Ambitie en organisatie Plan Na de bloei komen de vruchten

Ambitie en organisatie Plan 2012-2015 “Na de bloei komen de vruchten”

Status: definitief Versie 9 d.d. 15 november 2011

Aanleiding & samenvatting •

•

•

•

•

Betuwse Bloem (paraplu met haar vijf pacten) heeft in de afgelopen vijf jaar een goede start gemaakt met de versterking van het tuinbouwcluster in het Gelders Rivierengebied. Na het ontstaan van het initiatief in 2005 (opgesteld vanuit private en publieke kennisorganisaties) heeft de Provincie in 2006 het plan omarmd en de rol van aanjager opgepakt, met steun en bijdragen van vele stakeholders. Daarbij zijn inmiddels vele ondernemers aangehaakt (veelal koplopers). De Provincie heeft, bij monde van de nieuwe gedeputeerde van Dijk, op 25 mei 2011 opgeroepen om met een –ondernemersgedreven- plan voor 2012-2015 te komen. Aan deze oproep geven we via dit document invulling: een gezamenlijk plan waarin ambitie, inhoud en organisatie inclusief voorstel voor financiering is uitgewerkt. Op 13 oktober 2011 hebben de voorzitters van het ondernemersinitiatief en de vijf pacten, alsmede Provincie, LTO, Wageningen UR en KvK hun gemandateerd intentioneel commitment uitgesproken op dit plan. 2

1. Historie, resultaten, vertrekpunten toekomst

3

2. Inhoudelijk werkprogramma

16

3. Besturing en financiering

29

Bijlagen

42

3

Ontstaan

2006: Tuinbouwprogramma in Gelders Rivierengebied (initiatief Provincie) met ambitie als 6e Greenport in Nederland cq volwaardige partij in Nederlandse tuinbouwclusters. 4

Bijlage

Belang (1) Mondiale ontwikkelingen: • Bevolkingsgroei en vergrijzing • Klimaatverandering • Economische en sociale ongelijkheid • Verstedelijking • Voedseltekorten, leidend tot migraties, conflicten en honger Sense of urgency: • Duurzaamheid in land- en tuinbouw, energie, water, etc. • Voedselzekerheid, voedselveiligheid, gezondheid en geluk • Krimp of groei regio: demografische verschuivingen en bijbehorende verschuivingen in Europa en regio’s • Regio’s realiseren oplossingen door nauwe samenwerking tussen ondernemers, overheden, onderwijs- & onderzoeksinstellingen en hun omgeving. 2011: Tuinbouw 1 van de 9 economische topsectoren, Gelderse tuinbouw draagt bij aan de zes thema’s

5

Bijlage

Belang (2) Economie Werkgelegenheid Landschap in het Gelders Rivierengebied

Regionale belang en ontwikkelingen: • € 670 mln toegevoegde waarde • 1.600 bedrijven • 8.000 ha ruimtebeslag • 20.000 medewerkers • 10% van de Nederlandse tuinbouw • Tuinbouw in Gelderland groeit harder (2005-2009) dan in rest NL • Tuinbouw is één van de krachtige economische clusters van Gelderland

Een sterk en volwaardig economisch cluster met ontwikkelingspotentie

Bron: Evaluatie Betuwse Bloem (LEI, 2010) en Positiebepaling tuinbouwcluster Betuwse Bloem (BCI, 2011)

6

Bijlage

Kansen voor de regio • • • • • • • •

Mondiaal sterk toenemende vraag naar voedsel en groen Veel regiobedrijven behoren tot de (internationale) top-3 in hun marktsegment Primaire sector is sterk verankerd in de regio Veel bedrijven kennen historische binding met regio Bedrijven vinden dat regionale binding beter kan Bedrijven vinden ook dat de clustervorming beter kan Er zijn volgens de ondernemers veel kansen (ook internationaal) De rol van Betuwse Bloem om dit aan te jagen is belangrijk

Alle betrokkenen in Betuwse Bloem willen door, ook externe evaluaties bevelen continuering aan

Bron: Evaluatie Betuwse Bloem (LEI, 2010) en Positiebepaling tuinbouwcluster Betuwse Bloem (BCI, 2011)

7

Provincie Gelderland en topsectoren

Health

Food

Energie Milieu Technologie

Tuinbouw =

N.B. Tuinbouw is door de Provincie Gelderland (nog) niet geadopteerd als topsector, 8 wij bevelen aan dit alsnog te doen! = cross-over te realiseren

Overzicht thema’s en projecten 2006-2011, zie

Bijlage

Betuwse Bloem: netwerkorganisatie Toekomst: nog meer projectmatige en ondernemersgedreven aansturing Decentraal wat kan, centraal wat slim is

Organisatie

Projecten

Paraplu Pacten

Ondernemersgedreven projecten via pacten, Betuwse Bloem initieert visionaire- én pactoverstijgende projecten

2006-2011

Organisatie

Projecten ondernemers

Lopend 37

Afgerond 44

Financiering overheid 9

De hefboom werkt

Investeren in faciliterende organisatie leidt tot (significant grotere) investeringen door ondernemers en stakeholders, via projecten die bijdragen aan de ambities van de Betuwse Bloem.

Getallen als voorbeeld uit Fruitpact 2007-2010

10

Hoe verder: (1) Continueren van de succesvolle formule van de afgelopen jaren: 1. Focus op ‘doen’ via ondernemers-gedreven projecten (bottom-up) 2. Beweging in het netwerk realiseren (communityvorming), ondernemers verbinden en afstemmen van publiek-private initiatieven via communicatie en netwerkbijeenkomsten 3. Netwerk-denken en open innovatie insteek is uitgangspunt 4. Hefboom laten werken (organisatie ten dienste aan ondernemers-bijdragen) 5. Decentraal via pacten wat kan, centraal via paraplu wat slim is: –

–

6. 7. 8.

Decentraal: ondernemersgedreven projecten, community-building, bestuurlijk draagvlak, etc. Met respect voor fase-verschillen pacten en verschillen in prioriteiten en tempo van de ondernemers. Centraal: visionaire projecten, pact-overstijgende projecten, profileren naar Provincie, Greenport Nederland, etc.

Voortbouwen op de investering: bestaande ervaring, competenties en dragende mensen van afgelopen vier jaar Beperkte organisatietijd per pact en op paraplu niveau: veel delegeren aan het netwerk, werken in projecten, etc. Zuinigheid en vlijt

Realiseren van rendement op investeringen

11

Hoe verder: (2) Maar ook versterken door: • Meer ondernemersgedreven regie • Niet alleen koplopers, maar ook (grote) middengroep mobiliseren • Kansen benutten om meer tuinbouwbedrijvigheid naar de regio te krijgen • Evenwichtigere bijdragen van alle stakeholders • Aandacht voor quick win projecten blijft nodig, maar ook grensverleggende / visionaire projecten durven te initiëren • Vierjarenplan (2012-2015) ipv jaar tot jaar • Structureel “eigen” geld voor projecten • Intensiveren van samenwerking – – –

•

tussen pacten (leren van elkaar) andere regionale initiatieven, zoals Foodvalley en Healthvalley (leren van elkaar & samenwerken) met Greenport Nederland / Holland

Aangescherpte besturing

Prioriteit: ondernemers mobiliseren En dus niet: topdown bedenken van projecten, structuurdiscussies, nieuwe instituten, etc.

12

Meer ondernemersgedreven

2006-2011 koplopers

2012-2015 middengroep

Prioriteit: ondernemers mobiliseren

NB. Percentages in aantallen, in volume geldt 80-20 regel

13

Wat doen we in de pacten De Pacten zullen zich daarbij per cluster richten op: • Ondernemers betrekken, verbinden, uitdagen (tbv projecten) en in beweging brengen; niet alleen koplopers maar ook de middengroep • Visie (blijven) ontwikkelen • Opstellen en bewaken uitvoeringsagenda • Initiëren en uitvoeren projecten • Communicatie op clusterniveau • Vermarkten van de regio • Bestuurlijk overleg, draagvlak en besluitvorming in het pact organiseren • •

Participatie van de programmamanager in paraplu (pactoverstijgende afstemming in de werkorganisatie) Bestuurlijke participatie in overkoepelende bestuur Betuwse Bloem

14

Wat doen we in de paraplu De primaire taken van de overkoepelende organisatie betreffen: • Het profileren van het Gelderse tuinbouwcluster (lobby en positionering) • Het helpen onderhouden en uitbouwen van het netwerk • Het volgen en naar de regio vertalen van landelijke en internationale ontwikkelingen en nationale middelen • Relaties leggen met Foodvalley, HealthValley, Greenport Nederland/Holland, Topteam Tuinbouw, etc. • Het ondersteunen van de pacten (programmamanagers), actief ervaringen en synergiekansen benoemen en benutten • Het initiëren en uitvoeren van visionaire projecten en thema’s alsmede projecten die slimmer/efficiënter pact-overstijgend uitgevoerd kunnen worden. • Het aanjagen van initiatieven die bijdragen aan de (randvoorwaarden voor) realisatie van ons ambitieprogramma • De communicatie en PR van Betuwse Bloem als geheel, met support naar pacten • •

Organiseren van de pactoverstijgende afstemming in de werkorganisatie De voorbereiding van bestuur en ondernemersinitiatief Betuwse Bloem

15


3


16


29

Bijlagen

42

16

Ambitie – Doelen - Strategie Ondernemersgedreven projecten

SMART- doelen

Economie Werkgelegenheid Landschap In het Gelders Rivierengebied

Doorlopend Nieuw

Netwerk activeren

Paraplu 17

Ambitie (1) Behoud en kwalitatieve verbetering van de werkgelegenheid

Een mooi landschap, waarin de tuinbouw is verbonden met haar omgeving

Gezonde inkomens in de Gelderse Tuinbouwclusters* Verdubbeling van toegevoegde waarde tot 1,5 miljard (in 2020) Miljoenen investeringen in duurzame tuinbouw in het Rivierengebied 18 * “De Nederlandse (inclusief Gelderse) tuinbouw zit al jaren in zwaar weer, maar stilzitten en stoppen met Betuwse Bloem is geen optie!”

Ambitie (2) Onze ambitie is dat de Betuwse Bloem in 2020: • In de top vijf van Europese tuinbouwregio’s op gebied van concurrentie-kracht en vernieuwing hoort • Voorloper is op het thema duurzaamheid (én profit én planet én people) • Ingebed is in de leefomgeving en breed draagvlak heeft van regionale partijen en burgers/maatschappij • Sterke relaties heeft met andere sectoren, zoals voedingsindustrie, energie, logistiek, mode, zorg, recreatie&toerisme, cultuur, etc. • Leidend is op het thema arbeidsmigratie (culturele diversiteit/ kennisimport) • Nationaal leidend is op het vlak van co-modaliteit (weg, water, rail) en haar logistieke ligging optimaal benut • Haar bruto toegevoegde waarde heeft verdubbeld tot € 1,5 miljard, met welvarende ondernemers met gezonde inkomens (bestaande en aangetrokken) in een goed vestigings- en ondernemersklimaat. • Het gelders tuinbouwcluster is (inter)nationaal bekend, heeft een duurzaam en goed imago en de spelers zijn meer trots op hun bedrijf en cluster. 19

Samen investeren Daarvoor is het nodig dat wij met zijn allen investeren in: • Verbeteren van het vestigings- en ondernemersklimaat in de regio, met fysieke en hoogwaardige uitbreidingsruimte en met aandacht voor het zoeken naar meer toegevoegde waarde; • Versterking van de publiek-private samenwerking binnen en tussen de vijf tuinbouwclusters; • Verduurzaming van de tuinbouw door verduurzamen energievoorziening en grondgebruik, CO2 neutraal opereren, benutting kansen biobased economy, valorisatie van producten en afvalstromen en terugdringen milieubelasting; • Aanjagen van innovaties door verbetering samenwerking bedrijfsleven, kennisinstellingen en onderwijs; • Valorisatie van producten en kennis door overschakeling op een ander verdienmodel; van het produceren van goede producten tegen lage kosten naar marktgerichte productie tegen hogere opbrengsten (conform advies Topteam Tuinbouw). Hier liggen kansen bij samenwerking tussen Betuwse Bloem en de Gelderse topsectoren; • Verbetering van de kwaliteit van het ondernemerschap, de arbeid en het arbeidsaanbod via (bij)scholing en opleidingen; • Benutting en uitbouw van de logistieke positie van het Rivierengebied voor de tuinbouw (benutting Waal en Betuweroute, doorgetrokken A15); • Verbetering van de ruimtelijke structuur en beperking van de landschappelijke impact (door herstructurering, concentratie van solitaire glastuinbouwbedrijven, verkaveling etc.); • Vergroten betrokkenheid en ondersteuning van tuinders en MKB bij de internationalisering, 20 transities en werkgeverschap.

Doelen Thema

Wat willen bereiken Glastuinbouwpact Arnhem-Nijmegen

Doelstelling 2015

Markt

Vergroten grip op markt en samenwerking Versterken marketing van bedrijven

Afzetorganisatie KAN-plant heeft 25 ondernemers gebundeld in afzetketen 25 ondernemers hebben cursus gevolg

Ondernemen en onderwijs

Symbiose KAN Leergang ondernemersvaardigheden Netwerkprogramma

10 ondernemers innoveren samen met ontwerpers 25 van telers hebben dit gevolgd (grote en middelgrote bedrijven) (25 in ’10) 70% ondernemers neemt deel aan netwerk(activiteiten)

Innovatie

Opzetten Chystal Palace Faciliteren van innovatie Biobased economie

Chystal Palace is in opbouw, businesscase is gereed en investeerders aanwezig Omgeving scheppen voor innovatie op bedrijven (netwerken/bijeenkomsten) 1 samenwerkingsketen opgezet

Duurzaam

Realisatie geothermieproject Realisatie BioEnergieBergerden MVO-scans

Bergerden heeft geothermische bron in gebruik (ca. 5 MW th. vermogen) Biogas en groene CO2 worden geproduceerd en toegepast 20 van ondernemers heeft meegedaan aan MVO scan

Infra en logistiek

Logistieke hotspot Doortrekking A15

1 logistieke hotspot is in voorbereiding en/of in opbouw Doortrekken is in uitvoering/realisatie

Ruimte

Ontwikkeling Bergerden Realisatie van herstructurering Bedrijfsverplaatsing naar betere locatie Uitgifte van Agropark II

170 ha is ingericht en 70 % van grond is uitgegeven 30% van het gebied (360 ha) is geherstructureerd 2-3 bedrijven zijn verplaatst 60% van het plangebied uitgegeven aan agro gerelateerde bedrijvigheid

Leefomgeving

Toepassing Social Media Local for local

50 kwekers past social media toe in communicatie (grote+middelgrote bedr.) Er is 1 locale afzetketen ontwikkeld

Arbeid

Onderwijs/arbeidsmarkt betrekken bij tuinbouw

25 tuinders betrekken onderwijs en arbeidsmarkttrajecten in het bedrijf

Internationalisering

Internationale contacten Promotie Bergerden Gebiedsbranding

Er zijn links gelegd met 2 internationale netwerken Bergerden is nationaal en internationaal bekend 21 Tuinbouwgebied is internationaal hoog aangeschreven en locaal gewaardeerd

Doelen Thema

Wat willen bereiken

Doelstelling 2015

Markt

Vergroting toegevoegde waarde boomteelt met 33% Versterking beschikbaarheid personeel (kwaliteit, kwantiteit) Stabielere en sterkere afzetpositie Afnemers (architecten etc.) beter binden aan Laanboomcentrum

100 miljoen (is nu 75) Behoud 800 arbeidsplaatsen 3 nieuwe afzetconcepten Jaarlijks een event/ontvangst

Ruimte

Intensivering samenwerking buurgemeenten Opzetten Agro Business Centrum (belangrijk als “landmark”) Extra productieruimte (intergemeentelijk) creëren

Gezamenlijke strategische visie Gebied ingericht/2 bedrijven actief Uitbreiding met 20% tot 1700 ha

Ondernemen

Strategisch ondernemerschap versterken door leergang Ondernemersnetwerk: Laanboomlounge Laanboomacademy (ism studieclub) met internationale uitstraling

50% telers heeft die gevolgd 50% lidmaatschap 30% stakeholders betrokken

Innovatie

Telen uit de grond (pot en containerteelt, gotenteelt etc.) Intelligente boomteelt keten (RFID, diktemeting etc.) Versterken (markt)innovatiekracht cluster (o.a. werkgroep innovatie)

30% telers teelt uit de grond 20% telers past technologie toe 5 nieuwe ideeën per jaar

Duurzaam

Precisie boomteelt (o.a. gewasbescherming) is de norm Transitie naar duurzame energie bronnen MVO rapportage op clusterniveau stap voor stap ontwikkelen Aanpassing boomsoorten aan klimaatverandering

50% teelt past technologie toe 20% energieverbruik duurzaam Vanaf 2015 MVO jaarverslag 20% bedrijven assortiment aangepast

Internationaal

Kennis van internationale laanboomclusters Internationale meertalige website gekoppeld aan events, beurs etc. Deelname in internationale clusters

Onderzoek/samenwerking 3 clusters Operationeel vanaf 2013 10% kwekers buitenlandse vestiging 22

Doelen Thema

Wat willen bereiken

Doelstelling 2015

Markt Afzet

Vergroten toegevoegde waarde fruitcluster (LEI: nu 145 mio) Versterking en vernieuwen afzet Verwaarding MVO naar klant/consument

200 mio toegevoegde waarde 4 nieuwe afzet/ketenconcepten (waaronder regio en MVO)

Ondernemen Onderwijs

Leergang ondernemersvaardigheden uitrollen Leergang strategisch ondernemerschap initiëren Fruitacademie (vraagsturing in onderwijs) draait

200 fruittelers hebben deelgenomen (van de 500) 50 fruittelers doen mee 50% stakeholders Rivierenland betrokken

Innovatie

Intelligente teelt (productie) Nieuwe rassen/merken (in hardfruit én zachtfruit) Innovaties in bewaring/energie

Autonoom spuiten en oogstrobot praktijkrijp 3 nieuwe rassen/merken met potentie 5 baanbrekende innovaties gelanceerd

Duurzaam

Duurzame fruitteelt verder ingevuld via watermanagement, nieuwe teeltmethoden, duurzame gewasbescherming inclusief residuvrije teelt Duurzaamheid gecommuniceerd naar omgeving en markt

10 pilotprojecten met duurzame fruitteelt, 4 pilots worden in praktijk overgenomen

Ruimte

Fruit Business Centre Geldermalsen Ruimte voor fruit

FBC Geldermalsen is geopend Gezamenlijke strategische visie, goed verankerd in Provinciale structuurvisie

Leefomgeving

Fruittelers verbreden activiteiten Recreatie&Toerisme Fruitbeleving Lokale imago gemeenschap verbeterd

20 fruittelers hebben R&T-tak Fruitbelevingscentrum is operationeel Minimaal 5 keer per jaar evenement met zichtbare band fruitcluster: Fruitcorso, Bloesemtocht, fruitwandelen, Betuws Buffet, etc. 23

Vanaf 2014 MVO jaarverslag regio

Doelen • • • • • •

Branding van Maasdriel als Paddenstoelencentrum is gerealiseerd Paddenstoelencluster Maasdriel is de duurzaamste in haar sector Op het gebied van technologie, innovatie loopt het cluster voorop Alle ondernemers in het pact werken volgens “Fair Produce” Toegevoegde waarde in “€” ten opzichte van 2010 is met 20% toegenomen Het pact blijft als netwerk bestaan zonder financiële ondersteuning van Gemeente en provincie

24

Doelen Thema

Wat willen bereiken

Doelstelling 2015

Afzet & Logistiek

Vergroten toegevoegde waarde glastuinbouw door: Versterking en vernieuwen afzet Optimalisatie (daghandel)logistiek Product innovatie

Van 250* mln. Euro naar autonoom + 10 % 2 nieuwe afzet/ketenconcepten Strategische visie vaststellen Vergroten assortiment / creëren twee extra ‘outlets’

Infrastructuur & Verkeersveiligheid

Oplossen infrastructurele knelpunten en verhoging verkeersveiligheid LZV problematiek aanpakken Solide elektrische ontsluiting Bommelerwaard

Gezamenlijk met gemeenten en PBHB opstellen en in uitvoering nemen van knelpunten-agenda LZV regelgeving is vastgelegd Kwetsbaarheid van electra-net is opgelost

Ondernemen

Leergang ondernemersvaardigheden Leergang strategisch ondernemerschap met andere sectoren (masterclass) Opzetten ondernemersnetwerk/Glastuinbouwacademy Duurzaam ondernemen & innovatie stimuleren

60% telers heeft die gevolgd 30 % telers heeft die gevolgd 50% stakeholders betrokken Duurzaam Ondernemen is een wezenlijk onderdeel van de uitvoeringsagenda

Toekomstgericht telen: Water

Terugdringing emissie naar oppervlaktewater Chrysant uit de grond Oplossingsgericht samenwerken

1 afgerond gebiedsproject Vertaling van onderzoek naar praktijk 1 regioproject uitgevoerd

Toekomstgericht telen: Energie

Stabilisering energiekosten

Vastgestelde integrale energievisie en uitvoering van 2 deelprojecten Aanpak & uitvoering CO2-voorziening

CO2-vooziening als basis voor verduurzaming

Arbeidsvoorziening & huisvesting

Programma gericht op versterking arbeidsmarkt Uitvoering verantwoord Huisvestingsbeleid

Jaarlijks jongerenprogramma/migratie Vaststelling huisvestingsbeleid alsmede uitvoering & handhaving hiervan

Leefomgeving / communicatie

Opvoeren aandacht voor leefomgeving Omgeving meer betrekken Communiceren over werkgelegenheid

Jaarlijks project gericht op leefomgeving 2 projecten gericht op omgeving opgestart 25 In combinatie met thema arbeidsvoorziening

Paraplu

Doelen

26

Paraplu

Onderzoek & onderwijs Gemeenten & regio Maatschappelijke & Branche org. Intrernationaal

Ondernemers

Landelijk (w.o. Greenport)

Procesmgt. & comm.


Arbeid/ goed Werkgevers.

Leefomgeving

Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie

Ondernemen /onderwijs

Markt&afzet

2012-2015: extra thema’s

*

*

*

27

Overzicht projecten 2012-2015, zie

Bijlage

2012-2015: meer projecten 2006-2011 Lopend 37

Afgerond 44

2012-2015

±80

Doorlopend

37

Nieuw

Realisatie doelen via –ondernemersgedreven en dus vraaggestuurde- projecten Het vliegwiel van de projecten is op gang gekomen, nu snelheid maken. Er zijn al ±80 projectideeen verzameld (zie bijlage), echter vertaalslag naar ondernemers die er concreet mee aan de slag willen moet uiteraard nog gemaakt worden.

28


3


16


29

Bijlagen

42

29

Besturing (1) •

Bestuur Betuwse Bloem: – Voorzitters vijf pacten (momenteel allen gemeente) + ondernemersinitiatief – Ondernemer (op persoonlijke titel), per pact + ondernemersinitiatief – Zetel voor gedeputeerde (namens Provincie), WUR (namens onderwijs/onderzoek), LTO (namens primaire sector), KvK, etc. – Vergadert 2 keer per jaar – Duo-voorzitterschap door voorzitter ondernemersinitiatief en gedeputeerde Provincie – Takenpakket: stellen van kaders voor pacten en paraplu (via jaarplannen), vaststellen & verantwoording realisatie jaarplannen (obv doelstellingen en dashboard), goedkeuring en financiering totaal Betuwse Bloem (jaarlijks)

•

Per pact een eigen stuurgroep, met voorzitter en ondernemer als dubbele linking pin. Autonoom in bemensing, aantal en verdeling. Autonoom in realisatie doelen obv jaarprogramma (wel afstemmen met collega-pacten in bestuur).

NB1 Overwogen kan worden uit het bestuur een compact dagelijks bestuur te formeren. NB2 Overwogen kan worden om jaarlijks een Betuwse Bloem afstemming te houden, bestaande uit algemeen30 bestuur plus alle stuurgroepleden van de pacten plus alle leden ondernemersinitiatief (±40 pers.)

Besturing (2) •

Ondernemersinitiatief: – Bewaakt het ondernemersbelang, zorgt voor binding met ondernemers – Bewaakt –vanuit visie- synergie over pacten – Adresseert / initieert pactoverstijgende (visionaire & strategische) thema’s en projecten en bewaakt de uitvoering (stuurgroep-rol voor de paraplu-projecten) – Voorzitter ondernemersiniatief is ook co-voorzitter bestuur Betuwse Bloem en boegbeeld voor alle tuinbouwclusters – Levert ondernemer als adoptant en aanspreekpunt per pactoverstijgend thema – Bestaat vooral uit ketenpartijen (toeleveranciers, afnemers, dienstverleners, etc.) die het Gelders tuinbouwcluster compleet maken – Speelt rol in communicatie en PR – Vergadert 4 – 5 keer per jaar

NB Ondernemersinitiatief heeft daarmee belangrijke inhoudelijke aansturingsrol naar de werkorganisatie/kernteam

31

Besturing (3) Ondernemers -initiatief

Voorzitter + ondernemer

Voorzitter + thematrekkers


vert. vert.

vert.

Bestuur Betuwse Bloem Voorzitter + ondernemer


vert.


32

Kerntaken werkorganisatie* Missie werkorganisatie: het faciliteren (=optimaliseren én verder ontwikkelen) van het Betuwse Bloem netwerk, opdat ambitie en doelstellingen van Greenport Betuwse Bloem –gefundeerd op de vijf pacten- gerealiseerd worden. Kerntaken van de werkorganisatie: • Ondernemersgedreven projecten initiëren en uitvoeren • Profileren • Communiceren • Organiseren

Resultaten uit het verleden geven voor Betuwse Bloem wel degelijk perspectief voor de toekomst! * Werkorganisatie Betuwse Bloem bestaat uit de bemensing voor de vijf pacten, het ondernemersinitiatief en de paraplu. 33

Spelconcept werkorganisatie • • • •

• •

•

Decentraal via pacten wat kan, centraal via paraplu wat slim is Takenpakket wordt bewust beperkt gehouden: alleen dat doen wat nog (in meer of mindere mate) ontbreekt Flexibel inspelen op nieuwe ontwikkelingen Spelverdelers: Geen directeur erboven, geen structuurdiscussies, maar verbonden door ‘spelverdeler(s) zonder sterallures’ ertussen: dat geldt voor programmamanagers per pact en ondernemersinitiatief en voor de coördinator Betuwse Bloem Uitnodigen én wegzetten: Steeds de “make or buy” beslissing nemen, rekening houdende met minimale kern die nodig is om daadwerkelijk beweging te veroorzaken Periode van vier jaar met vast commitment van mensen en middelen (uiteraard met tussen-evaluatiemomenten met go-nogo beslissingen) Maakt gebruik van “verbindingsofficieren” voor de verbindingen naar belangrijke stakeholders in het netwerk (LTO, Provincie, Oost NV, WUR, Regio Rivierenland, KvK, Syntens, etc.) In netwerkteams wordt uitgegaan van gelijkwaardigheid, transparantie, initiatief nemen en over de barrières van bestaande structuren en domeinen gaan. 34

Bemensing (1) Bemensing van de werkorganisatie is een afspiegeling van de besturing: • Coördinator Betuwse Bloem (“ertussen”), zorgt voor: – – – –

•

Programmamanager per pact + ondernemersinitiatief * – – – –

•

Faciliteren voorzitter en bestuur Faciliteren en voorzitten kernteam Dagelijks aanspreekpunt voor programmamanagers Uitvoeren van profilering, communicatie, vertegenwoordiging paraplu, concretiseren samenwerking met andere initiatieven (zie volgende sheet) Ondernemersgedreven projecten initiëren en laten uitvoeren door projectleiders Faciliteren voorzitter(s) en stuurgroep Organiseren eigen operatie (bv projectteam, projectleidersoverleg, etc.) Uitvoeren van profilering, communicatie, vertegenwoordiging pact

In kernteam komen programmamanagers en coördinator samen voor “werkoverleg”. Per vergadering kunnen op uitnodiging Provincie, één of meerdere projectleiders / thematrekkers van pactoverstijgende activiteiten, etc. aanschuiven. Competenties staan centraal

* Overwogen kan worden om de programmamanagementtaken ondernemersinitiatief te combineren met coördinatie Betuwse Bloem

35

Bemensing (2) Ondernemers -initiatief

PM PM

PM Coördinator Kernteam PM

PM

PM

36

Bijlage

Concretiseren samenwerking

…..

…..

Energie Milieu Technologie 37

Commitment stakeholders Stakeholders in de regio kunnen op vijf manieren hun bijdrage leveren: 1. 2. 3. 4. 5.

Bestaande taken/mensen in bestaande context inbrengen (uren, kennis) Investeren (€) in out of pocket kosten van de (werk)organisatie Adoptie van project(en) op de projectenkalender (individueel of collectief, in pact en/of paraplu), met inzet (bv projectleider) en/of investeringen Bestuurlijke deelname, aan bestuur (paraplu) en/of stuurgroep pact(en) Snel schakelen mogelijk maken door aanwijzen en faciliteren interne ‘verbindingsofficieren’ die operationele lijntjes met coördinator en programmamanagers onderhoudt

Heldere relatie tussen financieren en besturen (wie betaalt, bepaalt) Maar wel vanuit netwerk-denken (succesvolle formule) 38

Begroting (4 jaar)

Hefboom

Organisatie: • € 2660K coördinatie Betuwse Bloem & programmamanagement (5 pacten+ondernemersinitiatief) • 13.860 uur stakeholders + budget & oormerk voor projecten Projecten (>100) • € 8.000K cash ondernemers (en stakeholders) • 30.000 uur ondernemers (en stakeholders)

Ambitie: • Profit: Gezonde inkomens in de Gelderse Tuinbouwclusters • Profit: Verdubbeling van toegevoegde waarde tot 1,5 miljard (in 2020) • Profit: miljoenen investeringen in duurzame tuinbouw in het Rivierengebied • People: Behoud en kwalitatieve verbetering van werkgelegenheid • Planet: Een mooi landschap, waarin de tuinbouw is verbonden met haar omgeving

39

Begroting en financiering in detail in afzonderlijk document (vertrouwelijk)

Begroting & financiering Organisatie Projecten Effect Provincie

€860K

€

€1800K

€1800K

Provincie €6200K

Hefboom

Hefboom

1:3

200

1:veel

1.980

uren

11.880

29.800

Totale begroting € 15 miljoen (bij een normtarief van €100/uur)

40

Dashboard Naast het sturen op realisatie van de doelen zijn er ook prestatie-indicatoren op de “middelen” die actueel gemonitord dienen te worden:

€ cash projecten

Uren projecten

# projecten

# ondernemers in projecten

€ cash organisatie

Uren organisatie

€ subsidie funds

# ondernemers in netwerk

41


3


16


29

Bijlagen

42

42

Bijlagen • • • • • • •

Samenvatting evaluatie Betuwse Bloem (LEI) Samenvatting evaluatie Betuwse Bloem (BCI) Kern Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Overzicht projecten 2006-2011 Betuwse Bloem Overzicht projecten 2006-2011 Betuwse Bloem Overzicht gevoerde commitmentgesprekken Colofon

43

Bron: Economische ontwikkeling en kracht tuinbouwclusters, Betuwse Bloem, LEI februari 2011

44

Bron: Economische ontwikkeling en kracht tuinbouwclusters, Betuwse Bloem, LEI februari 2011

45

LEI conclusies-1 Bron: Economische ontwikkeling en kracht tuinbouwclusters, Betuwse Bloem, LEI februari 2011

46


47


48

Bron: Positiebepaling Tuinbouwcluster Betuwse Bloem, BCI 5 juli 2011

49

Bron: Positiebepaling Tuinbouwcluster Betuwse Bloem, BCI 5 juli 2011

50

Bron: Wageningen UR

TUINBOUW & UITGANGSMATERIALEN - TOPSECTOR

Tuinbouw & Uitgangsmaterialen is met recht een topsector WEZEN VAN WELZIJN1) EN WELBEVINDEN WELZIJN

VISITEKAARTJE VAN NEDERLAND

WELBEVINDEN

MERK / IMAGO Percentage toeristen dat bloemen als eerst noemt op de vraag waar zij aan denken bij Nederland[%]

# 1 en #3 in patentaanvragen in het MKB zijn bedrijven uit Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

Frankrijk

4 bedrijven uit Tuinbouw & Uitgangsmaterialen staan in de Nederlandse Top-20 van R&D uitgaven

Duitsland

TUINBOUW & UITGANGSMATERIALEN AGRO-FOOD

LOGISTIEK

> Waarde van verwerkte voedingstuinbouwproducten ~EUR 900 mln

INDIRECT INDIRECT

> Glastuinbouw is goed voor ~10% van nationale aardgasverbruik > Glastuinbouw levert ~15% van het huishoudelijkgebruik aan elektriciteit in Nederland ENERGIE

> Schiphol en Haven van Rotterdam belangrijke Europese hubs voor de tuinbouw > 1 op de 6 vrachtvliegtuigen door Schiphol vervoert tuinbouwproducten en totale doorvoerwaarde door Rotterdam is EUR 5.2 mld DIRECT

Uitgangs- Voedingsmateriale tuinbouw n

> 1.4% van BNP INDIRECT > EUR 16 mld export INDIRECT > 450,000 FTE

> Productiewaarde van kassenbouw en high-tech installaties ongeveer EUR 1 mld

Sierteelt

KENNIS / INNOVATIE

25%

~80% van de glastuinbouw innovaties wereldwijd komen uit Nederland

5%

Groot-Brittannie

14%

WUR publicaties in de glastuinbouw hebben gemiddeld 70% meer citaties dan het wereld gemiddelde

Verenigde Staten

13%

WUR Horticulture Production Chain publicaties hebben gemiddeld 40% meer citaties dan het wereld gemiddelde

BEDRIJFSNAAM

WERELD EXPORT / HANDEL

#1 in sierteelt

#1 in bloembollen #1 in zaden #3 in voedingstuinbouw

PRODUCT / DIENST Klimaat-en procesbeheersing in de glastuinbouw sector

Coating van zaden Sierteelt veiling Biologische gewasbescherming en natuurlijke bestuiving Sierteelt handel Veredeling van zaden voor verscheidenheid aan tuinbouw gewassen

WERELDWIJDE POSITIE

1 1 1 1 1 1

HIGH TECH MATERIALEN& SYSTEMEN

GROTE ECONOMISCHE IMPACT EN SPILL-OVER 1) Inclusief gezondheid en voedselzekerheid

ONBETWIST WERELDLEIDER

Bron: Productschap Tuinbouw, Flowers & Food; NBTC; Octrooicentrum Nederland; WUR; UN Comtrade; Schiphol; Port of Rotterdam 110609 Presentatie Zomercongres Greenport Holland.pptx

51


Bron: Wageningen UR

Topsector Tuinbouw

52

Bron: Wageningen UR


De agenda bestaat uit 7 actielijnen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Verdubbelen groei toegevoegde waarde door nieuw verdienmodel Wereldleider in internationaal ondernemerschap Internationaal topcentrum voor kennis, onderzoek en onderwijs Meest duurzame sector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen ter wereld Optimale ruimte en infrastructuur voor de gehele keten Een sterk imago en sterk internationaal merk Een slagvaardige en verantwoordelijke sectororganisatie

110609 Presentatie Zomercongres Greenport Holland.pptx

53

TUINBOUW & UITGANGSMATERIALEN – TOPSECTOR  zes thema’s

Bron: Wageningen UR

Greenport Holland

Speelveld Uitvoering actieagenda

T&U Board

Overheidskolomoverleg Kennisinstellingen overleg

Operationeel comité ( = trio’s 6 thema’s + adviseurs) Ruimte & bereikbaarheid

Uitvoerings groep: … … …

• • • •

Internatinali sering

Duurzaamheid



Kennis, innovatie, onderwijs Uitvoering sgroep: … … …

T&U-board = Topteam + secr. Bedrijfsleven en Overheid = stuurgroeprol = besluitvormend Operationeel team = trio-trekkers + adviseurs (PT VZ + dir. Agro&Food EL&I) = afstemmingsoverleg Uitvoeringsgroep = ter ondersteuning: bedrijfsleven. Kennisinstellingen en (Rijks)overheid Greenport Holland, Kennisinst-overleg en Greenportoverhedfen: ingezet om af te stemmen met ‘driehoek’

Gezondheid

Holland Branding

Uitvoeringsg roep: … … …

Uitvoeringsg roep: … … …

•Programma-team = secretarissen plus experts uit PT, Kennisinstellingen, Overheden, overige. Mede voor de verbinding tussen actieagenda en met innovatiecontracten, human capital agenda en Holland Branding.

Paraplu


Ondernemers


Procesmgt. & comm.

Recreatie & toerisme

Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

2006-2011

*

*

*

55


Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

Resultaten: Sinds 2005 Greenport Arnhem-Nijmegen Sinds 2011 Glastuinbouwpact A-N 14 projecten Vz Gem.Lingewaard

* 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Duurzame energievisie Kanplant samenwerking Crystal Palace Symbiose KAN Promotie en DvD Bergerden Leergang ondernemersvaardigheden Ontwikkeling Bergerden/werving Herstructurering Bedrijfsverplaatsing Stad en land verbonden Aardwarmte/geothermie Gebiedsbranding Strategische visie 2011-2015 Workshop verduurzaming

X X X X

X X X

X X

X X X X

X X X X

X X X

X X X

Afgerond Loopt Loopt Loopt Afgerond Loopt Loopt Afgerond Loopt Afgerond Loopt Afgerond Afgerond Afgerond

* Deze activiteiten zijn ondergebracht in het projectbureau herstructurering glastuinbouw Huissen Angeren

56

x

X X x X X

X x x X X X X X X X X X X x x

X X X X


Ruimte

Duurzaam

Innovatie


Infra& logistiek

1. Agro Business Centrum (ABC) 2. Kavelruil 3. Ontsluiting 4. Ruimtelijk beleid 5. Hbh kenniscentrum Laanboomteelt 6. Marktonderzoek Duitsland 7. Ketensamenwerking 8. Promotie 9. Productstromen 10. Leergang Ondernemersvaardigheden 11. Jongeren 12. Duurzaam ondernemen 13. Duurzaam rooien en opslaan 14. Duurzame onkruidbestrijding 15. Hbh kringloopondernemen 16. Boomkwekerijbedrijf v/d toekomst 17. Precisie Boomteelt 18. Intelligente boomteeltketen 19. Werkgroep innovatie

Markt&afzet

Resultaten: Sinds 2006 19 projecten Vz Gem.Neder-Betuwe

Loopt Afgerond Afgerond Loopt Loopt Afgerond Afgerond Loopt On hold Afgerond Loopt Afgerond Gereed voor 1/1/12 Gereed voor 1/1/12 Gereed voor 1/1/12 On hold Loopt Loopt Loopt 57

x

X

X X X

x X

X

X X X x x

x X

x x


Duurzaam

Innovatie


x x

Ruimte

Fruitvlekken in het Rivierenland Duurzame energie in koeling Binnenvaart ‘halte Rivierenland’ Fruitstraat Ingen Fruit leeft, ook voor u! Leergang ondernemersvaardigheden Landelijk afzetplan conference/elstar Regelgeving teeltondersteunde voorz. MVO-scan Fruit Business Centre Geldermalsen Intelligente teelt (robotisering) Duurzame gewasbescherming -b KWH-spuit -c Residuvrije teelt conference -d Ozon 13. KICK 14. Werkfruit 15. Afdekking hagelschaderisico -b Fruithagelradar 16. Handreiking huisvesting

Infra& logistiek

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Markt&afzet

Resultaten: Sinds 2007 20 projecten Vz Gem.Buren&Geldermalsen

X

X

X x X X

X x X

X X

Gereed voor 1/1/12 Loopt Afgerond Afgerond Afgerond Loopt Loopt Afgerond Afgerond Loopt Loopt Loopt Gereed voor 1/1/12 Afgerond On hold Loopt Afgerond Afgerond On hold 58 Loopt


Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

Resultaten: Sinds 2009 14 projecten Vz Gemeente Maasdriel

* 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Businesscase Paddenstoelencluster Hergebruik afvalwater Laag- en hoogwaardige warmtestromen Champost verbranding Neutrale energievoorziening Alternatieven champost bewerking en verwerking Samenwerkingsmogelijkheden keten X Aanwas en opleiden medewerkers x X Ondernemersvaardigheden X Masterclass ondernemen X Pilot champostboot Afzet champost in Duitsland X Hbh agrologistiek haven Hedel x Branding paddenstoelensector X

x X

X X X X x

x x x x

X x X

Afgerond Afgerond Afgerond Loopt Loopt Loopt On hold Loopt Loopt Loopt Afgerond Afgerond Loopt On hold

* Deze activiteiten zijn ondergebracht in het projectbureau herstructurering tuinbouw Bommelerwaard

59


Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

Resultaten: Sinds 2011 Projecten in opstart Vz Gemeente Zaltbommel

* Het Glastuinbouwpact Bommelerwaard e.o. is het jongste pact en gestart in het voorjaar 2011. Het doel is om in 2012 een minimum van 10 projecten opgestart te hebben. De jaren daarna (2013 en 2014) steeds 5 projecten afronden en 5 nieuwe projecten opstarten. Inmiddels wordt gewerkt aan de totstandkoming van een uitvoeringsprogramma/innovatieagenda voor het Glastuinbouwpact Bommelerwaard e.o.. De enthousiaste aanhaking en betrokkenheid van partijen schept een goede basis voor het uitvoeringstraject.

* Deze activiteiten zijn ondergebracht in het projectbureau herstructurering tuinbouw Bommelerwaard

60


Ruimte

Infra& logistiek

Innovatie

x

X X X X

Duurzaam


Markt&afzet

Resultaten: Sinds 2006 Overkoepelende projecten Kernteam Betuwse Bloem coordineert Ondernemersinitiatief opgericht Breed bestuurlijk overleg geinstalleerd

Paraplu 1. Innovatie-impuls (Transforum) • Crystal Palace • ABC Opheusden • DPC Kerkdriel • Kenniscentrum Randwijk 2. Biomassa 3. Herstructurering glastuinbouw • Arnhem-Nijmegen • Bommelerwaard 4. Visie en investeringen MIRT 5. Landelijke pilot agrologistiek 6. Opbouw multimodale knooppunten 7. Groen onderwijs 8. Oprichting RCT Rivierenland 9. Landschapvisie / mooi Nederland 10. Energievisie

x

x x

x

X X X X X X X

x X x x

x

X X

Afgerond Afgerond Afgerond Afgerond Afgerond Afgerond Afgerond Loopt Afgerond Loopt Afgerond Afgerond Afgerond Afgerond

61

Paraplu


Ondernemers


Procesmgt. & comm.


Arbeid/ goed Werkgevers.

Leefomgeving

Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

2012-2015

*

*

*

62

Arbeid/ goed Werkgevers. Internationalisering

Leefomgeving

Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

Ambitie 2012-2015: Succesvol afronden lopende projecten en nieuwe (vraaggestuurde) projecten, zoals

* Kanplant samenwerking Crystal Palace Symbiose KAN Leergang ondernemersvaardigheden Ontwikkeling Bergerden/werving Herstructurering Bedrijfsverplaatsing Aardwarmte/geothermie Netwerkprogramma Marketing Logistieke hotspot/centrum Promotie Bergerden Social media en bedrijfspromotie Gebiedsbranding Biomassa/BEB MVO-scans Local for Local Activiteiten onderwijsinstellingen Crystal Palace Samenwerking creatieve sector

X

X X X

X

X

X X

X X X X

X X

X

X

X X

X X X

X X X

X X X X

X

X X

X

X X

X X

X X 63

X x

X X x

X X X

X X X X


x x

Leefomgeving

Ruimte

Duurzaam

x

Infra& logistiek

Agro Business Centrum (ABC) Ruimtelijk beleid Hbh kenniscentrum Laanboomteelt Promotie X Productstromen X Jongeren Boomkwekerijbedrijf v/d toekomst Precisie Boomteelt Intelligente boomteeltketen x Werkgroep innovatie Onderzoek laanboomclusters (o.a. Italië) x Ontwikkeling nieuwe afzetconcepten X Internationale website/beurs X Laanboomlounge (ondern. Netwerk) Laanboomacademy (o.a. jongeren) Nieuwe teelttechnieken (goten, pot, etc) Innovatiewerkgroep/agenda Kenniscentrum Duurzaam grondgebruik MVO rapportage Laanboomcluster Duurzame energietransitie Verbeteren verkaveling Intergemeentelijke Strategische visie Haalbaarheid samenwerking recreatie/toerisme Visie/Haalbaarheid nieuwe logistieke concepten

Innovatie


Markt&afzet


x

X x

X X X

x

X X X

x x X

X X

X

64

X

x

X X X

X


x

Leefomgeving

X

Ruimte

x

Infra& logistiek

x x

Duurzaam

X

Innovatie

Duurzame energie in koeling Leergang ondernemersvaardigheden Landelijk afzetplan conference/elstar X Fruit Business Centre Geldermalsen Intelligente teelt (robotisering) KICK Fruithagelradar Handreiking huisvesting Steun grote teelten elstar & conference X Nieuwe rassen/merken x Regioproducten X Fruitacademie (relatie onderwijs) Innovaties in bewaring / energie Nieuwe teeltmethoden (biobased) Watermanagement Duurzame gewasbescherming en bestuiving Residuvrije teelt appels en ander fruit Verwaarding MVO naar klant/consument x Lokale imago gemeenschap Logistieke hotspot Rivierenland Afvoer fruit via water Input structuurvisie Meer samenwerking met R&T-sector Fruit beleving / Floriade 2022 Handreikingen in regio


Markt&afzet


x

x

X

X x X x x x x

x X X X X X x

x

X X

x x

x

x X X X

x x

X X

65


Leefomgeving

Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet


* Champost verbranding Neutrale energievoorziening Alternatieven champost bewerking en verwerking Samenwerkingsmogelijkheden keten X Aanwas en opleiden medewerkers x X Ondernemersvaardigheden X Masterclass ondernemen X Hbh agrologistiek haven Hedel x Branding paddenstoelensector X Verduurzamen Paddestoelencluster Biobased economy Versterken imago X Versterken communicatie X Educatie Fair produce X MVO x Innovatieagenda

x X

X X x

x x X X x x x X

X x

x

X x x

x

X

66


Leefomgeving

Ruimte

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

Ambitie 2012-2015: Succesvol aan de slag met (vraaggestuurde) projecten, zoals

* Productinnovatie X Meer TW creëren in het gebied X x Leergang ondernemersvaardigheden X Netwerkprogramma X Nieuwe teeltstrategieën X Glasbedrijf van de toekomst X Energie:CO2, aardwarmte, vergisting-biomassa Water: integrale waterkwaliteit & management Ontsluiting & verkeersveiligheid Nieuwe logistieke concepten x Imago/communicatie met samenleving Verwaarding MVO x Implementatie verantwoord huisvestingsbeleid Ander type werknemers aantrekken/boeien/binden x

x X X x

X X X X X X

67

x x


Ruimte

X X

Leefomgeving

Infra& logistiek

Duurzaam

Innovatie


Markt&afzet

Ambitie 2012-2015: Succesvol afronden lopende projecten en nieuwe (vraaggestuurde) projecten, zoals Paraplu

Visie Logistiek en Investeringen MIRT Opbouw Multi modale knooppunten Masterclass Strategisch ondernemen X PR toestroom jongeren x Stimuleren plaatsing oudere werknemers x Bio Based Economy/Realisatie Biomassawerven Huisvesting buitenlandse werknemers Samenwerking RCT Kenniscentrum Randwijk Formuleren beeldmerk Internationale profilering Logistiek Hotspot Rivierenland Structuurvisie Rivierengebied Uitvoering en coördinatie kennisagenda Ontwerpen opslagloodsen (voorbeeldboek) PR langs infra (gebruik geluidsschermen) Mapping

x X X x

X X

X X

x

x x

X X

x X

X X X X 68

Commitment-gesprekken Datum

Met wie

augustus

Stuurgroep Paddenstoelenpact Maasdriel

1 september

Breed bestuurlijk overleg Betuwse Bloem

8 september

Stuurgroep Laanboompact

14 september

Stuurgroep Glastuinbouwpact Bommelerwaard

19 september

LTO

21 september

Stuurgroep Fruitpact

21 september

Ondernemersinitiatief Greenport Betuwse Bloem

22 september

KvK

23 september

Regio Rivierenland, Programmaraad Welvarend

27 september

Wageningen UR

28 september

Stuurgroep Glastuinbouwpact Arnhem-Nijmegen

6 oktober

Provincie Gelderland

13 oktober

Breed bestuurlijk overleg Betuwse Bloem: gemandateerd intentioneel commitment op plan uitgesproken

69

Colofon Dit plan is tot stand gekomen in nauwe samenwerking door de volgende partijen: • Ondernemersinitiatief Betuwse Bloem • Stuurgroep glastuinbouwpact Arnhem Nijmegen • Stuurgroep Laanboompact • Stuurgroep Fruitpact • Stuurgroep Paddenstoelenpact Maasdriel • Stuurgroep glastuinbouwpact Bommelerwaard • Provincie Gelderland • Oost NV • LTO+ (LTO Noord, ZLTO, NFO, Boomkwekersvereniging kring Opheusden) • Wageningen UR • Regio Rivierenland • Kamer van Koophandel (Midden-Nederland & Centraal Gelderland)

Regie en samenstelling door de Kamer van Koophandel Midden-Nederland Frank Engelbart & Leonie Schuur

70

Ambitie en organisatie Plan Na de bloei komen de vruchten

Recommend Documents