranking

het is allemaal Chinees!

Sociale wetenschappen

de opleiding Talen en

Vensters op de Wereld

NWO Grants en subsidies

Dr. Sander Nieuwenhuis, sectie Cognitieve

Academiegebouw. Hoogtepunten uit het programma waren een presentatie over het Leidse bestuurkundige onderzoek en een alumnipanel over 25 jaar Bestuurskunde.

Psychologie, heeft van NWO een Open

Culturen van Latijns-Amerika is benoemd tot

Competitie Grant ontvangen. Deze subsidie

Eerste KNAW Merianprijs

Pre-universitair traject

Grootofficier in de Orde Gabriela Mistral. De

van 200.000 euro is toegekend voor dr.

Onlangs is de nieuwe Vensters op de Wereld:

onderscheiding wordt toegekend aan

Nieuwenhuis’ studie A neuromodulatory

verrassend inzicht in twee talen die

jaarbericht 2008-2009 verschenen. Het

Chilenen en buitenlanders die een bijzondere

basis for exploitative behavior in humans.

Prof.dr. Naomi Ellemers, hoogleraar Sociale

werkingsovereenkomst voor een pre-universi-

ogenschijnlijk zoveel van elkaar verschillen!

jaarbericht van de Faculteit der

bijdrage hebben geleverd op het gebied van

Dr. Rivke Jaffe (CA-OS) en dr. Muriël

Psychologie van de Organisatie, krijgt de eerste

tair traject. Het traject is speciaal ontwikkeld

Het Hemels Mandaat vormde de basis van

Geesteswetenschappen, dat in 2008 voor

cultuur en wetenschap.

Hagenaars (Psychologie) hebben beide een

KNAW Merianprijs voor vrouwen in de weten-

voor hbo-studenten Toegepaste Psychologie

de heerschappij van de Chinese keizers als

het eerst werd uitgegeven, belicht het

Veni-beurs ter waarde van 250.000 euro van

schap voor haar excellente wetenschappelijk

van Hogeschool Leiden en biedt na afronding

vertegenwoordigers van de hemel op aarde.

onderzoek en de onderzoekers van de

NWO ontvangen.

onderzoek en haar actieve inzet voor gelijke

toegang tot drie specialisaties binnen de

In zijn gelijknamige boek (uitgeverij

faculteit. Centraal in de publicatie staan

kansen voor vrouwen in de wetenschap. De

eenjarige universitaire masteropleiding

Amsterdam University Press) geeft prof.dr.

zeven interviews met wetenschappers die in

prijs bestaat uit een geldbedrag van 50.000

Psychologie.

Barend ter Haar een vaak geheel nieuwe en

het afgelopen jaar bijzondere academische

euro en een speciaal ontworpen sieraad.

soms zelfs controversiële interpretatie van

prestaties hebben geleverd binnen hun

de Chinese geschiedenis tot en met 1911.

vakgebied. Naast de interviews zijn in

Sijpesteijn heeft een

Vensters overzichten opgenomen van

driejarige internatio-

allerlei overeenkomsten vertonen. Een

Virtuele collecties

Prof.dr. Petra

prijzen, onderscheidingen en onderzoeks-

nale netwerksubsidie van NWO ontvangen

subsidies die onderzoekers van de faculteit

voor haar project Late Antiquity and early

Sinds het begin van het nieuwe collegejaar

tussen augustus 2008 en juli 2009 hebben

Islam: continuity and change in the

zijn de digitale collecties van de Faculteit

verworven.

Mediterranean. De subsidie maakt onder

der Geesteswetenschappen bereikbaar via

Wilt u een exemplaar ontvangen? Stuur dan

meer samenwerking met de gerenommeerde

de website Digital Humanities. Ruim

een e-mail met uw gegevens naar

120.000 bestanden die zijn aangelegd ter

[email protected].

34 leidraad

Speciaal voor alumni Academische Pabo geopend

Alle instituten binnen de Faculteit der Sociale

Op 1 oktober jl. tekenden de Hogeschool Leiden en de Universiteit Leiden een samen-

Starting Grant toegekend

De European Research Council heeft een Starting Grant van 1,6 miljoen euro toegekend

Wetenschappen organiseren geregeld

aan prof.dr. Judi Mesman van de afdeling

activiteiten voor alumni. Deze worden onder

Algemene en Gezinspedagogiek. De subsidie

Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

meer gecommuniceerd via de diverse web-

betreft een onderzoeksproject naar verschillen

universiteiten Princeton, Oxford en CNRS/

Wetenschap Marja van Bijsterveldt heeft op 1

sites. Onderaan vindt u een overzicht per

in opvoedingsstrategieën van ouders ten

Sorbonne mogelijk.

september jl. de Academische Opleiding

instituut. De Leidse Alumnivereniging van

opzichte van jongens en meisjes.

leidraad 35

waar Leiden toe kan leiden

waar Leiden toe kan leiden

Wie schrijft, die blijft

cees fasseur

Sinds Klikspaan en Paaltjens heeft Leiden vele schrijvers voortgebracht. In dit artikel een kleine vertegenwoordiging van die groep: Nelleke Noordervliet, Anna Woltz, Cees Fasseur en Maarten Biesheuvel. Zij kijken terug op hun studententijd en vertellen waar Leiden toe heeft geleid.

‘Het bezoek bij de majesteit was aangenaam. Zij heeft ook in Leiden gestudeerd. Ik had het gevoel dat ik gewoon te gast was bij een ouderejaars’

tekst: Sabine Gieben beeld: Martijn de Vries

Canada, Umbrië, Rotterdam: de romans van Nelleke Noordervliet spelen zich overal af, behalve in Leiden. Alleen de biografie Altijd Roomboter, die ze schreef over haar overgrootmoeder, dienstbode uit 1857, heeft Leiden als plaats van handeling. De studentenwereld komt er echter maar nauwelijks in voor, Noordervliets overgrootmoeder bewoog zich in een eenvoudig Leids milieu. Noordervliet zelf komt uit Rotterdam. Ze is dochter van een Rotterdamse automonteur en kreeg in 1963 een beurs om in Leiden te studeren, als eerste van haar familie. Ze ging op kamers bij haar eigen tante Toos, die in Leiden hospita was. En zo zat ze op haar achttiende in een spagaat tussen aan de ene kant haar laagopgeleide familie en aan de andere kant haar jaargenoten uit de betere kringen, bij wie parelkettinkjes en penny shoes de toon zetten. ‘Ik hoorde daar niet bij. Mijn haar zat anders en ik had andere make-up. Ach, ik wist niet precies waar het aan lag. Ik kende niemand die had gestudeerd. Er was niemand om me te vertellen dat je “jas” moest zeggen in plaats van “mantel”. De andere studentes waren

van het Wassenaarse slag en ik kwam van de Coolhaven’, zegt de schrijfster, in wier hyperverzorgde verschijning en perfecte dictie tegenwoordig geen spoor meer te vinden is van haar proletarische wortels.

Kinderboekenschrijfster Anna Woltz komt uit een intellectuele familie. Voor haar was het volstrekt vanzelfsprekend dat ze ging studeren. Het werd Geschiedenis in Leiden. En ook zij stuitte er anno 2001 op beklemmend kliekjesgedrag in het verenigingsleven: ‘Alles draait om groepsregeltjes: hoe je je moet kleden, hoe je je moet gedragen om erbij te horen. Ik heb me er maar ingestort en heel veel plezier gehad, maar ik had me op school voorgesteld dat je als student nu juist van groepsdwang zou zijn bevrijd. Ik dacht dat je studententijd een stap in de volwassenheid betekende. Het tegendeel is waar: studeren is juist uitstel van je volwassenheid.’ Haar studie Geschiedenis vond ze inspirerend, vooral door een tweetal docenten bij Amerikanistiek, Chris Quispel en Eduard van de Bilt, die goed konden vertellen. Het kostte Woltz, die op de middelbare school

«Cees Fasseur (1938) werd in Nederlands-Indië geboren, hetgeen een stempel zou

drukken op zijn latere werk als hoogleraar en schrijver. Hij studeerde Geschiedenis en Rechten in Leiden en was eerst aan de universiteit verbonden als doctoraalassistent Strafrecht, later als (bijzonder) hoogleraar geschiedenis. Als auteur schreef Fasseur onder meer over Nederlands-Indië en over het koningshuis (een biografie van Wilhelmina en het boek Juliana en Bernhard. Een portret van een huwelijk).

36 leidraad

al begon met kinderboeken schrijven, enige moeite om in haar afstudeerscriptie geen fictie te stoppen. Nu combineert ze geschiedenis en fictie in een historisch kinderboek over het weeshuis van Culemborg, dat volgend jaar 450 jaar bestaat. ‘Ik bekijk geschiedenis als schrijver: ik zie het vooral als een prachtige, reusachtige bron voor de literatuur. Ik vind niet dat alles exact hoeft te kloppen; ik heb er totaal geen moeite mee om een anekdote te verplaatsen naar een ander tijdstip, als dat voor mijn verhaal beter uitkomt.’

De vader van Cees Fasseur was technicus bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij in Nederlands-Indië en zag het liefst dat zijn zoon ook een technische opleiding in Delft ging doen. In 1957 probeerde Fasseur junior vanwege zijn “vier linkerhanden” eerst maar eens een studie Scheikunde in zijn woonplaats Leiden. Toen hij na één week al een rekening van zeven gulden vijftig voor gebroken glaswerk kreeg, besefte hij dat ook Scheikunde motorisch te hoog gegrepen was. Gelukkig hoorde hij van een jaargenoot dat je Rechten en Geschiedenis tegelijk kon doen. Dat bood perspectief. ‘Als jongen zat ik altijd met mijn neus in geschiedenisboeken over vaderlandse helden, maar ik dacht dat ik met Geschiedenis alleen voor de klas zou kunnen staan. Dat wilde ik per se niet. Nu kon ik mijn interesse volgen en

»

leidraad 37

waar Leiden toe kan leiden

waar Leiden toe kan leiden

‘Laat een oceaanstomer door het Rapenburg varen. Daar zou deze stad flink van opknappen, denk ik zo.’

Maarten Biesheuvel (1939) werd geboren in Schiedam maar woont al sinds 1960 in Leiden, waar hij Rechten studeerde. Zijn debuut In de bovenkooi was een van de meest succesvolle in de naoorlogse literatuur. Vele romans en verhalenbundels volgden, waaronder Reis door mijn kamer en Biesboek. In 2007 ontving Biesheuvel de P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre.

38 leidraad

‘Ik heb vooral geleerd dat ik alles zelf moest uitzoeken. Het leven was totaal ongestructureerd’

Nelleke Noordervliet (1945) studeerde Nederlands aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Utrecht. Ze debuteerde als auteur in 1987 met Tine of De dalen waar het leven woont. Vele romans, essays, verhalen, toneelstukken en columns volgden. Naast auteur is Noordervliet onder meer lid van de Raad van Toezicht van het Amsterdams Historisch Museum en vaste columniste bij Trouw en het VPRO-radioprogramma Ovt.

leidraad 39

waar Leiden toe kan leiden

waar Leiden toe kan leiden

Anna Woltz (1981) begon al jong met schrijven en had op haar vijftiende een wekelijkse column in de Volkskrant, waarin zij onder de naam Rebecca Maart schreef over het leven op haar Haagse school. Woltz studeerde Geschiedenis in Leiden en bleef schrijven, aan een nieuwe column in de Volkskrant en aan kinderboeken. In 2002 verscheen haar eerste kinderboek, Alles kookt over.

door mijn studie Rechten later toch een goede baan krijgen.’ Het onderwijsaanbod was in die tijd nauwelijks georganiseerd, vindt Fasseur. ‘Ze zeggen tegenwoordig wel dat het onderwijs verschraalt, maar toen was het ook een puinhoop. Je deed zo nu en dan een mondeling tentamen. Het kwam dus voor dat mensen cum laude hun kandidaats haalden, maar daarna hopeloos vastliepen als bij hun eerste scriptie bleek dat ze niet konden schrijven.’ De studiecarrière van Fasseur liep evenwel gesmeerd. Hij rondde binnen een jaar zijn kandidaats Rechten af. Daarnaast was hij enthousiast corpslid. ‘Er liepen in mijn tijd veel bijzondere mensen rond: Floor Kist, Rutger van Randwijck, Morris Tabaksblatt, Cees van Lede. Toen was het gewoon gezellig. Later, toen die jongens vooraanstaande posities aan het hof en in het bedrijfsleven hadden ingenomen, bleek ik onbewust een waardevol netwerk te hebben opgebouwd.’

Maarten Biesheuvel had jaren ge-

‘Ik bekijk geschiedenis als schrijver. Ik heb er totaal geen moeite mee om een anekdote te verplaatsen naar een ander tijdstip, als dat voor mijn verhaal beter uitkomt’ 40 leidraad

werkt als ketelbink, kanonnier in het leger, tankercleaner en koeienhuidensjouwer in de Rotterdamse haven, toen hij in 1961 als beursstudent in Leiden aankwam. Na zulke ervaringen was het corpslidmaatschap geen optie meer. ‘Ik was al ontgroend door het leven. Tankercleaning en huiden sjouwen, dat zijn zo’n beetje de smerigste en zwaarste baantjes die er bestaan.’ Hij werd lid van Catena en beleefde een zeer gelukkige tijd als bewoner van het sociëteitshuis. Via zijn grote liefde Eva Gütlich, die Slavistiek studeerde, woonde hij een college van Karel van het Reve bij. In die tijd

waren hoogleraren huizenhoog verheven boven de studenten. Voor Biesheuvel, die nu eenmaal alles anders deed dan anderen, was die afstand nog groter: hij meende dat Van het Reve God was. Biesheuvels ontzag voor de hoogleraar weerhield hem er echter niet van om Van het Reves colleges voortdurend te onderbreken met verhalen over zijn tante, de schrijfster Jacoba Vreugdenhil. Van het Reve verwelkomde de onderbrekingen – zo kon hij nog wat collegestof voor de volgende keer bewaren – en er ontstond een vriendschap tussen de student en de hoogleraar, uitzonderlijk voor die tijd. Een bewijs daarvan is

bevonden zich veel intellectuelen met wie hij nog steeds contact heeft, zoals Jan van de Craats, Maarten ’t Hart, Guido Bostoen en de latere museumdirecteuren Rudi Fuchs en Hans Locher. Ze lazen Toergenjev, Beckett, Sartre en Camus. Voorts bracht Biesheuvel zijn tijd door met het stoken van zijn potkachel op hout en kolen, en met het oefenen van de Chaconne uit de tweede vioolpartita van Bach. Zijn studie werd in 1966 abrupt afgebroken omdat hij vanwege een aanval van godsdienstwaanzin moest worden opgenomen. Sindsdien hebben de aanvallen van manie en depressie hem nooit meer losgelaten. ‘Fantastische materie om over te

cees fasseur

‘Er liepen in mijn tijd veel bijzondere mensen rond’ terug te vinden in Van het Reves bundel Afscheid van Leiden, waarin hij beschrijft hoe hij in een winter met zijn auto van het spekgladde Rapenburg in het water gleed. Een bouwvakker redde zijn leven. Biesheuvel kwam toevallig langs en leende Van het Reve zijn broek, zodat de professor college kon geven.

Biesheuvel stoorde zich soms aan de ‘ballen’ met hun keurig gepoetste schoenen – ‘thuis gristen we de gehaktballen gewoon met onze handen van de borden.’ Hij maakte vrienden via het Collegium Musicum waarin hij viool speelde en leerde mensen kennen via het dispuut Pro et Contra. Onder zijn vrienden

schrijven, zeker, maar dat moet dan wel lukken. Tegenwoordig gaat het bijna niet meer’, verzucht de schrijver. ‘Het laatste wat ik heb geschreven, is een kort verhaaltje, een paar maanden geleden. Ik was toen een beetje manisch.’ Met luide stem begint hij het verhaal voor te lezen. Het is meer samengebald dan het oudere werk uit de verhalenbundels In de Bovenkooi en Slechte mensen, waarmee hij in de jaren zeventig van de vorige eeuw beroemd is geworden, maar het komt onmiskenbaar uit dezelfde bron. Toen zijn moeder zijn eerste bundel las, was haar enige commentaar dat God er niet in voorkwam. Gelukkig hadden anderen, zoals zijn vader, meer waardering voor

»

leidraad 41

waar Leiden toe kan leiden

verenigingsnieuws zijn werk. In 2007 ontving hij – net als zijn leermeester Van het Reve 25 jaar eerder – de P.C. Hooftprijs.

Cees Fasseur, die een dubbele loopbaan had als historicus aan de Leidse universiteit en als jurist op het ministerie van Justitie, zegt dat hij bij het geschiedschrijven veel aan zijn rechtenstudie heeft gehad. ‘Als jurist leer je een casus van alle kanten te bekijken. De Leidse manier van geschiedschrijven is ook relativerend. Vooral niet met het opgeheven vingertje, en natuurlijk met een ironische ondertoon.’ Het was wellicht juist vanwege die weloverwogen stijl dat koningin Beatrix alleen Fasseur toegang wilde verlenen tot het Koninklijk Huisarchief, voor het schrijven van een biografie over haar grootmoeder Wilhelmina. Fasseur vermoedt dat zijn Leidse contacten met Floor Kist, die grootmeester van de koningin was, en met zijn Leidse collega Henk Wesseling, die prins Willem-Alexander onderrichtte, geholpen hebben bij die keuze. In 1992 mocht hij bij de majesteit op de thee komen. ‘Dat was een aangenaam bezoek. Zij heeft ook in Leiden gestudeerd. Ik had het gevoel dat ik gewoon te gast was bij een ouderejaars. Ze vroeg meteen: “Wanneer denkt u het af te hebben?” Ik antwoordde: “Over zes jaar”, heel zelfverzekerd. Ze schoot in de lach. Ik had natuurlijk net zo goed een uur later voor Huis ten Bosch onder de bus kunnen komen.’

Fasseurs belangrijkste opdracht is mede te danken aan zijn tijd in Leiden, ‘maar wie weet wat voor geweldige contacten ik aan een studie in Utrecht of in Amsterdam zou hebben overgehouden’, zegt hij schalks. Noordervliet vindt juist dat Leiden haar ‘zijns ondanks’ veel heeft

42 leidraad

gegeven. ‘Ik heb vooral geleerd dat ik alles zelf moest uitzoeken. Het leven was totaal ongestructureerd. Je deed zo nu en dan een tentamen en dat was het dan. Ik wist niet hoe je vriendschappen kon vormen, hoe ik me staande moest houden. Keurige meisjes zagen mij niet staan en dat ik het vriendinnetje van een echte corpsstudent zou worden, was ondenkbaar.’ Toneelspelen werd haar redding. Het studententoneel bereikte onder regisseurs als Annemarie Prins in de jaren zestig een hoog niveau. Daar kwam Noordervliet gelijkgestemden tegen, met wie ze kon praten over boeken en theater. Ze ziet tijdens haar gastdocentschappen aan diverse universiteiten dat de intellectuele nieuwsgierigheid bij studenten tegen-

Zowel Noordervliet als Fasseur

rondleiding door het Academiegebouw en

ziet grote bezwaren in de introductie van Engels als verplichte voertaal tijdens colleges. Fasseur: ‘Iedereen moet zich aanpassen aan een waandenkbeeld van een paar bestuurders over een “Harvard aan de Rijn”. Dat was vijftien jaar geleden een duidelijk geval van Leidse bek; eeuwig jammer dat we dat serieus zijn gaan nemen. De kwaliteit van de colleges is daardoor erg achteruit gegaan. Een enorme verschraling.’ Noordervliet: ‘Als je in het centrum van je cultuur niet meer communiceert in je eigen taal, verlies je het contact met de eigen culturele stroom. Je krijgt mensen die zowel het Nederlands als het Engels niet eigen genoeg zijn om enige culturele diepgang te bereiken.’

een lezing van prof.dr. Willem Otterspeer. ’s

anna Woltz

‘Ik dacht dat je studententijd een stap in de volwassenheid betekende, maar studeren is juist uitstel van je volwassenheid’ woordig minder aanwezig is. ‘Van nature zijn jonge mensen op zoek naar verdieping, maar de studenten zijn nu vooral bezig met het halen van punten en met baantjes om geld te verdienen. Dat neem ik de studenten niet kwalijk, maar wel de instituties die dit gedrag in de hand werken.’ Anna Woltz ziet onder studenten ook weinig belangstelling voor cultuur. ‘Het gaat voor de meesten vooral om gezelligheid onder het genot van alcohol. Op zich heb ik daar niets tegen hoor, ik heb heerlijk meegefeest. Ik vond weinig mensen die in schrijven waren geïnteresseerd, maar schrijven is sowieso een eenzame bezigheid, die je nauwelijks met anderen kunt delen.’

‘De wedloop met grote, rijke universiteiten als Harvard win je toch nooit.’ zegt Fasseur. ‘Het zou verstandig zijn als Leiden zich concentreert op haar oude sterke punten, zoals de studie van kleine talen. Het is heel erg dat de hoogleraar Tibetaans niet wordt opgevolgd, terwijl een Leidse onderzoeker als George van Driem met zijn Himalayaanse talenproject tot de wereldtop behoort.’ Ook Biesheuvel heeft nog een goed idee. Wat hem betreft heeft de reputatie van Leiden een impuls nodig en hij heeft nog wel een suggestie. ‘Laat een oceaanstomer door het Rapenburg laten varen. Daar zou deze stad flink van opknappen, denk ik zo.’

Avonds werd de dag afgesloten met een diner in de Bibliotheek, waarbij Jaar 1949 de vereniging een uniek, 120 jaar oud exemplaar van Klikspaan’s Studenten typen aanbood. Tot slot ontvingen alle jaargenoten een gebonden fotoboek met beelden uit de jaren 1949-1955. Een mooie afsluiting van een gedenkwaardige dag.

Lustrum VVSL Op 30 januari 2010 viert de Vereeniging van Vrouwelijke Studenten te Leiden (VVSL) haar 22ste lustrum en dat willen we graag met alle Èles vieren. De dag zal bestaan uit een lunch, een middagprogramma en een diner. Het middagprogramma zal zich afspelen in het Academiegebouw en op de Oude Club. De uitgebreide uitnodiging volgt, maar wij hopen dat u deze dag alvast vrij houdt. Meer informatie: [email protected] of op www.lustrumvvsl.nl.

bestuurs wisseling Quintus

aanwezig en actief is. Op LinkedIn en Facebook is een Quintus-groep en er bestaat zelfs een Quintus Twitter! Zit je op deze

Op 5 september jongstleden is op het

netwerken, sluit je dan aan bij de

oud-bestuurderendiner een nieuw

Quintus-groepen. Uiteraard gaan we deze

reünistenbestuur aangetreden. Mikkel

groepen ook gebruiken om met de reünisten

Juffermans (AquaVite 1991) werd uitvoerig

in contact te komen.

bedankt voor zijn langdurige verdiensten

Jaar 1949 bood Minerva tevens een muurgedicht aan. Een toepasselijke strofe van Piet Paaltjens siert voortaan de muur van de sociëteit. Een uitgebreid verslag van het 12e lustrum leest u op www.alumni.leidenuniv.nl

Agenda

voor de Stichting Reünisten Quintus (SRQ) en maakte plaats voor Paul de Hoog (Sjap

Quintus

Eisjedies 1979). Paul de Hoog gaat samen

Zaterdag 23 januari

met Thecla Kamphuis (Atalanta 1979), Sara

Diësborrel. Kinderen en partners zijn ook

van Duijn (Ragazze 1998) en Carla Keijzer

van harte welkom.

Agenda

(Atalanta 1980) de reünistenkar trekken. Zij Woensdag 12 mei

worden daarbij gesteund door twee leden van het huidige Quintus-bestuur. Een van hen

De traditionele pre-Hemelvaartborrel

dienst van de reünisten. U zult via hem veel

12e lustrum Jaar 1949 minerva

van de SRQ horen, want zij zijn het nodige

Op 31 oktober jl. vierden 45 leden van

Zaterdag 9 januari

van plan!

Jaar 1949 het 60-jarig bestaan van hun

1978-1987 - L.S.V.M. Reünistenavond

– Christian Grobecker – staat volledig in

Quintus digitaal

Minerva

jaarclub. Deze feestelijke dag begon in het Regionaal Archief Leiden, waar onder meer

Zaterdag 16 januari

Wat nog niet bij alle reünisten bekend is,

toppers uit de geschiedenis van LSV Minerva

1988-1999 - L.S.V.M. Reünistenavond

is dat Quintus ook steeds meer digitaal

werden getoond. Na de lunch volgde een

leidraad 43

dies natalis

Leidse passie Op zaterdag 13 februari 2010 organiseert het Leids Universiteits Fonds (LUF) de Dies-viering voor alumni. Met als thema Leidse passie laten wetenschappelijke kopstukken de grote diversiteit en rijkdom zien van de universiteit anno 2010. Wegens eerder succes zijn er naast boeiende lezingen ook weer vier praktische workshops.

dies natalis

Uitgelicht: de sprekers aan het woord Wat kunt u op de Dies voor alumni verwachten? De sprekers aan het woord over hun lezing of workshop. tekst: Marjolein van Enk, beeld: Marc de Haan

De Dies-lezingen

Programma Zaterdag 13 februari 2010

15:15 uur - 15:45 uur: Pauze

11:00 uur - 12:00 uur: Mogelijkheid bezichtiging gerestaureerde

15:45 uur - 16:45 uur: Vervolg van het programma

Genen versus opvoeding

Academiegebouw 1. Keuze uit vier lezingen: 12:00 uur - 13:15 uur: Ontvangst met lunch

• Genen en omgeving in de opvoeding door prof.dr. Marian

13:15 uur - 13:45 uur: Uitreiking van de Leidse Universitaire Scriptie-

• De ruimte van Christiaan Huygens door prof.dr. Vincent Icke,

Hebt u een Leidse passie? ‘Dit is echt mijn universiteit. Ik ben er na mijn aankomst als eerstejaarsstudent niet meer vertrokken. Geen dag is saai: het onderzoek ontwikkelt zich in hoog tempo, het onderwijs verandert voortdurend en het buitenland komt graag hier.’

Bakermans, hoogleraar Pedagogische Wetenschappen prijs 2009 door prof.mr. Paul van der Heijden, Rector Magnificus en Voorzitter van het College van Bestuur. De Leidse Universitaire Scriptieprijs is ingesteld op initiatief van reünisten van Minerva van het jaar 1957 en bedraagt 3.000 euro. De prijs wordt uitgereikt voor de beste scriptie van het jaar 2008-2009.

hoogleraar Theoretische Astrofysica • Populisme en politieke legitimiteit in Nederland door prof.dr. Ruud Koole, hoogleraar Nederlandse Politiek • Stamcellen: feiten en fictie door prof.dr. Christine Mummery, hoogleraar Ontwikkelingsbiologie.

13:45 uur - 14:15 uur: Inleiding door prof.mr. Paul van der Heijden en

2. Keuze uit vier workshops (voor alumni tot 39 jaar):

Prof.dr. Marian Bakermans-

mr. Folkert Blaisse, voorzitter van het Leids Universiteits Fonds.

• De toekomst is ook niet meer wat het geweest is… door drs.ing.

Kranenburg, hoogleraar Pedagogische

Richard Lamb, futuroloog en CEO Bureau Trendwatcher.com 14:15 uur - 15:15 uur: Keuze uit vier lezingen: • Nanokippengaas door prof.dr. Carlo Beenakker, hoogleraar Theoretische Natuurkunde • Over de juridische grenzen heen: mensenrechten voor de ondernemer door prof.mr. Alex Geert Castermans, hoogleraar Burgerlijk Recht • Migratie en globalisering: van homo sapiens tot wereldburger

• Lekker binnenkomen bij je lezer door drs. Monic Lansu, directeur

Wetenschappen, in het bijzonder Genen en Omgeving in de Gezinsopvoeding

van Lansu + Paulis Communicatiepartners docent Marketing verbonden aan het Centrum voor Bedrijfswetenschappen • Simpele trucs om geld te verdienen met uw persoonlijke financiën door drs. Maarten van Wijk, redacteur Economie bij het AD 16:45 uur: Borrel

onderzoeker bij Publiek Begrip van Wetenschap.

Aanmelden

t.n.v. het Leids Universiteits Fonds, o.v.v. dies 2010. De inschrijvingen

In 2009 hebben 550 alumni de Dies Natalis voor alumni bezocht.

worden verwerkt op volgorde van binnenkomst van de betaling.

Graag nodigen wij u uit om op 13 februari 2010 ook aanwezig te zijn. U kunt zich opgeven door de aanmeldingskaart bij deze Leidraad in te

Wie raadt u aan naar uw verhaal te komen luisteren? ‘Wie het verschil wil weten tussen hechting en gehechtheid, wie opgevoed of opvoeder is, en wie denkt dat we genen aan biologen en medici moeten overlaten.’

• Strategic Marketing Management door drs. Niels van de Ven,

door prof.dr. Leo Lucassen, hoogleraar Sociale Geschiedenis • Liefde en Wiskunde door “Wiskundemeisje” ir. Ionica Smeets,

Waarover gaat uw lezing? ‘We leven in de eeuw van de genetica. Doet opvoeding er eigenlijk wel toe of gaat

het vooral om de genetische bagage die ouders aan hun kinderen geven? En waarom ontwikkelen broers en zussen uit één gezin zich soms zo verschillend?’

Migratie door de wetenschappelijke caleidoscoop Waar neemt u de Dies-bezoekers mee naar toe? ‘Ik zal de grote lijnen schetsen van de mondiale migratie door de geschiedenis heen. Daarbij laat ik zien dat een multidisciplinaire samenwerking tussen de universiteit, musea en archieven leidt tot interessante resultaten en zienswijzen.’

Kinderopvang: Er is kinderopvang voor kinderen vanaf één jaar.

vullen en te retourneren (geen postzegel nodig). Wij vragen een bijdrage in de kosten van minimaal 20 euro per persoon. Het bedrag

Locatie: Kamerlingh Onnes Gebouw, Steenschuur 25,

s.v.p. vóór 1 februari 2010 overmaken op girorekening 39.30.464

2311 ES Leiden.

Wat betekent Leidse passie voor u? ‘Bestuderen hoe de geschiedenis van migratie wereldwijd in elkaar grijpt, in samenwerking

met deskundigen uit andere disciplines.’ Vindt u het goed dat de Dies Natalis voor alumni wordt gevierd? ‘Ja, want veel alumni vinden dergelijke lezingen interessant. Maar het is ook een kans voor de universiteit om te laten zien wat zij anno 2010 doet. Leiden is bijvoorbeeld de laatste jaren veel internationaler geworden. Met één krachtige constante: de enorme drive van de mensen die er werken aan onderwijs en onderzoek.’

Prof.dr. Leo Lucassen, hoogleraar Sociale

Geschiedenis lees verder op pagina 46

44 leidraad

leidraad 45

dies natalis

dies natalis

Wiskunde maakt echt gelukkig in de liefde Waaraan denkt u bij Leidse passie? ‘Aan de liefde voor je vak en de mogelijkheden die de universiteit biedt om daar vol voor te gaan.’

Ir. Ionica Smeets, onderzoeker bij Publiek

Begrip van Wetenschap en een van de Wiskundemeisjes

Uw lezing gaat ook over de liefde, én wiskunde. Een gezochte combinatie? ‘Nee, want je kunt juist met wiskunde heel goed naar de liefde kijken. Hoe kun je als groep vrienden in de kroeg het beste een groep vrouwen benaderen? Hoeveel partners moet je gehad hebben om de beste te kunnen herkennen?

Welk cadeautje valt goed in de smaak? Op dat soort vragen ga ik in.’ Wat hoopt u duidelijk te maken? ‘Dat wiskunde ook heel leuk en vooral dichtbij kan zijn. Ik heb dit verhaal eerder verteld. Meisjes van zestien reageerden giechelig, echtparen van zestig stootten elkaar aan van “zie je nou wel”. Dus iedereen is welkom! En ik weet uit eigen ervaring dat je er ook echt gelukkig van kunt worden in de liefde.’

Waarover gaat uw lezing? ‘Over het wondermateriaal grafeen en de toepassing in bijvoorbeeld computerchips. En over hoe het is “gevonden”. Niet door een groot internationaal consortium

Uw Leidse passie is…? ‘Dat ik elke dag geniet van de grote vrijheid die je hier krijgt voor kwalitatief hoogstaand onderzoek en onderwijs.’

Prof.dr. Ruud Koole hoogleraar Politieke

Wetenschappen

Wat is volgens u Leidse passie? ‘Voor mij de interactie tussen onderzoekers en clinici in het LUMC.’

met een forse zak geld, maar door een Nederlander die het door een avontuurlijke manier van wetenschap te bedrijven min of meer bij toeval ontdekte.’ Voor wie is uw verhaal interessant? ‘Wie de wetenschapsbijlage van het NRC Handelsblad leest, moet zeker komen luisteren. Grafeen is hot. Of wie wil horen hoe ontdekkingen in de hedendaagse wetenschap worden gedaan.’

Prof.dr. Carlo Beenakker, hoogleraar

Theoretische Natuurkunde

Stamcelonderzoek is uw specialisme. Gaat uw lezing daarover? ‘Ik ga het hebben over de zin en onzin van stamcellen en stamceltherapie. Wat moeten we bijvoorbeeld denken van het stamceltoerisme – patiënten die naar het buitenland gaan voor stamceltherapie. En wat zijn de verwachtingen van deze therapie in de toekomst?’

De ongekende grootte van Christiaan Huygens

Prof.dr. Vincent Icke, hoogleraar Theoreti-

sche Astrofysica aan de Universiteit Leiden, bijzonder hoogleraar Kosmologie aan de

Wat vindt u van het Dies-thema Leidse passie? ‘Bij Leidse passie denk ik aan zoveel dingen. Maar eigenlijk vind ik het zonde dat aan de Dies-viering een thema moet worden gekoppeld. Bij een verjaardag doen we dat immers ook niet? “Henk, gefeliciteerd, wat is jouw thema dit jaar?” De Dies is iets vrolijks en plechtigs – dat alleen moet al voldoende zijn.’

Universiteit van Amsterdam, beeldend kunstenaar

46 leidraad

Uw lezing gaat, evenals uw laat-

Waar gaat u het tijdens de Dies-viering over hebben? ‘Over politieke legitimiteit en populisme in Nederland. Benadrukt het opkomende populisme de afstand tussen politiek en burger? Of levert het juist een bijdrage aan politieke legitimiteit door die afstand

aan de kaak te stellen? Ik zal ook ingaan op wat dit betekent voor het functioneren van onze democratie.’ Wie hoopt u tijdens de Dies-viering tegen te komen? ‘Ik vind het interessant om te vernemen waar oud-studenten van onze faculteit terecht zijn gekomen. Een klein deel in de politiek, velen ook bij de overheid en private instanties – het levert altijd fascinerende verhalen op.’

Stamcellen: het wondermiddel van de toekomst?

Het avontuur van grafeen Wat is Leidse passie voor u? ‘Samen met jong talent mijn nieuwsgierigheid volgen in wetenschappelijk onderzoek. Wat dat betreft zie ik de Universiteit Leiden als het paradijs op aarde.’

Populisme: vriend of vijand van de democratie?

ste boek, over Huygens. Wat gaat u over hem vertellen? ‘Vooral wat het belang van Huygens is geweest voor de wetenschap en hoe wij daar nu nog mee in aanraking komen. Maar ik zal ook zijn minder bekende kanten belichten. Hij was bijvoorbeeld een goede instrumentmaker en had vooruitstrevende maatschappelijke ideeën.’

Prof.dr. Christine Mummery, hoogleraar

Ontwikkelingsbiologie

Over de juridische grenzen heen

Prof.mr. Alex Geert Castermans,

hoogleraar Burgerlijk Recht

Wie ziet u graag in de zaal? ‘Iedereen die meer wil weten!’

Vindt u het leuk om op deze manier over uw vakgebied te praten? ‘Ja, want voor veel mensen zal er herkenning zijn: iedereen kent wel iemand die er vanuit ziekte of beroep mee te maken heeft. Tegelijkertijd hoop ik mensen te enthousiasmeren voor dit soort zuiver wetenschappelijk onderzoek. Want dat onderzoek is van cruciaal belang, maar er wordt ook op bezuinigd. Juist alumni kunnen daar een rol in spelen, als donateur of investeerder.’

Waarover gaat uw lezing?  ‘Hoe krijgen internationale afspraken een plaats in de Nederlandse rechtsorde en welke ruimte is er nog voor typisch Nederlandse fenomenen in de internationale rechtsordes? Hoe pakt dat uit in de maatschappelijke werkelijkheid, die zich niet laat dwingen in de “juridische hokken” van bijvoorbeeld staatsrecht, strafrecht en burgerlijk recht? Daarover wil ik het hebben, aan de hand van een concrete casus.’ Wat is Leidse passie voor u? ‘Kuieren door het Leidse centrum en ver-

volgens op een doordeweekse dag het Kamerlingh Onnes-gebouw binnenlopen. Met al die inspirerende mensen daar deel ik mijn belangstelling voor het burgerlijk recht: de kleine geschiedenissen die in elke zaak besloten liggen, verbonden door een eeuwenoud systeem van regels.’   Wie ziet u zelf graag terug op de Dies? ‘Zonder het practicum BW, zonder de inspirerende discussies die wij hadden, had ik niet gezeten waar ik nu ben. Practicanten-Stolker najaar 1983, verenigt u!’

leidraad 47

Een selectie uit publicaties van de Universiteit Leiden, haar medewerkers en haar alumni.

dies workshops

De workshops

inspiratie Marketing: waardevolle denkwijze in woelige tijden Waaraan denkt u bij Leidse passie? ‘Persoonlijke ontwikkeling door onderzoek – die vrijheid krijg ik hier.’

Drs. Niels van de Ven, docent Marketing

verbonden aan het Centrum voor Bedrijfswetenschappen

Wat kunnen alumni opsteken van uw workshop? ‘Dat strategisch marketingmanagement niet alleen het pakkie-an zou moeten zijn van de marketingafdeling, maar van de gehele organisatie, van iedereen. Juist in deze tijden van economische crisis is het een waardevolle denkwijze en biedt het

bruikbare instrumenten om bestaande klanten te behouden.’ Wat passeert zoal de revue in dit uur? ‘Ik zal de principes, theorie en een voorbeeldcase behandelen. Hopelijk een eyeopener voor de aanwezigen! Ik zou het leuk vinden als zij zelf ook voorbeelden, ideeën of vragen uit hun eigen praktijk aandragen. Dat kan voor mij weer aanknopingspunten bieden voor verder onderzoek.’

Nederlandse schatten

Het boek Job

In de Nederlandse bodem liggen schatten

alle tijden: blijft integriteit ook mogelijk

verborgen van ongekende waarde, zo blijkt

onder de zwaarste druk? Hebraïcus,

uit het boek van Evert van Ginkel, alumnus

alumnus en oud-docent Jan Fokkelman

Archeologie en thans eigenaar van een

maakt met zijn strofische vorm en

Als u het interview op pagina 18 hebt

archeologisch en cultuurhistorisch

bijdetijdse vertaling de weerbarstige

gelezen, weet u het al: prof.dr. Henk

presentatiebureau, en Leo Verhart,

poëzie van het boek Job toegankelijk voor

Wesseling leeft voor zijn vak, geschiedenis.

oud-conservator van het Rijksmuseum van

een breed publiek.

Zijn nieuwe boek Een vredelievend volk is

Oudheden. Ze schetsen aan de hand van

Het boek Job in vorm – Jan Fokkelman.

eens te meer het bewijs daarvan. In een

bijzondere vondsten een complete

Uitgeverij SUN, ISBN 978 90 8506 797 9

reeks columns en langere artikelen

archeologische geschiedenis van

verhaalt hij over uiteenlopende

Nederland, vanaf de vroege prehistorie tot

onderwerpen, van het koloniale verleden

en met de Tweede Wereldoorlog.

tot de historische canon en de oorlog in

Onder onze voeten: de archeologie

Afghanistan. Uiteraard met de

van Nederland – Evert van Ginkel/Leo

taalwetenschapper en economiejournalist bij

geschiedenis als rode draad.

Verhart. NWO, ISBN 978 90 3513 207 8

het AD

Een vredelievend volk – prof.dr. H.L.

Financieel wijzer Wat betekent Leidse passie voor u? ‘Honger naar kennis en vervolgens ook precies willen weten hoe het zit.’ Waarover gaat uw workshop? ‘Over simpele, kleine dingen die je kunt doen om geld te besparen en jezelf te behoeden voor verliezen. Mensen laten vaak geld liggen door gebrek aan kennis. In mijn artikelen in het AD wijs ik lezers daarop. Eind 2008 liep een groot

Geschiedenis avant la lettre deel van Nederland bijvoorbeeld met een nieuwe bril, mede doordat wij als eerste melding maakten van de financiële mogelijkheden daarvoor. Ik heb toen veel bedankbriefjes ontvangen.’ Moet je financieel onderlegd zijn om er iets aan te hebben? ‘Nee, mijn praktische tips zijn begrijpelijk en bruikbaar voor iedereen.’

Drs. Maarten van Wijk, afgestudeerd

Wesseling. Uitgeverij Bert Bakker,

Oud & nieuw

Handboek recycling

Geen Nederlandse stad kent een rijkere

Grondstoffen worden schaars en de

literaire traditie dan Leiden. Geboren

belangstelling voor hergebruik van

Leidenaar Onno Blom en alumnus Ilja

materialen neemt explosieve vormen aan.

Maak kennis met het nieuwe boek van

Leonard Pfeijffer verzamelden de mooiste

Alfred Nijkerk, alumnus Rechten en expert

Henk Wesseling. In de maand december

oude en nieuwe verhalen van de stad in één

op het gebied van recycling, schreef samen

ontvangt u tegen inlevering van dit

bundel. Een aanrader, ook vanwege nieuwe

met de Delftse professor Geotechniek

artikel bij uw boekhandel 4 euro

verhalen van onder meer Maarten ’t Hart

Wijnand Dalmijn, hét naslagwerk voor

korting. U betaalt dan geen € 19,95

en Christiaan Weijts.

iedereen die geïnteresseerd is in

maar € 15,95.

Oude & nieuwe Leidsche: verhalen van

technieken waarmee we “afval” een

Actiecode 901-69830.

een stad – onder redactie van Onno

tweede leven kunnen geven.

De actie is geldig tot en met

Blom en Ilja Leonard Pfeijffer.

Handbook of Recycling Techniques –

31-12-2009.

Arbeiderspers, ISBN 978 90 2957 170 8

ISBN 978 90 3513 435 5

Breng de boodschap over Wat roept Leidse passie bij u op? ‘Ik denk meteen aan de universiteit. Ik heb er Nederlands en Taalwetenschap gestudeerd. Vervolgens ben ik beroepsmatig altijd betrokken gebleven bij mijn alma mater. En inmiddels ben ik ook weer gaan studeren.’

Drs. Monic Lansu, directeur Lansu + Paulis

Communicatiepartners

48 leidraad

Wat hebben alumni aan uw workshop? ‘Iedereen krijgt wel eens een mailtje of een brief waarvan de nekharen recht-

overeind gaan staan. In mijn workshop laat ik zien hoe je ervoor kunt zorgen dat jouw boodschap welwillend wordt gelezen. De winst daarvan is dat je doelgroep eerder doet wat jij voor ogen hebt.’ Wie zou u graag tegenkomen tijden deze Dies-viering? ‘Frits van Oostrom. Ik had van hem college in mijn eerste studiejaren, toen was hij net hoogleraar in Leiden.’

Het thema van het Bijbelse boek Job is van

Lezersaanbieding

Alfred. A. Nijkerk en Wijnand L. Dalmijn. Nijkerk Consultancy, ISBN 90 8029 093 9

leidraad 49

LUF

LUF

LUF NIEUWS

LUF VOOR ALUMNI Dies in Den Haag

“Leidse Passie” Dies Natalis voor alumni

GRATAMA-LUF-subsidies

Ontvangen legaten

het LUF een ton subsidie aan projecten die

onder andere de volgende legaten:

niet alleen van wetenschappelijk belang

Mevrouw mr. C. Lindeboom-Eggermont

Op zaterdag 13 februari 2010 organiseert het LUF de Dies Natalis voor alumni

zijn, maar ook maatschappelijke

(1917-2009) 170.000 euro

(zie het programma op pagina 44). U kunt zich opgeven met de aanmeldingskaart in

relevantie hebben.

Mr. L.A.E. Briët (1922-2009) 8.602 euro

deze Leidraad (postzegel is niet nodig). Wij vragen een bijdrage in de kosten van minimaal

Dr. H. den Adel (1951-2008) ca. 800.000 euro

20 euro per persoon. Het bedrag graag vóór 1 februari overmaken op rekeningnummer

ten behoeve van Stichting Den Adel Fonds die

39.30.464 ten name van het Leids Universiteits Fonds, onder vermelding van Dies 2010.

de experimentele natuurkunde wil bevorderen.

Uw inschrijving is definitief na ontvangst van uw bijdrage. Inschrijvingen worden verwerkt

Wilt u meer weten over de mogelijkheden om

op volgorde van binnenkomst van betaling.

Jaarlijks geven de Gratama Stichting en

In de tweede helft van 2009 ontving het LUF

het LUF op te nemen in uw testament? Neemt u dan contact op met mevrouw Annah R. Neve, directeur van het LUF, (071) 513 05 03.

Jesse van de Sande wint LISF-prijs 2009

Sterrenkundige Jesse van de Sande ontving op 10 november de LISF-prijs uit handen van

Benoemingen Freek Vonk over zijn slangen tijdens de dies voor alumni in 2008.

prof.dr. Eduard Klasen. Van de Sande won de

Prof.dr. Kitty Zijlmans gaf in 2009 de dieslezing in Den Haag

Sinds 1 september

Ook in het lustrumjaar 2010 is er voor

is prof.mr. Peter

Leidse alumni die in de regio Haaglanden

Rodrigues de

wonen of werken, een bijeenkomst om de

nieuwe hoogleraar

Dies Natalis van Universiteit Leiden te

Immigratierecht bij

vieren. Onder auspiciën van het LUF

Alumni Politicologie terug naar de collegebanken

prijs omdat hij met een LISF-beurs een

Toekenningen 2009

de Faculteit der

organiseert het Haags 8 Februari Comité

buitenlandse studiereis heeft gemaakt en

Drs. Freek Vonk (W&N/IBL)

Rechtsgeleerdheid.

een feestelijke borrel.

daarover het beste persoonlijke verslag

New Medicines from Nature: High-Efficiency

schreef. Hij won behalve 500 euro ook een

Screening of Cone Snail Toxins for Drugs to

wervingscampagne van prof.mr. Pieter

Datum

collegebanken. Drs. Kavita Ziemann sprak over “Democratische legitimiteit en hervormingen”.

reis naar Parijs om daar op de Cleveringa-

treat pain and anxiety

Boelesen een LUF- subsidie van 100.000 euro

maandag 8 februari 2010,

Politicologen konden met haar een actueel thema, dat vaak in hun dagelijkse werk een rol

bijeenkomst een lezing te houden over zijn

Drs. Willem-Maarten Bosman (LUMC/

konden het Instituut Immigratierecht en de

aanvang 17.30 uur.

speelt, weer eens met academische distantie beschouwen.

buitenlandse ervaringen.

Heelkunde)

bijbehorende leerstoel Immigratierecht

Plaats

Studeerde u Politicologie in Leiden en had u hierbij willen zijn? Word dan ook gratis lid van LAP

‘Drie maanden leven in een Hollywoodfilm’, zo

Alternative Approaches for Aortic Repair and

worden veiliggesteld.

Nieuwe of Littéraire Sociëteit De Witte,

en blijf op de hoogte van alle activiteiten. U kunt zich aanmelden via [email protected].

omschrijft Jesse van de Sande zijn

the Shortcomings of EVAR using Injectable

Plein 24, Den Haag

U ontvangt dan de e-mailnieuwsbrief die het LUF verzendt namens LAP. Er is een Leidse kring

studieverblijf aan Yale University in 2008. ‘Ik

Polymer

Het Byvanck-fonds,

Dresscode

voor politicologen op www.LeidenAlumni.nl. Uw gebruikersnaam en wachtwoord hiervoor kunt

wilde alles beleven en vooral toponderzoek

Dr. Guido Band (FSW/Psychologie)

een door het LUF

tenue de ville

u opvragen bij het LUF.

doen.’ Van de Sande zocht naar opheldering

Maakt spelen het brein jong?

beheerd fonds op

over wazige vlekjes in het jonge heelal. Door

Dr. Mariëlle Haks (LUMC/IHB)

naam, heeft de

De voorzitter van het College van Bestuur der

alumni Politicologie. Kent u een van hen of bent u het zelf? Stuurt u dan een e-mail naar

verschillende kleurenfilters te bekijken, is het

Identificatie van nieuwe doelwitten voor

Byvanck-leerstoel

NLSW, mr. Henk Grootveld, spreekt het

[email protected] of bel naar (071) 513 05 03.

mogelijk om het ontstaan en de evolutie van

immunotherapieën tegen kanker

voor Klassieke

welkomstwoord. De spreker wordt op de

vergelegen sterrenstelsels te onderzoeken.

Dr. Carolina Jost (LUMC/Moleculaire

Archeologie

website bekendgemaakt. Belangstelling?

Naam

Jaar van aankomst

Met zijn Yale-ervaringen op zak wil Van de

Cel Biologie/Genexpressie regulatie en

ingesteld.

Meld u aan via www.8februari.nl of

Drs. Maria Dekker

1991

Sande verder als onderzoeker. ‘En met mijn

imaging)

Dr. Natascha Sojc bekleedt sinds

[email protected].

Drs. Pieter Maarleveld

1983

recent verkregen PhD-aanstelling aan de

Bewegende moleculen in spierfibers: op weg

1 september deze leerstoel bij de Faculteit der

Leidse Sterrewacht is de kans groot dat ik snel

naar een beter begrip van domeinen in de

Archeologie.

weer kan genieten van the American Dream.

spier

50 leidraad

De Leidse Alumnivereniging van Politicologen (LAP) organiseerde voor haar leden de collegereeks ‘Vergelijkende politiek’. Vijf docenten lokten daarmee de alumni terug naar de

Dankzij de fondsen-

Voor het alumnibestand is het LUF op zoek naar de actuele (e-mail)adressen van de volgende

Drs. Patrick Mikkelsen

1992

Erik Bree (1957), Henk Grootveld (1971), Chris

Valerie Sticher MA

2006

Staalman (1959), Jan Rutger van Zwet (1987)

Mevrouw drs. S.G. Tempelman

1987 leidraad 51

Liefst naar Leiden In 2010 bestaat Universiteit Leiden 435 jaar. De viering van dit heuglijke feit wordt ingeluid met een feestelijke diesviering op 8 februari. Vanaf deze datum vindt een scala aan activiteiten plaats met als hoogtepunt de lustrumweek van 14 tot en met 19 juni.

Thema: Ratio en emotie Het thema van het lustrum luidt: ratio en

zichtbaarder te worden in het publieke

emotie. Het is een actueel maatschappelijk

debat. Daarnaast is het wetenschappelijk

thema. Enerzijds wordt in de kennissamen-

onderzoek bij uitstek verbonden met zowel

leving steeds meer nadruk gelegd op rati-

de ratio als de emotie.

onele vaardigheden van de burger, anderzijds lijken emotionele argumenten steeds

Wetenschap, sport en cultuur

publieksdagen kunt u een kijkje nemen bij een of meer Leidse onderzoeksinstituten. Tevens is Universiteit Leiden gastvrouw voor diverse wetenschappelijke symposia en congressen. Bovendien is er een lezingenserie met unieke exposities van objecten uit de universitaire bijzondere collecties. Sportliefhebbers mogen de

nale van het lustrumtheaterfestival is een

alumni-Zomerdag en lustrumslotdiner

must-see. En in de lustrumweek organi-

Kom naar de Zomerdag en maak kennis met

seert iedere faculteit een lunchconcert op

de allernieuwste inzichten op de vele weten-

een sfeervolle locatie.

schapsgebieden die Leiden rijk is! Naast de

Kijk op de website voor het volledige pro-

presentaties is er alle gelegenheid tot bij-

spectaculaire roeiwedstrijd tussen Leidse en Engelse achten niet missen en ook de fi-

gramma en kom alles zien!

praten met de huidige hoogleraren en om

Er gebeurt van alles tijdens de jubileum-

Datum: 8 februari tot en met

herinneringen op te halen met oud-docen-

periode. De Leidse wetenschap wordt

1 september 2010

ten en vroegere medestudenten. Deze mid-

letterlijk op straat gegooid in het con-

Locatie: Leiden

dag vol activiteiten voor jong en oud wordt

cours Wetenschap en Wereld. Tijdens de

Meer informatie: www.lustrumleiden.nl

afgesloten met een borrel. ’s Avonds kunt u met uw jaarclub, dispuut, vriendenclub, hui-

steun het lustrum!

dige Leidse studenten en medewerkers, bestuurders en genodigden sfeervol dineren in

Universiteit Leiden nodigt u van harte uit om

Coördinator Lustrum 2010:

de Pieterskerk.

financiële steun toe te zeggen en de naam

Rosalien van der Poel,

Datum: 19 juni 2010

van uw bedrijf te verbinden aan het 87ste

[email protected],

Locatie: o.a. Oude UB, Academiegebouw,

lustrum. Neem voor meer informatie vrijblij-

telefoon (071) 527 18 04

KOG, Pieterskerk (diner)

vend contact op met de coördinator of vraag

www.lustrumleiden.nl

Meer informatie en opgave:

de informatieve sponsorbrochure aan.

www.lustrumleiden.nl