AMBASSADE VAN BELGIE – RABAT
De Marokkaanse automobielsector: Stand van zaken, toekomstvisie en opportuniteiten
Rabat, november 2015
Marokkaanse automobielsector I.
26.11.2015
Algemeen 1.
Mondiale positie van Marokko
In 2014 was Marokko, met een marktaandeel van 35%, de tweede grootste autoproducent op het Afrikaanse continent, na Zuid-Afrika. Hoewel nog niet alle data geanalyseerd zijn, is het meer dan waarschijnlijk dat deze trend zich ook verder heeft gezet in 2015. Afrika is geen onbelangrijke markt voor de wereldwijde automobielsector, die immers tegen 2020 een globale groei van 4,1% verwacht. Die stijging zal vooral gedragen worden door de opkomende economieën. Met name de Aziatische markt zal dit percentage waar moeten maken (ze staat in voor 60% van deze verwachte globale groei), maar ook de Afrikaanse economie moet presteren (met een bijdrage van 5%). Nota bene, de Afrikaanse automarkt kent nu al een jaarlijkse groei van 5%. Nu is Afrika echter nog maar goed voor 2% van de mondiale automarkt (vergelijk: Europa: 21%; Azië: 45%). Dat maakt dat – hoewel er veel discrepantie heerst tussen de landen – het continentale wagenpark gemiddeld 43 auto’s telt per 1 000 inwoners, tegenover 565 auto’s in Europa. Binnen het continent huisde Marokko verder in 2013 de 4de grootste automarkt met een aandeel van 7%. De top-3 bestond verder uit Zuid-Afrika (39%), Egypte (18%) en Algerije (16%). De nu nog kleine rol van de Afrikaanse markt zorgt ervoor dat de Marokkaanse auto-industrie zeer exportgericht is en zelfs het grootste aandeel van de nationale export waarmaakt (20%). De nationale automobielexport bracht in 2014 39,8 miljard MAD/6,65 miljard EUR op (+ 26,2%1) en is in september 2015 opnieuw met 17% gegroeid, wat overeenstemt met 35 miljard MAD. 93% van de export gaat naar Europa en dan vooral naar Frankrijk (46%) en Spanje (35%). Dit staat in schril contrast met de 26 Afrikaanse afzetmarkten die Marokko bedeelt, waarvan de grootste afnemers, Egypte en Tunesië, maar goed zijn voor respectievelijk 2,5% en 1,2%.
2.
Marokkaans kader a. Stand van zaken
Bijna alle automobielactiviteiten spelen zich af in drie regio’s: Tanger (43%), Casablanca (39%) en Kénitra (7%). Ze zijn vooral toegespitst op (1) de fabricage van onderdelen, (2) assemblage en (3) de distributie van het eindproduct. Deze laatste twee sectoren hebben een grote positieve ontwikkeling ondergaan sinds de inplanting van de Renaultfabriek in 2012 (cf. infra). De Marokkaanse auto-industrie volgt verder het “Plan d’accélération industrielle 2014-2020”. Die nationale strategie onderscheidt vier ecosystemen (i.e. hoofddomeinen) voor de automobielsector: (1) ‘bedrading’, (2) ‘metaalbewerking’ (vooral dieptrekken), (3) ‘batterijen’ en (4) ‘interieur en zetels’. Met deze benadering wil de regering de verschillende sectoren meer autonomie bieden, met de garantie op
1
Vergelijkende percentage staan steeds in verhouding tot dezelfde periode van het vorige jaar, tenzij anders vermeld.
2
Marokkaanse automobielsector
26.11.2015
diepgaande integratie. Andere ecosystemen – zoals veiligheidssystemen en motoronderdelen – worden momenteel verder uitgedacht.
b. Statistieken 2014
Productieaandeel in Afrika: 35%
Export: 39,8 miljard MAD/3,65 miljard EUR (+ 26,2%)
Exportaandeel: grootste nationale sector (20%)
Afzetmarkt: 4de grootste van Afrika
Tewerkstelling: 80 000 werkkrachten
Populairste auto’s: Dacia Sandero, Dacia Logan en Dacia Duster
c.
Algemene verwachtingen
Marokko ziet de toekomst van haar automobielsector rooskleurig, met ambitieuze doelstellingen. De ‘Association marocaine pour l’Industrie et le Commerce de l’Automobile’ (AMICA) hoopt op een jaarlijkse groei van 15% tot 20%. Op die manier projecteert het Marokko als 19de grootste mondiale wagenassembleur tegen 2017. Voor 2020 zou dat op zijn minst drie positieve gevolgen met zich mee moeten dragen: (1) 90 000 nieuwe banen, (2) een jaarlijkse omzet van 100 miljard MAD/10,7 miljard EUR (waar het zakencijfer in 2014 nog op 24 miljard MAD ligt) en (3) 2,5 keer zoveel wagenexport als in 2014. Het ligt tevens in de Marokkaanse ambities om tegen 2019 de autosector verder te integreren, met 65% van de auto-onderdelen die lokaal geproduceerd en geassembleerd moeten worden. Ook spill-overs naar andere sectoren zijn te verwachten – en in bepaalde maten reeds merkbaar. De havensector profiteert bijvoorbeeld al van de gezonde exportcondities. Waar de export van wagens nationaal stijgt met 27%, neemt de haven van Tanger Med hier het voortouw met een stijging van 35%. Dit getal zal hoogstwaarschijnlijk nog hoger komen te liggen vanaf 2019, wanneer de nieuwe fabriek van PSA Peugeot Citroën, die uitgaat van export vanuit de haven van Tanger en van Kénitra Atlantique, opent.
d. Uitdagingen Hoewel de Marokkaanse automobielsector momenteel in een stroomversnelling is geraakt, zijn nog niet alle obstakels van de baan. De uitdagingen die verder opgesomd staan, zijn gekend door de overheid, die maatregelen naar voren heeft geschoven in de sectorale strategieën. Ten eerste is er het probleem van lokale integratie. Hoewel de grote autoconstructeurs plannen om hun onderdelen uit de regio te halen, gebeurt dit nog te weinig of in te kleine maten. Voor de inplanting van Renault-Nissan in Tanger werden bijvoorbeeld zeer veel materialen geïmporteerd, 93% daarvan vanuit de EU.
3
Marokkaanse automobielsector
26.11.2015
Een tweede grote uitdaging ligt in de ietwat povere competenties van de lokale werkkrachten. Aan technisch vaardige mensen is er geen gebrek, maar Marokko mist ‘middle management’ om alles te sturen. De overheid investeert daarom in een gericht en gesubsidieerd HR-beleid. Een laatste uitdaging centreert zich rond de logistiek en de diversificatie van de exportmarkten. Zoals bovenvermeld vertrekt bijna alle export richting Europa. Het zou gezond zijn voor de Marokkaanse economie om ook naar het eigen continent te kunnen verschepen. Dit zou tevens passen in de nieuwe Marokkaanse visie rond buitenlandse handel, waarmee het land zich meer naar het zuiden wil richten.
e. Voordelen voor investeerders De automobielsector trekt het grootste deel van de directe buitenlandse investeringen (DBI) voor de industrie aan (45% in 2013). Daarom wil het land zich attractief maken voor buitenlandse auto(onderdeel)fabrikanten. Naast de strategisch uitstekende ligging van Marokko (als uitvalsbasis voor zowel Europa, Afrika en het Midden-Oosten) en de politieke en economische stabiliteit van het land, heeft de overheid nog andere incentives uitgedacht om investeerders aan te trekken: (1) de logistieke efficiëntie en knowhow van de haven van Tanger Med, (2) een uitgewerkt vormingsaanbod, (3) aangepaste industriële infrastructuur, (4) overheidssteun bij de inplanting en (5) twee relevante franchisezones (de ‘Atlantic Free Zone’ in Kénitra en ‘Tangier Free Zone’ in Tanger). Algemeen kunnen investeerders profiteren van vier maatregelen. Ten eerste is er een kwijtschelding van de BTW op het invoeren van bepaalde goederen. Daarbij komt een kwijtschelding van het importrecht voor bedrijven die zich engageren voor een investering van meer dan 200 miljoen MAD/18,8 miljoen EUR. Ten slotte zijn er nog twee algemene investeringsfondsen: het ‘Fonds de promotion d’investissement’ en het ‘Fonds Hassan II’ (de details over deze fondsen is te vinden op de website van het Belgisch Agentschap voor Buitenlandse Handel en in een eerder rapport van deze ambassade). Specifiek voor de autosector zijn er nog drie extra maatregelen. Ten eerste is er uitgebreide (en gesubsidieerde) HR-ondersteuning met een aangepaste vormingsstrategie. Daarnaast bieden drie banken hun steun aan bij de inplanting en uitbouw. Zij beschikken over een budget van 3 miljard MAD/281 miljoen EUR. Ten slotte beschikt het ‘Fonds d’invistissement industriel public’ over een portefeuille van 20 miljard MAD/1,8 miljard EUR om de bedrijfsbelasting kwijt te schelden en later te plafonneren en om de inplanting te ondersteunen.
II. Renault De Frans-Japanse Renault-Nissan is wereldwijd de vierde grootste autoconstructeur, met 8,46 miljoen verkochte auto’s in 2014 (een stijging van 2%). De ‘Renaulttak’ van deze alliantie (met de merken Renault, Dacia en Renault-Samsung) verkocht 2,71 miljoen auto’s in 2014 (+ 3,2%).
4
Marokkaanse automobielsector 1.
26.11.2015
Stand van zaken a. Algemeen
Marokko is wereldwijd de 14de grootste Renaultafnemer met 45 174 verkochte wagens, waarmee de fabrikant de Marokkaanse automarkt domineert met een marktaandeel van 37% (België staat twee plaatsen hoger met 77 303 verkochte wagens en een marktaandeel van 13%). De Franse constructeur heeft zich op twee plaatsen ingeworteld in de Marokkaanse markt: het bezit 80% van de ‘Société marocaine de constructions automobiles’ (Somaca) in Casablanca en 100% van de fabriek in de ‘Tangier Free Zone’. In Casablanca worden twee modellen gemonteerd: De Logan en Sandero (grotendeels voor export naar Afrika). Somaca huist 1 200 werknemers (202 permanent), verspreid over een gebied van 90 000 m2. De twee productielijnen kunnen een capaciteit van 80 000 wagens per jaar bereiken, maar in 2014 rolden er slechts 53 300 wagens van de band, goed voor 502 miljoen EUR aan inkomsten. De Renaultfabriek in Tanger is gespecialiseerd in low-cost auto’s en assembleert de Dacia Lodgy en Dacia Dokker, voor het leeuwendeel (± 90%) bestemd voor Europese export. De inplanting van deze fabriek in 2012 gaf een nieuw dynamisme aan de Marokkaanse autosector, vooral omdat Renault voor een groot deel beroep doet op de lokale industrie voor de auto-onderdelen. De 5 223 permanente werknemers worden ook lokaal gerekruteerd en opgeleid. De autofabriek rekent verder sterk op de haven van Tanger Med voor de invoer van onderdelen en de export van producten. De fabriek staat dan ook met een spoorlijn in verbinding met de haven. In 2014 zijn er op die manier 170 000 wagens vertrokken naar Europa (een verhoging van 43%). Ten slotte werkt Renault zich dieper in de Marokkaanse samenleving in door verschillende sociale projecten te steunen. Zo biedt de constructeur bijvoorbeeld gratis of goedkope schoolbussen aan of sponsort het filmvoorstellingen voor kinderen.
b.
Statistieken voor 2015
Volume Casablanca: 53 300 wagens/jaar
Volume Tanger: 1000 voertuigen/dag; 230 000 voertuigen/jaar (+ 43%)
Productie Tanger: op 5.5.2015 is de 400 000ste auto van de band gerold
Marktaandeel: 37%
2.
Verwachtingen
Renault-Nissan heeft tot op heden geen concrete plannen bekendgemaakt voor de uitbreiding van zijn aanwezigheid in Marokko. Wel heeft de autofabrikant een positieve invloed op de economische situatie van de regio. Vooral de aanwezigheid van de fabriek in Tanger blijft nieuwe investeerders en toeleveranciers aantrekken (cf. infra).
5
Marokkaanse automobielsector
26.11.2015
III. PSA Peugeot-Citroën PSA Peugeot-Citroën is de 9de grootste autoconstructeur ter wereld met 2,94 miljoen verkochte wagens in 2014 en een globaal marktaandeel van 4%. Voor Marokko is de groep de tweede grootste speler (vooral dankzij Peugeot). In 2019 wordt de opening verwacht van de eerste Marokkaanse fabriek, in Kénitra, een project van 6 miljard MAD/557 miljoen EUR dat voor 95% gedragen wordt door PSA Peugeot-Citroën en voor 5% door de Marokkaanse staatskas. De bouw begint normaalgezien in het voorjaar van 2016.
1.
Verwachtingen
De fabriek in Kénitra zal zich focussen op het produceren van wagens en automotoren. Over de modellen worden strategisch geen uitspraken gedaan, maar specialisten vermoeden dat het gaat om de Peugeot 301, Citroën C Élysée, Citroën Berlingo en Peugeot Partner. De nieuwe fabriek moet zowel de lokale noden opvangen, als die van de bredere regio. De begincapaciteit ligt op 90 000 wagens per jaar en moet stap voor stap opgetrokken worden tot 200 000 wagens/jaar. Dit past binnen het businessplan van de fabrikant om tegen 2025 één miljoen auto’s te verkopen in de MENA-regio. Net als Renault, zal ook Peugeot-Citroën sterk gericht zijn op geïntegreerde lokale markten: bij de start in 2019 wil het aan de slag met 60% lokale grondstoffen, producten en werkkrachten, een percentage dat uiteindelijk 80% moet bereiken. Lokale toeleveranciers zullen hier zonder twijfel hun graantje van mee kunnen pikken. Het positieve effect op de arbeidsmarkt wordt geschat op 4 500 mensen in de fabriek, maar de positieve invloed kan indirect tot 20 000 nieuwe banen opleveren. De nieuwe autofabriek zal ongetwijfeld ook beroep doen op de haven van Tanger Med. De haven van Kénitra Atlantique is immers nog niet (genoeg) uitgebouwd om de volledige capaciteit van de fabriek aan te kunnen. Bovendien is er een goede verbinding met het ervaren en volledig operationele Tanger. Later zal de nieuwe zeehaven van Kénitra Atlantique een nieuwe hub vormen voor het noordoosten, dat nog geen haven kent die zo conventioneel en polyvalent is als Kénitra Atlantique belooft te zijn.
IV. Toeleveranciers Het bovenstaande beeld toont aan dat de twee grote autoconstructeurs nu al rekenen op de lokale markt en dat ze dat in de toekomst zelfs nog meer zullen doen. De toeleveranciers van auto-onderdelen hebben dan ook een interessante positie in de Marokkaanse autosector. Ze opereren niet alleen in een voor hen attractieve omgeving, maar hun investeringen hebben ook een positief effect op de Marokkaanse economie en arbeidsmarkt. Wat volgt is een kort overzicht van enkele grotere spelers:
Acome: In 2016 zal deze Franse toeleverancier van autobedrading in Tanger een fabriek openen.
Delfingen: 2016 zal ook het jaar worden waarin het Franse Delfingen, gespecialiseerd in alle plastic autotoebehoren, haar derde Marokkaanse filiaal zal openen. Dit wordt de tweede fabriek in Tanger (de derde ligt in Casablanca).
6
Marokkaanse automobielsector
26.11.2015
Delphi: Dit Amerikaanse bedrijf, gespecialiseerd in autobedrading, heeft twee filialen in Tanger, één in de Atlantic Free Zone in Kénitra en heeft bekendgemaakt in 2016 een vierde fabriek te openen in Meknès (goed voor een investering van 400 miljoen MAD en de creatie van 3 500 banen).
Denso: Op vraag van Renault vestigde dit Japanse bedrijf zich in Tanger om klimatiseringssystemen te maken. Sinds de inplanting (2011) is het bedrijf blijven uitbreiden.
Leoni: Met vijf Marokkaanse fabrieken (gecentreerd rond Casablanca) is de Duitse kabelproducent een grote speler in Marokko.
Saint-Gobain Sekurit: Deze Franse fabrikant van glazen auto-onderdelen heeft sinds 2014 een filiaal in Kénitra. Er zijn net uitbreidingswerken gestart, opdat het tegen 2017 een capaciteit van 500 000 voorruiten/jaar zou halen.
SNOP: Deze specialist in de metaalbewerking en assemblage van auto’s heeft sinds 2011 een fabriek in Tanger.
Sumitomo: Met 10 fabrieken en meer dan 20 000 mensen in dienst is deze Japanse bekabelingsreus bijna de eerste werkgever van Marokko.
Visteon: Een Amerikaanse producent van boordelektronica en klimatisering- en lichtsystemen, sinds 2012 gesitueerd in Tétouan.
Yazaki: Dit Japanse bedrijf, gespecialiseerd in kabelbomen, heeft al twee filialen in Marokko: Tanger en Kénitra (2011). Er is verder een investering (van 20 miljoen EUR) bekendgemaakt om in 2016 een derde filiaal te openen in Meknès.
V. Commentaar en Belgische opportuniteiten De grote autofabrikant Renault-Nissan doet het goed in Marokko en heeft daarmee ook een positief effect op de Marokkaanse arbeidsmarkt en export. De nationale automobielindustrie heeft vooral na de opening van de fabriek in Tanger (2012) een nieuw dynamisme gevonden. Het is af te wachten of het land vanaf 2019, bij de opening van de nieuwe fabriek van PSA Peugeot-Citroën, een soortgelijke periode zal meemaken. De auto-industrie ziet duidelijk een toekomst in Marokko. In mei 2015 is ook bekend gemaakt dat Ford zijn aandeel wil vergroten in Marokko. Het wil namelijk zijn import van auto-onderdelen uit Marokko naar de autofabriek in Valencia verdubbelen. In juli 2015 zijn tevens onderhandelingen gestart tussen Volkswagen en de Marokkaanse regering m.b.t. de bouw van een vestiging in Tanger. Het spreekt voor zich dat, indien de gesprekken positief afronden, de toeleveranciers (van de regio rond Tanger) hier veel baat bij zullen kennen. Zoals te merken zijn vele van die toeleveranciers pas zeer recentelijk naar Marokko getrokken en blijven ze investeren in de verdere uitbouw van hun positie. Dit is een concrete indicatie voor het opportune investeringsklimaat en groeipotentieel in de Marokkaanse automobielsector. Belgische bedrijven hebben er dus zeker voordeel bij een investering in Marokko te overwegen.
7
