A M E R SFOO R T 1 J U N I - 24 J U N I 2012
25
urbanwijland 2012
“Geen geheven vingertje”
U heeft vast eens hevige emotie gevoeld op een plaats waar stad en land elkaar raken. Teveel bebouwing, een mooie compositie, te weinig groen, te verwilderd. Te lelijk of juist heel mooi. Ieder zijn smaak. De contrasten tussen stad en land geven op alle mogelijke manieren spanning en wrijving. Verfrissend is het dan om met nieuwe ogen te leren kijken naar het verschil tussen de twee. Dat doet Urban Wijland 2012. Ze organiseert in de maand juni voor de derde keer met succes een kunstmanifestatie in Amersfoort. Dit keer start de route bij het NS station, trekt door het Soesterkwartier en loopt tot aan de Eem, bij de fietsbrug richting Baarn. Zestien kunstenaars, voornamelijk uit Amersfoort en omgeving zijn gevraagd om spanning tussen stad en land te verbeelden. Spanning? Ja, want spraakmakende kunst gedijt bij het conflict. We leven in een tijd waar steeds meer confrontatie en segmentatie plaatsvindt. En tegelijkertijd moeten we meer met elkaar dealen op de vierkante meter. Urban Wijland gebruikt beelden om de bezoekers uit Amersfoort en omgeving te laten stilstaan bij deze ontwikkelingen. Ze wil dat niet met een opgeheven vingertje doen, of met een overtuiging dat alles terug naar vroeger moet. Maar wel met het besef dat stads- en buitengebied in een grijze massa kan veranderen als je er niet scherp op bent. Urban Wijland koestert het verschil door het op te zoeken en er in te duiken. Ik hoop dat u geniet van de ontwerpen. Dat ze u aan het denken zetten en nieuwe inzichten bieden. Pim van de Berg Wethouder Cultureel Klimaat, Gemeente Amersfoort
3
Een terugblik <>
4
Na twee eerdere edities in 2006 en 2009 was 2012 het jaar voor de derde editie. Op 1 juni vond de opening plaats met de voorstelling Milk van Celine Werkhoven en een nachtwandeling langs de werken op de Grebbelinie. Urban Wijland had al eerder van zich laten horen en spreken. In 2011 kondigde het Metroteam de aanleg van de Metro Amersfoort aan. Het team plaatste in de Hellestraat een bord met de aankondiging van de aanleg van Metrostation Hellestraat. In theater De Lieve Vrouw hield Peter Smit voor een volle zaal een oratie over de aanleg van de Metro. Terug naar 2012, de derde editie Urban Wijland. Dit jaar namen zestien kunstenaars deel aan Urban Wijland. Drie weken lang waren hun kunstwerken te zien in de stad Amersfoort en op het platteland. De route begon aan de achterzijde van het station waar op het Mondriaanplein de eerste kunstwerken te zien waren. Via de Wagenwerkplaats liep de route verder via het Soesterkwartier, de Isselt naar de Grebbelinie langs de Eem waar de route eindigde. Om de Eem over te kunnen steken voer in het weekend de ‘pannenkoekenboot’. Ook de ‘Heen en Weer’ van Dennis Nolte voer als drijvend podium tijdens Urban Wijland. De route in het Soesterkwartier ervaarden de mensen niet echt als een route. De Grebbelinie daarentegen kreeg als route veel applaus. De opvattingen over alle werken waren echter in zijn geheel lovend. Overigens kon de route op meerdere manieren gevonden en gevolgd worden: een smartphone-app, website en boekje waren de hulpmiddelen.
5
Kiss & Ride < Jelle de Bruijn >
Fout geparkeerde tractor achter station Amersfoort. 6
5
Na zijn vrouw op de trein te hebben gezet, kwam boer Henk Grin voor een vervelende verassing te staan…
Geboortekanaal 24 < Jelle de Bruijn >
Drie beeldschermen in ooievaarsnest. Voor de kijker: stem af op geboortekanaal 24 en volg de belevenissen van ooievaar Rinus en zijn vrienden op de voet…
De Pannenkoekenboot < Dick Cools, Harmen Zijp, Diana Wildschut >
8
Moe van al die kunst en de frisse buitenlucht? Men kon de oversteek van de ene oever naar de andere dan per veerboot maken. De Pannenkoekenboot van de Spullenmannen voer je over met een pannenkoek en een pot stroop. De Spullenmannen maken theater, installaties en uitvindingen-waar-niemand-op-zit-te-wachten. Dat doen ze met welvaartsresten. De Pannenkoekenboot is een voormalige reddingssloep die is omgebouwd tot een tweepersoons restaurant. De boot wordt aangedreven door een schoepenrad met twaalf koekenpannen.
9
Sporen in de stad < Theo van Delft >
10
De doden liggen hier veilig achter hekjes. We willen ze niet dichtbij. Of stel je voor, dat wij op ze gaan staan…. Nee dan maar afgerasterd van het leven. Wat is dat eigenlijk, dood? Is het leeg? Is het koud, het einde? Joost mag het weten. Voor ons lijkt het in ieder geval afwezig. Precies dat wat er niet is als je leeft.
Sporen in het land < Theo van Delft >
Het leven hangt hier in de bomen. Rijpe vruchten in de wind, Of de schaal van een noot. Als hij gekraakt is en het leven wandelt. In de natuur is de dood het begin Van het volgende seizoen Met een lege zaaddoos leef ik liever dan verder in een leeg graf.
11
‘woord in beeld’ < Ellen Faber >
12
Het maken van een wei, Vereist een klaver en één bij. Eén klavertje, een bij, En dromerij. Genoeg is enkel dromerij, Bij weinig bij. < Emily Dickinson >
Aangezien taal ‘mijn ding’ is maakte Ellen voor beide locaties ‘woord in beeld’ werken waarin de BIJ centraal staat. (2012 = jaar van de bij) Als uitgangspunt en inspiratiebron nam zij het gedicht van Emily Dickinson. In het stedelijk gebied hing in de entreeruimte een installatie, geïnspireerd door dit landelijke gedicht. Het werk bestaat uit papieren elementen met uitgesneden figuren en woorden. De vlakbij gelegen kapelboerderij de Isselt heeft een verwijzing naar Bernardus van Clairvaux. Deze patroonheilige wordt ‘toevallig’ afgebeeld met een bijenkorf. In het weekend kon het werk van buitenaf bezichtigd worden. Op de Grebbelinie. De ijzeren beschoeiingsbalken fungeerden als de regel waarop het woordbeeld ‘geschreven’ werd. Het fungeerde net zo als een lijntje in een schrift. Door de verspringing van de oeverbalken veranderde het wateroppervlak van structuur, rimpelig en glad. Het water werkte als spiegelvlak waarin het woord nogmaals, gespiegeld, gelezen kon worden.
13
De voedende grens < Floris Grondman >
14
Tijdens het bewandelen van de route werden verschillende delen van de stad zichtbaar. Vanuit het stationsgebied dat zich ontwikkeld heeft als hoogstedelijk gedeelte, loopt de route door het Soesterkwartier. Als vroeg ontstaan woongebied afgesneden van het centrum heeft het een eigen karakteristieke identiteit. Het Soesterkwartier is een echte volksbuurt. De centraal gelegen kerk en de begraafplaats bv geven de wijk het historische karakter. Je kan de wijk als een achterkant van de stad beschouwen. Door het spoor is er een tweedeling ontstaan. Het is dan ook niet voor niets dat het industrieterrein de geïsoleerde ligging compleet maakt. Als echte “buitenkant” van de stad ligt dit terrein tegen de Amsterdamseweg als uitloper van de Stadsring. De weg die het Soesterkwartier en de Isselt van elkaar scheidt. Een industrieterrein moet natuurlijk verbonden zijn met de landelijke wegeninfrastructuur. Deze structuur van wegen is aan te passen en te veranderen. Het laatste element dat aan bod komt is een element dat bepalend is geweest voor het wegenstelsel en de structuur in dit gebied: waterweg De Eem. Een geografisch gegeven dat ervoor gezorgd heeft dat de stad zich kan ontwikkelen en gezond kan functioneren. Een gegeven waar industrie, welvaart, gezondheid en leven afhankelijk van is. Met bruggen en pontjes liet Floris de bezoekers de grens overstappen naar een andere wereld. Deze is even afhankelijk van hetzelfde water maar een wereld met een ander verhaal.
15
De Heen & Weer < Dennis Nolte >
16
In de maand juni zette De Heen & Weer nr 1, een historisch pontje, koers naar het Amersfoortse kunstfestival Urban Wijland om dienst te doen als drijvend podium voor de moeder der kunsten: de levenskunst.
15
De Heen & Weer pendelde gedurende Urban Wijland tussen verschillende leef- en gedachtenwerelden van stad en platteland, kunstenaars en ondernemers, dromers en doeners. Hier kon je je plannen laten varen en je mee laten voeren in bijzondere ontmoetingen, een proeverij aan verse gedachten en ongehoorde schoten voor de boeg. Het motto was: “Laat je inspireren tijdens het drijvend buffet op een van de magische plekken in Hoogland of scheep jezelf in met een aantal bijzondere reisgenoten om jouw drijfveren te delen of samen nieuwe horizonnen te ontdekken.” Op de Heen & Weer was er ruimte voor het suizen van de zee in je oren. “Stap in op magische momenten bij het krieken van de dag, het ondergaan van de zon of reis mee naar plekken in jouw omgeving die je nog niet eerder ontdekt hebt. In de stroom van alledag is de Heen & Weer een baken van stilte, waar de kunst van het luisteren op handen wordt gedragen.” De mensen stapten in en reisden een stukje mee in de wereld van ideeën en drijfveren.
Een bijzondere ontmoeting dankzij De Heen & Weer: een dansgroep uit Bystré, Tsjechië doet Urban Wijland aan.
Wat ik mij afvraag ... < Monica de Jong >
18
Wanneer krijgt materie , een stad bijvoorbeeld, een ziel? Door de verzameling gebouwen, de bewoners, de geschiedenis? De stad weerspiegelt een tijdlijn vanuit het centrum naar de periferie; wie heeft nog de tijd om daar lang bij stil te staan? Stad en platteland waren vroeger van elkaar gescheiden, nu overlappen ze elkaar meer en meer. Dat maakte Monica zichtbaar met haar werk voor Urban Wijland 2012. “Ik fiets tussen stad en platteland en beschouw de onvermijdelijke uitbreiding van de stad. Het volbouwen staat mij tegen, maar weerhouden kan ik het niet. Uitkijkend over een weiland word ik gewekt door heipalen en koeien, raak in gesprek met een bouwvakker, vind een dood konijn op weg naar het station, dat zijn laatste adem uitblaast. Boven op een bunker metsel ik een toren van bakstenen, uitkijkend over de Eem. Bezoekers kunnen binnen op een bankje luisteren naar het water, de wind, de vogels, de stad even vergeten. Waarom boven op een bunker bouwen? Vanwege de hoogte, het uitzicht, de bunker als sokkel voor het kunstwerk? De oorspronkelijke bestemming in tijd van oorlog, tegenwoordig tot cultureel erfgoed behorend, wordt in deze setting omgezet in knusse huiselijkheid.” Op de Katholieke begraafplaats op de Soesterweg plaatste Monica een toren van wilgentenen: “memento mori, geniet van het korte leven, alles verandert en vergaat.” Twaalf jaar liep zij langs de Eem en verzamelde sporen, restanten van leven, herinneringen die in deze “tempel”een plekje kregen. Twee torens als een hommage aan de stad en het platteland of simpelweg om te verrassen.
17
Verborgen Eem < Collectief KG >
20
Collectief KG ging op zoek naar de verborgen schoonheden van de Eem. Wat ligt er verscholen op de modderige bodem van de rivier? Collectief KG haalde het onbekende boven en verhief de mooiste objecten tot expositie. De rivier als kunstenaar, met water en tijd als gereedschap. Voor ieder object maakte Collectief KG een eigen klankontwerp, een korte soundtrack voor een eigen verhaal. Samen vormden ze een beeld-en-geluid compositie om in rond te struinen.
21
Jelle de Bruijn
Anders Wolhar
Jos Smink Sally Pittman Ellen Faber Theo van Delft Monica de Jong collectief KG Marijke Schurink
Floris Grondman Floris Grondman
Dick Cools, Diana Wildschut, Harmen Zijp Dick Cools, Diana Wildschut, Harmen Zijp
Ellen Faber
Theo van Delft Jos Smink Monica de Jong Marijke Schurink Nienke Rooijakkers, Wilco Alkema
Jelle de Bruijn
Anders Wolhar
Lief Konijntje < Frans Ottink & Erna Huppelschoten >
“...verwondert het konijn zich zeer om de verwondering.” 24
Uit: Diergaarde voor kinderen van nu; Het konijn. Paul van Ostaijen, Eerste reeks, 1926
Tussen ‘stad’ en ‘platteland’ bestaat een soort vanzelfsprekende tegenstelling. Het ene biedt ruimte voor mensen, het ander is ruimte voor natuur. Het platteland lijkt de strijd om ruimte steevast te verliezen: de stenen en beton vreten bij stukjes en beetjes het platteland op, natuur als voedsel voor de hongerige stad. Was de scheiding tussen stad en platteland vroeger vaak scherp, door een muur of gracht, deze scheiding wordt steeds vager. We halen de natuur de stad in, ons bewust van de waarde ervan, of schuldig over onze ongebreidelde expansiedrift. Natuur is natuurlijk nooit weg, of weggeweest, uit de stad. De stad bestaat niet zonder platteland, het platteland is nooit zonder stad… De scheiding ertussen bestaat slechts in een abstracte voorstelling, statistiek, of grafiek. Het project “Lief Konijntje” verbeeldt deze stellingname. Het konijn als stereotype huisdier, maar ook plattelandsdier. Ze worden gehouden in een hokje in de tuin, geaaid, verzorgd. De verre achterneefjes en -nichtjes op het platteland, zij zorgen gewoon voor zichzelf. In beide gevallen zijn ze vertederend, vanzelfsprekend op hun plek. Ze verwonderen zich over de stad, en verwonderen zich over het platteland. Op beide plekken voelen ze zich thuis. Of misschien zijn ze wel nergens helemaal op hun gemak… Wie zal het zeggen.
25
Fata morgana has no real form < Sally Pittman >
26
Je kent het wel, een mooie zomerdag, lekker in de tuin zitten en bij de buren zijn ze druk bezig met de voorbereidingen voor een feest. Sally bracht de stad naar het platteland door een stadse tuin in het weiland te maken, klaar voor een feest; de Chinese lantaarns hingen klaar. Op zondagmiddag 10 juni organiseerde Sally een bijzondere picknick in Ruimzicht. Zo’n 40 bezoekers werden de betoverde wereld van Sally in gezogen en genoten van een heerlijke maaltijd.
27
Een goederenwagon móet grof zijn. < Nienke Rooijakkers & Wilco Alkema >
28
Een audiowandeling in 10 liedjes over de Wagenwerkplaats Amersfoort.
29
Verborgen achter het rangeerterrein bij het station ligt de Wagenwerkplaats Amersfoort. Zo’n 18 hectare buffer tussen het centrum en het Soesterkwartier. Een aparte wereld. Stukje rafelrand in het midden van de stad. Een plek waar lang alleen maar mannen kwamen. Of bijna alleen maar mannen. Vlak na 1900 werd de Wagenwerkplaats gebouwd om goederenwagons te herstellen. In 2000 werd de werkplaats gesloten – als één van de modernste goederenwerkplaatsen van Europa. De werknemers werden overgeplaatst en de Wagenwerkplaats bleef braak liggen. Niemandsland voor krakers, kunstenaars en liefhebbers. Nienke Rooijakkers en Wilco Alkema maakten voor de Wagenwerkplaats een audiowandeling. Een portret in 10 liedjes, die via QR codes over het terrein verspreid liggen – gebaseerd op verhalen en interviews met oudwerknemers en bewoners van het Soesterkwartier, met krakers van het eerste uur, met mensen die de plek diep in hun hart hebben zitten. Nienke Rooijakkers maakt geluidswerk, gebaseerd op documentair materiaal. Wilco Alkema is componist. Hij werkt hij graag met geluiden uit het dagelijks leven, die hij uitrekt, induwt en opknipt – en waarmee weer nieuwe tonen ontstaan. Productie: Laswerk
Foto: Nicoline Lans/BDU
Hoop, geloof & liefde ketting, die verbindt en verwarmt < Marijke Schurink >
30
Voor Urban Wijland verbond Marijke mensen die samen de route liepen of fietsten met de Geloof, Hoop & Liefde ketting. Zij had twee grote schakelkettingen gemaakt met de symbolen voor geloof, hoop en liefde eraan: een kruis, een anker en een hart. Een van zwart-witte koeienhuid: een stoere ketting die je onmiddellijk aan het platteland doet denken. De andere maakte ik van rode lapjes stof die ik kreeg van mensen uit de stad, soms een kledingstuk geweest of een gordijn. Deze ketting met z’n rode tinten is zacht en straalt de warmte van de mensen uit. Het idee is dat men de kettingen omhangt en zo even stil staat bij het samen zijn. Marijke vroeg de bezoekers om een foto te maken met de ketting om en deze te mailen naar haar. Deze foto’s werden geprint en een paar dagen later gepresenteerd op de lokaties waar de kettingen hingen. Op zondag 3 juni was zij zelf op een van de lokaties om foto’s te maken. Over mijn werk: Schurink vertaalt haar liefde voor de natuur in haar sieraden. Zij experimenteert met veelal vergankelijke materialen zoals waterdruppels, planten of slakken. Haar intuïtieve manier van werken is een zoektocht naar de beste uitdrukkingsvorm van een idee dat haar fascineert. Kwetsbaarheid, sensualiteit, maar ook humor komen in haar werk tot uitdrukking. Het sieraad krijgt zo een extra inhoud die voorbij schoonheid gaat.
21
Wat overblijft is de vorm < Jos Smink >
32
Huizen, fabrieken, bunkers, dijken en grafstenen trekken het spoor van de mens van stad naar het platteland. Ze vormen zo het landschap waar het leven zich aftekent. Sommige verliezen na verloop van tijd door verval of anderszins hun functie. Het worden nutteloze bouwsels die opgaan in het landschap. Wat overblijft is de vorm. Vanuit deze beleving gaf Jos Smink zijn project vorm. Hij creëerde in relatie met de omgeving een soort follies, bouwsels zonder functie die als oervorm het landschap mede vormgeven. Op de begraafplaats in de vorm van een soort tempeltje van gras en op de dijk langs de Eem in het verlengde van de Grebbelinie een monumentale vorm als schuilplaats met zicht op de verte.
33
Metro < Peter Smit & Chris Rodenburg Rob Schilling (beeldproducties) >
Waar houdt de ambitie op, waar begint de trots 34
35
Het METRO-Amersfoort-project kan gezien worden om grip te krijgen op de vragen hoe je tegen Amersfoort aankijkt, hoe Amersfoort in elkaar zit, waar eindigt de stad en start het weiland, hoe ontdek je de kracht van de stad en waar houd de ambitie op en waar begint de trots. Verwarring zaaien, onduidelijkheid, onbegrip en desinformatie zijn de middelen. Geen uitgewerkt METRO-plan, maar eerste grondonderzoeksplekken en funderingslocaties vormen onderdeel van Urban Wijland 2012. De fysieke eigenschappen van de bodem zijn onderzocht met diepteboringen. De verschillende locaties werden van een markering voorzien, met informatiebrieven in de bus en een afzethekje op straat.
voorlopig door Provincie en Ministerie van Verkeer en Waterstaat reeds vastgestelde METRO-sonderingslocaties a. centrum Soesterkwartier: Noordewierweg, ter hoogte van de Emmakerk. b. Grebbelinie
De blijvende herinnering is een tegel met het logo van METRO-Amersfoort.
Topattractie voor huisvrouwen < Leo van der Veen >
36
Sinds jaar en dag is het de huisvrouw die het vermaak van anderen faciliteert. Denk hierbij aan stofzuigen, afwassen, boodschappen, de was doen, enzovoort, enzovoort. Ik vond het tijd iets terug te doen, de topattractie voor huisvrouwen is hiervan het resultaat. De huisvrouw, toch de vergeten doelgroep binnen de vermaaksector, kan plaats nemen in een schommelstoeltje dat aan de droogmolen hangt. Wat hierbij belangrijk is, is dat het schommelstoeltje het kroost erg zal aantrekken, echter is de attractie feitelijk bestemd voor mama. Na een druk op de knop blijkt de droogmolen een 1-persoons zweefmolen te zijn: een topattractie in een bekende setting. De Topattractie voor huisvrouwen was te zien en te ervaren tijdens de opening van Urban Wijland in Ruimzicht.
37
De vuist < Anders Wolhar >
38
Anders Wolhar is geïnspireerd door het KAdEgebouw. Een groep mensen vindt het een mooi gebouw en anderen vinden het juist een lelijk gebouw. De vuist kan gezien worden als vuist van de natuur. Wordt er niet meer gebouwd, dan zal de natuur overwoekeren en overwint het de menselijke bouwdrift. Maar als vuist van de stad staat deze voor de overwinning van de mens op de natuur. De vuist staat voor boosheid en overwinning.
39
Programma pagina
40
Logo pagina
1 juni Schot voor de boeg dansvoorstelling van dansgroep uit Bystré, Tsjechië in het kader van “Heen en Weer”
41
Opening met dansvoorstelling Milk en nachtwandeling langs de werken op de Grebbelinie 10 juni Picknick in Ruimte Direct. 24 juni 24:00 uur Sluiting Performance-onderdelen op diverse tijdstippen tijdens de manifestatie: tEF)FFO8FFS t.FUSP
AMERSFO ORT S
TERRAS
Elk weekend voer hij: tEFQBOOFOLPFLFOCPPU
Urban Wijland en pr
42
Juli 2011: In de nieuwsbrief Binnenstad Bewoners Netwerk Nieuws 29 mei 2012: in de lokale huis-aan-huis kranten, Amersfoort Nu en Stad Amersfoort, staan de persberichten over de opening op 1 juni a.s. Deze persberichten staan ook op de websites van deze kranten. 4 juni 2012: Het Algemeen Dagblad, regio Amersfoort besteedt in de week van 4 juni drie keer aandacht van de guerrilla actie van kunstenaar Anders Wolhar. 4 juni 2012: De StadAmersfoort.nl en Weekblad Amersfoort plaatsen het persbericht over de opening van Urban Wijland en de openingsact Milk. Juni 2012: Persbericht over UrbanWijland geplaatst op de volgende websites: Waarinamersfoort.nl; mediagroep-EVA.nl; tijdvooramersfoort.nl; uitinamersfoort. nl; vvvamersfoort.nl; wimjaquet.nl; wagenwerkplaats. nl; devipbus.nl Social Media De social media zijn actief ingezet. Twitter, account @ UrbanWijland, om geïnteresseerden op de hoogte te houden van de laatste nieuwtjes, zowel voor, tijdens als na de kunstmanifestatie. Facebook is ingezet om foto’s van de kunstwerken te delen Twoppy Met een standaard applicatie van Twoppy heeft Urban Wijland een app gemaakt voor de smartphone met de locatie en informatie over de kunstwerken. Televisie/You Tube filmpjes Eemland Vallei Amersfoort televisie (EVA), Vathorst TV, Rabobank TV hebben een item gemaakt over Urban Wijland. Zie verder: www.urbanwijland.nl
43
Colofon
Websites
Urban Wijland is een werkgroep van de Stichting KIA.
www.actic.nl www.spullenmannen.nl www.theovandelft.nl www.staalkaart.nl/faber www.devipbus.nl www.monicadejong.nl www.collectiefkg.nl www.linkedin.com/in/nienkerooijakkers www.marijkeschurink.nl www.jossmink.nl www.nr37.nl www.anderswolhar.nl
44
Correspondentie adres: Arnhemseweg 41 3817 CA Amersfoort website www.urbanwijland.nl email
[email protected] twitter @UrbanWijland Werkgroepleden: Anneke Savenije Roelof Benthem Adith van Vuuren Prisca Maas Marieke Kropff Natasja Seigers Rob Goedvolk Ron Jagers Grafisch Ontwerp: www.kees.je Met speciale dank aan: Wim Kok, Rene Both, Arthur Brekelmans, Joost van der Grinten, Kevin Hughes, Paul Voorthuis, alle geïnterviewden door Nienke Rooijakkers, Schatkamer Utrecht, Maarten Boxem, de opzichter namens stedelijke monumentenzorg, de opzichter van Natuurmonumenten, het Waterschap, de Havendienst en vele, vele anderen die Urban Wijland steunden. En uiteraard dank aan de kunstenaars en de vele vrijwilligers.
45
