Amsterdamse ambachtseconomie

Amsterdamse ambachtseconomie 2010-2014

Gemeente Amsterdam Onderzoek, Informatie en Statistiek Amsterdamse ambachtseconomie

In opdracht van: Economie Projectnummer: 14231 Tanja Fedorova

Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal

Telefoon 020 251 0433

Postbus 658, 1000 AR Amsterdam

www.ois.amsterdam.nl

[email protected] Amsterdam, oktober 2015

Foto voorzijde: Oudezijds Voorburgwal 300, fotograaf Edwin van Eis (2010)

2


Inhoud

1 Inleiding

4

Samenvatting en conclusies

5

1 Afbakening ambachtseconomie

15

1.1 Definitie ambachtseconomie 1.2 Vergelijkbaarheid met vorige onderzoeken

15 16

2 Omvang ambachtseconomie in Nederland en Amsterdam

17

2.1 Meest recente landelijke raming 2013 2.2 Indeling naar beroepenvelden en clusters 2013 2.3 Ontwikkelingen in 2010-2013 in Nederland en Amsterdam 2.4 Meest recente raming Amsterdam 2014 2.5 Oude en nieuwe ambachten en hun rol in de innovatie- en productieketen 2.6 Indeling naar beroepenvelden en clusters 2014 2.7 Spreiding over de stad 2.8 Ontwikkelingen in Amsterdam in 2010-2014

17 17 19 21 22 23 26 29

3 Resultaten enquête ambachtseconomie 2015

31

3.1 Respons 3.2 Wie zijn Amsterdamse ambachtslieden? 3.3 Klantenkring 3.4 Samenwerking met andere ondernemers 3.5 Vakkennis, regelgeving en belasting 3.6 Huisvesting 3.7 Tevredenheid met werkplek 3.8 Stage- en leerwerkplekken 3.9 Knelpunten 3.10 Behoeftes van ondernemers en wat kan de overheid doen

31 31 33 35 36 36 40 43 45 46

Bijlage 1 Afbakening ambachtseconomie

48

Bijlage 2 Vestigingen en werkzame personen naar sector

55

Bijlage 3 Vragenlijst

60

Bijlage 4 Antwoorden respondenten

67

Bronnen en afkortingen

88

3


1 Inleiding

De ambachtseconomie staat sinds enkele jaren in de belangstelling. In het Coalitieakkoord 20142018 wordt de ambachtseconomie aangehaald als onderdeel van de Amsterdamse economie. In de afgelopen jaren zijn er enkele landelijke studies verschenen, met steeds een andere definitie, hetgeen consequenties heeft voor de uitkomsten. Sommige ambachten bestaan al eeuwen, zoals meubelmakers en bakkers. Door de toepassing van nieuwe technologieën ontstaan er nieuwe ambachten, zoals grafisch ontwerpers en softwareontwikkelaars. In 2010 heeft O+S voor het eerst onderzoek gedaan naar de omvang en de samenstelling van de ambachten, waarbij zowel aandacht was voor de traditionele als voor de nieuwe ambachten, waarin de creatieve industrie fors was vertegenwoordigd. In 2015 doet OIS in opdracht van Economie een tweede onderzoek naar de Amsterdamse ambachtseconomie, waarin wordt nagegaan of de ambachtseconomie inderdaad toeneemt in Amsterdam en welke onderdelen dit betreft. Speciale aandacht is er voor de rol van de gemeente en de behoeftes van de ambachtslieden wat betreft huisvesting, samenwerking en informatievoorzieningen. Leeswijzer De afbakening van de ambachtseconomie wordt onderbouwd in hoofdstuk 1. De lijst van sectoren binnen de ambachtseconomie is in bijlage 1 te vinden. In hoofdstuk 2 wordt gekeken naar de omvang van de Amsterdamse en de Nederlandse ambachtseconomie volgens de gekozen definitie (zie paragraaf 2.1- 2.2, 2.4).1 Er wordt ook onderzocht of de ambachtseconomie als totaal is toe- of afgenomen sinds 2010 (zie paragraaf 2.3).Verder wordt er in kaart gebracht hoe de Amsterdamse ambachtslieden verdeeld zijn over de stad en hoe groot de overlap is met andere sectoren zoals de creatieve industrie en de (maak)industrie (zie paragraaf 2.5-2.10). Aantallen vestigingen en werkzame personen op sectorniveau zijn in bijlage 2 gepresenteerd. Hoofdstuk 3 gaat over de knelpunten waarmee ambachtslieden in Amsterdam kampen en wat de lokale overheid zou kunnen betekenen voor deze ondernemers. Hiertoe is een vragenlijst opgesteld. De vragenlijst is telefonisch afgenomen onder 500 ambachtslieden in Amsterdam (zie vragenlijst in bijlage 3). Waar mogelijk zijn de resultaten van de vragenlijst gesplitst naar sector, leeftijd, bedrijfsgrootte en stadsdeel.

1

De vergelijking met de landelijke cijfers is gemaakt op basis van de definitie en raming van het CvAE. Structuuronderzoek Ambachtseconomie 2015. Februari 2015.

4


Samenvatting en conclusies

Amsterdamse ambachtseconomie vooral creatieve industrie en ICT Ambachten kennen een grote dynamiek, waarbij oude beroepen zich moderniseren en nieuwe ambachten zich aandienen. Door de toepassing van nieuwe technologieën neemt het belang van kennis toe. De nieuwe ambachten onderscheiden zich door het gebruik van de nieuwe kennis en technieken. Bedrijven in creatieve kennissectoren zijn goed vertegenwoordigd in Amsterdam. Het grootste deel van de Amsterdamse ambachten heeft overlap met de creatieve industrie en ICT. De overlap met de industrie- en de bouwsector is relatief klein. In dit onderzoek is gekozen voor de landelijke definitie van de ambachtseconomie van het Centrum voor Ambachtseconomie. Hierdoor is een vergelijking mogelijk met de meest recente landelijke raming voor 2013. Ambachtsbedrijven zijn verdeeld in drie beroepenvelden: techniek, voeding en gezondheid en creatief. Het gaat om bedrijven met 1-100 werkzame personen. Afbakening en kenmerken ambachtseconomie

9% landelijke banen in Amsterdam

Omvang ambachtseconomie in Nederland en Amsterdam De Nederlandse ambachtseconomie telt 420.000 ondernemingen. Ze bieden werk aan 815.000 personen en genereren omzet van €165 miljard. Daarmee levert de ambachtseconomie een

5


80% eenmanszaak

bijdrage van 30% van alle vestigingen, 11% van alle banen en 9% van het bbp. In 2013 was 9% van alle landelijke banen in de ambachtseconomie in Amsterdam. De relatieve omvang van de ambachtseconomie in Amsterdam is iets groter dan landelijk: 35% van alle vestigingen en 14% van alle banen in de stad. In 2014 waren dat ruim 41.500 ambachtelijke ondernemingen en bijna 79.000 banen. De meeste ambachtelijke bedrijven zijn eenmanszaken zowel in Nederland (84%), als in Amsterdam (80%). Er werken gemiddeld twee personen per ambachtelijk bedrijf. Ter vergelijking: een niet-ambachtelijk bedrijf in Amsterdam telt gemiddeld 6 werkzame personen. Werkzame personen per beroepenveld en vestigingen naar bedrijfsgrootte binnen ambachtseconomie

bron: CvAE/OIS Vestigingen en werkzame personen in ambachtseconomie naar cluster en bedrijfsgrootte, Amsterdam 2014 vestigingen werkzame personen eenmanseenmansberoepenvelden en clusters totaal (abs.) totaal (abs.) bedrijven (%) bedrijven (%) creatief, waaronder 29.716 86 46.768 54 ICT en creatieve zakelijke dienstverlening

11.389

80

23.164

39

kunsten en creatieve productie media en entertainment techniek, waaronder bouw reparatie gebouwverzorgend afbouw en afwerking installatie en elektrotechnisch metaal-, houten overige productie voeding en gezondheid, waaronder voeding gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging totaal

12.556 5.771 8.335 2.988 1.485 1.196 1.430 563 673 3.472 1.402 2.070 41.523

90 88 73 85 56 67 70 68 78 50 22 69 80

16.057 7.547 20.061 5.555 4.589 3.398 2.981 2.195 1.343 11.657 7.292 4.365 78.486

70 67 30 45 18 24 33 17 39 15 4 33 42

6


Meer creatieve industrie en minder techniek in Amsterdam De verhouding tussen de creatieve en technische beroepenvelden is in Amsterdam anders dan landelijk. Het aandeel ambachtslieden met een creatief beroep is in Amsterdam 58% en met een technisch beroep 27% van het totaal. Landelijk maken ambachtslieden in techniek 63% uit van de ambachtseconomie, en in de creatieve sectoren 23%. Het aandeel ambachtslieden in voeding en gezondheid is even groot. In termen van bedrijfsgrootte zijn de meeste vestigingen in techniek en creatieve industrie eenmansbedrijven. In voeding en gezondheid werken vaker meerdere personen per bedrijf.

+32% in 2010-2014

Groei ambachten komt door creatieve sector en is deels administratief In de periode 2010-2014 is het aantal ambachtsbedrijven in Amsterdam met 32% toegenomen. Volgens de meest recente landelijke raming voor 2013 is het aantal ambachtsbedrijven in Nederland met 2% toegenomen vergeleken met 2010. De groei in dezelfde periode in Amsterdam was 25%. Er kwamen vooral veel bedrijven in de creatieve sector bij mede door de invoering van de registratieplicht.2 Maar ook zonder het effect van de registratieplicht nam het aantal ambachtsbedrijven in Amsterdam sterk toe ( 14%). Het aantal vestigingen en banen in sommige sectoren van techniek is na 2011 gedaald, zowel in Amsterdam als landelijk. De stijging in het aantal ambachtelijke ondernemingen overtreft de stijging in het aantal banen (11% in 2010-2014) in Amsterdam. Dit duidt op een schaalverkleining. Spreiding over de stad en betekenis voor economie van stadsdelen Ambachtsbedrijven hebben hetzelfde vestigingspatroon als andere bedrijven in Amsterdam: kleinschalige bedrijven vestigen zich binnen de ring en grotere bedrijven buiten de ring. Ondernemers in creatieve industrie en in voeding en gezondheid zijn geconcentreerd in het stadsdeel Centrum. Bedrijven in techniek zijn zowel binnen, als buiten de ring te vinden, met concentraties in Westpoort en Noord. Binnen de stadsdelen heeft ambachtseconomie het grootste aandeel in West en Noord, waar 24% respectievelijk 20% van alle banen door ambachtslieden is vervuld. In Zuidoost is slechts 7% van de banen in de ambachtseconomie.

Enquête onder 500 ambachtelijke ondernemers OIS heeft in februari 2015 500 ambachtelijke ondernemers telefonisch benaderd. Doel hiervan was om de behoeftes en de ervaren knelpunten van de ambachtelijke ondernemers te achterhalen. De resultaten zijn op de volgende bladzijde samengevat.

2

In de Amsterdamse ambachtseconomie kwam 40% van de toename in de periode 2010-2013 door de verplichte registratie. Vanaf 2008 moesten alle Nederlandse ondernemers zich inschrijven in het Handelsregister, ook de 'vrije beroepsbeoefenaars', die voor 2008 actief waren. Dit leidde tot een sterke registratiegroei vooral in de creatieve sector. Enkele jaren later nam het effect van de registratiegroei af.

7


Ondernemers in de ambachtseconomie(samenvatting resultaten enquête onder 500 ondernemers)

7,6

Tevredenheid met werkplek Ambachtelijke ondernemers geven hun huidige werkruimte gemiddeld een 7,6, maar niet iedereen is tevreden met de grootte van de ruimte en de maandelijkse kosten. Ondernemers in creatieve industrie hebben weinig ruimte nodig, waardoor de kosten ook laag zijn. Van alle ambachten zijn ze het meest tevreden met de grootte van de ruimte en de maandelijkse kosten. Ondernemers in voeding en gezondheid betalen de hoogste huurprijs voor een relatief kleine ruimte. Ze zijn tevreden met de grootte, maar niet tevreden met de kosten. In techniek ligt het aandeel ontevredenen het hoogst van alle ambachtslieden zowel met de grootte, als met de kosten. Ze hebben moeite met het vinden van een grote en betaalbare ruimte in Amsterdam. Informatiebronnen Ondernemers zoeken naar informatie over hun vak, de regelgeving en belasting via belastingspecialisten, brancheverenigingen en cursussen. Ambachtslieden met een creatief beroep gebruiken hiervoor ook sociale media, online platformen en netwerkbijeenkomsten. Stage- en leerwerkplekken bij ambachtsbedrijven In Amsterdam biedt 43% van de ambachtsbedrijven stage- en/of leer-werkplekken.3 In absolute zin zijn dit ruim 3.500 bedrijven in 2014 (eenmanszaken niet meegerekend). Van de bedrijven die geen stagiaires hebben, zou ruim 20% een stageplek willen aanbieden (ruim 1.000 bedrijven). 3

Dit percentage is exclusief eenmansbedrijven.

8


Ondernemers noemen financiële ondersteuning als eerste vereiste voor (extra) stage- en/of leerwerkplekken. Dit geldt voor alle sectoren. Met een subsidie voor elke leerwerkplek zal de bereidheid nog groter zijn. Dit blijkt uit enquête onder 500 ondernemers. Grotere bedrijven met 5 tot 100 werknemers zijn ruim twee keer zo vaak geregistreerd als een erkend leerbedrijf en bieden ook ruim twee keer zo vaak stages aan als bedrijven met 2-4 werknemers. Eenpersoonsbedrijven hebben bijna geen stagiairs (87%). Dit percentage ligt hoger dan in 2010 (78%). Volgens de ondernemers zijn er meer opdrachten, een grotere werkruimte en financiële ondersteuning nodig om stageplekken te creëren. In de afgelopen jaren zijn de mogelijkheden om stage te bieden voor veel ondernemers verslechterd. Aan de ene kant hadden vooral kleine bedrijven moeite om voldoende werk en begeleiding te bieden als gevolg van de economische crisis. Aan de andere kant kwamen er minder doelgroepen in aanmerking voor financiële ondersteuning, omdat de subsidieregeling praktijkleren in 2014 is veranderd. Bekendheid met bestaande financiële regelingen Er bestaan diverse financiële regelingen voor ondernemers, onder andere microkredieten, BBZlening, bedrijfskapitaal en schuldhulpverlening. Maar relatief weinig ondernemers is ermee bekend. Een op de tien ondernemers zegt (goed) bekend te zijn met de microkredieten en het BBZ. De overige regelingen zijn minder bekend. Behoefte aan informatie over de financiële regelingen is gerelateerd aan leeftijd en ervaring: ondernemers jonger dan 55 jaar hebben meer behoefte aan informatie over bestaande mogelijkheden (28%), dan 55-plussers (16%). Aandachtspunten, behoeftes en rol van overheid Ambachtelijke ondernemers lopen tegen een drietal knelpunten aan: financiering, regelgeving en bedrijfsruimte.

Daarnaast ervaren ondernemers in techniek problemen met parkeren en ondernemers in voeding en gezondheid met de veiligheid en de openbare ruimte in de buurt van hun bedrijf. De problematiek verschilt per stadsdeel. In de stadsdelen West, Oost en Noord is het moeilijk om een geschikte bedrijfsruimte te vinden. Parkeerproblemen doen zich voor in het stadsdeel Centrum en veiligheidsaspecten worden genoemd in Noord, Nieuw West en Zuidoost. Het onderhoud van de openbare ruimte is een punt van aandacht in Noord en Zuidoost. Ondernemers geven suggesties wat de gemeente aan deze problematiek zou kunnen doen om ze te ondersteunen. De tabel op de volgende bladzijde laat een overzicht van de mogelijke oplossingen per aandachtspunt zien.4

4

Mogelijk zijn sommige suggesties niet bedoeld voor de lokale overheid. De open antwoorden van de respondenten zijn niet bewerkt.

9


Aandachtspunten en suggesties genoemd door ambachtelijke ondernemers, (op basis van antwoorden van 500 respondenten) Amsterdam 2015 Wat kan de gemeente doen? * aandachtspunten financiering, krediet

genoemd door alle beroepen

• • • • • •

behoefte aan informatie

alle beroepen

• • •

Ondernemershuis waar ondernemers samen kunnen komen om elkaar te adviseren. Een vast aanspreekpunt bij de overheid. Bedrijven uit dezelfde branche in contact met elkaar brengen. Mogelijkheden van netwerken aanbieden. Bekendheid van bestaande financiële ondersteuning vergroten. Advies en informatie over financiële ondersteuning en coaching bij het starten voor (jonge) starters. Gericht informeren: straatcoaches inschakelen, persoonlijk aanspreken. Soepelere regels voor zzp’ers. Workshops over regels voor starters. Duidelijkheid in regelgeving over stagiaires. Minder vaak regels veranderen. Belastingaangifte versimpelen/ hulp (workshops) bij het invullen van belastingformulieren. Financiële ondersteuning bij het aannemen van stagiaires Bureau voor stageplekken, website voor ondernemers die stagiaires aannemen, werkpoel. Regelgeving m.b.t. werknemers versoepelen. Onderwijs in ICT beter aansluiten op technologische ontwikkelingen, communicatie tussen onderwijs en beroepspraktijk. Betaalbaarheid van de bedrijfsruimte waarborgen, gemeentelijke lasten niet verder verhogen. Betaalbare werkruimtes creëren voor specifieke groepen: eenmanszaken, muzikanten (vaste werkplekken). Meer creatieve broedplaatsen. Huursubsidie voor werkplek. Glasvezel bij werklocatie.

• • • • • •

regelgeving, regeldruk

alle beroepen, in het bijzonder techniek en voeding en gezondheid

• • • • • •

het vinden van stagiaires

techniek, voeding en gezondheid, ict

• • • •

geschikte bedrijfsruimte

alle beroepen, in het bijzonder techniek stadsdelen West, Oost en Noord

antwoorden van Amsterdamse ondernemers Leningen aanbieden onder betere voorwaarden dan banken. Kleine zelfstandigen ondersteunen: leningen voor kleine ondernemers, pensioenregeling en betaalbare arbeidsongeschiktheid zzp'ers. Financiële ondersteuning voor startende ondernemers. Subsidies voor kunst, film en televisie. Btw en premie arbeidsongeschiktheidsverzekering verlagen voor (kleine) ambachtelijke bedrijven. Hulp bieden bij financiële problemen, eerder ingrijpen bij schuld

• •

bereikbaarheid en parkeren

techniek, kappers, ijssalons, stadsdeel Centrum

• • • •

Bereikbaarheid met auto. Meer (gratis) parkeerplaatsen. Goedkopere parkeervergunning voor bedrijven. Reservering van parkeerplekken.

veiligheid en openbare ruimte

kappers, ijssalons, juweliers, bouw, stadsdelen Noord, Nieuw West en Zuidoost

• • • •

Meer camera's in de buurt. Veiligheid in de omgeving van bedrijf, hogere subsidie voor sloten. Problemen met hangjongeren in de straat aanpakken. Onderhoud openbare ruimte in omgeving van terrassen

* Deze samenvatting presenteert de meest genoemde suggesties. De volledige lijst staat in bijlage 4. Er wordt niet getoetst of deze suggesties door de lokale overheid kunnen worden uitgevoerd.

10


Conclusies Algemeen •

Kenmerkend voor de Amsterdamse ambachtseconomie is het grote aandeel bedrijven in creatieve kennissectoren en relatief weinig bedrijven in techniek vergeleken met heel Nederland. Creatieve kennissectoren groeien snel. Ze zijn de motor van de Amsterdamse ambachtseconomie. De groei is vooral te zien in de kunstsector en de nieuwe ambachten, zoals design en reclame en wordt voor een deel veroorzaakt door de invoering van de registratieplicht. Zonder het effect van de registratieplicht stijgt het aantal banen in de ambachtseconomie in hetzelfde tempo als het totaal aantal banen in Amsterdam, maar sneller dan landelijk. Het aantal vestigingen en banen in sommige sectoren van techniek is gedaald, zowel in Amsterdam als in Nederland.

•

Ondanks de groei van het aantal ambachtelijke ondernemers staan hun financiële prestaties en marktpositie onder druk door onder andere recessie en de kleinschalige aard van ambachten. Voor Amsterdam geldt dat de toegevoegde waarde van de creatieve sector weinig is toegenomen ondanks de forse groei van het aantal creatieve bedrijven. Vermoedelijk is dit een effect van de recessie. Landelijk hebben ambachtelijke ondernemers een lager jaarinkomen dan de werknemers in dezelfde sector en dan het gemiddelde jaarinkomen in Nederland.

•

Afgezien van het effect van de registratieplicht stijgt het aantal bedrijven sneller dan het aantal banen zowel in Amsterdam, als landelijk. Dit duidt op een schaalverkleining: 80% van de ambachtsondernemingen is eenmansbedrijf, landelijk is dit 84%. Aan de kleinschalige aard van de ambachtelijke ondernemingen zijn risico’s verbonden. Het UWV wijst op een aantal specifieke problemen van kleine ambachtelijke ondernemers: concurrentie met grote bedrijven, buitenlandse bedrijven, prijsvechters en internet, hoge administratieve lasten, het verkrijgen van financiering en onvoldoende expertise vooral bij zzp’ers. De meeste knelpunten gelden ook voor de Amsterdamse ondernemers.

•

Veel Amsterdamse ambachtelijke ondernemers geven aan dat ze tegen een drietal knelpunten aanlopen: het vinden van financiering, ingewikkelde regelgeving en het vinden van geschikte bedrijfsruimte. Het vinden van voldoende financiering is een groot aandachtspunt bij alle zzp’ers en het mkb. Bovendien is de bekendheid met de bestaande financiële regelingen relatief laag in Amsterdam. Amsterdamse ondernemers hebben behoefte aan netwerkbijeenkomsten, workshops en advies over waar en hoe ze financiële ondersteuning kunnen krijgen. Jongeren en starters hebben de meeste behoefte aan advies en coaching. In de kunstsector wordt gepleit voor subsidies.

•

Hoge administratieve lasten, ingewikkelde regelgeving en onvoldoende expertise op het gebied van bedrijfsadministratie zijn knelpunten die zowel landelijk, als voor Amsterdam gelden. Het voeren van een onderneming is een extra opgave voor zzp’ers en andere kleine ondernemers. Veel genoemde voorbeelden van knelpunten in Amsterdam zijn belasting(tarieven), ARBO-eisen, VAR en (horeca-) vergunningen. In dit verband geven

11


Amsterdamse ondernemers aan dat de regels eenvoudiger en duidelijker moeten en voor bepaalde groepen (horeca, kappers, zzp’ers) versoepelen. •

Een specifiek Amsterdams knelpunt is het vinden van geschikte bedrijfsruimte, eventueel met parkeerplek voor de deur. Van alle Amsterdamse ambachtslieden zijn ondernemers in techniek het minst tevreden over de grootte en de kosten van hun werkplek, vooral in de sectoren afwerking/afbouw, bouw en metaal- en houtindustrie. Een verklaring hiervoor is dat in techniek veel behoefte is aan grote ruimte, met als gevolg hoge kosten. De bedrijfsruimte moet daarnaast voldoen aan technische eisen en hebben parkeerruimte voor de deur. Voor ondernemers in voeding en gezondheid zijn naast parkeren ook veiligheid en het onderhoud van de openbare ruimte van belang. Van de gemeente wordt verwacht dat er meer betaalbare werkruimtes voor kleine technische bedrijven komen, alsmede meer parkeerplaatsen en -vergunningen voor bedrijven in techniek, verzorging, horeca en reclame en dat er meer aandacht is voor veiligheid van kappers, schoonheidssalons, horeca en juweliers.

Bijzonderheden, knelpunten en oplossingen per beroepenveld

creatief

Creatieve industrie: groeiend, hoogopgeleid en samenwerkend Sinds 2010 neemt het aantal banen in de creatieve industrie het snelst toe enigszins door de wetswijziging, maar ook doordat deze sector de nasleep van de economische crisis relatief goed kon doorstaan (afgemeten aan het aantal vestigingen en banen). De groei is zowel in Amsterdam als landelijk te zien. Binnen de creatieve industrie zijn reclame, software ontwikkeling en scheppende kunst goed vertegenwoordigd in Amsterdam. Ondernemers in de creatieve industrie kenmerken zich door een hoog opleidingsniveau (91% hoogopgeleid) en een groot aandeel zzp’ers (86% van ondernemingen). Ze werken vaak thuis (42%), vooral specialisten in ict en creatieve zakelijke dienstverlening. Degenen, die niet thuis werken, huren ruimte in een bedrijfsverzamelgebouw/ broedplaats (41%). Een kantoorruimte binnen de ring van gemiddeld 55 m2 met een snelle internetverbinding is meestal voldoende. Van alle ambachtslieden zijn ondernemers in de creatieve industrie het meest tevreden met hun werkruimte, maar 16% heeft toch moeite met het vinden van geschikte ruimte. Ondernemers in de creatieve industrie werken actief samen zowel met hun branchegenoten, als met ondernemers uit andere branches. Onderscheidend voor creatieve industrie is het gebruik van social media en netwerkbijeenkomsten als informatiebronnen. De klantenkring van creatieve ambachten bestaat voor een groot deel uit bedrijven in heel Nederland en buitenland. Knelpunt en mogelijke oplossingen genoemd door ondernemers in creatieve industrie Het grootste knelpunt waar alle ondernemers tegenaan lopen is het vinden van financiële middelen (o.a. krediet) voor hun bedrijf. Enkele mogelijke oplossingen volgens de ondernemers in de creatieve industrie zijn het vergroten van bekendheid van de bestaande mogelijkheden en subsidies voor de kunstsector (zie bijlage 4 tabel 6.10).

techniek

Techniek: krimpend, vergrijzend, behoefte aan grote betaalbare werkruimte Met name in techniek is er sprake van schaalverkleining: het aantal werknemers per bedrijf neemt af (van 3 in 2010 naar 2 in 2014). Het aantal werkzame personen is sinds 2010 met 5%

12


afgenomen, terwijl het aantal vestigingen met 8% is gegroeid (zie hoofdstuk 2 figuur 2.17). De grootste afname van het aantal werkzame personen is te zien in metaal-, houten overige productie (-12%), onder andere in productie van bovenkleding en bedrijfsmeubelen (zie afname per sector in bijlage 2 tabel 6.1). Deze trend geldt overigens ook voor productie in heel Nederland. In sommige sectoren krimpt niet alleen het aantal werknemers, maar ook het aantal bedrijven. Amsterdam telt bijvoorbeeld steeds minder stukadoors-, timmer-, schilders- en glaszet bedrijven. Het cluster techniek kent een hoog percentage mannelijke ambachtslieden (90%) en een hoog aandeel 55-plussers. Dit geldt zowel voor Amsterdam, als voor heel Nederland. Ook kent het cluster relatief veel eenmansbedrijven, vooral in de bouw (80%). Van alle ambachten hebben bedrijven in techniek de meest gevarieerde klantenkring, gericht op Amsterdam en omgeving. Ze werken ook samen met bedrijven uit dezelfde branche. Bijna de helft van de ondernemers werkt op locatie en heeft geen aparte werkruimte nodig (bouw en gebouwreiniging). Ambachtslieden in productie hebben daarentegen een werkplaats nodig. Werkplaatsen zijn gespreid over de hele stad met iets grotere concentraties buiten de ring, met name in Westpoort. Een werkplaats kan zich bevinden zowel in een deel van een pand, als in een bedrijfsverzamelgebouw of op een bedrijventerrein. Belangrijk is dat de ruimte groot is (meer dan 100m2) en aan milieu- en brandveiligheidseisen voldoet (zie hoofdstuk 3 tabel 3.15 en bijlage 4 tabel 6.4). Knelpunten en mogelijke oplossingen genoemd door ondernemers in techniek Uit het OIS onderzoek van 2010 en uit het huidige onderzoek blijkt dat het voor ondernemers in de ambachtseconomie moeilijk is om geschikte en betaalbare werkruimte in Amsterdam te vinden. Het CvAE wijst erop dat het gemiddelde netto jaarinkomen van ambachtelijke ondernemers lager is dan van de werknemers en ook onder het landelijke gemiddelde ligt. De maandelijkse kosten voor bedrijfsruimte in Amsterdam liggen in techniek relatief hoog (zie hoofdstuk 3 tabel 3.16). Naast het vinden van de werkruimte worden nog twee andere knelpunten vaak genoemd: het vinden van financiering en ingewikkelde regelgeving (zie hoofdstuk 3 tabel 3.21 en bijlage 3 tabel 6.8). Een mogelijke oplossing is meer advies en informatie over de financiële ondersteuning voor ondernemers (zie hoofdstuk 3 tabel 3.23). De beste manier om ze te informeren is via de belastingspecialisten en brancheverenigingen. Van de overheid verwachten ondernemers meer betaalbare werkruimte voor kleine bedrijven en meer (en goedkopere) parkeerplaatsen (zie bijlage 4 tabel 6.10). Voeding en gezondheid: groeiend, zichtbaar op straat, moeite met regeldruk en huurkosten Het beroepenveld voeding en gezondheid is samengesteld uit 2 clusters: voeding en gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging. De clusters hebben veel overeenkomsten en voeding/ gezondheid worden daarom samen beschreven. Bijzonderheden worden apart toegelicht. Sinds 2010 is het aantal vestigingen en banen in beide clusters toegenomen. In voeding komt de groei bijna uitsluitend door de nieuwe ijssalons (vermoedelijk door de aangepaste regels met betrekking tot horecavergunning) en bierbrouwerijen. Het aantal slagers neemt bijvoorbeeld af. In gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging groeit het aantal kappers en schoonheidssalons gestaag, terwijl bij tandtechnische bedrijven steeds minder personeel werkt. Bedrijven in voeding onderscheiden zich van de andere ambachten doordat ze doorgaans meerdere werknemers hebben: 66% heeft 2-9 werknemers. In gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging werkt 69% als eenmanszaak en 23% heeft 2-4 werknemers. Tegelijkertijd is er weinig

13


behoefte aan samenwerking met andere bedrijven. Er werken ongeveer evenveel mannen, als vrouwen, maar schoonheidssalons zijn een typisch vrouwenwerkgebied. Een ander kenmerk van de ondernemers in voeding en verzorging is dat ze vooral met particulieren werken en voor locaties kiezen, waar ze zichtbaar zijn in het straatbeeld: een winkel of een salon. Hun werkruimte moet voldoen aan de hygiëne-, sanitair-, milieu- en brandveiligheidseisen en beschikken over de nodige vergunningen (zie bijlage 4 tabel 6.4). Drie kwart van deze ambachtslieden werkt binnen de ring, met concentratie van voedingsbedrijven in het centrum en verzorging in Zuid. Knelpunten en mogelijke oplossingen genoemd door ondernemers in voeding en gezondheid Van alle ambachtelijke ondernemers betalen ondernemers in voeding en verzorging de hoogste huurkosten (zie hoofdstuk 3 tabel 3.16). Circa 30% heeft daar moeite mee. Het CvAE wijst erop dat het gemiddelde netto jaarinkomen van de ambachtelijke ondernemers onder het landelijke gemiddelde ligt, maar in de sector uiterlijke verzorging het laagste inkomen wordt verdiend (gerekend per fte). Daarnaast hebben ondernemers moeite met de regeldruk en ingewikkelde regelgeving. Ondernemers stellen daarom voor om de bestaande regels te vereenvoudigen en voor bepaalde groepen (kappers, zzp’ers) te versoepelen. Frequente wijzigingen van de bestaande regels worden overigens ook als knelpunt ervaren. Van de overheid wordt meer aandacht voor veiligheid, openbare ruimte en parkeerproblematiek verwacht (zie bijlage 4 tabel 6.10).

14


1 Afbakening ambachtseconomie

Er bestaan verschillende afbakeningen van de ambachtseconomie. Iedere afbakening kent zijn beperkingen, onder andere omdat op basis van statistische registraties geen zuivere onderscheiding te maken is tussen de ambachten en andere economische activiteiten. OIS heeft een literatuurstudie gedaan om de beste benadering voor Amsterdam te kiezen. In dit hoofdstuk wordt beknopt uitgelegd voor welke afbakening in dit onderzoek is gekozen en wat het verschil is met het onderzoek uit 2010.

1.1 Definitie ambachtseconomie OIS raamt de omvang van de ambachtseconomie in Amsterdam volgens de sectorindeling van het Centrum voor Ambachtseconomie (CvAE) op basis van SBI-codes. Op deze manier is de vergelijking met heel Nederland mogelijk en kunnen de onderzoeksvragen worden beantwoord: Wat is het aandeel van de Amsterdamse ambachtseconomie qua vestigingen en werkgelegenheid in 2014 en wat is de ontwikkeling hiervan vergeleken met 2010 en vergeleken met Nederland?

Definitie ambachtseconomie Amsterdam (CvAE 2015) De omvang van de ambachtseconomie in Amsterdam wordt geraamd als het aantal bedrijfsvestingen en banen in de door het CvAE benoemde sectoren. Hierbij worden alle zelfstandigen en werknemers van bedrijven meegerekend, ongeacht hoeveel uur per week ze werken voor zover het gaat om bedrijven met maximaal 100 werknemers. De beknopte sectorindeling staat in tabel 1.2. De volledige lijst met sectorcodes is in bijlage 1 gepresenteerd. Ambachtelijke werkzaamheden (in deze sectoren) kenmerken zich door vakkundig en geschoold maakwerk, scheppend karakter, maatwerk, waarbij vaardigheid van belang is. Oude en nieuwe ambachten Ambachten als meubelmakers en banketbakkers bestaan al eeuwen. Tot 2010 werden uitsluitend zogenaamde ‘oude’ ambachten in beeld gebracht. Door de technologische ontwikkelingen ontstaan er nieuwe ambachten, zoals computerreparateurs en software ontwikkelaars. Zowel in de oude, als in de nieuwe ambachten staat geschoold maakwerk en vakmanschap centraal. De nieuwe ambachten onderscheiden zich door het gebruik van de nieuwe technieken. Ze zijn onderdeel van de creatieve industrie en reparatie van computers (beroepenveld creatief en cluster reparatie in tabel 1.2, zie sectorcodes in bijlage 1).

Tabel 1.1 laat de afbakening van de ambachtseconomie zien op verschillende aggregatieniveaus: beroepenvelden en clusters. Per cluster zijn voorbeelden van ambachtelijke ondernemers gegeven en of deze ondernemers tot de nieuwe ambachten horen.

15


Tabel 1.1 Afbakening ambachtelijke bedrijfsclusters, 2015 beroepenveld

cluster bouw

voorbeelden van ambachtelijke ondernemers Aannemers (algemene bouw)

nieuwe ambachten

Betonvlechters Metselaars afbouw en afwerking

Timmerbedrijven Schilders- en glaszetbedrijven Stukadoors

gebouwverzorgend

Glazenwassers Schoorsteenvegers

techniek

Schoonmakers installatie en elektrotechnisch

Loodgieters Cv-monteurs Elektriciens

metaal-, houten overige productie

Meubelmakers Kleermakers Metaalbewerkers

reparatie

Fietsenmakers Schoenmakers Computerreparateurs

voeding

nieuw

Banketbakkers Vakslagers

voeding en gezondheid

Ijsbereiders gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging

Kappers Schoonheidssalons Tandtechnici

ICT en creatieve zakelijke dienstverlening

Software ontwikkelaars

nieuw

Reclamebureaus

nieuw

Architecten kunsten en creatieve productie

Kunstenaars Sieradenmakers

creatief media en entertainment

Reclamedrukkerijen

nieuw

Filmmakers

nieuw

Fotografen

nieuw

Circus- en variété artiesten

nieuw

1.2 Vergelijkbaarheid met vorige onderzoeken De definitie van de ambachtseconomie in deze rapportage is gebaseerd op de nieuwe landelijke raming en is niet goed vergelijkbaar met de vorige landelijke en Amsterdamse studies. In de vorige landelijke studies werden zzp’ers die minder dan 16 uur per week werkten, buiten beschouwing gelaten. In het vorige onderzoek van OIS5 werden bedrijven met meer dan 10 werkzame personen niet meegenomen. In het huidige onderzoek worden bedrijven met 1-100 werkzame personen meegerekend, ongeacht hoeveel uur per week deze personen werken. 5

O+S. Ambachtseconomie. Oktober 2010.

16


2 Omvang ambachtseconomie in Nederland en Amsterdam

In dit hoofdstuk wordt de omvang van de ambachtseconomie in Amsterdam vergeleken met deze in heel Nederland. Daarna wordt ingezoomd op de samenstelling en spreiding van de Amsterdamse ambachten. Meer gedetailleerde informatie over het aantal vestigingen en banen in Amsterdam is in bijlage 2 te vinden.

2.1 Meest recente landelijke raming 2013 De meest recente raming van de Nederlandse ambachtseconomie is over 2013. In dat jaar waren er 420.000 ambachtsbedrijven geregistreerd, 30% van het totaal (zie tabel 2.1). Vergeleken met Nederland heeft Amsterdam relatief gezien een iets grotere ambachtssector: 35% van de totale bedrijvigheid. De meeste ambachtelijke bedrijven zijn eenmanszaken zowel in Nederland (84%), als in Amsterdam (80%). Er werken gemiddeld twee personen per bedrijf. Tabel 2.1 Omvang ambachtseconomie in Nederland en Amsterdam, 2013 Nederland ambachten % ambacht in (abs.) totaal werkzame personen 815.000 11 vestigingen 420.000 30 gemiddeld aantal werkzame personen per 2 vestiging

Amsterdam ambachten (abs.) 77.367 39.405

% ambacht in totaal 14 35

2 bron: CvAE/OIS

Omzet en inkomen in ambachtseconomie In 2012 bedroeg de totale omzet van alle ambachtelijke bedrijven in Nederland €165 miljard. Dat leverde €62 miljard aan het bruto binnenlands product (bbp), oftewel 9% van het bbp. Het gemiddelde netto inkomen van ambachtslieden is €24.000 per fte per jaar (2013). Dit is lager dan het gemiddelde inkomen per fte op de Nederlandse arbeidsmarkt (€28.000). Bovendien verdienen ambachtelijke ondernemers netto minder, dan werknemers: €21.600 respectievelijk €26.100 per fte per jaar. Het laagste inkomen is in het cluster uiterlijke verzorging (€17.250 per fte per jaar). bron: CvAE/Belastingdienst

2.2 Indeling naar beroepenvelden en clusters 2013 Figuur 2.2 laat de beroepsverdeling binnen de Nederlandse en de Amsterdamse ambachtseconomie zien. De achterliggende aantallen staan in tabel 2.3. Het verschil tussen Nederland en Amsterdam ligt in de verhouding tussen de creatieve en technische beroepen. De

17


meeste Amsterdamse vakmensen werken in het cluster creatief en communicatie (58%). Landelijk is dit 23%. In Nederland hebben de meeste ambachtslieden (63%) een technisch beroep (vooral in de bouw en reparatie). In Amsterdam is dit 27%. Het aandeel werkenden in het beroepenveld voeding en gezondheid is bijna even groot. Figuur 2.2 Werkzame personen per beroepenveld binnen ambachtseconomie, 2013 (in procenten) % 100 14

15

voeding en gezondheid

80 23

60 58

creatief

40 63

20

techniek 27

0 Nederland

Amsterdam

bron: CvAE/OIS

De rechter kolom in tabel 2.3 op de volgende bladzijde laat het aandeel Amsterdamse ambachten in de landelijke ambachtseconomie zien, in totaal en per cluster. Het aandeel van alle Amsterdamse ambachten in de totale landelijke ambachtseconomie is 9%. Van de vakmensen in het cluster creatief en communicatie werkt bijna een kwart in Amsterdam. In voeding is dit 17% en in techniek 4%. Binnen de technische beroepen valt vooral het lage aandeel vakmensen in productie en elektrotechniek op (2% respectievelijk 3% van de landelijke aantallen).

18


6

Tabel 2.3 Clusterindeling ambachtseconomie in Nederland en Amsterdam, 2013 (aflopend gesorteerd op landelijke aantallen werkzame personen) Nederland (benadering) Amsterdam Amsterdam als % beroepenvelden en clusters abs. % abs. % van Nederland techniek, waaronder 514.578 63 20.584 27 4 bouw 147.614 18 5.418 7 4 reparatie 114.886 14 4.497 6 4 afbouw en afwerking 79.415 10 3.258 4 4 installatie en elektrotechnisch 72.956 9 2.457 3 3 metaal-, houten overige productie

67.606

8

1.590

2

2

gebouwverzorgend creatief en communicatie, waaronder

32.102 185.614

4 23

3.364 45.207

4 58

10 24


x

x

22.269

x

x

kunsten en creatieve productie media en entertainment voeding en gezondheid, waaronder gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging voeding werkzame personen totaal x landelijke cijfers niet beschikbaar

x x 114.807 72.330 42.478 815.000

x x 14 9 5 100

15.635 7.303 11.576 4.329 7.247 77.367

x x 15 6 9 100

x x 10 6 17 9 bron: CvAE/OIS

2.3 Ontwikkelingen in 2010-2013 in Nederland en Amsterdam De Amsterdamse ambachtseconomie groeit sneller dan landelijk: tussen 2010 en 2013 is het aantal ambachtsbedrijven in Amsterdam met 25% toegenomen en landelijk met 2%. Ruim 90% van de landelijke groei komt door Amsterdam (zie tabel 2.4 en figuur 2.5). Tabel 2. 4 Ondernemingen in ambachtseconomie in Nederland en Amsterdam jaar 2013 2012 2011 2010 toename 2010-2013

Nederland

Amsterdam

% Amsterdam

420.000 423.970 427.800 411.350 8.650

39.405 37.582 35.458 31.453 7.952

9 9 8 8 92 bron: CvAE/OIS

De groei aan het begin van deze periode is deels toe te schrijven aan de registratieplicht die zowel in Nederland, als in Amsterdam effect had op het aantal vestigingen en banen vooral in de creatieve sector (zie kader op de volgende bladzijde). In Amsterdam kwam ruim 40% van de toename in de periode 2010-2013 door de registratiegroei. Zonder de registratiegroei nam het aantal vestigingen in deze periode met 14% toe.

6

ABF Research in opdracht van CvAE. Structuuronderzoek Ambachtseconomie 2015. Februari 2015. Aantallen werkzame personen in Nederland per cluster zijn uitgedrukt in FTE. Bij navraag bij het CvAE bleek dat er geen cijfers per cluster beschikbaar waren. OIS maakte een schatting van het aantal werkzame personen per cluster en beroepenveld op basis van het totaal aantal werkzame personen en de verdeling van FTE’s per cluster. De clusterindeling van het beroepenveld creatief is door OIS gemaakt. Deze gegevens zijn niet beschikbaar op landelijk niveau.

19


Figuur 2.5 Ontwikkeling van het aantal ambachtsbedrijven % 30

25

20

15

Nederland

10 Amsterdam 5 Amsterdam excl. effect registratieplicht

0

-5 2011

2012

2013

totaal 2010-2013

bron: CvAE/OIS

Effect registratieplicht Vanaf 1 juli 2008 zijn álle ondernemingen in Nederland verplicht zich in te schrijven in het Handelsregister. Dit geldt ook voor de 'vrije beroepsbeoefenaars' (o.a. kunstenaars en architecten), die voor 2008 uitgezonderd waren voor de verplichte registratie. De nietgeregistreerde ondernemers die voor 2008 actief waren, moesten zich ook registreren. Dit leidde tot een sterke registratiegroei in 2009, vooral in de creatieve sector. In 2010 en 2011 nam het effect van de registratiegroei af. Effect van registratieplicht op aantal banen in creatieve industrie, Amsterdam 14000 12000 10000 8000 andere toename 6000 4000

toename door wetswijziging

2000

afname

0

saldo incl. wetswijziging

-2000

saldo excl. wetswijziging

-4000 -6000 -8000

2008

2009

2010

2011

bron: OIS, Monitor Creatieve industrie 2012

20


Na de groei in 2011 begon het aantal Nederlandse ambachten te dalen, terwijl dat in Amsterdam bleef toenemen. Een deel van deze toename is toe te schrijven aan de registratiegroei in de creatieve sector, die in Amsterdam sterker is vertegenwoordigd dan landelijk. Maar ook zonder de registratiegroei nam het aantal vestigingen in Amsterdam sterk toe. Een verklaring hiervoor is dat de creatieve ambachten de economische krimp in deze periode beter hebben opgevangen dan technische bedrijven. Ook in Amsterdam is er een daling binnen sommige technische ambachten te zien (zie paragraaf 2.8). Maar omdat hun aandeel in de totale ambachtseconomie relatief klein is, hebben ze minder effect op de totale groeicijfers, dan landelijk.

2.4 Meest recente raming Amsterdam 2014 In 2014 telde Amsterdam 41.500 ondernemingen in de ambachtseconomie met in totaal 78.500 werkzame personen. Dit is 35% van alle vestigingen in de stad en 14% van alle werkzame personen (zie tabel 2.6). Tabel 2.6 Vestigingen en werkzame personen in ambachtseconomie naar vestigingsgrootte, 2014 totaal Amsterdam (abs.) ambachtseconomie (abs.) aandeel ambachten in totaal (%) werkzame werkzame werkzame vestigingen vestigingen vestigingen personen personen personen 1 wp 83.477 83.477 33.283 33.283 40 40 2-4 wp 21.467 54.851 5.865 14.831 27 27 5-9 wp 6.700 43.511 1.420 9.074 21 21 10-100 wp 6.177 155.843 955 21.298 15 14 101 wp of meer 624 224380 totaal 118.445 562.062 41.523 78.486 35 14

De meeste ambachtelijke bedrijven (80%) zijn eenmansbedrijven. 40% van alle eenmansbedrijven in Amsterdam is een ambachtelijk bedrijf. Bij bedrijven vanaf 10 werkzame personen is 15% een ambachtelijk bedrijf (figuur 2.7). Figuur 2.7 Vestigingen en werkzame personen in ambachtseconomie naar bedrijfsgrootte, Amsterdam 2014 vestigingen: 41.500

werkzame personen: 78.500

5-9 wp 10-100 wp 2% 4%

10-100 wp 27%

2-4 wp 14%

1 wp 42%

1 wp 80% 5-9 wp 12%

2-4 wp 19%

21


2.5 Oude en nieuwe ambachten en hun rol in de innovatie- en productieketen Veel ambachten bestaan al eeuwen, zoals meubelmakers en juweliers. Door technologische ontwikkelingen ontstaan er nieuwe ambachten, transformeren de oude en verdwijnen degene, die niet tegen de nieuwe productiewijze op kunnen. De kennis van nieuwe technologische ontwikkelingen is even belangrijk geworden als de vakkennis. Daarmee maakt de ambachtseconomie ook onderdeel uit van de kenniseconomie en de innovatieketen. SER wijst in het rapport Handmade in Holland op het belang van bedrijven in creatieve industrie en communicatie voor innovatie en groei in andere delen van de economie. In de productieketen van industrie wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van gespecialiseerde ambachtelijke bedrijven voor maatwerk en design. De definitie van de nieuwe ambachten werd in 2010 voor het eerst geïntroduceerd door HBA/Ecorys. De nieuwe ambachten onderscheiden zich door het gebruik van de nieuwe technieken en zijn onderdeel van de creatieve industrie en van de reparatie van computers (zie definitie in paragraaf 1.1 en sectorcodes in bijlage 1). Amsterdam telt 20.200 vestigingen en 33.500 banen in de nieuwe ambachten. Dit is iets minder dan de helft van alle vestigingen en banen in de ambachtseconomie: 49% respectievelijk 43%. Het aandeel eenmansvestigingen ligt bij de nieuwe ambachten hoger (84%) dan bij de conventionele ambachten (76%). Figuur 2.8 laat de relatieve omvang en sectorindeling van de nieuwe ambachten zien. De nieuwe ambachten bestaan voor ruim 60% uit werkzame personen in ICT en de creatieve zakelijke dienstverlening. Figuur 2.8 Werkgelegenheid (bij bedrijven met 1-100 wp) naar conventionele en nieuwe sectoren, Amsterdam 2014

Figuur 2.9 laat de overlap van de ambachtseconomie met de creatieve en kennissectoren, industrie en bouwnijverheid zien. Eén op de twee werkenden in ICT en twee op de drie werkenden in de creatieve industrie zijn ambachtslieden. De omvang van de industrie- en de bouwsector in Amsterdam is relatief klein. In absolute zin werken er ruim 11.000 mensen in de industriesector waarvan 40% bezig is met de ambachtelijke productie. De bouwsector in Amsterdam telt ruim 13.000 werkenden. 70% hiervan behoort tot de ambachtseconomie.

22


7

Figuur 2.9 Overlap ambachtseconomie met andere sectoren in werkzame personen , Amsterdam 2014

ICT: 54.701 banen 53% in ambacht

14.417

creatieve industrie: 57.631 banen 64% in ambacht

11.378

9.391

19.122 9.784

4.557 6.697 industrie: 11.254 banen 40% in ambacht

17.740

9.429

ambachtseconomie: 78.486 banen 59% in creatieve industrie en ICT; 12% in bouwnijverheid; 6% in industrie

3.775 bouwnijverheid: 13.204 banen 71% in ambacht

2.6 Indeling naar beroepenvelden en clusters 2014 Figuur 2.10 op de volgende bladzijde laat de verdeling van de werkzame personen zien naar beroepenvelden en clusters binnen de ambachtseconomie. 60% van alle werkenden in de ambachtseconomie heeft een baan in de creatieve industrie en communicatie (47.000 werkzame personen). 25% van de ambachtslieden heeft een baan in de techniek (20.000 werkzame personen), onder andere in de bouw, reparatie en productie. De clusters voeding, gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging vormen samen het beroepenveld voeding en gezondheid, goed voor 15% van de ambachtslieden (11.700 werkzame personen). De achterliggende cijfers staan in tabel 2.11 op de volgende bladzijde. Volgens de landelijke definitie vormen alle sectoren in creatief en communicatie samen een cluster. De omvang van de creatieve sectoren is in Amsterdam relatief groter dan in Nederland. Om de onderlinge verschillen tussen de creatieve sectoren in kaart te brengen heeft OIS het cluster creatief en communicatie gesplitst naar drie sub-clusters: ICT en creatieve zakelijke dienstverlening, kunsten en creatieve productie en media en entertainment (gedetailleerde sectorindeling staat in bijlage 1).

7

Alle werkzame personen worden meegerekend ongeacht hoeveel uur per week ze werken. Bron: ARRA, OIS.

23


Figuur 2.10 Verdeling van werkzame personen binnen ambachtseconomie naar beroepenvelden en clusters, Amsterdam 2014

Tabel 2.11 Vestigingen en werkzame personen in ambachtseconomie naar cluster, Amsterdam 2014

omvang ambachtseconomie (abs.) beroepenvelden en clusters

vestigingen

creatief, waaronder

werkzame personen

verdeling ambachten (%)

bedrijfsgrootte % eenmansbedrijven

gemiddelde bedrijfsgrootte (1-100 wp)

gemiddelde bedrijfswerkzame vestigingen grootte personen (2-100 wp)

29.716

46.768

86

2

5

72

60


11.389

23.164

80

2

6

27

30

kunsten en creatieve productie media en entertainment

12.556 5.771

16.057 7.547

90 88

1 1

4 4

30 14

20 10

8.335

20.061

73

2

6

20

25

bouw

2.988

5.555

85

2

7

7

7

techniek, waaronder

reparatie

1.485

4.589

56

3

6

4

6

gebouwverzorgend

1.196

3.398

67

3

7

3

4

afbouw en afwerking installatie en elektrotechnisch

1.430 563

2.981 2.195

70 68

2 4

5 10

3 1

4 3

metaal-, houten overige productie

673

1.343

78

2

6

2

2

3.472 1.402 2.070

11.657 7.292 4.365

50 22 69

3 5 2

6 5 6

8 3 5

15 9 6

41.523

78.486

80

2

5

100

100

voeding en gezondheid, waaronder voeding gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging totaal

Gegevens over de grootte van bedrijven in elk cluster staan in tabel 2.12.

24


Tabel 2.12 Vestigingen en werkzame personen in ambachtseconomie naar bedrijfsgrootte, Amsterdam 2014 (in procenten van het totaal) vestigingen naar bedrijfsgrootte werkzame personen naar bedrijfsgrootte

beroepenvelden en clusters creatief, waaronder ICT en creatieve zakelijke dienstverlening kunsten en creatieve productie media en entertainment techniek, waaronder bouw reparatie gebouwverzorgend afbouw en afwerking installatie en elektrotechnisch metaal-, houten overige productie voeding en gezondheid, waaronder voeding gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging totaal

1 wp 2-4 wp 5-9 wp 86 11 2

10-100 wp 1

totaal (%) 100

totaal (abs.) 29.716

1 wp 54

2-4 wp 17

5-9 wp 8

10-100 wp 21

totaal (%) 100

totaal (abs.) 46.768

80

14

3

3

100

11.389

39

17

10

33

100

23.164

90

9

1

1

100

12.556

70

16

5

9

100

16.057

88

10

1

1

100

5.771

67

18

6

9

100

7.547

73 85 56 67 70

19 12 30 22 23

4 2 9 5 5

4 2 5 6 2

100 100 100 100 100

8.335 2.988 1.485 1.196 1.430

30 45 18 24 33

20 14 26 22 28

12 6 18 12 17

37 34 39 42 21

100 100 100 100 100

20.061 5.555 4.589 3.398 2.981

68

15

7

10

100

563

17

10

12

61

100

2.195

78

16

3

3

100

673

39

19

9

32

100

1.343

50

30

14

6

100

3.472

15

25

26

33

100

11.657

22

40

26

12

100

1.402

4

23

30

43

100

7.292

69

23

7

2

100

2.070

33

29

20

18

100

4.365

80

14

3

2

100

41.523

42

19

12

27

100

78.486

Creatief: 47.000 banen, 30.000 bedrijven, 86% eenmanszaken Creatief en communicatie is veruit het grootste ambachtscluster in Amsterdam. Dit cluster is ruim gedefinieerd en bestaat uit meer dan 20 sectoren (zie ook bijlage 1 en 2). De meeste banen zijn in reclame (8.800), software ontwikkeling (8.700), scheppende kunst (6.700), podiumkunst (4.800), industrieel design (3.400), filmproductie (3.400) en diensten voor uitvoerende kunst (3.300). Kenmerkend voor alle bedrijven in creatief en communicatie is het grote aandeel eenmanszaken (gemiddeld 86% van alle bedrijven en 54% van alle banen), maar er zijn onderlinge verschillen tussen de sub-clusters. In ICT en creatieve zakelijke dienstverlening zijn bedrijven gemiddeld groter en ligt het aandeel eenmansbedrijven lager (80%) dan bij de kunsten mediabedrijven. Techniek: 20.000 banen, 8.000 bedrijven, 73% eenmanszaken Het beroepenveld techniek bestaat uit 6 clusters (zie tabel 2.6). Binnen deze clusters zijn er veel banen in algemene bouw (4.800), interieur reiniging van gebouwen (3.000), reparatie van personenauto’s (1.400). De overige sectoren zijn relatief klein, elk telt minder dan 1.000 banen (zie aantallen per sector in bijlage 2). De bouwbedrijven zijn voornamelijk eenmanszaken (85%). Bedrijven in reparatie- en gebouwverzorging zijn voor een groot deel ook eenmanszaken (56% respectievelijk 67%), maar de meeste banen zijn bij bedrijven met 5-100 werkzame personen.

25


Voeding en gezondheid: 11.700 banen, 3.500 bedrijven, 50% eenmanszaken Het beroepenveld voeding en gezondheid is samengesteld uit 2 clusters: voeding en gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging. De meeste banen in de cluster voeding zijn in ijssalons (4.600) en brood- en banketbakkerijen (1.200). Deze bedrijven hebben doorgaans personeel: 66% 2-9 werknemers en 12% 10-100 werknemers. Het cluster gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging bestaat voor een groot deel uit banen in kapsalons (2.100) en schoonheidssalons (1.400). Van deze ambachten werkt 69% als eenmanszaak en 23% heeft 2-4 werknemers.

2.7 Spreiding over de stad In Amsterdam is relatief veel werkgelegenheid geconcentreerd in de stadsdelen Centrum (20%), Zuid (20%) en Zuidoost (13%). Kleinschalige bedrijven (tot 10 werknemers) hebben een iets ander vestigingspatroon: naast de grote concentraties in Centrum en Zuid zijn er ook relatief veel banen in kleinschalige bedrijven in West en Oost en relatief weinig in Zuidoost en Westpoort. In de laatste twee stadsdelen zijn vooral grote bedrijven gevestigd: de gemiddelde bedrijfsgrootte daar is meer dan 10 werkzame personen per bedrijf. De gemiddelde bedrijfsgrootte in Amsterdam is 5 werkzame personen. Tabel 2.13 laat de spreiding van de werkzame personen bij grote en kleine bedrijven zien naar stadsdelen. Tabel 2.13 Werkzame personen naar stadsdeel en bedrijfsgrootte in procenten van totaal en het gemiddelde aantal werkzame personen per bedrijf, 2014 gemiddeld gemiddeld totaal Amsterdam ambachtseconomie aantal wp aantal wp stadsdelen 1 wp 2-9 wp 10-100 wp totaal 1 wp 2-9 wp 10-100 wp totaal per bedrijf per bedrijf Centrum 20 26 19 20 5 19 25 23 22 2 Zuid 22 21 19 20 3 19 17 16 18 2 West 19 13 6 9 4 23 15 7 16 1 Oost 16 11 11 12 4 17 13 9 14 2 totaal stadsdelen binnen de ring 76 72 56 62 4 78 71 55 69 2

Noord Nieuw-West Westpoort Zuidoost totaal stadsdelen buiten de ring totaal totaal (abs.)

7 10 1 5 24

8 10 4 6 28

5 10 12 17 44

6 10 9 13 38

100

100

100

100

83.477 98.362

380.223 562.062

4 5 17 11 7

8 9 1 4 22

10 10 5 5 29

9 4 19 13 45

9 8 7 7 31

100

100

100

100

5 33.283 23.905

21.298 78.486

Driekwart van de banen bij kleinschalige bedrijven in Amsterdam bevindt zich in de stadsdelen binnen de ring en een kwart buiten de ring. Grotere bedrijven zijn anders verdeeld over de stad: ruim de helft van de banen is binnen de ring en iets minder dan de helft er buiten.

26

2 2 7 3 2

2


Ambachtsbedrijven volgen hetzelfde spreidingspatroon van kleine en grote bedrijven in Amsterdam. Driekwart van de banen bij kleinschalige ambachtelijke bedrijven bevindt zich ook binnen de ring. Bij grotere bedrijven is dit 55%. In absolute zin zijn de meeste ambachtslieden te vinden in de stadsdelen Centrum, Zuid, West en Oost. Het stadsdeel West heeft het grootste aantal ambachtsbedrijven (8.900), maar minder banen dan Centrum en Zuid. West en Noord vallen op vanwege het grote aandeel ambachtslieden in totale werkgelegenheid: 24% respectievelijk 20%. Het stadsdeel Zuidoost heeft relatief de kleinste omvang van de ambachtseconomie (7% van alle banen, zie percentages in de twee rechter kolommen in tabel2.14). Tabel 2.14 Vestigingen en werkzame personen naar stadsdeel, 2014 (aflopend gesorteerd op het aantal werkzame personen in ambachtseconomie) aandeel ambachten in totaal Amsterdam ambachtseconomie totaal (%) werkzame werkzame werkzame vestigingen vestigingen vestigingen personen personen personen stadsdelen abs. abs. abs. abs. % % Centrum 25.152 115.115 8.447 17.302 34 15 Zuid 25.341 111.164 7.657 13.811 30 12 West 20.606 51.950 8.934 12.712 43 24 Oost 17.406 68.120 6.680 10.719 38 16 totaal binnen de ring 88.505 346.349 31.718 54.544 36 16

Noord Nieuw-West Westpoort Zuidoost totaal buiten de ring totaal

8.680 11.651 2.876 6.733 29.940

34.703 56.234 50.006 74.770 215.713

3.411 3.791 790 1.813 9.805

6.922 6.129 5.482 5.409 23.942

39 33 27 27 33

20 11 11 7 11

118.445

562.062

41.523

78.486

35

14

Tabel 2.15 op de volgende bladzijde laat zien hoe de ambachtelijke sectoren zijn verdeeld over de hele stad. Kaart 2.16 laat de sectorindeling binnen de stadsdelen zien. 80% van de banen in creatieve industrie en communicatie en 75% van de banen in gezondheid is binnen de ring, met het grootste aandeel in het stadsdeel Centrum. In het beroepenveld techniek is bijna 60% van de banen geconcentreerd buiten de ring, met het hoogste aandeel in Westpoort. Twee clusters in techniek hebben echter een ander vestigingspatroon: werkgelegenheid in productie en afbouw is geconcentreerd binnen de ring. Binnen de ring werkt rond 70% van alle ambachten in creatieve industrie en communicatie. Het overige 30% is min of meer gelijk verdeeld tussen techniek en gezondheid. Buiten de ring is het aandeel banen in techniek veel groter dan binnen de ring en het aandeel banen in creatieve industrie en communicatie kleiner. In Westpoort is 61% van alle ambachtelijke banen in techniek, het hoogste aandeel van alle stadsdelen.

27


Tabel 2.15 Werkzame personen in ambachtseconomie naar cluster en stadsdeel, 2014 (procenten afgerond)

beroepenveld en clusters

totaal totaal NieuwCentrum Zuid West Oost binnen Noord Westpoort Zuidoost buiten totaal West ring ring

totaal (abs.)

creatief, waaronder ICT en creatieve zakelijke dienstverlening kunsten media en entertainment

25

19

19

17

80

7

5

4

5

20

100 46.768

25

20

16

16

76

7

5

5

6

24

100 23.164

25 25

18 20

22 22

17 17

82 84

6 7

5 5

3 2

4 3

18 16

100 16.057 100 7.547

techniek, waaronder

12 8 11 4 30 5

12 12 16 7 11 6

10 11 10 11 10 5

9 13 8 8 8 6

43 45 45 31 58 22

15 16 11 16 14 23

13 17 7 23 14 6

17 14 22 14 7 31

12 8 15 16 6 18

57 55 55 69 42 78

100 20.061 100 5.555 100 4.589 100 3.398 100 2.981 100 2.195

18

16

15

10

59

14

6

16

5

41

100

28

22

15

10

75

6

10

3

6

25

100 11.657

32

19

16

10

76

5

9

3

7

24

100

7.292

22

26

14

11

73

7

12

2

6

27

100

4.365

22

18

16

14

69

9

8

7

7

31

100 78.486

bouw reparatie gebouwverzorgend afbouw en afwerking installatie en elektrotechnisch metaal-, houten overige productie voeding en gezondheid, waaronder voeding gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging totaal

Kaart 2.16 Banen in ambachtseconomie naar stadsdelen, 2014

5.000-10.000 banen 10.000-15.000 banen meer dan 15.000 banen 110 55 11 creatief techniek voeding/ gezondheid

28

1.343


2.8 Ontwikkelingen in Amsterdam in 2010-2014 Ambachtseconomie lijkt sneller te groeien dan andere bedrijfstakken in Amsterdam, maar de groei komt voor een deel door de registratieplicht. Zonder het effect van de registratieplicht groeit de ambachtseconomie in hetzelfde tempo als de totale werkgelegenheid. In de periode 2010-2014 is het aantal ambachtsbedrijven en –banen met 32% respectievelijk 11% toegenomen, vier procentpunten boven de totale groei in de stad. Zonder het effect van de verplichte registratie steeg het aantal ambachtsbedrijven met 21% en het aantal banen met 6%, gelijk aan de groei van de totale werkgelegenheid in de stad. Figuur 2.17 laat de ontwikkelingen van de ambachtseconomie zien in de periode 2010-2014 in totaal en per cluster. Deze groeipercentages zijn inclusief de registratieplicht, evenals alle aantallen in deze rapportage tenzij anders is vermeld. Figuur 2.17 Ontwikkeling van het aantal vestigingen en werkzame personen in de ambachtseconomie, overige sectoren en totaal Amsterdam, 2010-2014 (aflopend gesorteerd op werkzame personen)

60

%

50 40 30 20 10

vestigingen

0 werkzame personen

TOTAAL

CREATIEF

VOEDING/ GEZONDHEID

productie

afbouw

gebouwverzorgend

installatie

reparatie

bouw

techniek totaal

uiterlijke verzorg.

voeding

voeding/ gezond. totaal

ICT/ creat. diensten

media/ entertainment

kunst/ creat. productie

creatief totaal

overige sectoren totaal

ambachten totaal

-20

Amsterdam totaal

-10

TECHNIEK

In absolute zin zijn er tussen 2010 en 2014 10.000 ambachtelijke bedrijven en bijna 8.000 banen bijgekomen. De groei is te danken aan de opmars van de bedrijven in het beroepenveld creatief (+9.000 bedrijven en +8.000 banen in 2010-2014). Voorbeelden van de snelgroeiende sectoren zijn scheppende kunst, beoefening van podiumkunst, reclame en industrieel design. De twee laatste sectoren zijn onderdeel van de nieuwe ambachten en van de creatieve industrie. De groei in de kunstsector komt deels door de verplichte registratie (zie paragraf 2.3).

29


Een minder snelle groei is te zien in het cluster gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging (+300 vestigingen en +600 banen) en voeding (+150 vestigingen en +500 banen). Hier neemt het aantal kappers, schoonheidssalons en ijssalons toe. In techniek neemt het aantal vestingen toe, terwijl het aantal banen afneemt. Er is sprake van een schaalverkleining. In gebouwverzorging is het gemiddelde aantal werknemers per bedrijf afgenomen van 4 in 2010 naar 3 in 2014. Een vergelijkbare schaalverkleining is ook te zien binnen sommige sectoren in productie, zoals productie van bovenkleding, bedrijfsmeubel en metaalbewerking. Ook landelijk is het aantal banen in productie sterk afgenomen. In het cluster afbouw/ afwerking neemt zowel het aantal banen, als het aantal vestigingen af. Voorbeelden van krimpende sectoren zijn stukadoors-, timmer-, schilders- en glaszet bedrijven (zie afname per sector in bijlage 2 tabel 5.1).

30


3 Resultaten enquête ambachtseconomie 2015

Het laatste doel was om meer te weten te komen over de ondernemers zelf, waar kampen ambachtelijke bedrijven in Amsterdam mee en wat de overheid kan betekenen voor deze groep ondernemers.

3.1 Respons Om een beeld te krijgen van de ambachtseconomie in Amsterdam is een enquête gehouden onder 500 ambachtelijke ondernemers. De verdeling van de respondenten over de verschillende beroepenvelden en clusters staat in tabel 3.1. Voor een betere verdeling zijn deze aantallen gewogen naar beroepenveld en bedrijfsgrootte. De verdeling van de respondenten over de stadsdelen is gelijk aan de werkelijke verdeling van ambachtelijke bedrijven in Amsterdam. Tabel 3.1 Responsverdeling over de sectoren (februari 2015), ongewogen aantallen ambachtsbedrijven beroepenvelden en clusters respondenten in Amsterdam creatief, waaronder 333 29.716 kunsten en creatieve productie 139 12.556 ICT en creatieve zakelijke dienstverlening 118 11.389 media en entertainment 76 5.771 techniek, waaronder 65 8.335 bouw 22 2.988 reparatie 14 1.485 afbouw en afwerking 10 1.430 gebouwverzorgend 2 1.196 metaal-, houten overige productie 7 673 installatie en elektrotechnisch 10 563 voeding en gezondheid, waaronder 102 3.472 gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging 57 2.070 voeding 45 1.402 totaal 500 41.523

% respons 1 1 1 1 1 1 1 1 0,2 1 2 3 3 3 1

3.2 Wie zijn Amsterdamse ambachtslieden? De grootste groep Amsterdamse ambachtslieden zijn mannen ouder dan 35 jaar. In gezondheid en techniek heeft de grootste groep een vakopleiding gevolgd op MBO-niveau. Bijna alle creatieve beroepen zijn hoogopgeleid. Tabel 3.2 laat de persoonskenmerken en het opleidingsniveau van de Amsterdamse ambachten zien.

31


Tabel 3.2 Persoonskenmerken en opleiding van ambachtelijke ondernemers in Amsterdam (procenten), respondenten=500 voeding/ totaal techniek creatief gezondheid ambachten geslacht man 90 68 45 70 vrouw 10 31 55 30 leeftijd 20-34 jaar 3 26 12 20 35-55 jaar 59 56 59 57 55-64 jaar 35 13 20 18 65 jaar of meer 2 6 8 5 opleidingsniveau hoger beroepsonderwijs of wetenschappelijk 26 91 23 73 onderwijs middelbaar beroepsonderwijs 63 7 65 23 lager beroepsonderwijs 11 1 7 4 anders 1 5 vakopleiding geen speciale vakopleiding 26 45 21 39 vakopleiding gevolgd 46 32 54 37 in praktijk geleerd 25 21 19 21 in praktijk geleerd en cursussen gevolgd 2 2 6 3

totaal (%) totaal (abs.)

100 65

100 333

100 102

100 500

Er vallen enkele grote verschillen tussen de beroepen op. Typisch mannen- en typisch vrouwenvakgebieden 70% van de werkenden in de ambachtseconomie is een man (landelijk 72%). Er zijn echter vakgebieden, waar bijna uitsluitend mannen of vrouwen werken. Technische beroepen worden bijna allemaal vervuld door mannen (90%). Ook binnen de groep creatieve beroepen zijn er vakgebieden met 80% mannen: ict, media en creatieve zakelijke dienstverlening. In gezondheid werken ongeveer evenveel mannen als vrouwen, maar verbijzonderd naar sector blijken schoonheidssalons een typisch vrouwenwerkgebied. Veel 55-plussers in techniek Amsterdamse ambachtelijke ondernemers zijn met gemiddeld 44 jaar ongeveer even oud als ambachtelijke ondernemers elders in Nederland (45 jaar). Hierbij worden de ambachtslieden ouder dan 65 jaar niet meegerekend. In het landelijk onderzoek maakt CvAE onderscheid tussen ambachtelijke ondernemers en hun werknemers. De werknemers zijn gemiddeld 7 jaar jonger (38 jaar) dan ondernemers. De gemiddelde leeftijd van ambachtelijke ondernemers en werknemers samen is 41 jaar in Nederland.8 De gemiddelde leeftijd van een startende ondernemer is 38 jaar.

In het Amsterdamse onderzoek werd echter niet gevraagd naar de leeftijd van de werknemers van ambachtelijke bedrijven. De gemiddelde leeftijd van de werkzame

8

Bron: ABF en CBS.

32


beroepsbevolking in Amsterdam is 38 jaar.9 Aannemelijk is dat de gemiddelde leeftijd van de ambachtelijke ondernemers en werknemers in Amsterdam ook rond 40 jaar is. Het aandeel ambachtelijke ondernemers tussen 55 en 65 jaar ligt in Amsterdam (19%) ongeveer op het landelijk niveau (20%).10 Vooral in techniek (in het bijzonder in productie en bouw) werken er relatief veel 55-plussers. Ook landelijk zijn de ambachtslieden in techniek (in het bijzonder in afbouw) gemiddeld ouder. Naar verwachting zal het aandeel 55-plussers verder toenemen mede door de verhoging van de pensioenleeftijd. De verschillen in de leeftijdsopbouw zijn geïllustreerd in figuur 3.3. Figuur 3.3 Leeftijdsopbouw van ambachtelijke ondernemers (inclusief 65 jaar en ouder), respondenten=500 % 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 techniek

creatief 20-34 jaar

35-54 jaar

voeding/ gezondheid

totaal ambachten

55 jaar of ouder

Veel hoogopgeleiden in creatieve industrie Naast de relatief jongere leeftijd valt ook het hoge opleidingsniveau van de creatieve ambachtslieden op: ruim 90% is hoogopgeleid. De meeste ambachten in techniek en gezondheid hebben middelbaar onderwijs gevolgd.

3.3 Klantenkring Ruim de helft van de ambachtelijke ondernemers (54%) heeft zowel bedrijven11, als particulieren en/of non-profit organisaties in de klantenkring. De mix van verschillende klanten is het meest kenmerkend voor de technische ambachtslieden: bijna drie kwart werkt zowel met particulieren, als met bedrijven. Deze bedrijven zijn meestal ook kleinschalig (zie bijlage 4 figuur 6.1).

9

Bron: OIS (2013). Bron: ABF. 11 Er wordt vooral met kleine bedrijven samengewerkt (62%), zie bijlage 3 figuur 6.1. 10

33


Dit is anders bij ondernemers in gezondheid: ruim 70% werkt uitsluitend met particulieren en 25% werkt met particulieren én bedrijven. De klanten van bedrijven in techniek en voeding en gezondheid komen vooral uit Amsterdam en de regio. Ondernemers met een creatief beroep zijn in grote mate georiënteerd op bedrijven en minder op particulieren. Ondernemers in media en entertainment, ICT en creatieve zakelijke dienstverlening werken vooral met klanten uit het bedrijfsleven. De klanten komen uit heel Nederland en soms ook uit het buitenland. Tabel 3.4 laat de samenstelling van de klantenkring per beroepenveld zien. Figuur 3.5 laat zien waar de klanten vandaan komen. In bijlage 4 staat meer informatie over de klanten (zie figuur 6.1). Tabel 3.4 Klanten van ambachtelijke bedrijven (procenten)

overheid, onderwijs, non-profit 1

meerdere partijen

totaal

respondenten (abs.)

54

100

500

1

74 25 52

100 100 100

65 102 333

1 2

58 43

100 100

139 76

51

100

118

particulieren

bedrijven

16

30

19 71 8

6 4 39

1

10 7

31 48

4

45

totaal ambachten per beroep techniek voeding en gezondheid creatief creatief per sector kunsten en creatieve productie media en entertainment ict en creatieve zakelijke dienstverlening

Figuur 3.5 Waar zijn uw klanten gevestigd? (antwoorden van ambachten naar beroep, meerdere antwoorden mogelijk) % 70 60 50 40 30 20 10 0

BEROEPENVELDEN Amsterdam

Amsterdam en omgeving

CREATIEF Nederland

TOTAAL buitenland

34


3.4 Samenwerking met andere ondernemers Circa 70% van de ambachtelijke bedrijven werkt samen met andere ondernemers (zie figuur 3.6). Er wordt meestal samengewerkt met ondernemers uit dezelfde branche (70%). Van de ambachtslieden die niet samenwerken, zou 26% eventueel willen samenwerken. Bedrijven waarmee wordt samengewerkt zijn voor een groot deel (62%) kleine ondernemingen, net als de meeste ambachtelijke bedrijven (zie bijlage 4). Figuur 3.6 Samenwerking met andere ondernemers, (procenten) % 100

80

werkt niet samen met andere ondernemers 23

60

21

17

werkt samen met ondernemers uit meerdere branches

40

53

49

20

48

14

werkt samen met ondernemers uit dezelfde branche

12

0 techniek

voeding/ gezondheid

creatief

alle ambachten

De belangrijkste reden waarom ambachtsbedrijven samen met andere ondernemers werken is het gezamenlijk uitvoeren van opdrachten. Deze reden wordt door bijna 70% van de respondenten genoemd, maar er zijn grote verschillen tussen de beroepen. Tabel 3.7 laat alle genoemde redenen voor samenwerking zien. Significante verschillen tussen de beroepen zijn in de tabel gemarkeerd en hieronder nader toegelicht. Tabel 3.7 Redenen om samen te werken met andere ondernemers, (procenten aflopend gesorteerd op totaal, meerdere antwoorden mogelijk)

totaal ambachten samen werk uitvoeren werk uitvoeren in opdracht van een ander werk uitbesteden aan een ander bedrijf netwerken en kennisuitwisseling afnemer van producten en/of diensten samen naar buiten treden/ gezamenlijke marketing en reclame elkaar vervangen bij ziekte en/of vakantie organiseren van evenementen (bijvoorbeeld kortingsbon geven voor product van een ander) barter (ruil van diensten/ producten) huisvesting

69 30 28 28 10 9 8 6 5 5

35


Het valt op dat ambachtsbedrijven in voeding en gezondheid relatief weinig samenwerken met andere ondernemers (26%, zie figuur 3.6). Als ze dat wel doen, dan is het om samen een opdracht uit te voeren of werk van een ander af te nemen. Er wordt bijvoorbeeld vrij weinig werk uitbesteed. In techniek valt op dat er relatief weinig wordt genetwerkt.

3.5 Vakkennis, regelgeving en belasting Tabel 3.8 laat zien welke bronnen ondernemers gebruiken om informatie te vinden over hun vak, regelgeving en belasting. De populairste informatiebronnen ongeacht het beroep zijn belastingspecialisten, brancheverenigingen en cursussen. Creatieve ambachtslieden noemen daarnaast ook social media, online platformen en netwerkbijeenkomsten. Deze bronnen worden echter weinig gebruikt door andere beroepen. Tabel 3.8 Informatiebronnen voor vakkennis, regelgeving en belasting, (procenten aflopend gesorteerd op totaal, significante verschillen gemarkeerd) voeding/ totaal techniek creatief gezondheid ambachten accountant, belastingconsulent (spontaan genoemd) 34 33 25 28 branchevereniging 25 29 22 23 cursussen, vakopleiding 24 27 20 21 social media (o.a. facebook, twitter e.d.) anders dan 11 8 22 18 gemeente online (community) platform 8 10 20 17 netwerkbijeenkomsten 6 4 21 16 internet algemeen, google (spontaan genoemd) 10 8 16 14 website / social media van de gemeente 9 8 15 13 ondernemersvereniging 6 6 5 6 vakliteratuur, online vakblad (spontaan genoemd) 1 2 4 3 Het Centrum voor Ambachtseconomie 1 0 1 1 geen bronnen 10 14 9 9

De website en social media van de gemeente Amsterdam worden door alle ambachtslieden relatief weinig gebruikt (13%).

3.6 Huisvesting Circa één op de drie ondernemers in de ambachtseconomie werkt op een vaste locatie buiten huis (36%) en bijna evenveel (35%) werkt vanuit huis of vanuit een aparte ruimte naast het huis (bijvoorbeeld een schuur of een aanbouw).12 Werken vanuit huis komt bij creatieve ondernemers relatief vaak voor, in het bijzonder bij specialisten in ICT en creatieve zakelijke dienstverlening (zie figuur 3.9 en aantallen in bijlage 4). Ambachtslieden in de bouw, gebouwreiniging en podiumkunsten werken op locatie, waardoor aparte bedrijfsruimte niet nodig is. Ambachtslieden in voeding, verzorging en productie hebben 12

Het percentage ambachtslieden, dat vanuit huis werkt lijkt in 2015 lager te liggen dan in 2010 (46%). In 2010 was deze vraag echter iets anders geformuleerd, wat het verschil enigszins verklaart. Bron: O+S, Ambachtseconomie, Eindrapportage oktober 2010.

36


meestal een vaste ruimte buiten huis nodig: een winkel, een kap- of schoonheidssalon of een werkplaats. Figuur 3.9a Werkplek naar beroepenveld, (procenten) 80

%

70 60 50 40 30 20 10 0

BEROEPENVELDEN vaste werkplek elders

CREATIEF in of naast huis (incl. garage)

TOTAAL steeds op andere locatie

Figuur 3.9b laat per stadsdeel de verhouding zien tussen het aandeel creatieve ambachtelijke ondernemers en ambachtelijke ondernemers, die vanuit huis werken. In de stadsdelen binnen de ring liggen beide percentages hoger dan buiten de ring. Figuur 3.9b Aandeel ambachtelijke ondernemers dat vanuit huis werkt en aandeel creatieve ambachtelijke ondernemers naar stadsdeel, (procenten aflopend gesorteerd op werken vanuit huis) % 80 70 60 werken vanuit huis

50 40 30

creatieve ambachten

20 10 0 Centrum

Oost

Zuid

West

Noord

Nieuw-West Zuidoost

37


Ondernemers, die een vaste werkplek buiten huis hebben is gevraagd naar het type locatie. Circa een derde beschikt over een deel van een pand en bijna even veel zit in een bedrijfsverzamelgebouw (zie figuur 3.10). Nog eens 15% van de ondernemingen heeft zijn vestiging in de plint van een gebouw. Deze groep bestaat uit bedrijven in voeding en verzorging die afhankelijk zijn van aanloop van klanten. Verder valt op dat creatieve bedrijven vaak gevestigd zijn in bedrijfsverzamelgebouwen (41%), waaronder broedplaatsen. Bedrijven in techniek zijn vaak gevestigd op bedrijventerreinen (22%). Voorbeelden van huisvesting in de categorie ‘anders’ (4%) zijn ‘sportcomplex’ of ‘markt’. Figuur 3.10 Huisvesting van ambachtsbedrijven met een vaste werkplaats buiten huis

techniek

33

voeding/ gezondheid

28

35

creatief

17

8

27

37

totaal

deel van een pand

20 bedrijfsverzamelgebouw

22

41

35

0

22

12

32

40

15

60

plint van gebouw

3

5

7

6

80 heel pand

3

bedrijventerrein

100

%

anders

De helft van de ondernemers met een vaste werkplek (thuis of elders) geeft aan dat deze werkplek aan specifieke eisen moet voldoen. Bijna 90% van deze werkplekken voldoet ook werkelijk aan de gestelde eisen. Werkplekken die niet voldoen aan de eisen zijn ‘te duur’, ‘te klein’ of ‘onzichtbaar voor de klanten’ (zie bijlage 4). Figuur 3.11 laat zien dat ondernemers in voeding en gezondheid vaker specifieke eisen (57%) hebben dan ondernemers in techniek (46%) en creatieve industrie (50%). Voor alle beroepen geldt dat bijna alle werkplekken voldoen aan deze eisen.

38


Figuur 3.11 Ambachtelijke ondernemers die specifieke eisen aan hun werkplek hebben % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 voeding/ gezondheid

creatief

eisen aan werkplek

techniek

totaal

werkplek voldoen aan eisen

De belangrijkste eisen, die respondenten spontaan hebben genoemd zijn opgesomd in tabel 3.12. De volledige lijst van alle genoemde eisen staat in bijlage 4. Tabel 3.12 Eisen aan werkplek per beroep techniek voeding en gezondheid 1 ruimte (o.a. grootte, plafondhoogte, hygiëne-, sanitair-, milieu- en opbergruimte etc.) brandveiligheidseisen

creatief computer en (snelle) internetverbinding

2 milieu- en brandveiligheidseisen

vergunningen, horecawet

klimaat (o.a. droog, warm, daglicht, ventilatie) geluidsisolatie

3 klimaat (o.a. licht, constante temperatuur) 4 bereikbaarheid, toegankelijkheid en parkeren

ruimte (plafondhoogte, opbergruimte) klimaat eisen (o.a. droog, warm, daglicht, ventilatie)

ruimte (plafondhoogte, opbergruimte)

5 computer en (snelle) internetverbinding

bereikbaarheid, toegankelijkheid en parkeren

representatief, inspirerend

Voor technische beroepen staat de ruimte centraal, bijvoorbeeld grote ruimte, hoog plafond, opslagruimte, ruimte voor machines of wasplaats voor de auto's. Daarnaast zijn ook het binnenklimaat en veiligheids- en milieueisen van belang. Ambachten in voeding en verzorging hebben vooral te maken met hygiëne, brandveiligheid en de verplichte vergunningen. Voor creatieve ambachten is een snelle internetaansluiting de voornaamste voorwaarde voor een werkplek. Dit geldt zowel voor ict- en reclamebureaus, als voor ondernemingen in fotografie, filmproductie en scheppende kunst. Daarnaast worden er algemene wensen voor kantoorruimte genoemd, zoals verwarming, veel licht, inspirerende omgeving. Bij enkele

39


beroepen zijn ook specifiekere eisen van toepassing, zoals geluidsisolatie voor audio- en video bewerking.

3.7 Tevredenheid met werkplek In hoeverre ondernemers tevreden zijn met hun werkruimte wordt gemeten aan de hand van drie criteria: algemene tevredenheid, tevredenheid met de grootte van de werkruimte en met de maandelijkse huur. De algemene tevredenheid wordt uitgedrukt in een rapportcijfer van 1 tot 10. Het gemiddelde rapportcijfer van een 7,6 betekent dat ondernemers tevreden zijn met hun werkruimte. Het populairste antwoord is een 8 (41%). Er zijn weinig negatieve oordelen over eigen werkplek (6% scoort onder een 6). Tabel 3.13 laat de gemiddelde rapportcijfers zien per beroep en per stadsdeel. Tabel 3.13 Algemene tevredenheid met werkruimte, (rapportcijfers van ondernemers aflopend gesorteerd naar beroep en stadsdeel)

creatief voeding/ gezondheid techniek

7,7 7,3 7,1

Zuid Centrum West Oost totaal binnen de ring

7,8 7,7 7,6 7,6 7,7

Zuidoost Noord Nieuw-West totaal buiten de ring

7,6 7,4 7,1 7,3

totaal

7,6

Het verschil tussen de scores per beroep is niet groot: ondernemers in de creatieve industrie geven het hoogste rapportcijfer aan hun werkruimte ( 7,7) en ondernemers in techniek het laagste ( 7,1). Per stadsdeel gekeken scoort Nieuw-West (7,1) iets lager dan de rest van Amsterdam, maar verder zijn er geen opvallende verschillen. Figuur 3.14 laat tevredenheid zien aan de hand van de meetbare criteria: oppervlak en huur van de werkruimte. Er zijn duidelijke verschillen te zien per beroep, maar relatief weinig verschillen per stadsdeel. Verder geldt voor alle ambachten dat mensen die een aparte ruimte huren, tevredener zijn over de grootte, maar minder tevreden over de hoogte van de huur, dan mensen die thuis werken.

40


Figuur 3.14 Tevredenheid met oppervlak en huur van de werkruimte naar beroep en stadsdeel, (ambachtelijke ondernemers die thuis werken of een vaste werkplek huren) % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

tevreden met oppervlak

tevreden met huur

ontevreden met oppervlak

ontevreden met huur

Creatieve ambachtslieden zijn over het algemeen tevreden met zowel de grootte van de werkruimte, als met het huurbedrag. Dit kan liggen aan het feit dat ze voor een kleine werkplek kiezen, waardoor de huurkosten laag liggen (zie tabel 3.15-3.16 en bijlage 4). Ambachtslieden in gezondheid zijn vooral tevreden met de grootte van de werkruimte en minder met de hoogte van de huur. Van alle ondernemers betalen ambachtslieden in voeding en gezondheid de hoogste huurprijs (zie tabel 3.16 en bijlage 4).Zowel in voeding (ijssalons, slagerijen), als in verzorging (kappers, schoonheidssalons) wordt gekozen voor een relatief kleine ruimte op de locaties, waar deze bedrijven zichtbaar zijn in het straatbeeld. De winkelhuur is een reflectie van de populariteit van een winkelstraat, waardoor in de straten met veel passanten hoge huurprijzen worden betaald.13

13

DTZ Zadelhoff Winkelhuren in Amsterdam 2014.

41


Tabel 3.15 Oppervlak van vaste werkruimte gemiddelde oppervlak werkplek naar grootte (in % van totaal) oppervlak minder 60-100 meer dan (m2) 20-60 m2 dan 20 m2 m2 100 m2 techniek* 127 16 20 20 44 voeding en gezondheid 68 22 32 29 17 creatief 55 28 52 13 8

aantal respondenten 100 30 100 86 100 224

totaal

Centrum* West* Zuid* Oost* binnen de ring totaal buiten de ring totaal

70 49 54 61 60 76

25 17 20 33 24 27

46 55 55 42 48 29

16 18 11 15 16 19

13 10 15 10 12 24

100 100 100 100 100 100

76 43 56 67 242 92

totaal * indicatie

62

25

45

16

14

100

340

Tabel 3.16 Huur van vaste werkruimte gemiddelde huurhoogte (in % van totaal) huur minder 1000500-1000 meer dan (euro's per dan 500 2000 euro per 2000 euro maand) euro per euro per maand per maand maand maand techniek* 1.400 25 20 30 25 voeding en gezondheid* 1.600 14 22 46 19 creatief 740 53 20 23 4

Centrum* West* Zuid* Oost* binnen de ring totaal buiten de ring totaal* totaal * indicatie

totaal

aantal respondenten

100 100 100

20 59 122

1.200 600 900 850 900 1.500

36 67 44 67 54 28

19 26 24 10 20 28

33 5 29 17 20 33

11 2 3 7 6 11

100 100 100 100 100 100

35 31 34 43 143 53

900

39

20

30

10

100

201

In techniek ligt het aandeel ontevredenen het hoogst van alle ambachtslieden: ruim 40% vindt de werkruimte te klein en ruim 30% vindt de huur te hoog.14 Een verklaring hiervoor is dat in techniek meer behoefte is aan grote ruimte (meer dan 100 m2) dan bij andere beroepen, met als gevolg relatief hoge maandelijkse kosten. Ook uit OIS onderzoek van 2010 bleek dat de helft van de ambachtelijke ondernemers vond dat er in Amsterdam te weinig betaalbare bedrijfsruimte was. In de productiesectoren

14

Deze cijfers zijn een indicatie, waarbij een aantal kanttekeningen wordt geplaatst. Dit zijn de antwoorden van een deel van de ondernemers: de helft van de ondernemers in techniek werkt steeds op verschillende locaties en heeft geen vaste werkruimte. Deze percentages zijn gebaseerd op antwoorden van minder dan 100 respondenten en kunnen niet worden gezien als harde cijfers.

42


afwerking/afbouw, de bouw en metaal- en houtindustrie was meer dan de helft van mening dat er een tekort was aan betaalbare bedrijfslocaties in Amsterdam.

3.8 Stage- en leerwerkplekken Binnen ambachtelijke sectoren is werkend leren een belangrijke vorm van opleiden, vooral voor de leerlingen die instromen vanuit mbo-opleidingen en graag met hun handen werken, zoals in techniek en gezondheid. Niet alle ondernemers hebben de mogelijkheid of de bedrijfsvorm om stage en leer-werkplekken aan te bieden. Eenpersoonsbedrijven hebben bijna geen stagiairs (87%). Dit percentage ligt bovendien hoger dan in 2010 (78%). De mogelijke verklaringen hiervoor zijn de gevolgen van de economische crisis en de wetswijziging (zie kader). Om stageplekken wel te kunnen creëren hebben eenmansbedrijven meer opdrachten nodig, een grotere werkruimte en financiële ondersteuning (zie tabel 3.18). Gevolgen van crisis en nieuwe wet Subsidieregeling praktijkleren in 2014 UWV signaleert in het rapport Ambachten (2013) dat mede vanwege de economische crisis van de afgelopen jaren een groeiend tekort aan leerwerk- en stageplekken is ontstaan. Dit tekort komt deels door het grote aandeel zzp’ers en kleine bedrijven, die moeite hebben om voldoende werk en goede begeleiding te bieden. Bovendien zijn de mogelijkheden voor zzp’ers om een premiekorting of subsidie te krijgen beperkt (het zijn immers geen werkgevers). De Wet Vermindering Afdracht loonbelasting en premie voor de volksverzekeringen (WVA) werd op 1 januari 2014 vervangen door de subsidieregeling praktijkleren. Onder deze subsidieregeling komen minder doelgroepen in aanmerking voor financiële ondersteuning dan voorheen. Om een beeld te schetsen van het aanbod aan stages en leerwerkplekken in Amsterdam wordt alleen gekeken naar de ondernemers met personeel in dienst. Bijna de helft van deze ondernemers heeft wel eens stagiaires. Dit is vergelijkbaar met de situatie in 2010. Grotere bedrijven zijn vaker geregistreerd als een erkend leerbedrijf en bieden ook vaker stages aan dan bedrijven met minder dan 5 werkzame personen (zie figuur 3.17). Figuur 3.17 Aandeel ambachtelijke ondernemers (met personeel) dat een erkend leerbedrijf is en stage en leerwerkplekken aanbiedt % 80 70 60 50 40 30 20 10 0 5-100 wp erkend leerbedrijf

2-4 wp

totaal

biedt stage- en/of leer-werkplekken

43


In de creatieve industrie werkt men vooral met stagiairs, in techniek en gezondheid wordt zowel met stagiaires, als met leerwerkplekken gewerkt (zie figuur 3.18 ). Figuur 3.18 Aanbod stage- en leerwerkplekken naar beroep, alleen meerpersoonsbedrijven % 100 90 80 70

geen stage- en leerwerkplekken

60 50

combinatie stages en leerwerkplekken

40 30

leerwerkplekken

20 10

stages

0 voeding/ gezondheid

creatief

techniek

totaal

Van de bedrijven die geen stagiaires hebben, zou ruim 20% een stageplek willen aanbieden. Aan deze ondernemers en aan de ondernemers die wel met stagiaires werken, is gevraagd waar ze behoefte aan hebben om (meer) stageplekken te creëren. Tabel 3.19 laat de antwoorden zien van zowel eenmanszaken, als van grotere ondernemingen. Daaruit valt op dat niet alle regels duidelijk zijn (onder andere belasting en ziektekostenverzekering van stagiaires). Antwoorden zoals ‘meer werk’, ‘meer klanten’, ‘meer tijd’ zijn in de categorie ‘anders’ opgenomen en zijn in bijlage 4 in te zien. Tabel 3.19 Wat hebt u nodig om meer stage-/ leerwerkplekken te creëren? (procenten van totaal)

eenmanszaak 2-100 wp financiële ondersteuning voor inzetten stagiaires/leerwerkplekkandidaten hulp bij het vinden van stagiaires/kandidaten leerwerkplekken soepelere regels/criteria om leer-werkbedrijf te kunnen zijn simpele registratieprocedures om stages/leer-werkplekken aan te bieden niets anders

techniek

voeding/ creatief gezondheid

31

22

40

30

24

6

15

4

7

11

5

13

9

11

6

5

7

11

7

4

20 40

27 32

7 39

22 33

27 38

Ongeacht het aantal werknemers en de bedrijfssector wordt de financiële ondersteuning als eerste vereiste voor (extra) stage- en/of leerwerkplekken genoemd. Met de subsidie (voor elke leer-werkplek €1500 per jaar) is één op de vier bedrijven bereid om nieuwe leerwerkplekken aan

44


te bieden (zie tabel 3.20). Bij bedrijven met 5 werknemers of meer is de bereidheid nog groter: één op de drie wil subsidie voor nieuwe plekken. Tabel 3.20 Aandeel ambachtelijke ondernemers dat subsidie zou gebruiken voor extra leerwerkplekken, (procenten)

totaal ambachten per beroep techniek voeding en gezondheid creatief creatief per sector kunsten en creatieve productie media en entertainment ict en creatieve zakelijke dienstverlening naar bedrijfsgrootte eenmanszaak 2-4 wp 5-100 wp

geregistreerd leerwerkbedrijf zou extra leerwerkplekken aanbieden

met subsidie nieuwe leerwerkplekken aanbieden

nee

weet niet

totaal

respondenten (abs.)

2

24

66

7

100

500

4 6 1

29 31 22

58 57 70

8 6 7

100 100 100

65 102 333

1 1

18 29

73 66

7 4

100 100

139 76

2

22

68

8

100

118

1 4 16

23 28 34

70 57 44

6 11 6

100 100 100

320 123 57

3.9 Knelpunten In dit onderzoek zijn de knelpunten die ambachtelijke ondernemers ervaren onder de loep genomen. Tabel 3.21 laat de knelpunten zien waar ondernemers tegenaan lopen. Bovenaan de lijst staan algemene knelpunten: financiering, regelgeving en bedrijfsruimte. Ondernemers in alle sectoren hebben er moeite mee. Concrete voorbeelden van ingewikkelde regelgeving staan in bijlage 4 (zie tabel 6.8). Er worden onder andere arbo-eisen en VAR genoemd. De overige knelpunten gelden vooral voor de bedrijven in techniek en/of gezondheid en in mindere mate voor de creatieve industrie. Tabel 3.21 Aandeel ondernemers, dat specifieke knelpunten met het bedrijf ervaart (procenten, meerdere antwoorden mogelijk) voeding/ knelpunten techniek creatief totaal gezondheid Het vinden van financiering, krediet 28 18 25 25 Ingewikkelde regelgeving 29 33 21 24 Het vinden van geschikte bedrijfsruimte 27 20 16 18 Hoeveelheid regels 25 26 13 16 Het vinden van een opvolger 11 16 5 7 Weinig en/of dure parkeermogelijkheden 14 7 4 6 Het vinden van personeel 10 12 4 6 Veiligheid in de omgeving van bedrijf 4 14 5 6 Onderhoud openbare ruimte in de buurt 8 14 3 5 Het vinden van stagiaires 6 2 3 3

45


Te veel regels is een specifiek knelpunt voor bedrijven in techniek en voeding en gezondheid, terwijl creatieve sectoren daar minder last van hebben. Daarnaast ervaren bedrijven in techniek problemen met parkeren (weinig plekken voor de deur, duur voor de klanten). Ondernemers in voeding e gezondheid maken zich zorgen over de veiligheid en het onderhoud van de openbare ruimte in de buurt van hun bedrijf. Problemen met het vinden van bedrijfsruimte, parkeren, veiligheid en openbare ruimte doen zich in bepaalde stadsdelen meer voor dan elders in de stad. In de stadsdelen West, Oost en Noord vinden ondernemers het moeilijk om een geschikte bedrijfsruimte te vinden. Parkeerproblemen zijn kenmerkend voor Centrum. Veiligheidsaspecten worden vooral genoemd door de ondernemers uit Noord, Nieuw West en Zuidoost. Het onderhoud van de openbare ruimte is een knelpunt in Noord en Zuidoost.

3.10 Behoeftes van ondernemers en wat kan de overheid doen Het vinden van financiering is een van de grootste knelpunten en behoeftes van ondernemers. De gemeente Amsterdam (Werk en Inkomen) heeft diverse regelingen waarmee zij ondernemers financieel kan ondersteunen en die zijn gericht op bepaalde doelgroepen afhankelijk van de persoonlijke en bedrijfssituatie: • Het Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen (BBZ-lening - renteloze lening of een aanvulling op het inkomen). • Begeleidingsvouchers voor ondernemers. • Het verlenen van microkredieten. • Ondernemerskrediet Amsterdam (bedrijfskapitaal). • Toegang aan schuldhulpverlening. Hoewel de regelingen zich richten op specifieke groepen, zijn er geen verschillen in bekendheid noch naar sector, noch naar bedrijfsgrootte of stadsdeel. Microkredieten zijn de bekendste regeling: ruim 10% van de ondernemers is hiermee (goed) bekend en 30% heeft erover gehoord (zie figuur 3.22). Het BBZ is ook bij ruim 10% van de ondernemers bekend, maar verder hebben relatief weinig mensen erover gehoord (15%). De overige regelingen zijn nog minder bekend. Figuur 3.22 bekendheid met financiële ondersteuning van de gemeente microkredieten

BBZ

schuldhulpverlening bedrijfskapitaal begeleidingsvouchers 0

10

20

bekend met regeling

30

40

50

60

gehoord, maar niet bekend

70

80

90

niet bekend/ weet niet

100

%

46


Vergroten van bekendheid van de bestaande mogelijkheden is het populairste antwoord als het gaat om informatiebehoeftes (zie tabel 3.23). Een kwart van de ambachtelijke ondernemers wil meer informatie over het bestaande aanbod. Daarnaast zou circa 20% advies en (praktische) informatie over financiële ondersteuning willen krijgen. Opvallend is dat daadwerkelijke financiële ondersteuning door minder respondenten is genoemd (16%), dan informatie en advies. Tabel 3.23 Aan welke informatie en ondersteuning heeft u behoefte? (procenten, meerdere antwoorden mogelijk) voeding/ techniek creatief totaal gezondheid Vergroten van bekendheid van bestaande 22 18 27 25 mogelijkheden Advies en informatie over waar en hoe u financiële 25 16 20 21 ondersteuning kunt krijgen Daadwerkelijke financiële ondersteuning 16 12 16 16 Een training, cursus of coaching, gericht op het 14 10 7 9 oplossen van financiële problemen Advies/coaching bij de oprichting van een onderneming om financiële problemen te 8 4 9 9 voorkomen geen behoefte 47 54 47 48

Net als bij de vorige vraag zijn er geen significante verschillen tussen de beroepen. Het lijkt erop dat behoefte aan informatie meer gerelateerd is aan leeftijd en ervaring, dan aan een specifieke bedrijfstak of andere kenmerken. De grens ligt bij 55 jaar: ondernemers, ouder dan 55 jaar hebben duidelijk minder behoefte aan informatie. Een ruime meerderheid (58%) van de 55plussers wil geen informatie en ondersteuning (versus 45% bij jongere groepen). De behoefte aan informatie over bestaande mogelijkheden is bij 55-plussers ook kleiner (16%), dan bij de rest (28%). Van alle ondernemers hebben alleen jongeren (20-35 jaar) enigszins behoefte aan advies en coaching bij het starten (16%), terwijl 55-plussers dat niet (meer) hebben (3%). Ondernemers is ook gevraagd wat de overheid kan doen om ze te ondersteunen. Er werden meer dan 300 suggesties gegeven (in de vorm van open antwoorden). Ze zijn te vinden in bijlage 4. Samengevat komen ze op het volgende neer: • Regels eenvoudiger, duidelijker en consequenter maken. • Minder vergunningen/ regels versoepelen voor bepaalde groepen, onder andere horeca, kappers, zzp’ers. • Belastingverlaging. • Meer aandacht voor veiligheid van onder andere kappers, schoonheidssalons, horeca en juweliers. • Betaalbare werkruimtes (voor kleine technische bedrijven). • Meer parkeerplaatsen/ parkeervergunningen (voor bedrijven in techniek, verzorging, horeca, opticiens, reclamebureaus). • Netwerkbijeenkomsten voor ondernemers. • Subsidies voor kunstsector.

47


Bijlage 1 Afbakening ambachtseconomie

4.1 Ambachtseconomie in Amsterdam: SBI-codes, nieuwe ambachten en overlap met creatieve industrie en ICT De clusterindeling van de ambachtseconomie in Amsterdam is gedefinieerd door het Centrum voor Ambachtseconomie (CvAE) op basis van SBI-codes, zoals getoond in de onderstaande tabel. In de vierde kolom van links zijn de sub clusters binnen het cluster creatief aangegeven op basis van de OIS-indeling. In de laatste kolom zijn de nieuwe ambachten en de overlap met de creatieve industrie en ICT te zien. De nieuwe ambachten zijn blauw gemarkeerd. Ze zijn te vinden onder andere in de sector reparatie van computers, ICT-, media- en creatieve sectoren. Tabel 4.1 Afbakening van de ambachtseconomie op basis van de SBI-codes, 2015

SBI-code

sectornaam SBI

4120 4212 4213 4221 4222 4299 4391 42111 42112 43992 43993

beroepenveld techniek Algemene bouw bouw Aanleg van spoorwegen bouw Bouw van viaducten bouw Buizenleggers bouw Kabellegers bouw Overige civiel technische bouw bouw Dakbouw bedrijven bouw Wegenbouw bouw Stratenmakers bedrijven bouw Betonvlechtersbedrijven bouw Metsel- en voeg bedrijven bouw

43993

Overige gespecialiseerde bouw

2311

Vlakglas industrie

2312

Vlakglas bewerkende industrie

2319

Overige glas- en glaswerkindustrie

4334

Natuursteen bewerkende industrie Stukadoorsbedrijven Timmerbedrijven Vloer- en wandafwerkingsbedrijven Schilders- en glaszet bedrijven

4339

Overige afwerking van gebouwen

47526 47789

Winkels in parket, laminaat Winkels overige art.

2370 4331 4332 4333

cluster CvAE

indeling cluster creatief OIS

nieuwe ambachten en overlap met creatieve industrie en ICT

bouw afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking

48


Tabel 4.1 Afbakening van de ambachtseconomie op basis van de SBI-codes, 2015 (vervolg)

SBI-code

sectornaam SBI

8121

beroepenveld techniek (vervolg) Interieur reiniging van gebouwen gebouwverzorgend

8122 8129 3323

Gespecialiseerde reiniging gebouwen Overige reiniging Installatie van elektronica

3329

Installatie van overige toebehoren

4321

Elektrotechnische bouwinstallatie

4329

Overige bouwinstallatie bedrijven

33221

Installatie van machines algemeen

33223

Installatie van machines specifiek

43221

Loodgieters- en fittersbedrijven

43222

Verwarmingsinstallatie bedrijven

329

Overige industrie

1411 1412 1413 1414 1420 152 1512 1629 2511 2562 2932 3012 3030

cluster CvAE



gebouwverzorgend gebouwverzorgend installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch installatie en elektrotechnisch

metaal-, houten overige productie Leren kledingindustrie metaal-, houten overige productie Werkkleding industrie metaal-, houten overige productie Overige bovenkleding industrie metaal-, houten overige productie Onderkleding industrie metaal-, houten overige productie Bont artikelen industrie metaal-, houten overige productie Schoenenindustrie bouw Lederwaren industrie metaal-, houten overige productie Overige houten rietwaren metaal-, houten overige industrie productie Metalen constructiewerk industrie metaal-, houten overige productie Algemene metaal-, houten overige metaalbewerkingsindustrie productie Niet elektr. auto-onderdeel metaal-, houten overige industrie productie Scheepsbouw recreatie schepen metaal-, houten overige productie Vliegtuigindustrie metaal-, houten overige productie

49



SBI-code

3102 3109 3313 16231 29201 29202 31012 3291 32991 2652 3311

sectornaam SBI

cluster CvAE

reparatie reparatie

reparatie reparatie

9529

Reparatie van computers Reparatie van communicatieapparatuur Reparatie consumentenelektronica Reparatie elektr. huishoudapparaten Reparatie van schoenen Reparatie en stoffering van meubels Reparatie van overige artikelen

33121

Reparatie van machines algemeen

reparatie

33122 33123

Reparatie van gereedschap Reparatie van machines specifiek

reparatie reparatie

45112

Handel en reparatie personenauto’s

reparatie

3316 3317 3319 9511 9512 9521 9522 9523 9524


beroepenveld techniek (vervolg) Keukenmeubelindustrie metaal-, houten overige productie Overige meubelindustrie metaal-, houten overige productie Reparatie van schepen metaal-, houten overige productie Houten deuren- en ramen metaal-, houten overige industrie productie Carrosseriebouw metaal-, houten overige productie Aanhangwagen- en oplegger metaal-, houten overige industrie productie Bedrijfsmeubelindustrie metaal-, houten overige productie Verv. v. borstelwaren metaal-, houten overige productie Sociale werkvoorziening metaal-, houten overige productie Uurwerkindustrie Reparatie van producten van metaal Reparatie van elektronica Reparatie van elektrische apparaten Reparatie van vliegtuigen Reparatie van overig transport Reparatie van overig apparatuur

3313 3314


reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie nieuwe ambachten nieuwe ambachten

reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie

50



SBI-code

sectornaam SBI

cluster CvAE

45202 45203

beroepenveld techniek (vervolg) Handel, reparatie van reparatie vrachtwagens Bandenservice bedrijven reparatie Reparatie van auto-onderdelen reparatie

45204 45205

Carrosserieherstel Overige autoreparatie en slepen

reparatie reparatie

45402 47542

Detailhandel in motorfietsen Winkels in naai- en breimachines

reparatie reparatie

96011 96012

reparatie reparatie

47594

Wasserijen en linnenverhuur Chemische wasserijen en ververijen Winkels in muziekinstrumenten

47641

Winkels fietsen en bromfietsen

reparatie

4777

Juweliers

45192

1419 1811 1813


reparatie

reparatie beroepenveld creatief Baby- en sportkleding creatief en industrie communicatie Drukkerijen van dagbladen creatief en communicatie

kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie

overlap ICT

2341

Huishoudelijk aardewerk industrie

creatief en communicatie creatief en communicatie creatief en communicatie

kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie

3212

Sierraden industrie geen creatief en imitatie communicatie Muziekinstrumentenindustrie creatief en communicatie Diensten voor uitvoerende creatief en kunst communicatie


9003

Scheppende kunst

creatief en communicatie

kunsten en creatieve productie

overlap creatieve industrie

90011

Beoefening van podiumkunst

18121

Reparatie van klokken en sieraden Drukkerijen van boeken


overlap creatieve industrie, nieuwe ambachten

9525

creatief en communicatie creatief en communicatie creatief en communicatie

18122

Drukkerijen van tijdschriften Drukkerijen van reclame

kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie

overlap ICT

18123

creatief en communicatie creatief en communicatie

1814

3220 9002

Prepress- en premediabedrijven Grafische afwerking


overlap ICT, nieuwe

ambachten

overlap creatieve industrie

overlap ICT

overlap ICT, nieuwe

ambachten

51



SBI-code

18124 18125 18129

sectornaam SBI

cluster CvAE

beroepenveld creatief (vervolg) Drukkerijen van verpakkingen creatief en communicatie Drukkerijen van formulieren creatief en communicatie Overige drukkerijen rest creatief en communicatie

6201

Software ontwikkeling

7111

Architectenbureaus

7311

Reclamebureaus

7410

Industrieel design

5912

Facilitaire diensten voor film tv creatief en communicatie Filmproductie, geen televisie creatief en films communicatie Fotografie creatief en communicatie Circus en variété creatief en communicatie beroepenveld voeding en gezondheid Slachterijen geen pluimvee voeding Consumptie ijs industrie voeding Brood- en banketbakkerijen voeding Banket- en koekindustrie voeding Distilleerderijen, voeding likeurstokerijen Bierbrouwerijen voeding Viswinkels voeding Chocolade en voeding suikerwerkindustrie Slagerijen voeding Poeliers voeding IJssalons voeding Winkels in brood en banket voeding

59111 74201 90013

1011 1052 1071 1072 1101 1105 4723 10822 47221 47222 56102 47241 2660 32501 32502

Elektro medische apparatenindustrie Tandtechnische bedrijven

47782

Medische instrumenten industrie Winkels in optische artikelen

96021

Kappers

96022

Schoonheidssalons

creatief en communicatie creatief en communicatie creatief en communicatie creatief en communicatie




overlap ICT

ict en creatieve zakelijke dienstverlening ict en creatieve zakelijke dienstverlening ict en creatieve zakelijke dienstverlening ict en creatieve zakelijke dienstverlening

overlap ICT, nieuwe

media en entertainment

overlap creatieve industrie, nieuwe ambachten overlap ICT en creatieve industrie, nieuwe ambachten overlap ICT en creatieve industrie, nieuwe ambachten overlap creatieve industrie, nieuwe ambachten

media en entertainment media en entertainment media en entertainment

overlap ICT overlap ICT

ambachten overlap ICT en creatieve industrie overlap creatieve industrie, nieuwe ambachten overlap ICT en creatieve industrie, nieuwe ambachten

gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging bron: CvAE/OIS

52


4.2 Literatuurstudie ambachtseconomie Tabel 4.2 laat de omvang van de Nederlandse ambachtseconomie zien volgens verschillende ramingen. Tabel 4.2 Samenvatting literatuurstudie: definities en ramingen ambachtseconomie per bron omvang Nederlandse ambachtseconomie werkzame raming op basis van toelichting bedrijven jaaromzet bron personen 15 SBI-codes bedrijven 2013 1- 100 wp, alle banen 420.000 815.000 €165 mlrd. CvAE 16 SBI-codes bedrijven 2010 1-99 wp, baan 16 uur of meer 285.000 774.000 €110 mlrd. HBA/EIM 17 ISCO-codes beroepen 2011 beroepsbevolking 15-75 jaar 690.000 UWV/CBS 18 aangesloten bedrijven 2011 36 branches 87.700 300.000 HBA kleinschalige beroepsgroepen 19 100 beroepen max 1.000 wp 80.000 €11 mlrd SOS Vakmanschap 2013

Definitie op basis van SBI-codes 2013 en 2010 Het Centrum voor Ambachtseconomie (CvAE en voorheen HBA) maakt statistische afbakeningen van de ambachtseconomie op basis van de standaardbedrijfsindeling, oftewel de SBI-codes waarmee ondernemingen zijn geregistreerd bij de Kamer van Koophandel.20 Het CvAE onderscheidt binnen de ambachtseconomie meer dan 100 SBI-codes (zie tabel 4.1 in deze bijlage). De ondernemingen met meer dan 100 werknemers worden niet meegenomen in deze statistische afbakening omdat de kans dat ze ambachtelijk zijn erg klein is. In februari 2015 publiceerde het CvAE de meest recente raming van de ambachtseconomie in Nederland voor 2013. Sinds de vorige raming (2010) is de lijst met de SBI-codes iets aangepast. In 2013 worden alle banen in de ambachtseconomie meegerekend (in 2010 alleen banen voor 16 uur of meer per week). Er zijn kanttekeningen te plaatsen bij de definitie van het CvAE. De afbakening is gemaakt op basis van bedrijfssectoren en houdt geen rekening met verschillende beroepen binnen een bedrijf. Personeel van een ambachtsbedrijf met ondersteunende of managementfuncties wordt gerekend tot ambachtslieden. Medewerkers, die binnen een niet-ambachtelijk bedrijf ambachtelijk werk uitvoeren, worden niet meegerekend. Overige definities De Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) gebruikt beroepen als uitgaanspunt van de afbakening van de ambachten. Gegevens over het beroep zijn afgeleid uit de enquête beroepsbevolking (EBB) op basis van de ISCO-indeling (anders dan SBI-codes). Het gaat hier om werkzame beroepsbevolking van 15-75 jaar die betaald werk verricht van 12 uur of meer per week. De afbakening lijkt op die van HBA/EIM, maar is scherper gedefinieerd. In de ambachtseconomie op basis van SBI-codes worden bijvoorbeeld reclamebureaus, 15

ABF Research in opdracht van CvAE. Structuuronderzoek Ambachtseconomie 2015. Februari 2015. P.1. SER. Handmade in Holland. Juni 2013p.14. Deze aantallen wijken af van het rapport van Ecorys De sector ambachten: economie en arbeidsmarkt. In 2012 rapporteerde Ecorys over 254.000 bedrijven met een jaaromzet van €105 mlrd. in 2010. 17 UWV. Ambachten Arbeidsmarktbeschrijving. Oktober 2013. P.11. 18 UWV. Ambachten Arbeidsmarktbeschrijving. Oktober 2013. P.9.. 19 Monitor SOS Vakmanschap. Editie 2014. P.6. 20 De nieuwe definitie is grotendeels gebaseerd op de vorige versie uit 2012, maar er zijn ook veranderingen doorgevoerd. De oorspronkelijke lijst met SBI-codes is aangevuld met een aantal nieuwe codes, onder andere sociale werkvoorzieningen en winkels in parket en laminaat. Daarnaast worden bedrijven met maximaal 100 werkzame personen in 2015 gerekend tot de ambachtseconomie. In 2012 lag de grens bij maximaal 99 werkzame personen. Het verschil in het aantal bedrijven tussen de nieuwe en de oude definitie is 2%. 16

53


architectenbureaus en softwareontwikkelaars gerekend tot de cluster creatief en communicatie. Dit soort beroepen zijn in de ISCO-indeling buiten beschouwing gelaten. Een nadeel van deze benadering is dat er geen uitsplitsingen op gemeentelijk niveau mogelijk zijn. Andere definities zijn gebaseerd op registraties van brancheorganisaties en kenniscentra. Iedere bron hanteert een eigen lijst van beroepsgroepen of branches. Het HBA maakt een eigen afbakening op basis van de aangesloten bedrijven verdeeld over 36 branches. Samenwerkende Organisaties Specialistisch Vakmanschap (SOS Vakmanschap) hanteert een lijst van circa 100 beroepsgroepen. Het gaat om kleinschalige, specialistische en zeldzame beroepen, onder andere goudsmeden en hoedenmakers.21

21

Deze definitie kan verder worden aangescherpt. Bijvoorbeeld het Kenniscentrum SVGB heeft een lijst van ruim 20 beroepsgroepen. Bron: www.svgb.nl.

54


Bijlage 2 Vestigingen en werkzame personen naar sector

Tabel 5.1 Vestigingen en werkzame personen naar ambachtelijke sectoren, Amsterdam 2014 absolute ambachten 2014 mutatie 2010-2014

cluster CvAE

sector (SBI)

bouw bouw bouw bouw bouw bouw bouw bouw bouw bouw bouw techniek

Algemene bouw Wegenbouw Dakbouw bedrijven Stratenmakers bedrijven Betonvlechtersbedrijven Aanleg van spoorwegen Bouw van viaducten Metsel- en voeg bedrijven Kabellegers Buizenleggers Overige civiel technische bouw totaal cluster bouw

afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking afbouw en afwerking techniek

Winkels overige artikelen Schilders- en glaszet bedrijven Timmerbedrijven Stukadoorsbedrijven Vloer- en wandafwerkingsbedrijven Winkels in parket, laminaat Natuursteen bewerkende industrie Overige afwerking van gebouwen Vlakglas bewerkende industrie Overige glas- en glaswerkindustrie Vlakglas industrie totaal cluster afbouw

gebouwverzorgend gebouwverzorgend gebouwverzorgend techniek

Interieur reiniging van gebouwen Gespecialiseerde reiniging gebouwen Overige reiniging totaal cluster gebouwverzorgend

relatieve mutatie 2010-2014

vest

wp

vest

wp

vest (%)

wp (%)

2.770 21 36 34 50 2 3 37 22 11 2 2.988

4.845 178 129 94 75 66 65 45 31 25 2 5.555

284 4 3 0 5 2 2 -10 22 -4 2 310

37 26 16 19 3 66 13 -18 31 -151 2 44

11 24 9 0 11

1 17 14 25 4

200 -21

25 -29

-27

-86

12

1

338 284 408 186 147 15 13 22 9 8

1.126 649 528 322 198 53 43 36 14 12

1.430

2.981

-4 -48 -46 16 0 -7 3 -15 0 -1 -1 -103

52 -213 -72 -54 -22 -20 14 -24 -1 -8 -1 -349

-1 -14 -10 9 0 -32 30 -41 0 -11 -100 -7

5 -25 -12 -14 -10 -27 48 -40 -7 -40 -100 -10

1.007 120 69 1.196

3.009 274 115 3.398

96 44 46 186

-510 101 24 -385

11 58 200 18

-14 58 26 -10

55


Tabel 5.1 Vestigingen en werkzame personen naar ambachtelijke sectoren, Amsterdam 2014 (vervolg) absolute relatieve mutatie ambachten 2014 mutatie 2010-2014 2010-2014

cluster CvAE

sector (SBI)

vest

wp

vest

wp

vest (%)

wp (%)

installatie en elektrotechniek installatie en elektrotechniek installatie en elektrotechniek installatie en elektrotechniek installatie en elektrotechniek installatie en elektrotechniek installatie en elektrotechniek

Loodgieters- en fittersbedrijven Elektrotechnische bouwinstallatie Verwarmingsinstallatie bedrijven Overige bouwinstallatie bedrijven Installatie van machines specifiek Installatie van elektronica Installatie van machines algemeen totaal cluster installatie en elektrotechniek

215 250 60 30 1 5 2

812 789 375 165 47 5 2

17 18 5 6 1 4 2

-85 12 -140 41 47 4 2

9 8 9 25

-9 2 -27 33

400

400

563

2.195

53

-119

10

-5

Overige meubelindustrie Overige bovenkleding industrie Algemene metaalbewerkingsindustrie verige industrie Metalen constructiewerk industrie Sociale werkvoorziening Overige houten rietwaren industrie Scheepsbouw (recreatie schepen) Lederwaren industrie Werkkleding industrie Houten deuren- en ramen industrie Carrosseriebouw Bedrijfsmeubelindustrie Verv.v. borstelwaren Schoenenindustrie Leren kledingindustrie Keukenmeubelindustrie Onderkleding industrie Niet elektr. auto-onderdeel industrie Vliegtuigindustrie Reparatie van schepen Aanhangwagen- en oplegger industrie Uurwerkindustrie Bont artikelen industrie Sociale werkvoorziening totaal cluster productie

267 108

336 201

9 6

10 -57

3 6

3 -22

64

153

1

-15

2

-9

50 23 9

120 115 112

11 -2 9

14 -13 112

28 -8

13 -10

29

76

1

-6

4

-7

52 13 4

67 30 29

-10 0 -2

-15 -6 -7

-16 0 -33

-18 -17 -19

11

14

0

-2

0

-13

1 10 1 6 6 7 4

14 13 12 11 9 9 8

-2 2 0 2 0 2 0

-14 -63 -6 4 -1 0 4

-67 25 0 50 0 40 0

-50 -83 -33 57 -10 0 100

3

8

0

0

0

0

2 2

3 2

-2 2

-2 2

-50

-40

1

1

4

7

4 -2 -9 20

7 -2 -130 -186

-100 -100 3

-100 -100 -12

techniek metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie metaal-, houten overige productie techniek

677

1.350

56



cluster CvAE reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie reparatie techniek

sector (SBI) Handel en reparatie personenauto’s Juweliers Winkels fietsen en bromfietsen Handel, reparatie van vrachtwagens Reparatie van overige artikelen Carrosserieherstel Overige autoreparatie en slepen Wasserijen en linnenverhuur Bandenservice bedrijven Reparatie van computers Reparatie van auto-onderdelen Winkels in muziekinstrumenten Detailhandel in motorfietsen Reparatie van schoenen Chemische wasserijen en ververijen Reparatie en stoffering van meubels Reparatie consumentenelektronica Reparatie van machines algemeen Reparatie van communicatieapparatuur Reparatie elektr. huishoudapparaten Winkels in naai- en breimachines Reparatie van machines specifiek Reparatie van overig transport Reparatie van elektrische apparaten Reparatie van vliegtuigen Uurwerkindustrie totaal cluster reparatie

vest

wp

vest

wp

vest (%)

wp (%)

407 119 142 23 221 42 75 41 30 93 32 26 37 45 25 40 31 12 10 11 6 4 5 3 1

1.440 459 389 353 340 233 226 208 144 136 115 99 93 78 77 47 39 34 29 14 13 6 5 4 1

-17 0 18 78 1 -16 0 -9 7 -12 8 19 -3 -13 -21 236 -15 1.600 867 1.300 -13 500 400

4.582

-287 0 59 155 5 -46 0 -20 10 -18 9 16 -3 -12 -21 33 -7 32 26 13 -2 5 4 4 1 -5 -49

-2 -4 27 -12 12 24 -5 24 20 12 23 8 37 0 -11 264 3 500 900 1.000 0 300 400

1.481

-8 -5 30 -3 24 8 -4 8 5 10 6 2 10 0 -3 29 1 10 9 10 0 3 4 3 1 -3 147

11

-1

57



cluster CvAE (subcluster creatief OIS) ict en creatieve zakelijke dienstverlening ict en creatieve zakelijke dienstverlening kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie ict en creatieve zakelijke dienstverlening media en entertainment kunsten en creatieve productie media en entertainment ict en creatieve zakelijke dienstverlening media en entertainment media en entertainment kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie kunsten en creatieve productie creatief voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding voeding en gezondheid

sector (SBI)

vest

wp

vest

wp

vest (%)

wp (%)

1.353

31

18

Reclamebureaus

4.382

8.755 1.033


3.420

8.721

344

-328

11

-4

Scheppende kunst Beoefening van podiumkunst

6.066 3.902

6.731 2.247 4.807 1.885

2.377 1.815

59 93

55 61

Industrieel design

2.587

3.411 1.043

1.183

68

53

Filmproductie, geen televisie films Diensten voor uitvoerende kunst Fotografie

2.348 2.168 2.191

3.351 3.334 2.506

483 455 591

421 259 657

26 27 37

14 8 36

Architectenbureaus

1.000

2.277

414

-173

71

-7

1.099 329 591 171 431 -5 202 12 164 13 100 -1 80 1 78 -17 69 1 27 2 14 0 13 3 3 0 2 1 1 1 1 -1 46.768 9.005

359 150 -343 -4 6 48 36 -58 -41 -2 -4 2 -2 1 1 -1 7.712

72 62 -5 32 12 -14 6 -27 4 9 0 43 0 100

49 34 -44 -2 4 92 82 -43 -37 -7 -22 18 -40 100

-50 43

-50 20

654 -74 -80 -15 24 6 34 -5 2 7 -3 -5 545

22 3 -13 1 -2 33 160 -20 75 75 -25 -17 12

17 -6 -10 -5 10 9 243 -11 6 50 -17 -25 8

Facilitaire diensten voor film tv Circus en variété Overige drukkerijen (rest) Grafische afwerking Sierraden industrie (geen imitatie) Drukkerijen van boeken Baby- en sportkleding industrie Prepress- en premediabedrijven Drukkerijen van reclame Muziekinstrumentenindustrie Huishoudelijk aardewerk industrie Reparatie van klokken en sieraden Drukkerijen van formulieren Drukkerijen van verpakkingen Drukkerijen van dagbladen Drukkerijen van tijdschriften totaal cluster creatief

786 446 99 49 125 6 18 46 25 25 12 10 1 2 1 1 29.716

IJssalons Brood- en banketbakkerijen Slagerijen Winkels in brood en banket Viswinkels Chocolade en suikerwerkindustrie Bierbrouwerijen Slachterijen (geen pluimvee) Banket- en koekindustrie Consumptie ijs industrie Distilleerderijen, likeurstokerijen Poeliers totaal cluster voeding

880 191 152 77 59 4 13 4 7 7 3 5 1.402

4.574 1.196 695 314 269 71 48 39 35 21 15 15 7.292

159 5 -22 1 -1 1 8 -1 3 3 -1 -1 154

58


Tabel 5.1 Vestigingen en werkzame personen naar ambachtelijke sectoren, Amsterdam 2014 (slot) absolute ambachten 2014 mutatie 2010-2014

cluster CvAE gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging voeding en gezondheid beroepenveld creatief totaal beroepenveld techniek totaal beroepenveld voeding en gezondheid totaal ambachtseconomie totaal

relatieve mutatie 2010-2014

sector (SBI)

vest

wp

vest

wp

vest (%)

wp (%)

Kappers

961

2.141

137

233

17

12

Schoonheidssalons

910

1.410

155

319

21

29

Winkels in optische artikelen

101

377

-2

12

-2

3

Medische instrumenten industrie

32

255

0

22

0

9

Tandtechnische bedrijven

65

181

7

-17

12

-9

1

1

1

1

2.070

4.365

298

570

17

15

29.718 8.335

46.768 20.061

9.007 7.712 613 -1.044

43 8

20 -5

3.472

11.657

452

1.115

15

11

41.523

78.486

10.070

7.783

32 bron: OIS

11

Elektromedische apparatenindustrie totaal cluster gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging

59


Bijlage 3 Vragenlijst

Vragenlijst Ambachtseconomie

Q1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

Wat voor bedrijf heeft u? Bouw Dakdekkers / Dakbouw bedrijven Stukadoorsbedrijven Timmerbedrijven Schoonmaakbedrijven / reiniging gebouwen Schilders- en glaszet bedrijven Installatie van machines / electronia Loodgietersbedrijven Verwarmingsinstallatie / bouwinstallatie Kleding industrie / textiel Schoenenindustrie / lederwaren Meubelindustrie Reparatie Wasserijen Drukkerijen Winkels in motorfietsen Winkels in naaimachines Muziekinstrumentenindustrie Filmproductie Software ontwikkeling / ict Architectenbureaus Reclamebureaus Design / ontwerp Fotografie Podiumkunst Circus Goudsmid / sieraden Scheppende kunst Slagerijen / slachterijen Brood- en Banketbakkerijen (ook pizzabakkers) Bierbrouwerijen Poeliers Viswinkels IJssalons Tandtechnische bedrijven Medische instrumenten Optiek Kappers Schoonheidssalons / massage / manicure Anders, namelijk ________________________________________ Geen antwoord

60


Q2

1 2 3

Hoeveel werknemers zijn er op uw bedrijf (exclusief uzelf)? We vragen u werknemers, die minder dan 12 uur per week werken apart te noemen. aantal werknemers voor 12 uur of meer per week ________________________________________ aantal werknemers voor minder dan 12 uur per week ________________________________________ geen antwoord

De volgende vragen gaan over uw klanten en samenwerking met andere bedrijven. Q3

1 2 3 4 5 6

Q4

1 2 3 4 5 6

Wie zijn uw klanten? meerdere antwoorden mogelijk particulieren bedrijven overheid mix van particulieren, bedrijven en overheid anders, namelijk ________________________________________ geen antwoord

Waar zijn uw klanten gevestigd? meerdere antwoorden mogelijk in Amsterdam Amsterdam en omgeving Nederland buitenland anders, namelijk ________________________________________ geen antwoord

De volgende vragen gaan over de samenwerking met andere bedrijven en brancheorganisaties. Q5 1 2 3

Werkt u samen met andere ondernemers? ja nee → ga naar vraag Q8 weet niet → ga naar vraag Q8

Q6 1 2 3

Werkt u samen met ondernemers uit dezelfde branche als u? ja, zelfde branche nee, meerdere branches geen antwoord

Q7

1 2 3 4 5

Werkt u samen met grote, middelgrote of kleine bedrijven? INFO: een klein bedrijf - minder dan 10 werknemers, een middelgroot bedrijf - 10 tot 50 werknemers, een groot bedrijf 50 werknemers of meer meerdere antwoorden mogelijk kleine bedrijven middelgrote bedrijven grote bedrijven anders ________________________________________ weet niet

Q8 1 2 3 4

Wilt u samenwerken met andere ondernemers? ja nee anders, namelijk ________________________________________ geen antwoord

61


Q9

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Q10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Waarom werkt u samen met andere ondernemers? meerdere antwoorden mogelijk netwerken en kennisuitwisseling samen werk uitvoeren werk uitbesteden aan een ander bedrijf werk uitvoeren in opdracht van een ander samen naar buiten treden/ gezamenlijke marketing en reclame elkaar vervangen bij ziekte en/of vakantie organiseren van evenementen (bv. kortingsbon geven voor product van een ander) barter (ruil van diensten/ producten) huisvesting afnemer van producten en/of diensten anders, namelijk ________________________________________ geen antwoord Welke bronnen gebruikt u voor uw vakkennis, regelgeving en belasting? meerdere antwoorden mogelijk cursussen, vakopleiding Het Centrum voor Ambachtseconomie online (community) platform, namelijk ________________________________________ branchevereniging ondernemersvereniging netwerkbijeenkomsten website / social media van de gemeente website / social media van Amsterdam Economic Board social media (o.a. facebook, twitter e.d.) anders dan gemeente anders, namelijk ________________________________________ geen bronnen geen antwoord

De volgende vragen gaan over de huisvesting van uw bedrijf. Hiermee bedoelen we de locatie waar u meestal werkt. Q11 1 2 3 4 5 6

Waar bevindt uw werkplek zich? in huis → ga naar vraag Q13 in aparte ruimte naast huis (schuur, garage, aanbouw) → ga naar vraag Q13 vaste werkplek elders, namelijk (ENQ: noteer postcode) ________________________________________ werk steeds op andere locatie (bv. op locatie opdrachtgever) → ga naar vraag Q19 anders, namelijk ________________________________________ geen antwoord

Q12

1 2 3 4 5 6 7

Op wat voor soort locatie is uw bedrijf gevestigd? we bedoelen de locatie waar respondent meestal werkt In de plint van een gebouw (de onderste verdieping) In een heel pand In een deel van een pand In een bedrijfsverzamelgebouw Op een bedrijventerrein Anders, namelijk ________________________________________ weet ik niet

Q13 1 2 3

Zijn er specifieke eisen waaraan uw werkplek moet voldoen? ja, namelijk ________________________________________ nee → ga naar vraag Q16A weet niet → ga naar vraag Q16A

62


Q14 1 2 3

Voldoet uw werkplek aan deze eisen? ja → ga naar vraag Q16A nee geen antwoord → ga naar vraag Q16A

Q15 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Waarom voldoet uw werkplek niet aan deze eisen? te klein te duur slecht bereikbaar onzichtbaar voor klanten slechte kwaliteit en/of onderhoud ruimte voldoet niet aan de specifieke beroepseisen onveilige buurt anders, namelijk ________________________________________ geen antwoord

Q16A

Wat is de oppervlakte van uw werkruimte? Noteer in m2

Q16B 1 2 3

Bent u tevreden met deze oppervlakte? Ja → ga naar vraag Q17A Nee Geen antwoord → ga naar vraag Q17A

Q16C

Wat zou de gewenste oppervlakte zijn? Noteer in m2

Q17A

Hoeveel euro betaalt u per maand aan huur van uw werkruimte?

Q17B 1 2 3

Bent u tevreden met dit huurbedrag? Ja → ga naar vraag Q18 Nee Geen antwoord → ga naar vraag Q18

Q17C

Wat is het gewenste huurbedrag per maand (in euro's)?

Q18

Kunt u een rapportcijfer geven aan uw huidige werkplek? (Een 1 is laag en een 10 is hoog)

De volgende vragen gaan over stageplekken. Q19 1 2 3 4

Bent u een erkend leerbedrijf? Ja Nee, nog niet maar ik wil wel erkend leerbedrijf worden Nee Geen antwoord

63


Q20 1 2 3 4 5

Biedt uw bedrijf (wel eens) stageplaatsen of leer-werkplekken aan? Ja, stages → ga naar vraag Q22 Ja, leer-werkplekken → ga naar vraag Q22 Ja, combi stages en leer-werkplekken → ga naar vraag Q22 Nee Geen antwoord

Q21 1 2 3 4 5

Zou u stageplaatsen of leer-werkplekken willen aanbieden? Ja Nee, wil dit niet → ga naar vraag Q23 Nee, niet meer → ga naar vraag Q23 Anders, namelijk ________________________________________ Weet niet, geen antwoord

Q22

Wat hebt u nodig om (meer) stage/leer-werkplekken te creëren? meerdere antwoorden mogelijk Soepelere regels/criteria om leer-werkbedrijf te kunnen zijn Simpele registratieprocedures om stages/leer-werkplekken aan te bieden Financiële ondersteuning voor inzetten stagiaires/leer-werkplekkandidaten Hulp bij het vinden van stagiaires/kandidaten leer-werkplekken Anders, namelijk ________________________________________ Niets Weet niet

1 2 3 4 5 6 7 Q23

1 2 3 4

Om de jeugdwerkloosheid aan te pakken biedt de gemeente subsidie voor elke leer-werkplek (€1500/jaar). Zou u hier gebruik van maken? Ja, ik ben al geregistreerd leer-werkbedrijf en zou extra leer-werkplekken aanbieden Ja, ik zou met de subsidie nieuwe leer-werkplekken aanbieden Nee Weet niet, geen antwoord

De volgende vragen gaan over de mogelijke knelpunten voor uw bedrijf. Q24_1

Ik noem een aantal voorbeelden. Kunt u bij elk voorbeeld aangeven of dit wel of geen knelpunt is voor uw bedrijf?

1 2 3

Ingewikkelde regelgeving Wel knelpunt, namelijk de volgende regels ________________________________________ Geen knelpunt weet ik niet, geen antwoord

Q24_2

De volgende vragen gaan over de mogelijke knelpunten voor uw bedrijf. Ik noem een aantal voorbeelden. Kunt u bij elk voorbeeld aangeven of dit wel of geen knelpunt is voor uw bedrijf? Wel knelpunt Geen knelpunt weet ik niet, geen antwoord Hoeveelheid regels Het vinden van geschikte bedrijfsruimte Het vinden van personeel Onderhoud openbare ruimte in de buurt van uw bedrijf (zwerfvuil, groenvoorzieningen) Het vinden van een opvolger Veiligheid in de omgeving van bedrijf Het vinden van stagiaires Het vinden van financiering, kredieten

64


Q24_10 Zijn er nog andere mogelijke knelpunten voor uw bedrijf? X Q25

Wat zou de overheid kunnen doen om u als ondernemer te ondersteunen op uw vakgebied? X

De volgende vragen gaan over informatie en ondersteuning. Q26

1 2 3 4 5 6 7 8

Aan welke informatie heeft u behoefte? meerdere antwoorden mogelijk advies en informatie over waar en hoe u financiële ondersteuning kunt krijgen daadwerkelijke financiële ondersteuning een training, cursus of coaching, gericht op het oplossen van financiële problemen advies/coaching bij de oprichting van een onderneming om financiële problemen te voorkomen vergroten van bekendheid van bestaande mogelijkheden anders ________________________________________ geen behoefte weet ik niet

Q27

De Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam heeft diverse regelingen waarmee zij ondernemers financieel kan ondersteunen. Bent u van één of meer van deze regelingen op de hoogte? ja, ik ben ja, ik heb er wel nee, ik ben hier weet ik niet bekend met over gehoord/ niet mee deze regeling gelezen, maar ik bekend ben er niet (echt) mee bekend Het Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen (BBZ). Op basis van de BBZ wordt een renteloze lening of een aanvulling op het inkomen worden verschaft. Begeleidingsvouchers voor ondernemers Het verlenen van microkredieten Ondernemerskrediet Amsterdam (bedrijfskapitaal) Toegang aan schuldhulpverlening voor ondernemers

Q28

Op welke manier zou u op de hoogte gebracht willen worden over de regelingen en andere relevante informatie van de gemeente? meerdere antwoorden mogelijk Via de Kamer van Koophandel Via branche- of ondernemersverenigingen en netwerken Via MKB Amsterdam Via www.ondernemersplein.nl Via www.amsterdam.nl/ondernemen (de site van de gemeente) Via de website ondernemen.nl Anders, namelijk ________________________________________ weet ik niet

1 2 3 4 5 6 7 8

65


Dan heb ik nu nog wat vragen voor de statistiek. Q29

Wat is uw leeftijd?

Wat voor soort opleiding hebt u gehad voor uw huidige beroep?

1 2 3 4 5 6 7

Vakopleiding Algemene opleiding (bijvoorbeeld mavo, havo, vwo, hbo, universiteit) In de praktijk geleerd op de werkvloer In de praktijk geleerd door cursussen te volgen Anders, namelijk ________________________________________ Weet niet Geen antwoord

Q29

Wat is het niveau van de voor uw werk belangrijkste opleiding?

1 2 3 4 5 6

Lager beroepsonderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Hoger beroepsonderwijs of wetenschappelijk onderwijs Anders, namelijk ________________________________________ Weet niet Geen antwoord

66


Bijlage 4 Antwoorden respondenten

Deze bijlage presenteert antwoorden van de respondenten, die niet in hoofdstuk 3 zijn opgenomen. Tabel 6.1 Klanten van ambachtelijke bedrijven (procenten) % 100

5 3 25

80

20

17 2 17

19

18

verschillende bedrijven

2 18

grote bedrijven

60 17

40

kleine tot middelgrote bedrijven

75 60

62

42

20

kleine bedrijven

0 techniek

voeding/ gezondheid

creatief

totaal

Tabel 6.2a Samenwerking met andere ondernemers naar cluster, (procenten) werkt samen met andere ondernemers waarvan met ondernemers uit totaal dezelfde branche 70 totaal ambachten 69

per beroep techniek voeding en gezondheid creatief creatief per cluster kunsten en creatieve productie media en entertainment ict en creatieve zakelijke dienstverlening

66 26 76

75 46 70

74 86 73

67 74 69

67


Tabel 6.2b Redenen voor samenwerking, (open antwoorden)

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Zij versterken de dienst die ik lever. Zaken doen Werving Wens van de klant Versnellen van sales. Tijdswinst, expertise Specialisme samenvoegen Samenwerken als het opdracht te groot is Samenwerken Samen subsidie aanvragen Samen opdrachten binnenhalen Samen gevestigd op hetzelfde terrein Producten aanleveren Positieversterking inde buurt Opdracht / project werk Ontwikkelen van werk Onder aanneming Om te kosten lager te houden Om een totaalpakket te leveren Meer draagvlak creëren. Leveranciers Ik moet spullen inhuren Ik kan van ze leren Financiën Elkaar helpen als het nodig is Doorverwijzing/. Bij omkomen van zzp'er Als vereiste van de klant Als er teveel werk is Acquisitie Aanvullende kennis inhuren; opdrachten zijn bijna altijd anders qua vereiste disciplines

Tabel 6.3 Werkplek naar beroepenveld, (procenten) aparte thuis ruimte naast huis totaal ambachten 30 5 per beroep techniek 12 5 voeding en gezondheid 14 6 creatief 37 5 creatief per sector kunsten en creatieve 35 7 productie media en entertainment 29 4 ict en creatieve zakelijke 47 3 dienstverlening

vaste werkplek elders 36

steeds andere locatie 28

38 76 30

anders/geen antwoord

totaal

respondenten (abs.)

2

100

500

46 4 27

2

100 100 100

65 102 333

24

31

3

100

139

33

35

100

76

34

15

100

118

1

68


Tabel 6.4 Eisen aan de werkplek, gesorteerd per cluster (open antwoorden) cluster werkplekeisen per branche

bouw

installatie en elektrotechnisch metaal-, houten overige productie

reparatie

creatief en communicatie

Algemene bouw: • bereikbaarheid Dakbouw bedrijven • plek voor machines Elektrotechnische bouwinstallatie • opslagruimte, kantoorfunctie Algemene metaalbewerkingsindustrie • constant 20 graden Overige meubelindustrie • hoogte, vrijheid om te werken en vrijheid om met omringende bedrijven te werken. • maak industrie • machines / plek met zo min mogelijk overlast • stevig gebouw, daklicht moet binnen kunnen • vergunning Reparatie van computers • minstens 2 computers, goede stoelen en internet Reparatie en stoffering van meubels • zichtbaar zijn Handel en reparatie personenauto’s • er moet een auto in kunnen. • groot • milieuwetgeving, geluidsoverlast, veiligheidsaspecten • veiligheidseisen, milieueisen, Overige autoreparatie en slepen • milieueisen • wasplaats voor auto's. Chemische wasserijen en ververijen • computers nodig, en heel veel administratie. Sierraden industrie (geen imitatie) • hebben betrekking op verzekering, brandveiligheid, alarmsysteem, winkelgebied Facilitaire diensten voor film tv • representatief Software ontwikkeling • algemene kantoor eisen, internet , verwarming, veel licht • bereikbaarheid • computerwerk moet mogelijk zijn. • goede bereikbaarheid; vanuit de binnenstad • heel snel internet, groeimogelijkheden, centrale ligging, horeca in de buurt. • inspirerende, creatief, gratis parkeren, goede internetverbinding • snel internet (6 keer genoemd) • internetaansluiting en rustige omgeving • kantoor, uitbreidingsmogelijkheden, bereikbaarheid • lawaai maken • opbergruimte en bureau

69


cluster

werkplekeisen per branche • prestaties, internetverbinding • rustig, goede internetverbinding • snel internet, mensen uit zelfde branche , goed bereikbaar Reclamebureaus • begane grond • bureau en stroom • computer en internet • de ruimte moet inspirerend zijn • droog, veilig af te sluiten, warm en daglicht. • glasvezel internet • goede sfeer omgeving • groot en goedkoop. • Internet (2 keer genoemd) • internetverbinding en warm • internetverbinding, laptop, bureau • internetverbinding, lichte open ruimte • kantoor - werkplaats • koffie, snel internet, goede stoel, goed bureau • licht - comfort • mix aan voorzieningen • niet te veel geluidsoverlast • overal op het netwerk kunnen • e-plaats, toegankelijk • prettige atmosfeer en heel goed internet, met mensen waar je iets aan hebt. • prettige omgeving • prijs, locatie • representatief en inspirerend • ruimte, inspirerende omgeving • ruimte, niet teveel lawaai, daglicht • rust, snel internet • snel internet, grote werkplekken • snelle internet verbinding • veel schermen, green screen, verbindingen naar Hilversum • werkcomputer • WI-FI Diensten voor uitvoerende kunst • Amsterdam - groep • bureau, computer, telefoon en internet. • etalageruit, makkelijk bereikbaar te voet. • geluidsdichte ruimte voor audio nabewerking en ruimte voor meetings/vergaderingen en video montage en productieplekken • goed bereikbaar met de auto, betaalbaar parkeren. • goed geluid geïsoleerd • internet • isolatie - akoestisch geoptimaliseerd - begane grond voor tillen - veiligheid in de buurt andere ondernemers in de nabije omgeving • lawaai kunnen maken, afval moet kwijt kunnen

70


cluster

werkplekeisen per branche parkeergelegenheid, ruimte groot genoeg rustig kunnen schrijven, vakliteratuur bij de hand. anders conferentieruimtes of iets dergelijks. • specifieke kenmerken Scheppende kunst • bureau, computer, warm en keuken • computer. • ergonomisch verantwoord • geen stank en stof produceren • goedkoop, altijd beschikbaar, rustig • goeie belichting • gootsteen. • hoogte en warmte en licht • internet • licht - isolatie • lichtval • liefst een lift • minimaal plafond hoogte 250cm • mooi licht • ruimte, begane grond, er moet gebouwd kunnen worden • •

•

• • • •

• • • creatief en communicatie

ruimte, licht en mogelijkheid voor open ramen voor luchten. Maar ook de mogelijkheid voor zware apparaten als een keramiekoven. Maar ook de mogelijkheid om mijn werk te presenteren. rustig stilte tafel, Wi-Fi, computer Thuis is met name administratief, dat het goed moet passen. Werkplek moet ruim toegankelijk zijn voor in en uitbrengen van spullen. Het moet geschikt zijn voor de productie van handmatige kunstwerken. veel licht ventilatie ventilatie, daglicht.

Scheppende kunst • voldoende licht en ruimte voor opslag • vrachtwagen voor de deur moet kunnen Overige drukkerijen (rest) • goede kantoorruimte, • vergunning • vergunning voor drukkerij Filmproductie, geen televisie films • apparatuur • apparatuur en techniek • coaching ruimte nodig, rolstoel toegankelijkheid • geluidsdichtheid • glasvezelinternet. • goede computer • goede internetverbinding, 24/7 naar binnen kunnen • ingeschreven kvk • internet, telefoon • prettig

71


cluster

voeding

werkplekeisen per branche • raam • veilig, goed bereikbaar Fotografie • cawa als kunstenaar gezien worden. • data verbinding. klimaat. • fotostudio • het moet hoog zijn. • hoge ruimte (hoger dan 2 meter, • snel internet • snelle internetverbinding • standaard kantoor • stroom - parkeer plekken, internet, beveiliging Beoefening van podiumkunst • bureau telefoon computer • geluidsisolatie ( 2 keer genoemd) • het mag niet te gehorig zijn. • hoge ruimte, die warm is met internetverbinding, veiligheid die je kunt afsluiten, schoon • kunnen repeteren: grote, geen geluidoverlast Circus en variété • geluiddicht - speakers Consumptie ijs industrie • licht en leuk, opslag Brood- en banketbakkerijen • alcohol vergunning • eisen • hygiënisch Bierbrouwerijen • Sterke vloer, waterdichte vloer met goede afvoer. Grote ruimte. Viswinkels • sociale hygiëne, vakkennis • vakhandel, vishandel en hygiëne code. • winkeleisen Slagerijen • Het moet cv zijn. • Zeer Uitgebreide lijst • IJssalons • A-lokatie, min 100 vierkante meter, horecavergunning • Aacp regels • Brandveilig, ongedierte bestrijding • Een keuken • HCP voorschriften • Horeca eisen (3 keer genoemd) • Horeca exploitatievergunning • Horecawet e.d. • Hygiëne eisen, en horeca vergunning • Opslagmogelijkheden • Veilig, oven moet jaarlijks gekeurd worden, hygiëne • Voldoen aan brandweereisen, milieu dingen, ventilatie. • Volledige horecavergunning • VW regelgeving

72


cluster gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging

werkplekeisen per branche

Tandtechnische bedrijven • Bij brand, voor veiligheid, hygiëne • heel veel Winkels in optische artikelen • brandveiligheid, veiligheid • verschillende ruimtes Kappers • Arbo eisen • Etalage - loop • Extra water aanvoer punten, sanitair • Goed zicht locatie, bereikbaarheid, parkeer gelegenheid • Goede stoel, genoeg ruimte, elektra, water, licht, warmte • Kappersomgeving. • Toegankelijk en veel licht • Voldoende licht, presentatie Schoonheidssalons • Aparte ruimte • Apparatuur voor de veiligheid en hygiëne • Bereikbaarheid • Brancheorganisatie • De ham-code • Goed bereikbaar en hygiënisch • Grootte - nette buurt - stilte • Hamcode; hygiëne, comfort etc. • Hygiëne (3 keer genoemd) • Hygiëne, afmetingen. • Inrichting moet deugen • Op het noorden liggen, voldoende ruimte, telefoon • Ruimte waar klanten binnenkomen, moet apart naast het huis zijn ingezet • Voldoende licht • Wastafel

73


Tabel 6.5 Redenen waarom werkruimte niet voldoet aan eisen, (open antwoorden) aantal keer genoemd (abs.) voldoet niet aan beroepseisen 6 te klein 5 slechte kwaliteit en/of onderhoud 3 te duur 1 onzichtbaar voor klanten 1 er wordt verbouwd 1 geen aparte werkruimte 1 geen snelle internet verbinding mogelijk 1 niet voldoende daglicht 1 onder de grond; ventilatie niet goed en niet veel daglicht 1 ruimte voldoet goed, alleen geen lift 1 te weinig parkeerruimte op straat 1 uit het pand gegroeid door succes 1 slecht bereikbaar 1 Tabel 6.6 Gemiddelde oppervlak en huur van werkruimte naar cluster en stadsdeel

bouw/afbouw afbouw en afwerking installatie en elektrotechnisch metaal-, houten overige productie reparatie voeding gezondheidstechniek en uiterlijke verzorging kunsten en creatieve productie media en entertainment ict en creatieve zakelijke dienstverlening Centrum West Nieuw-West Zuid Oost Noord Zuidoost regio

gemiddelde oppervlak

gemiddelde huur

(m2)

(euro's per maand)

aantal respondenten

58 150 143 171 118 87 52 53 47 63

1.200 350 2.100 900 1.600 2.100 1.200 600 600 1.000

4 1 5 7 13 39 47 88 47 89

70 49 73 54 61 89 59 96

1.200 600 1.700 900 900 1.300 1.800 900

76 43 33 56 67 38 19 6

74


Tabel 6.7 Wat heeft u nodig om stageplekken aan te bieden? (open antwoorden)

aantal keer genoemd eenmansbedrijven meer werk, grotere projecten, meer omzet grotere ruimte, vaste werkplek buiten huis tijd om te begeleiden, minder werk heldere informatie over regels aannemen van stagiaires specifieke opdrachten, voorbeeldcontracten voor stagiaires financiële ondersteuning, vinden stagiaires proactieve houding scholen motivatie van de mensen zelf juiste personen als stagiaires het gaat om de omvang en of het project interessant is betaalbare kantoorruimte goede aansluiting met openbaar vervoer geen stagiaires door werksituatie (o.a. onvoorspelbaar, deels in buitenland) ik kan stagiair niks bieden. Als productiebedrijf gaat lopen, wil ik er wel over nadenken bedrijven met personeel (2-100 wp) meer werk, meer klanten grotere werkruimte meer personeel meer begeleiding vanuit de scholen loyaliteit van stagiaires informatie over hoe het werkt meer tijd onduidelijkheid oplossen. Hoe lang mogen ze blijven. Belastingen voor stagiaires? ziektekostenverzekering buitenlandse stagiaires is onduidelijk. Dit resulteert in boetes! hoger aanleverniveau medewerkers het vinden van goede jongeren, jongeren die iets kunnen. gemeente moet afspraken nakomen moet nog de erkenning afronden verbetering, o.v.

19 8 6 4 2 1 1 1 1 1 1 3 1 12 6 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Tabel 6.8 Knelpunten op het gebied van regelgeving (open antwoorden per beroep) knelpunten regelgeving techniek verschillen tussen de gemeentes, vergunningen verkeersmaatregelen, inrijverboden van alles (2 keer genoemd) kan niet alles doen voor de aannemers, veel beveiligingscursussen en materiaalzaken ik weet dat de meisjes niet bij ons mogen werken, omdat we niet voldoen huisvesting en milieuregelgeving geen hulp VAR verklaring. concurrentie buitenlandse bedrijven brandveiligheid bij het opstarten van leerwerkbedrijf belastingen arbo-eisen ARBO regelgeving; dingen mochten vroeger wel, nu niet meer.

75


Tabel 6.8 Knelpunten op het gebied van regelgeving (open antwoorden per beroep) vervolg knelpunten regelgeving voeding en gezondheid aanvraag voor een bouwvergunning bijvoorbeeld. bijvoorbeeld reclame aan de buitenkant. anti rookbeleid, antialcohol arbeidsvoorwaarden Chinese afkomst dus dat is problematisch. regels uit Brussel: etiketten op voorverpakte spullen; kost geld voor de automatisering. er wordt met verschillende mate gemeten. er moet één lijn komen. gemeentebelastingen hele wirwar qua belastingen het constant veranderen van vergoedingsregeling het was niet duidelijk dat je arbeidsongeschiktheidsverzekering binnen een jaar moet doen. als je opstart laten ze je in het hol van de leeuw slingeren. horecavergunningen lastige situatie m.b.t. precario belasting etc.

personeelsbeleid, afdrachten persoon in de ziektewet vanaf maart regelgeving voor diabetici regels m.b.t. concurrentie samenwerking met zorgverzekeraars. van alles vergunningen (2 keer genoemd) vertakking verzekeringsregels. mensen met moeilijke voeten moeten ineens naar een podotherapeut. ziektewet regels creatief aansprakelijkheid, ziekteregelingen, belastingdienst algemeen op gebied zzp als freelancer belastingregels (14 keer genoemd) brandweercontrole, arbeidsongeschiktheid, fondsen, vragen zijn niet van toepassing bij aanvraging (standaardisatie) btw - als je fotografeert val je onder 21%, maak je een album dan is het 6%. Dat maakt het heel lastig. btw regels btw-aangifte voor internationaal zaken doen. contracten, kleine lettertjes Europese regelgeving is goed maar de EN 71 norm in 14 boeken van 60 euro kopen is niet te doen financiën en belasting te vaag gebruik van een drone kennismigranten loon, aansprakelijkheid en contracten. mevrouw zit vaak in het buitenland en moet alsnog eens in de drie maanden belastingaangifte doen (terwijl ze in de woestijn zit!) minder subsidie nieuwe btw regels, mos regeling bemoeilijkt verkoop van diensten, drempel voor consument is hoger parkeerbeleid rompslomp stages aanbieden steeds meer voorwaarden voor bepaalde beroepsbedrijven van verschillende kanten subsidieregelingen subsidiering van films subsidies te complex; overheid wil te veel regelen teveel om op te noemen, Welkom in Nederland.

76


Tabel 6.8 Knelpunten op het gebied van regelgeving (open antwoorden per beroep) slot knelpunten regelgeving creatief VAR VAR situatie, zzp verzekeringen kwestie veranderen veel, onoverzichtelijk. Reden dat ze stichting is op dit moment. vooral de belastingtechnische aspecten van zzp WBSO-regelgeving. Belastingdienst is slecht bereikbaar en gaat langzaam. Parkeervergunning. werkzaamheden die je mag verricht in hoger onderwijs op freelance basis zzp systeem is te veranderlijk, hele tijd andere regels, verandert per jaar

Tabel 6.9 Knelpunten met betrekking tot werkruimte, openbare ruimte en veiligheid genoemd door respondenten naar stadsdeel, (procenten)

werkruimte

parkeren

veiligheid

onderhoud openbare ruimte

Centrum West Zuid Oost binnen de ring totaal

11 25 11 26 18

12 6 4 2 7

6 4 1 7 5

5 0 7 1 3

Nieuw West Noord Zuidoost Westpoort buiten de ring totaal totaal

10 24 21 x 19 18

0 5 8 x 5 6

9 10 9 x 9 6

6 14 12 x 11 5

Tabel 6.10 Wat zou overheid kunnen doen om u als ondernemer te ondersteunen op uw vakgebied? (open antwoorden gesorteerd per beroep en sector) Wat zou overheid kunnen doen? techniek • Regelgeving eenvoudiger maken. Straatcoaches moeten meer te vertellen Algemene bouw hebben, want die weten beter hoe het zit op de werkvloer (locatie) • Persoonlijk op de hoogte brengen wat ze voor ondernemers kunnen doen. Gerichter informatie aanbieden. Ze kennen de ondernemers in Amsterdam. • Parkeerkosten verminderen • Minder belasting heffen. • Hulp bij financiële problemen. Had ik al gekregen. • Het is stiller in de bouw in vergelijking met 5 jaar terug. Iedereen is positief dat er dit jaar meer opdrachten komen. • De buitenlandse concurrentie terug sturen • Daar heeft de overheid weinig in te betekenen. • Buitenlandse bedrijven die in Nederland werken moeten belasting afdragen in Nederland en niet in buitenland. Dit vormt een knelpunt voor de ondernemers hier. • Een bureau voor stageplekken/vergunning voor leer/werkplek. Een website voor ondernemers die werk aan te bieden voor stagiaires; maak een werkpoel; altijd werk voor kortere projecten.

77


Wat zou overheid kunnen doen? techniek • Buizenleggers Chemische wasserijen en ververijen

•

Dakbouw bedrijven

•

Elektrotechnische bouwinstallatie Handel en reparatie personenauto’s

•

Ontheffingen verlenen(bij laden en lossen)

•

Ons als leverancier opnemen.

•

Regelgeving consistent maken

•

Ik zou het leuk vinden als de overheid zou meedenken voor een geschiktere locatie. Betaalbaarheid van de bedrijfsruimte waarborgen, gemeentelijke lasten niet verder verhogen De overheid kan er toch weinig aan doen. De overheid moet bij zichzelf nagaan, dat er veel onderhoud nodig is, en dat laat ze allemaal uitvoeren door Europese uitbesteding.

• Interieur reiniging van gebouwen Overige autoreparatie en slepen

Reparatie en stoffering van meubels

Schilders- en glaszet bedrijven Timmerbedrijven

Verwarmingsinstallatie bedrijven

Onderscheid tussen kleine en grote bedrijven. Ik vind dat grote bedrijven veel meer kunnen maken. Ook kunnen ze betere parkeerplekken maken en foutparkeerders beboeten. AJAX zorgt voor veel geluidsoverlast. Makkelijkere regels maken. Van de ene wet moeten we voldoen aan beluchting van vloer, van andere wet moet je aan andere beluchting voldoen. Er zijn tegenstrijdige regels. Ik merk dat veel bedrijven de stad uit gaan, waardoor de buurten dood zijn. Het gaat hier om kleine bedrijven. Niet op een bedrijventerrein.

•

•

Minder betuttelingen.

• •

Meer ondersteuning in het aanbieden van werkruimte en financiële hulp voor startende bedrijven Betaalbare werkruimtes creëren, wetgeving versoepelen.

•

Bereikbaarheid met auto bevorderen

• • • •

Sommige Arbo-eisen zijn te streng. Premie arbeidsongeschiktheidsverzekering zou omlaag moeten Wordt niet als een serieuze ondernemer gezien door de belasting vanwege het urencriterium. Urencriterium moet worden afgeschaft. BTW naar beneden

•

Meer politie op straat.

• • • • •

De wanbetalers aan te pakken. De economie stimuleren Betaalbare bedrijfsruimtes organiseren voor eenmansambachtszaken. Belastingverlaging voor ondernemers. Meer ondersteuning vanuit de overheid voor ondernemers (vooral kleine ondernemers) want die moeten alles zelf regelen. De risico's liggen bij de ondernemers Inhuren van zzp’ers voor grotere projecten; nu: uitbesteed aan grotere bedrijven. Die zelf weer uitbesteden aan zzp’ers; blijft niet veel geld over.

Vloer- en wandafwerkingsbedrijven voeding en gezondheid Bierbrouwerijen

•

Brood- en banketbakkerijen

•

•

De vraag is wat mijn vakgebied is. Bied ik werkgelegenheid of ben ik een brouwerij. Als je kijkt naar werkgelegenheid is de regelgeving op dit moment aangepast waardoor een aantal mensen hier niet meer terechtkunnen. De participatieplaatsen worden opgeheven. Deze mensen kunnen elders vaak ook geen baan vinden. Ik bied plaatsen aan kwajongens, licht gehandicapten en mensen met een psychologisch problematische achtergrond. Voor al deze mensen zijn de regels en de loketten weer verschillend, dit maakt het lastig. Zorgen dat er een drogist/ blokker/ delicatessen (Hollandse) bedrijven in het winkelcentrum komen.

78


Wat zou overheid kunnen doen? voeding en gezondheid • • • Consumptie ijs industrie

•

IJssalons

•

• • • • •

• • • • • •

• •

• • Kappers

• • • • • • • • • • •

Persoonlijk dilemma. Niet veel aan te doen. Economie verbeteren Makkelijker regelgeving geven voor mensen die uit het buitenland komen om in Nederland te werken. School openen voor Turkse bakkers. Makkelijker vinden van stagiaires en financiële ondersteuning bij het aannemen van stagiaires/aanbieden stageplekken. Stimuleren bedrijven in contact te brengen van de zelfde branche. (netwerken) We hebben terras van 114m2, valt onder openbare ruimte, maar wordt nooit bijgehouden. Ik moet er wel voor betalen. Gras maaien gebeurt nauwelijks. Veiligheid; meer camera's in de buurt. Verkeer; parkeermogelijkheden, stoplichten en borden. Vast aanspreekpunt bij de overheid. Dat je niet dertig keer hetzelfde verhaal moet opvoeren. Setting en concurrentiepositie in de detailhandel is bepalend. De buurt moet uitnodigend zijn. Regelgeving over muziek in de lunchroom. Gemeente stimulering van muziek in de lunchroom hierover meer informatie verschaffen. Ondernemershuis waar ondernemers samen kunnen komen om elkaar te adviseren. Of als de ondernemer ziek is. Risico's van kwetsbaarheid zelfstandigen verminderen. Minder vergunningen afgeven (horeca) Minder regels. Minder regels, onduidelijke vergunningen Marktplaatsen verkoopbaar maken Laden en lossen plekken Kosten verlagen, loon belasting verlagen (algemene/verplichte kosten verlagen of afschaffen) zodat er meer ruimte is voor investeringen in personeel Ik zou willen dat de gemeente mij een vergunning geeft zodat ik 's avonds kan bezorgen Het zou ons helpen als er een gedoogconstructie voor alcohol wordt bedacht bij een laag (1,5%) percentage van de bedrijfsomzet. Je wordt toch voor 100% afgerekend. Alle initiatieven niet gelijk weg wapperen dus niet zo moeilijk doen. Ze doen liever niets dan wel wat. 1 x per jaar langsturen bij de bedrijven met een vragenlijst zo dat economische zaken persoonlijk betrokken is bij zulke onderzoeken Versoepelen van bepaalde regels Veiligheid in de omgeving van bedrijf, hogere subsidie voor sloten Reservering van parkeerplekken voor mij en mijn onderneming. Problemen met hangjongeren in de straat aanpakken. Veiligheid! Denk aan overvallen, meer surveillance. Bedelaars stromen binnen. Lagere kosten, minder kapsalons vlakbij elkaar. Maakt de arbeidsmarkt stuk. Kosten van huur en dergelijke verlagen Je wordt erg belast om mensen aan het werk te houden. Ik heb problemen met de belasting, gemeentebelasting. Dat is te hoog. Ik heb geen overzicht. Acceptgiro's blijven komen. Iets soepelere regels voor zzp’ers Een soort van ondersteuning door middel van workshops. Zo worden starters bekend met alle regels. De straat waar ik werk levendig maken, vooral met feestdagen

79


Wat zou overheid kunnen doen? voeding en gezondheid •

•

De btw laag houden, 6 %, blijven lobbyen. Regelgeving invoeren aanpassen omdat de wildgroei van kapsalon beperkt wordt. Meer kieskeurig zijn zodat ondernemers elkaar niet weg concurreren binnen een bepaalde straat. Bijeenkomsten van soortgelijke ondernemers organiseren. Netwerkbijeenkomsten voor ondernemers met winkelpand en werknemers (niet zoals ZZP meetings) -Sail Amsterdam: tussen 9:00 en 12:00 kunnen klanten niet met de auto naar de kapsalon. Nadeelcompensatie (omzetclaim) werd niet gehonoreerd. Aanspreekpunt - eventueel subsidie aanspreekpunt (digitale) gids samenstellen met adressen van zzp’ers uit alle branches Tarieven niet zo onder druk zetten binnen de tandheelkunde. Regelgeving versoepelen. Regelgeving en heffingen verminderen (deze moeten doorberekend worden). Mogelijkheid tot profileren to bepaalde schaal Minder regelgeving (merk ik bij collega's). Maak het helder, ook voor beginnende ondernemers/zzp’ers. De belastingmaatregelen helpen ook niet. Meer veiligheid rondom het centrum Hoe maak je reclame als kleine ondernemer? Flyeraanvraag bijvoorbeeld kost 148 euro, maar dan kan je aanvraag nog geannuleerd worden. De reclame mag makkelijker en goedkoper. BTW verlagen. Kapper is 6%, bij ons nog steeds 21%. Voor sommige mensen net zo noodzakelijk als de kapper. Belasting verlagen en goedkopere werkruimtes aanbieding. De belasting voor kleine ondernemers is net zoveel als voor grotere ondernemingen Behandelingen vergoeden in de verzekering. Bijvoorbeeld massages en acne. Medisch maar ook preventief. 1. Minder belasting. 2. Stimulering; bijv. Aftrekbaar maken. Niet alleen het hele vleesgebeuren als negatief afschilderen, maar ook een keertje positief benaderen. De belastingen aanpassen Transparant worden en niet meer liegen. Misschien banken stimuleren om ondernemers bijstand te verlenen. Subsidies voor vernieuwen van materiaal De gemeente is hier meer degene die hiervoor moet zorgen Ambtenaren instrueren dat ik een vetput nodig heb. Meneer de allochtoon krijgt andere lichten. -- Zich meer aan de afspraken houden uit het verleden. Ik heb geïnvesteerd, op basis van de plannen die aanwezig waren. Afspraken zijn niet nagekomen. Ik ben bezig met rechtszaak aan te spannen. Dagelijkse boodschappen kunnen mensen niet meer doen, dus dat kost mij enorm veel geld. Postkantoor weg, etc. 1 supermarkt op naam rond 90.000 mensen

•

Vergunningen soepeler maken - tijd die het neemt - Ondernemersloket

• •

Parkeerplekken terugplaatsen. Huurverlaging voor ondernemers. Actiever in stadsdeel Oost - ondernemersklimaat

•

Verandering in de beeldvorming van de culturele sector.

•

Tweede baan niet 52% van afhalen.

•

•

Schoonheidssalons

• • • • • • •

• •

• • •

Slagerijen

Tandtechnische bedrijven Viswinkels

Winkels in optische artikelen

creatief Beoefening van podiumkunst

De markt moet er vaker zijn, brengt klanten naar het bedrijf toe. Meer evenementen organiseren, trekt klanten.

• • • • • • • •

80


Wat zou overheid kunnen doen? creatief • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • •

•

Subsidies zijn altijd welkom, die zijn lastig te krijgen in de theaterwereld. Stimulatie van de culturele SECTOR is te weinig. Moet meer gestimuleerd worden, zowel economisch als cultureel. Starttarieven/subsidies sneller verstrekken - dans CAO Simpele website waar de normen worden uitgelegd worden in heldere taal Regelgeving zou eenvoudige en soepeler moeten voor ondernemers. Minder plichten voor de zzp'ers Programma opzetten om waarde van kunst en cultuur aan te leren vanaf basisschool Proberen hem serieus te nemen, wordt van het kastje naar de muur gestuurd. Vinden van informatie of financiële steun. Podia subsidiëren Onderhoud van de ruimte via "de muziekschool van Amsterdam". Ventilatie is slecht. Nieuwsberichten met nieuwe ontwikkelingen Niet elk jaar de regels veranderen Mogelijkheden om netwerken aan te bieden, maar dat lijkt me lastig. Minder subsidies korter. Regelgeving flexibeler maken zodat ook kleine bedrijven binnen de definities vallen van die regelgeving (financiële ondersteuning). Het beleid is erg lokaal gericht: voor en met de buurt. Daar val ik niet onder omdat ik in heel Nederland werk. Minder bezuinigingen op kunst en cultuur Meer waardering voor kunst. Meer vaste betaalbare werkplekken voor muzikanten. Meer maatwerk op regelgeving. Mobieler te werk gaan zou fijn zijn, maar parkeren in Amsterdam is echt een hel. Meer geld voor film en televisie productie Meer creatieve broedplaatsen, waarbij je samen met collega's kunt studeren, werken en brainstormen Meer adverteren hierover Maak meer geld vrij, maar ja wie zit daarop te wachten. In Amsterdam doen ze daar al veel aan. Het is meer aan de branche en niet de overheid. Het gaat er om dat we als branche en collega's harder voor onszelf moeten zijn. Enerzijds door goede culturele infrastructuur, zoals podia en onderwijs om mensen te interesseren. Anderzijds kan regelgeving makkelijker. Eerder ingrijpen bij een schuld van een ander bedrijf met een vermelding bij kvk Een speciale regeling voor creatieve ondernemers. Organisatorisch is het lastig. Helderder uitgelegd. Bepaalde groep notarissen of anderen die speciaal voor creatieve ondernemers zijn. Apart loket misschien. Cultuur en ondernemen is fijn - daar kan ik kennis bijspijkeren, waar ik terecht kan. Zou fijn zijn als het blijft bestaan. Regelgeving rond de VAR (verklaring arbeidsrelatie) afschaffen: ze willen hem gaan herzien dit jaar, en dat betekent dat meneer per nieuwe opdrachtgever meer papierwerk te hebben en nieuwe vergunning moet aanvragen per project

Circus en variété

•

Diensten voor uitvoerende kunst

•

Zzp’ers als volwaardige ondernemers beschouwen!

•

Zorgen dat de economie goed gaat

81


Wat zou overheid kunnen doen? creatief •

• • • •

• •

• • • • • • • • • • • • • • • •

•

Drukkerijen van boeken Overige drukkerijen

• •

Voor kleine zelfstandigen zijn de kosten te hoog van procederen tegen grote bedrijven die juristen in dienst hebben. Daardoor kunnen die zich gemakkelijk ongestraft hun contractueel aangegane verplichtingen jegens de zzp-er niet nakomen. Ook een patentaanvraag is te kostbaar voor de vindingrijke zzp-er. De overheid zou de rechtsbescherming van de kleine ondernemer moeten ondersteunen, op een manier, die ervoor zorgt dat de kleine ondernemer niet bij voorbaat de strijd al opgeeft, en onrechtvaardigheid de dagelijkse realiteit wordt. Het ontneemt de creatieveling de lust om creatief te zijn. Regels versoepelen / minder regels Versimpelen van de regelgeving Verschil tussen de regels voor kleine en grote bedrijven Veiligheid - omgeving - meer blauw op straat - geen blauwe zones - website belastingdienst werkend - gratis voorzieningen maken kleine bedrijfjes kapot in de buurt (vb. Zaalverhuur)- kunstmatig creëren van zzp-ers niet goed voor de economie van de stad (ver onder marktprijs) Regels minder ingewikkeld maken. Positief over kunst en cultuur vragen, in plaats van negatief als 'subsidieslurpers' te bestempelen - gaat meer over landelijk dan gemeentelijk. Pensioenregeling voor zelfstandigen. En arbeidsongeschiktheid. Meer subsidie in de kunstensector en media landschap Meer geld vrijmaken voor tv en film productie, zzp'ers ondersteunen in plaats van korten Leningen aanbieden onder betere voorwaarden dan de banken. Kunstsubsidie weer terugbrengen. Kunstsector een warm hard blijven toedragen. Het is een duurzame vorm van leven. Ik zou het fijn hebben als er een stagiair zou kunnen aannemen via die subsidie. Het regelen van pensioenen voor zzp’ers - gelijktrekking met andere regelingen Het gaat prima Geen besparingen doorvoeren op kunst en cultuur Eigenlijk niets zoveel op het moment Een kundig iemand op subsidiebeleid zetten. De ZZP status onderscheiden van de fictieve zzp De cultuursector ondersteunen door privé fondsen aan te spreken en belastingaftrek te geven Btw verlagen voor ambachtelijke bedrijven. Bezuinigingen op kunst stoppen Bezuinigen in de culturele sector terugdraaien. Veel mensen die in het theater vak werken die hebben problemen met de flexwerk, die dwingt acteurs tot zelfstandige terwijl ze liever bij een bedrijf gaat: flexwet afschaffen 1. Kunstensector komt erg in freelance hoek terecht, dit wordt wel heel vrijblijvend; ook geen kwalitatieve controle. 2. Dansopleidingen alleen toestaan door gediplomeerde leraren (gymleraar is bijv. wel beschermd beroep). Aanpakken van fietsers op de stoep voor de winkel Parkeervergunning is drie keer zo duur als voor particulieren. Gigantisch bedrag. Zou gelijk getrokken moeten worden. Zou BTW weer terug moeten naar 19 procent. Nu veel te veel. Koopkracht zal weer omhoog gaan. Beter vijf keer 10 cent dan 1 keer 50 cent.

•

82


Wat zou overheid kunnen doen? creatief Facilitaire diensten voor • film tv

• •

Weinig financiële ondersteuning voor zzp'ers dus daar zou de overheid wat aan kunnen doen door startende ondernemers meer financiële ondersteuning te bieden Regelgeving met betrekking tot Veiligheid op locatie is belangrijk Niet korten op de omroepen Meer geld vrij maken voor culturele sector, met name films. Plan ter bevordering van speelfilms. In den brede de Nederlandse filmindustrie stimuleren. Een heleboel, maar helaas gebeurt er weinig.

•

Zo weinig mogelijk afhankelijkheid van de overheid

• •

Weinig Veel zzp’ers in de zorg en onderwijs, als verkapte werknemers is een groot probleem. Controleren of iemand ook echt zzp’er is. VAR verklaringen - onzin voor elke opdracht Subsidies in filmindustrie Ruimte beter afscheiden (sportschool en filmhuis in één; wordt veel gestolen) Rijksoverheid, belasting iets makkelijker laten maken, boekhouding etc. Pensioenregelingen voor zzp’ers, betaalbare arbeidsongeschiktheid verzekeringen. Niet zo veel. Niet bezuinigen op de publieke omroep. Meer tegemoet komen kosten, huisvesting, verzekering, hypotheek verkrijgen enzo Meer subsidies geven Meer subsidie Meer financiële ondersteuning, zzp'ers moeten een betere positie krijgen met name over pensioen e.d. Makkelijker lening voor klein bedrag afsluiten. Informatieverschaffing belastingaangifte; mogelijk communicatiepunt vanuit de overheid (kvk). Goedkopere bedrijfsruimte voor filmproductie bedrijven, vooral qua bereikbaarheid. Er is geen vakbond of verloning voor cameramensen. De producenten profiteren hiervan. Dus geen beschermt beroep. De overheid zou meer subsidie kunnen geven voor het produceren van films. Als dat gebeurt is er meer werk. De overheid zou meer broedplaatsen creëren en in tijden van een moeilijke economie en meer kunst en cultuur te stimuleren. De budgetten voor filmwerk omhoog, de regelgeving rondom filmfondsen versoepelen. Investeringen in film vergroten. BTW verlagen. Ontslagrecht verruimen. Belastingen afschaffen. Algehele werkgelegenheid stimuleren Workshops en hulp bij belastingformulieren invullen. Werkruimtes creëren voor creatieve industrie / woon/werkruimte. Subsidies geven. Specifieke freelance problemen oplossen. Regelgeving versoepelen voor zzp'ers. Mij in ieder geval niet verplichten tot een pensioenverzekering. Vanwege bestedingen voor bedrijf geen mogelijkheid tot kopen nieuwe auto, nou ben ik bang dat ik binnenkort niet meer Utrecht in kan.

• • •

Filmproductie, geen televisie films

• • • • • • • • • • • • • • • • • •

Fotografie

• • • • • • • • •

83


Wat zou overheid kunnen doen? creatief • • •

•

• • • • • • • Reclamebureaus

• • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • •

Meer opdrachten verstrekken en beter betalen. Meer banken die sneller kredieten los geven Leerbedrijf zijn werkt twee kanten op. Mensen die ervaring opdoen en kleine bedrijfjes kunnen moeilijk mensen in dienst nemen. Wel heel leuk. Moet meer gepromoot worden. Ik investeer tijd. Financieel is moeilijk. In het algemeen: de overheid heeft actief mensen zzp’er gemaakt. Maar in de crisis heb je als zzp'er een probleem: op allerlei vlakken wordt je als bedrijf afgerekend. Reinigingsrechten bijvoorbeeld. 4x zo veel als privé. Productiviteit kan je stimuleren door kleine zelfstandigen anders te behandelen als bedrijven met veel werknemers. Een eigen fiscale categorie. Het staat niet in verhouding. Iets meer van de overheid uit met pensioenregelingen bezig zijn. Het verbieden dat fotografie een vrij beroep wordt Faciliteren van ruimte expositie in Amsterdam-oost Interessante subsidies voor creatieve sector De waarheid vertellen Fysieke mobiliteit en bereik van het bedrijf. Moet kunnen parkeren bij het bedrijf zonder restrictie voor uitgifte parkeer vergunning. Cursus met accountancy en belastingen aanbieden. Zo kan je het als ondernemer zelf doen. Zorgen dat de economie weer aantrekt, daar ben ik afhankelijk van. Ziektekosten regelingen veranderen (zie vorige vraag), en een gemeente die flexibeler is met regelgeving van individuele ondernemers Werkkostenregeling is op alle gebieden negatief voor de economie en demotiverend voor alle werkenden. Subsidiering voor groei; investeren in ondernemers Subsidie, huisvesting, broedplaatsen Stimuleren van geletterdheid Soepeler omgaan met privacy Sociale constructie zzp moet veranderen Regelgeving rondom belasting en btw aangifte dat is af en toe nog wel veel gedoe waar je liever niet mee bezig bent (gaat hier dus om landelijke regelgeving!) Netwerk evenementen organiseren Moeilijk werknemers kunnen ontslaan Misschien wat meer gratis parkeerplaatsen rond het kantoor. Minimum Vangnet, voor high-risk high reward. Minder belasting Met opdrachten komen. Mensen bij elkaar brengen. Meer voorzieningen voor zzp'ers. Een betaalbare werkruimte, pensioenregelingen, verzekeringen. Aangepaste regelingen. Meer subsidies. Ik moet veel belasting betalen. Meer steun voor zzp'ers en regelgeving versoepelen. Meer parkeervergunningen Meer mogelijk om beelden en teksten te gebruiken zonder tegen copyright aan te lopen. De wet veranderen, meer fair use. Meer informatievoorzieningen voor startende ondernemers door de Gemeente Meer flexwerk-werkplekken met goed internet, printer en scannerservice, eventueel vaste telefoonlijn (voor lange interviews). Met lagere horecaprijzen dan de commerciële horeca.

84


Wat zou overheid kunnen doen? creatief • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • •

Scheppende kunst

• •

• • •

• • • •

Maak parkeren goedkoper Lastig sommige informatie te vinden. Meer op een plek te vinden. Zeker weten dat je een overzicht ervan hebt. Huursubsidie voor werkplek - belastingregeling Het versoepelen van de ZZP situatie. Het is soms lastig om mensen voor lang aan te nemen zonder dat je ze ook echt voor lang aan moet nemen. Gunstige belastingtarief Goedkoper beroepsplaatsen Goed ondernemersklimaat creëren en niet te veel regeling om het ondernemen te belemmeren Gesprek aan kunnen vragen, coach om te kijken naar de mogelijkheden. Wegwijs in subsidiewereld. Moeilijk om uit de brei van regelgeving en mogelijkheden te vinden. Je moet doorbijten om er doorheen te komen. Heeft geen prioriteit. Flexibeler Een duidelijker en structureler subsidiebeleid in kunst & cultuur; betere regelgeving mbt tot inzetten van zzp'ers bij gastles in onderwijs. De regelgeving voor zzp'ers intact laten; wordt nu wat aan veranderd. De Economie aanjagen De belasting op arbeid verminderen en de belasting vermogen verhogen Cultuursubsidies terugdraaien. Cultuur meer omarmen. Culturele sector ruimhartig subsidiëren. Bijvoorbeeld huur verlaging etc. Betere snellere voortgang met glasvezel in Amsterdam. Beter informeren, een centraal punt creëren waar de informatie vandaan komen. 1 loket bv Belasting verlagen (2 keer genoemd) ABV vereenvoudigen - doorloopsnelheid verbeteren Duidelijkheid van informatie Toegang kunnen krijgen tot officiële lijsten van de overheid om trainingen nog meer te kunnen aanbieden of om in een grotere poel van trainer/klanten te komen. Het is nu moeilijk om daar ingang in te krijgen. Je word van het kastje naar de muur gestuurd het lijkt dicht te zitten. Betalingstermijn strenger en verplichten voor opdrachtgevers Ze vindt het fantastisch dat ze als zzp'ers zwangerschapsverlof krijgt. Dat zzp’er aanspraak kunnen maken op allerlei sociale diensten. Ze vindt het onterecht dat ze zorgverzekering als bedrijf en als persoon moet betalen terwijl zij zelf alleen het bedrijf is. Wetgeving op het gebied van bescherming op auteursrecht Vinden van geschikte (nieuwe) werkruimte voor een betaalbare prijs (indien er verhuisd moet worden) Verzekeringen zijn slecht geregeld; bedrijfsverzekeringen; onder de grond: lekkages. Bedrijfsverzekeringen aanvragen te moeilijk. Eenmanszaak wordt behandeld als groot bedrijf, schade werd niet vergoed die wel vergoed zou moeten worden; te streng. Mogelijke oplossing; aparte verzekering voor zzp’er. Huurcontract (stadgenoot) behelst eigen risico voor huurders voor nalatigheid/verwaarlozing/onderhoud van het pand. Versimpelen van belastingaangifte. Freelancers meer wettelijke bescherming geven, zoals werkongeschiktheid. Uren criteria anders regelen. Subsidies op beeldende kunst Subsidies

85


Wat zou overheid kunnen doen? creatief • • • •

• • • •

• • • • • • • • •

• •

• • • • • • •

• • • • • •

Regeling rondom VAR verklaring terugbrengen naar oude regelgeving. Regelgeving goed bekijken, aanpassen, versoepelen. Regelgeving eenvoudiger maken. Overzicht waar bedrijven zitten voor marketingcampagnes. Regelgeving eenvoudiger maken, overzichtelijker. Wat voor eisen moet ik aan voldoen? Waar zitten de subsidies, wat voor kosten ga ik maken? Ophouden met stomme regels. BTW op kunst is 21 %, nu weer naar 6, stoppen met rommelen. Goed nadenken wat het oplevert. Misschien kan de gemeente een database hebben met de emailadressen van alle scholen waar ik gebruik van kan maken. Minder bezuinigen op kunst en cultuur. Meer positiviteit over de Amsterdamse creativiteit. Ik heb het gevoel dat andere steden veel meer open ruimtes en subsidies geven voor creatieve evenementen. Meer opdrachten aan beeldende kunstenaars Meer mogelijkheden voor starters. Afgestudeerden komen lastig aan werk. Meer financiële ondersteuning bieden aan culturele instellingen. Meer culturele plekken, broedplekken. Belastingstelsel, een back-up maken voor investeringen moet gestimuleerd worden. Laagdrempeliger projectsubsidies verlenen Kunsten stimuleren. Kunst aankoop stimuleren. Bijv. 1% procent regeling die er voorheen was. Jonge ondernemers met een klein krediet Ik heb een exportsubsidie gehad, daar had ik profijt van. Op een of andere manier zou ik daar graag een vervolg op willen hebben. In de export zijn er veel problemen met douaneregels en grensregels. Ik vind het lastig om geschikte informatie te vinden. Ook vervolgsubsidies om de markt die gevonden heb te kunnen voorzien. Iets zou komen voor freelancer systemen, dat het geprofessionaliseerd wordt Iets makkelijker zijn in de belasting. Omdat ik niet direct winst maak, of bijna geen winst maak, tel ik voor de overheid niet mee. Alles is gericht op winst maken. Alles wat ik aan geld heb, stop ik in mijn eigen bedrijf. Maar dat ligt aan de landelijke overheid. Gunstige regelingen voor galeries Goedkopere werkplek vinden, publiektoegankelijk. Clusteren van ondernemers. Helpen met vinden van personeel. Financiering moet makkelijker. Banken sturen? Er moet meer geld naar onderwijs. Meer geld voor spelen in de openbare ruimte. Meer aandacht voor kinderen in de openbare ruimte. Er mag meer geïnvesteerd worden in cultuur. Dat mevrouw eens in het jaar belastingaangifte kan doen. Dat is goed geregeld ben ik tevreden over. Ik wil graag dat de cultuur en kunst in een positief daglicht staat, is bij de Gemeente Amsterdam het geval, bij de rijksoverheid niet. Culturele beroepsgroep staat der discussie, via belasting, het pand, etc. Creëren of beschikbaar maken van goedkope atelierruimte. Veel verloop over het algemeen. Bezuiniging op de cultuursector terugdraaien Bepaalde minimumeisen stellen qua betaling bij inhuur zzp'ers. Soort minimumloon. Daar wordt veel misbruik van gemaakt. Belastingvrijstelling voor het op poten zetten van producties. Subsidie voor de omroepen verhogen, met name voor drama. Beeldende kunstenaars regeling, terug.

86


Wat zou overheid kunnen doen? creatief • •

Sierraden industrie


• • • • • • • • • • • • • • • • •

• •

• • • • • • • •

•

Alleen om aan een ruimte te komen. 1) Sociale huur voor bedrijven instellen. 2) Buitenlanders op de huizenmarkt verminderen. 3) Hun belofte van 20 jaar geleden, dat ruimten die langer dan een jaar eeg staan geconfisqueerd worden, echt uitvoeren. Financiële ondersteuning - veiligheid voor juwelier in de straat - soepelere regels mbt camera's etc De regelgeving mbt werknemers versoepelen Vanuit de overheid zou ik niet weten. Subsidies Soepelere regelgeving Schoolverlaters/afstudeerders worden bij ons opgeleid, ondersteuning inde vorm van financiële of kennis zou fijn zijn. Regelgeving makkelijker maken Producten kopen, als klant. Minder belasting laten belasting. Aparte categorie voor zzp'ers. Minder administratieve rompslomp Meer subsidieregelingen, makkelijker toekennen. Het is lastig in de cultuursector Meer duidelijkheid scheppen rondom zzp'ers Kwaliteitskeurmerk voor zzp'ers -- Zodat niet iedereen zich zzp'er kan noemen Knelpunten oplossen: Duidelijkheid in regelgeving stagiaires. Juist voor de eenmanszaken makkelijker maken met regelgeving en verzekeringen (Arbeidsongeschiktheid verzekeringen) Ik krijg al WBSO subsidie. Een universele vraagbaak. Hoe de overheid omgaat met toeslagen. Ik hoef niet voordeel te hebben van belasting. Met name de verklaring van de overheid dat ik dienst maak. Dat is heel ondoorzichtig. Helderheid en transparantie binnen overheid wat betreft subsidies. De start-upcultuur stimuleren. Het interessant maken voor buitenlandse technologiebedrijven om zich hier te vestigen. Meer van deze bedrijven leidt tot meer kennisuitwisseling en meer talent. Het moet dan ook makkelijk zijn voor een startup om hier te komen werken. Belastingaangifte is voor mij als Belg allemaal via papier. Ik zou het liever digitaal kunnen doen. Belasting verlaging (2 keer genoemd) Belasting een beetje leuk en eenvoudig houden. Minder regels en veel duidelijker. Mensen met goede kennis van it op de juiste plekken ZZP pensioenregeling recht op een WW uitkering voor zzp'ers Overheid moet zich juist minder bemoeien; dat kan zij doen. Minder administratieve rompslomp. Kernprobleem voor hun branche is personeel; (voor)opleiding van gevestigde opleidingen is bedroevend. Onderwijs in digitaal volstrekte mismatch met beroepspraktijk. Onderwijs loopt heel erg achter; zeker 56 jaar. Onderwijs en beroepspraktijk communiceren niet. Scholen zitten niet op de plekken waar het gebeurd; in de branche zijn heel veel netwerkbijeenkomsten/beurzen/meetings/etc. Opleidingen zijn daarbij nooit te vinden. Docenten/lesgevers zijn soms/vaak dropouts; vaak te oud/weinig innovatief en niet goed op de hoogte van ontwikkelingen. Glasvezel bij werklocatie

87


Bronnen en afkortingen

Bronnen ABF Research in opdracht van Centrum voor Ambachtseconomie (CvAE): Structuuronderzoek 2015 Ambachtseconomie. Februari 2015 SOS Vakmanschap: Zeldzame specialistische beroepsgroepen en kleinschalig beroepsonderwijs. 2014 UWV: Ambachten Arbeidsmarktbeschrijving. Oktober 2013 Sociaal-Economisch Raad (SER): Handmade in Holland. Advies 13/02. Juni 2013 O+S (OIS): Ambachtseconomie. Oktober 2010

Afkortingen ABF Research: onderzoekbureau (rapport Structuuronderzoek 2015 Ambachtseconomie) CvAE:

Centrum voor Ambachtseconomie (voorheen HBA)

Ecorys:

onderzoeksbureau (rapport De sector ambachten: economie en arbeidsmarkt 2012)

HBA:

Hoofdbedrijfschap Ambachten (vanaf 2015 CvAE)

OIS (O+S):

Onderzoek, Informatie en Statistiek (gemeente Amsterdam), voorheen O+S

88

Amsterdamse ambachtseconomie

Recommend Documents