Ameland 18 oktober 2014
Wa n d e l eve n e m e n t 10|17|25 km
Walk with E C C O I S S P O N S O R VA N TUSSEN SLIK & ZAND 2014
tussenslikenzand.nl
Inhoudsopgave: Voorwoord Radboud 3 Voorwoord ECCO 4 Vierde editie TS&Z 5 Waddenzee Werelderfgoed 6-9 Routebeschrijving 10-11 Erfgoedbakens 12-25 Routekaart 27 (uitklappagina) Stempelkaart 28
Partners Dit routeboekje is mogelijk gemaakt door: Natuurcentrum Ameland Waddenvereniging Staatsbosbeheer Ameland Fryske Gea VVV Ameland Ecco i.s.m. Kienstra Schoenen en Outdoor Van Heeckeren Hotel Camelback WestCord Hotel Noordsee Beleef-Ameland Vrumona/Drankenhandel Metz Voor de totstandkoming van het evenement gaat tevens onze dank uit naar: de terreinbeheerders op Ameland, Horeca Nes, Het Zwanewater, KNRM Ameland, Amelands Product, en alle vrijwilligers die mee hebben geholpen dit evenement mogelijk te maken. Opmaak en design; Island House Design, Nes Ameland Fotografie: Natuurcentrum, Waddenvereniging, Anja Brouwer en Island House Design
Als liefhebber van Tussen Slik en Zand kijk ik uit naar de vierde editie van dit evenement van Stichting Sportpromotie Ameland. Ik heb goede herinneringen aan de vorige keren dat ik meedeed met Tussen Slik en Zand, ondanks dat ik in totaal nog geen honderd meter van het parcours heb afgelegd . Voor mij betekent Tussen Slik en Zand meedenken over het programmaboekje, enveloppen inpakken, heel vaak goedemorgen zeggen en stempelen. Heel veel stempelen. Is dat leuk? Ja dat is heel leuk! Ik spreek op zo’n dag honderden tevreden en blije mensen, maar ook opbouwende kritiek hoor ik graag. We proberen elk jaar onze evenementen verder te verbeteren en de organisatie aan te scherpen. We hopen ook dit jaar met het thema “Proeven van het Werelderfgoed” weer een mooie aanvulling op deze wandeltocht te hebben. Dit jaar staat de wandeltocht namelijk in het teken van bijzondere eetbare producten die op of langs de route te vinden zijn. Met name vragen we aandacht voor het Amelands Product zoals de mosterd, meerval, honing en kaas die liefdevol op Ameland geproduceerd worden. Onderweg en aan het eind van de uw route komt u meerdere stands tegen waar u kunt proeven van de verschillende Amelander lekkernijen. Weer terug in Nes krijgt u bij de finish uw herinneringsspeldje. Laat u, voor u naar een van de terrasjes gaat om na te genieten, mij even weten hoe het dit jaar was? Ik wens u heel veel wandelplezier! Radboud de Vos Secretaris Stichting Sportpromotie Ameland
Vo o r wo o rd s e c re t a r i s S PA
3
Vo o r wo o rd ECCO
Beste Deelnemers,
De vierde editie Tussen Slik en Zand
Om geweldige schoenen te maken is echte passie nodig. Daarom besteden we de grootst mogelijke aandacht aan details en kwaliteit; van het tekenen van de eerste schetsen tot het voorstellen van definitieve eindproduct in ECCO-winkels over de hele wereld. Uniek voor onze industrie is dat we leer looien in onze eigen leerlooierijen en schoenen maken in onze eigen fabrieken. Onze wereldwijde familie van medewerkers, die meer dan 50 nationaliteiten vertegenwoordigt, is de levenskracht achter al onze producten. Ontwerp, ontwikkeling, productie en retail – wij nemen de volledige verantwoordelijkheid. Onze filosofie is, dat schoenen moeten worden afgestemd op de voet, niet omgekeerd. Dat is wie wij zijn.
Stichting Sportpromotie Ameland organiseert voor het vierde jaar op rij het wandelevenement Tussen Slik en Zand. Een evenement dat sportieve recreatie combineert met natuurbeleving en natuureducatie op een plek die uniek is in de wereld. Samen met de verschillende natuurpartijen, de Waddenvereniging, Natuurcentrum Ameland, Staatsbosbeheer en het Fryske Gea willen wij in het programma afwisselende wandelroutes combineren met informatieverstrekking over belangrijke natuur- en cultuurwaarden op en om Ameland. Met de wandelexpo, een markt met Amelander producten en muziek in het centrum van Nes bieden wij de deelnemers een “totaal” programma voor een heerlijke dag of weekeinde op Ameland.
ECCO is bijzonder trots op het feit dat we partner zijn van dit prachtige wandelevenement en onze naam hier aan kunnen verbinden. Voor de vierde keer loodsen de diverse wandelroutes jullie langs al het moois wat er zich tussen Slik en Zand op Ameland bevindt. Wij wensen jullie een prachtige dag, weekend of vakantie met als hoogtepunt dit evenement dat op een fantastische manier de natuur en cultuur laat beleven die Ameland te bieden heeft. Voor meer informatie over de ECCO producten, onderhoudsadvies of een mooie aanbieding tijdens dit evenement kun je terecht bij Kienstra Schoenen of bij de ECCO truck bij Start/Finish. Walk with ECCO Tussen Slik&Zand! ECCO Nederland
Naast het wandelevenement Tussen Sik en Zand organiseert Stichting Sportpromotie Ameland drie andere grote sportevenementen op het eiland waarbij natuur en de natuurlijke elementen van het eiland een belangrijke rol spelen en de combinatie van sportbeleving en natuurbeleving hand in hand gaan. MTB Ameland; mountainbike evenement begin maart voor de aanvang van het broedseizoen. www.mtbameland.nl Tri-Ambla, Cross Triathlon op Ameland in september. www.tri-ambla.nl Ameland AdventureRun, hardloopevenement met een 5, 10 en 21 km loop en een kidsrun in de adventperiode in het weekeinde voor de kerstvakantie. www.adventurerun.nl
I n t ro d u c t i e
2 5
4
7 Wa d d e n ze e We re l d e r f g o e d
Wa d d e n ze e We re l d e r f g o e d
6 Waar wolken over veld en duinen vlieden. De wind zilte lucht over schorren leidt. Waar oude dorpen rust en haven bieden. Een meeuw rusteloos over water glijdt. Waar dijken waken over land en water. De woeste zee held’re stranden overmant. Waar horizon de lijn is tussen nu en later. Dat is Ameland, mijn mooie Ameland
Spoorzoeken in het werelderfgoed Ga mee op ontdekkingstocht tijdens u wandeling tussen Wad en Noordzee. Het rijke bodemleven op de Waddenzee is de verborgen schat van het werelderfgoed en de fossielen op het Noordzeestrand ontsluieren prachtige geheimen van geschiedenis van dit gebied. Welke dieren zitten er allemaal in verstopt in de waddenbodem, welke bijzondere planten komt u tegen in de kwelders, is het barnsteen of een stuk hout wat u tegenkomt op het strand? Elke vondst vertelt een eigen verhaal over wat het gebied zo bijzonder maakt . Neem u vondsten mee of maak er een foto van en krijg antwoord op u vragen aan het eind van uw wandeling . De werelderfgoed gidsen van de Waddenvereniging en het Natuurcentrum staan aan het eind van de wandeltocht op 19 oktober voor u klaar om vragen te beantwoorden en geheimen te ontrafelen.
ALTIJD WATER BIJ DE HAND
TUSSEN SLIK & ZAND
9 Bescherming Waddenzee door werelderfgoedstatus.
Recepten
Wereld wijs met de Waddenzee Op 21 juni 2009 ging in het Waddengebied de vlag uit. De werelderfgoedcommissie van UNESCO verleende aan de Waddenzee van Nederland en Duitsland de status van natuurlijk werelderfgoed. Door de unieke natuurwaarden; de jonge dynamische landschappen en de grote variëteit aan planten en diersoorten, die zich aan de steeds wisselende omstandigheden hebben aangepast, kan de Waddenzee zich meten met gebieden zoals het Great Barrier Reef, de Grand Canyon of het Amazonegebied in Brazilië. De werelderfgoed status betekent geen extra bescherming, maar is verleend omdat volgens UNESCO de Nederlandse en Duitse overheden de Waddenzee nu al goed beschermen. Het Deense deel van de Waddenzee kreeg de status onlangs in juni 2014. Het werelderfgoed Waddenzee strekt zich nu uit van Den Helder in Nederland tot Esjbjerg in Denemarken
Amelander mosterdsoep, voorgerecht voor 4 personen Ingrediënten: Mosterd naar behoefte (tot 3 eetlepels per liter) Scheut witte wijn 0.5 liter kippenbouillon 0.5 liter kokosroom of kookroom Vulling naar keuze: uitgebakken spekjes, gerookte zalm of gamba’s Fijn gesneden ringen prei Bereiden: Doe de mosterd in de pan en roer met een houten lepel over de pan bodem tijdens het verwarmen zodat de mosterd kan ontzuren. Blus de mosterd met de witte wijn en voeg al roerend de bouillon en room toe. Laat de soep 5 minuten zachtjes doorkoken. Voeg tenslotte de vulling toe naar keuze en breng zo nodig op smaak met zout en peper. Indien gewenst de soep iets inbinden
Amelander bôffert Ingrediënten: Boffertmix, 3 dl melk, 3 eieren , 50-75 gram boter, gewelde rozijnen Beslag maken door de melk, eieren en boter toe te voegen aan de boffertmix. Roeren tot een cakebeslag is verkregen. Rozijnen toevoegen. Het geheel in een bakvorm au bain marie garen 1 ½ tot 2 uur
A m e l a n d e r re ce p t e n
B es c h e r m i n g Wa d d e n ze e
8
11
Routebeschrijving 25-17-10 km Start Kerkplein Nes – van der Stratenweg – Torenstraat – Strandweg – Duinweg – Kobuspad – Vlakte van Polet
Strand: Splitsing extra lus 10 km (route over strand; 2,5 km extra). Kweekbos – Middenpolle – Hagedoornveld – Mochdyk – Zwanewater
B) Vervolg route 17 km Fietspad – Strandweg – Ballum – Camminghastraat – Smitteweg – Aansluiting route 25 km vanaf V3 Zie de uitvouwkaart achterin voor de routes, afstanden en interessante locaties. Op de volgende pagina’s vindt u hiervan de beschrijvingen.
V1: Verzorgingspost Het Zwanewater Fietspad Verbindingsweg
S10: Splitsing 10 km. Zie voor vervolg 10 km bij A. Fietspad Verbindingsweg – wandelpad (rode paaltjes) – Roosdunen – K. Klippad – Strand – Strandovergang Ballum
S17: Splitsing 17 km route strandovergang Ballum. Zie voor vervolg B Groene Strand – Finnegatpad – Rietpad – Herderpad – Jan Roepespad – Oranjeweg – Jan Jacobsweg – Molenweg
V2: Verzorgingspost De Verwachting Badweg – Westerlaan - Burenlaan – Zuiderlaan – Reeweg – Buitenkant Waddendijk – Ballumerbocht
V3: Verzorgingspost KNRM Station Ballumerbocht Buitenkant Waddendijk – Oversteek dijk en slenk – Achterdijken – Verdekspad - Van Heeckerenstraat - Kerkstraat – Finish Kerkplein
A) Vervolg route 10 km Oversteek verbindingsweg – BP Plas – Smitteweg – Aansluiting route 25 km vanaf V3
Calamiteiten Bel bij calamiteiten eerst 112, daarna 06 37349720 Deelname is geheel op eigen risico en voor eigen verantwoordelijkheid.
Ro u t e b es c h r i j v i n g
Ro u t e b es c h r i j v i n g
10
13 1. Vlakte van Polet
2. Mochdyk / Hagedoornveld
Vlierbloesemsiroop Door de Binnenduinen of Vlakte van Polet op Ameland lopen diverse wandelroutes tussen dorp, bos en strand. Een deel van de vlakte wordt beweid en er is een klein sportveld gesitueerd. Kenmerkend voor dit gebied zijn de vele vlierstruiken. De bessen vormen een smakelijke versnapering voor de vele vogels in het gebied, met de name voor de houtduif. De bessen van de vlierbessenstruik kunnen worden gebruikt voor jam. Van de bloemen van de vlier kan vlierbloesemlimonade worden gemaakt. Wie geïnteresseerd is kan het volgende recept eens uitproberen.
Olijven van het noorden De Môchdyk, die zijn uiteindelijke vorm pas kreeg rond 1846, zorgde er voor dat de twee eilandhelften met elkaar verbonden werden. Vanaf dat moment was er hier geen directe verbinding meer tussen de Noordzee en Waddenzee. Langs de oude zeedijk treft men naast diverse andere vegetatie onder andere duindoorn aan. Duindoorn is een struik die goed bestand is tegen zout en stuifzand en dus prima gedijt in dit gebied. De bessen van de duindoornstruik zijn zuur en uitermate rijk aan vitamine C. De vruchten bevatten veel olie en worden daarom wel de olijven van het noorden genoemd. Duindoorn is prima te gebruiken als basis in diverse producten; zo vinden we de vrucht in jam, saus en natuurlijk in één van de Amelander mosterdsoorten. Ook de plaatselijke horeca heeft deze heerlijke vrucht inmiddels ontdekt.
Recept
Vlierbloesemlimonade 100 trossen vlierbloesem 8 citroenen (eko) 4 kilo rietsuiker 3 liter kokend water 160 gram citroenzuur Doe de trossen vlierbloesem in een goed schoongemaakte emmer. Pers de citroenen en doe sap en schillen erbij. Voeg de suiker toe en vervolgens het citroenzuur. Giet het kokend water er overheen. Goed roeren tot de suiker is opgelost. Dek de emmer af en laat 24 uur staan. Zeef het mengsel door kaasdoek. Het resultaat is een mooie siroop. Doe de siroop in schone flessen. Voor de limonade de siroop ongeveer 5 maal verdunnen. De siroop is minstens 2 jaar houdbaar op een koele donkere plek. Bron: © Mijn grootmoeder.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
12
4. Roosdunen
3. Het Zwanewater Afstemmen van bedrijf, natuur en recreatie In het midden van het eiland, daar waar Ameland het smalst is, gelegen tegen de Zwanewaterduinen, ligt het melkveebedrijf van de familie De Jong. Het bedrijf heeft ongeveer 90 melkkoeien en 70 stuks jongvee. Per dag wordt er ongeveer 1800 kg melk geproduceerd. Het hele bedrijf bestaat uit ruim 70 hectare waarvan 49 ha aaneen- gesloten als huiskavel om de gebouwen ligt. Het familiebedrijf bestaat al vele generaties en begon op een kleine boerderij in het centrum van Nes. Begin jaren 80 is het verplaatst naar de huidige locatie. Het beleid is erop gericht om de voedselproductie, natuur, recreatie en het landschap optimaal op elkaar af te stemmen. Er is een soepele overgang tussen agrarisch gebied en de duinen. De eilandsituatie, de bijzondere natuurlijke omstandigheden en de aantrekkelijke recreatieve mogelijkheden hebben de familie ertoe gebracht om d.m.v. de bouw van groepsaccommodatie “Het Zwanewater” de bedrijfsactiviteiten uit te breiden.
Cranberry’s ook op Ameland Het gebied van de Roosdunen bestaat uit lage duinen, vochtig grasland en heide. Veel vogels vinden hier de mogelijkheid om te broeden. Zo zijn er bijvoorbeeld in het voorjaar vele paren bergeenden op de duintjes en in de plassen, op zoek naar nestgelegenheid. Het gebied kent een gemarkeerde wandelroute. Wie de route volgt komt in dit schitterende gebied van alles tegen: van holenduiven , tapuiten en stoere Soayschapen die het terrein begrazen tot cranberry’s. Buureiland Terschelling staat bekend om de cranberryteelt. Echter ook op Ameland kan men deze bessen vinden. Niet op grote schaal, maar kleinschalig in dit bos- en heidegebied. De cranberry wordt tegenwoordig op diverse manieren gebruikt en is in dit opzicht een bekend ingrediënt geworden in diverse spijzen. Cranberryjam, -siroop en natuurlijk de Amelander mosterd met cranberry zijn in diverse zaken op Ameland verkrijgbaar.
E r f g o e d b a ke n s
15
E r f g o e d b a ke n s
14
17 5. Groene strand Ballum
6. Ballum
Dynamiek van de kust Het Groene strand bij Ballum is ontstaan doordat het Bornrif, een zandplaat die voor de kust bij Hollum lag, opgeschoven is in oostelijke richting. Door het regelmatig droogvallen van deze zandplaat is een schitterend groen natuurgebied ontstaan. Aangezien de ondergrond zilt is, omdat het gebied nog regelmatig onder water staat, is er een uitermate goede voedingsbodem ontstaan voor tal van planten en vogels. Het gebied ten noorden van Ballum is ook vandaag de dag nog altijd in beweging. Elk jaar is de situatie anders: stromingen en zandpartijen verschuiven, geulen ontstaan of verdwijnen. Maar waar de geulen ook lopen, ze worden altijd gebruikt door de Amelander vissers. Zo wordt in de geulen onder andere de Amelander harder gevangen. Een veelzijdige vissoort die op verschillende manieren zeer smakelijk kan worden klaargemaakt. Door de plaatselijke vishandel wordt deze op ambachtelijke en traditionele wijze gevangen vis verwerkt tot harderfilet; ook onderdeel van het Amelands Product.
Bier, aardappelen en mosterdzaad De eerste heer van Ameland was Ritske Jelmera Cammingha die woonde in zijn state te Ballum. Op de plaats waar de state ooit stond, staat nu het gemeentehuis. Langs de weg achter het gemeentehuis (de Smitteweg) vindt men het land waarop het mosterdzaad voor de Amelander mosterd wordt verbouwd. In koren- en mosterdmolen “de Verwachting” wordt hiervan de unieke Amelander mosterd gemaakt. Ook treft men in Ballum de Amelander aardappelen aan. Hier wordt de “Frieslander” verbouwd. Deze aardappelen hebben een unieke smaak door de grondsoort waarop ze worden verbouwd. Naast mosterdzaad en aardappelen is in Ballum een bierbrouwerij gevestigd, hier wordt ambachtelijk Amelander bier in verschillende smaken gebrouwen. Zowel de mosterd, het bier als de Amelander aardappelen maken deel uit van het Amelands Product en worden als ingrediënten gebruikt door de restaurants in Ballum.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
16
19 7. Engelsmanduun
8. Hollum met de molen en reddingboot
Schipbreuk bracht variatie De omgeving rond het Engelsmanduun is een schitterend wandelgebied. In de herfst ontvouwt zich een pallet van kleuren en op het duin heeft men een schitterend uitzicht op strand, zee, duinen en foerageergebieden voor vogels. Het uitzicht vanaf het Engelsmanduin is voor iedereen puur genieten. De naam Engelsmanduun is ontstaan na 1799. Op 10 november in dat jaar strandde fregatschip De Valk. Geen van de opvarenden, die naast de bemanning bestond uit Engelse soldaten en hun families overleefden deze schipbreuk. Zij werden begraven in dit duin dat hiervoor de Bliekeduun heette. Dat er bij een stranding zoveel slachtoffers vielen was uitzonderlijk. Het monument op Engelsmanduun herinnert aan deze tragische gebeurtenis.
Tradities leven voort Hollum heeft veel te bieden, zowel traditioneel als culinair is er een uitgebreid aanbod. Zo treft men er koren- en mosterdmolen “de Verwachting” aan. Deze stellingmolen staat op de plaats waar van 1840 tot 1949 ook al een korenmolen stond. In de molen wordt op ambachtelijke wijze meel gemalen en mosterd gemaakt. Twee unieke Amelander producten, die inmiddels door diverse restaurants op Ameland worden gebruikt in hun gerechten. Ook voor wie thuis eens zelf traditionele Amelander producten wil proberen, is er in het molenwinkeltje een ruime keuze. Met de pannenkoekenmix, Boffertmix en de Amelander mosterd moet dit zeker lukken.
Andere strandingen brachten gelukkig minder leed maar wel gebruiksartikelen, spijzen en dranken. Als de schipbreukelingen waren gered en er uit het gestrande schip hout, gebruiksartikelen en vaten met inhoud konden worden gehaald, werden deze met vreugde ontvangen door de Amelanders. De vaten, vaak gevuld met wijn, werden gezien als een welkome variatie in het meestal karige menu.
Het Maritiem Centrum “Abraham Fock” is de thuisbasis van de traditionele paardenreddingboot van Ameland. Vanuit het boothuis bij het Centrum vertrekt zo’n 12 á 13 maal per jaar de paardenreddingboot. Een spektakel om mee te maken en een traditie die op Ameland nog altijd vol trots in ere wordt gehouden.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
18
9. Dijkbewaking Schapen bewaken de dijken Een wijze van natuurlijk beheer waarmee deels de kustveiligheid in stand wordt gehouden is de begrazing door schapen op de dijk. Van oudsher waren er op Ameland vooral kleine gemengde veeteeltbedrijven met onder andere schapen. De schapen houden het gras op de dijk kort, wat op natuurlijke wijze de veiligheid van de dijk ten goede komt. Zowel de melk als het vlees van de schapen wordt gebruikt voor traditionele Amelander producten. De ambachtelijke Amelander kaas en het unieke Amelander lamsvlees is op de kaart van diverse restaurants te vinden. Beide maken onderdeel uit van het keurmerk Ameland Product.
10. Feugelpôlle Natuur maakt zelf Amelander kust veiliger De Feugelpôlle is een kleine kwelder aan de Zuidwestkant van Ameland. Door de sterke zeestroming dreigde het gebied te verdwijnen. Niet alleen zou zo één van de grootste broedkolonies van de grote sterns verloren
gaan, maar de kwelder speelt ook een belangrijke rol in de bescherming van het eiland. Kwelders remmen namelijk de slagkracht van golven voor de dijk. Vanaf 2009 heeft de Waddenvereniging, samen met een groot aantal partijen waaronder Staatsbosbeheer Ameland, gewerkt aan het behoud van de Feugelpôlle. Daarbij greep men de kans aan om het gebied meteen te gebruiken als zogenaamde klimaatbuffer. Natuurlijke processen krijgen zoveel mogelijk de ruimte en werken mee aan het veiliger maken van het gebied. Zand, schelpen en matten van natuurlijke materialen zoals kokos, naaldhout of aardappelzetmeel verminderen de stroomsnelheid van het water en geven de kwelder de kans om weer aan te groeien. Ook zijn ze een voedingsbodem voor schelpdieren als mosselen en oesters. Samen vormen ze stevige banken die de kwelder nog verder versterken. De kwelder is hierdoor een rijke voedingsbodem en leefwereld voor allerlei planten en dieren in de Waddenzee. Het project is net voltooid, maar de eerste resultaten zijn al geboekt. De kwelder groeit en de nieuwe natuur heeft al een grote kolonie zwarte sterns naar het gebied gelokt. Ook zijn er visdiefjes en kokmeeuwen te zien.
E r f g o e d b a ke n s
21
E r f g o e d b a ke n s
20
23 11. Waddenzee
12. KNRM Ameland
Alleen slimme dieren in de Waddenzee Het is land, het is zee, het is de Waddenzee. Twee keer per dag valt de Waddenzee droog. Dan zijn de geulen en de wadplaten goed te zien. Het gebied is dus soms nat, soms droog, maar ook warm en koud, zoet en zout. Dat vergt nogal wat aanpassingsvermogen van allerlei dieren. Dat dit goed gelukt is, is te merken aan de miljoenen vogels die hier fourageren. Wadpieren en diverse schelpdieren zoals kokkels en wadslakjes, hebben allemaal een manier gevonden om te overleven in deze bijzonder dynamische omgeving. Daar profiteren vervolgens de vogels dus van; zij komen als de zee gaat. Dan is het een drukte van belang op de wadplaten. Elke vogel eet zoals ‘ie gebekt is. Scholeksters pikken met hun snavel de schelpen open. Eidereenden slokken een hele kokkel naar binnen en kraken de schelp met hun maag open. Meeuwen pikken een mossel los uit de bank en nemen die mee de lucht in om dan te laten vallen op bijvoorbeeld het fietspad langs de Waddendijk. Aan de resten van de schelpen op de dijk en op het Wad is te zien welke vogel het schelpdier heeft gegeten. Grove schelpenresten op de dijk; dat was een meeuw. Kleine stukjes schelp op de plaat zijn van een eidereend, die de restjes heeft uitgepoept. Zeepokken zijn ook heel slim. Die groeien op harde ondergronden, bijvoorbeeld op de kop van een krab. De krabben eten heel slordig, met hun scharen lukt het niet om het eten netjes naar binnen te werken. De zeepokken profiteren daarvan, de resten nemen zij voor hun rekening
Van sloep tot zelfrichtende motorreddingboot Vrijwel direct na de oprichting van de Redding Maatschappij op 11 november 1824 kreeg Ameland de beschikking over een open, onzinkbare Groenlandse sloep. Deze roeireddingboot werd in een loods in Nes gestald. De boot verrichtte op 6 februari 1825 haar eerste succesvolle redding. Zeven bemanningsleden van de Britse brik ‘Ann of Sunderland’ werden door de redders aan land gezet. Vele heldhaftige reddingsacties volgden, al moet gezegd worden dat in de eerste jaren van het reddingwezen op Ameland het jutten nog altijd prioriteit had boven het redden. Vanaf 1937 kreeg het eiland de beschikking over een motorstrand reddingboot de ‘Abraham Fock’. Tot 1988 werd deze reddingboot op het strand vanaf een bootwagen gelanceerd met behulp van paarden. Vanaf ’88 is er een motorreddingboot en is de lancering met paarden een toeristische attractie. Ameland was het enige reddingsstation in West-Europa waar dit tot het eind van de motorsloep met behulp van paarden gebeurde. Op 14 augustus 1979 ging het mis en werden de paarden in een diep zwin gesleurd. Ze zijn in de duinen bij Hollum begraven, naast de overgang waar de reddingsboot over het duin naar het strand getrokken werd. Hoewel overwogen werd om de paarden door een waterbestendige tractor te vervangen, is besloten nieuwe paarden op te leiden en de paardentractie te handhaven. Deze gebeurtenis wordt de ramp van Ameland genoemd. De oude reddingsboot is tentoongesteld in het reddingsmuseum “Abraham Fock”. De zeer modern uitgeruste en zelfrichtende reddingboot “Anna Margaretha’ is het huidige paradepaardje van het KNRM reddingsstation in de Ballumerbocht
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
22
25 13. Waddenzee als voedselvoorziening
14. Exoten in en rond de Waddenzee
Je eigen maaltijd sprokkelen van het Wad Planten en dieren hebben zich aangepast aan de bijzondere omstandigheden van dit gebied. Veel planten houden niet van zout. Toch komen hier diverse planten voor. Zeekraal bijvoorbeeld is een klein plantje, tot ca 30 cm lang, dat regelmatig op de kwelders voor komt. Het helpt bij de slibinvanging, want waar veel begroeiing is kan het slib neerdalen. Het is niet toegestaan zeekraal te plukken. Wel wordt het hier en daar wel commercieel geteeld. Zeekraal kan worden gebruikt in verschillende gerechten zoals salades, tapenade of als garnering bij diverse visgerechten. Ook lamsoor, een paarsbloeiende plant die wat hoger op de kwelders groeit, is eetbaar. De bladeren kunnen worden gebruikt in bijvoorbeeld pastagerechten. Overigens is de plant ook een lust voor het oog. Als in de maanden augustus-september de plant in bloei staat, kleuren de kwelders zachtpaars. Naast diverse plantensoorten zijn er in de bodem van de Waddenzee nog veel meer eetbare zaken. Niet alleen vogels houden van kokkels. Wij ook, althans, vooral ZuidEuropeanen, want daar worden de Waddenzee kokkels vooral naar geëxporteerd voor bijvoorbeeld de paella. Jammer, want kokkels zijn volgens sommigen lekkerder dan mosselen. De mechanische kokkelvisserij is sinds 2005 verboden omdat bleek dat de bodem dusdanig omgewoeld en beschadigd raakte, dat veel andere dieren niet meer konden (over)leven. Er wordt nu wel met de hand op kokkels ‘gevist’.
Ongenode gasten Het Werelderfgoed Waddenzee is een plaats waar veel toeristen komen. Dat is mooi, want het is een uniek gebied! Soms komen er echter ongenode gasten langs die het hier ook bijzonder prettig vinden. De Japanse oester bijvoorbeeld, de Chinese wolhandkrab of Amerikaanse vogelkers in de duinen, er komt heel wat langs. Veel van deze exotische planten en dieren liften mee met grote zeeschepen. Soms wordt een dier bewust geïntroduceerd. Zo is het met de Japanse oester gegaan. In de jaren ’70 raakten de platte oesters besmet met een virus. Om toch oesters te kunnen leveren, gingen kwekers in Zeeland experimenteren met de Japanse oester. De verwachting was dat deze oester, die van relatief warm water houdt, zich niet op grote schaal zou gaan verspreiden. Niets bleek minder waar! In de jaren ’80 werd de Japanse oester voor het eerst gespot in het Waddengebied. Sindsdien kom je ze overal tegen. Lange tijd leek de oester, die enorme banken kan vormen, een bedreiging voor de bestaande mosselbanken. Deze raakten overwoekerd met de grote schelpdieren. De oester met zijn grote stevige schelp had geen natuurlijke vijanden en kon dus ongestoord zijn gang gaan. Geen enkele vogel leek de grote schelpen te kunnen openen. Daar is gelukkig verandering in gekomen, er zijn vogels die het lukt de kleine oesterschelpen te openen. En wij hebben ook ontdekt dat ze prima te eten zijn, als alternatief voor de platte oester. Per dag mag men 10 kilo rapen voor eigen gebruik. Ze zijn, net als platte oesters, met bijvoorbeeld een paar druppels limoen prima rauw te eten. Maar gebakken in de oven of op de barbecue zijn ze ook erg lekker.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
24
Stempel kaart
Succes!
en veel plezier…
WestCord Hotel Noordsee | Strandweg 42 9163 GN Nes Ameland tel: 0519 54 66 00 email:
[email protected] web: www.westcordhotels.nl
WCD_AD_NDS_W39_74x105_001.indd 1
Start
verzorgingspost 1
verzorgingspost 2
verzorgingspost 3
Stichting Sportpromotie Ameland
29-09-14 09:26:08
Amelands Produkt op evenement Tussen Slik & Zand
Als u bij de finish bent aangekomen, in hartje Nes, zult u worden verwelkomd door een aantal enthousiaste eilander ondernemers die een keur aan eilander producten presenteren op een gezellige versmarkt! Nieuwsgierig? U bent van harte welkom om ons eigen streekgoed te komen proeven! Bekijk ook eens onze nieuwe website: www.amelandsprodukt.nl
finish
Walk with
10
i5 Extra lus 10 km route
i7 i4 10
i8
Verzorging
i2
i3
5
i6
i13 Verzorging
15 20
i
i
10
i11
Start/Finish
15
Verzorging
9
i1
i14
i
12
i2
Erfgoed baken
20 15 5
Km-punt 25 km route
Kijk op pagina 12 en verder voor de bijbehorende omschrijving
Km-punt 17 km route Km-punt 10 km route
Naar Buiten met Staatsbosbeheer. Het is volop genieten in onze natuurgebieden. Prachtige wandel- en fietspaden zijn uitgezet in de buurt van Nes, Buren, Ballum en Hollum. Kamperen op camping de Middelpôlle geeft de ultieme natuurbeleving, met uiteraard prima voorzieningen. Doe mee met de zaagdagen in februari! Kijk op ons weblog voor meer informatie. Of laat u informeren bij de informatiestand in Nes tijdens het wandelevenement ‘Tussen Slik & Zand’. Kom gerust eens langs bij Staatsbosbeheer Ameland. Ballumerweg 44 9163 GB Nes 0519 542600 Website www.staatsbosbeheer.nl/ameland Weblog www.staatsbosbeheerameland.wordpress.com
Zaterdagavond 20 oktober: Na het wandelevenement Tussen Slik & Zand lekker bijkomen bij het haardvuur met het duo Beauty en de Vagebond en aansluitend dineren in Restaurant Vincenzo. Entree gratis.
Strandweg 42 9163 GN Nes Ameland -
[email protected]
avontuurlijk amel and
Ontdek, leer, beleef en doe op Ameland!
Supersnel naar of van Ameland? Beleef een spectaculaire reis met de watertaxi. Supersnel en wanneer u wilt. Watertaxi informatie en boekingen: 0900-9238 (� 0,70 p/g).
W A T E R T A X I B.V. Postbus 70, 9163 ZM Nes (Am) Bezoekadres: Reeweg 4, Nes (Am) Internet: www.wpd.nl
