Amandla, Vol. 9, No. 11 http://www.aluka.org/action/showMetadata?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.nizap2c00126
Use of the Aluka digital library is subject to Aluka’s Terms and Conditions, available at http://www.aluka.org/page/about/termsConditions.jsp. By using Aluka, you agree that you have read and will abide by the Terms and Conditions. Among other things, the Terms and Conditions provide that the content in the Aluka digital library is only for personal, non-commercial use by authorized users of Aluka in connection with research, scholarship, and education. The content in the Aluka digital library is subject to copyright, with the exception of certain governmental works and very old materials that may be in the public domain under applicable law. Permission must be sought from Aluka and/or the applicable copyright holder in connection with any duplication or distribution of these materials where required by applicable law.
Aluka is a not-for-profit initiative dedicated to creating and preserving a digital archive of materials about and from the developing world. For more information about Aluka, please see http://www.aluka.org
Amandla, Vol. 9, No. 11 Alternative title
Amandla
Author/Creator
Amandla
Publisher
Amandla
Date
1985-11-00
Resource type
Magazines (Periodicals)
Language
Dutch
Subject Coverage (spatial)
Netherlands
Coverage (temporal)
1985
Source
Netherlands Institute for Southern Africa (NIZA)
Relation
Angola bulletin, BOA bulletin, Kairos-berichten merged in 1977; continued by Amandla (1977-1996); continued by Zuidelijk Afrika (1997-...)
Rights
By kind permission of Boycot Outspan Aktie (BOA), Kairos, and Komitee Zuidelijk Afrika/Holland Committee on Southern Africa (KZA).
Format extent (length/size)
28 page(s)
http://www.aluka.org/action/showMetadata?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.nizap2c00126
http://www.aluka.org
November 1985f
November 1985f 0or oktober opgehar Ioise werd ervan beschuidigd een politieagent om het lev hebben gebracht, Tot op het laatst toe bleef hij zijn onschulc houden..Op de foto de moeder van Moloise met een familielid 1 gevangenismuur, even nadat haar zoon was opgehangen. L f 1.80 REDAKTIONEEI Wallage of Peper, spreekt de PvdA twee talen? "'Het stadium is voorbij dat alleen op het Binnenhof bepaald wordt wat er wel of niet gebeurt... De gemeenten kunnen bij de economische boycot (van ZuidAfrika) een heel belangrijke rol spelen" Behartenswaardige woorden van Jacques Wallage, Tweede Kamerlid voor de PvdA, in het blad van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Een groot contrast hiermee vormt het standpunt dat het stadsbestuur van Rotterdam half september innam met betrekking tot de bijdrage die 's werelds grootste haven wil leveren aan de olieboycot van Zuid-Afrika. Drie jaar geleden werden de aktievoerders van het Komitee Zuidelijk Afrika en Kairos door het Rotterdamse gemeentebestuur afgescheept met de smoes dat eerst onderzoek nodig was voordat maatregelen genomen konden worden. (zie ook pag. 24) Nu het onderzoek is afgerond en er geen grote bezwaren tegen de voorgestelde maatregelen naar voren komen, blijkt de politieke wil echter te ontbreken. "Rotterdam is en blijft een vrijhaven, Rotterdam kan en wil geen eigen ge;soleerde aktie als een olieboycot'; aldus PvdAburgemeester Bram Peper. De gemeenteraad en een enigszins verdeelde PvdA-fractie stribbelden tegen, en wisten het negatieve standpunt van de PvdA-bestuurders Peper en Den Dunnen op een aantal belangrijke punten in positieve zin om te buigen. Ook op andere terreinen, waar gemeenten een bijdrage kunnen leveren aan de antiapartheidsstrijd, bijvoorbeeld het weren van Zuidafrikaanse sportlieden, kan Rotterdam zich niet op een roemruchte geschiedenis beroepen. De ontwikkelingen in die andere grote stad in Nederland zijn echter hoopgevender. Het stadsbestuur van Amsterdam onder leiding van Ed van Thijn heeft verklaard zeer positief tegenover de anti-apartheidsstrijd te staan en deze op vele manieren te willen ondersteunen. Aan het Komitee Zuidelijk Afrika en aan de Anti-Apartheids Beweging Nederlandwerden faciliteiten en subsidies verleend; verschillende malen ontving Van Thijn vertegenwoordigers van het ANC en van andere Zuidafrikaanse verzetsorganisaties. Binnenkort zal het stadsbestuur Amsterdam tot Anti-Apartheid-Gemeente uitroepen en daarbij een pakket gemeentelijke maatregelen presenteren. In dit pakket zullen economische maatregelen niet ontbreken, zo werd ons verzekerd. Kamerlid Wallage suggereert in bovengenoemd
vraaggesprek dat anti-apartheidsgemeenten geen orders meer moeten gunnen aan bedrijven die het apartheidsregime ondersteunen, zoals Philips. Op deze manier dwong de gemeente Groningen in 1976 de baggergigant Volker-Stevin haar project in het Chili van Pinochet stil te leggen. Amsterdam kan een belangrijke bijdrage leveren door de handel in Zuidafrikaanse produkten via de Centrale Markthallen onmogelijk te maken. Op deze markt, eigendom van de gemeente, kopen de Nederlandse groentehandelaren ongeveer de helft van hun produkten. De landelijke woordvoerders van de PvdA, Wallage en Den Uyl, nemen bij herhaling zeer scherpe en emotioneel geformuleerde standpunten in met betrekking tot Zuid-Afrika en de noodzaak economische sancties te treffen. Zij werpen zich hierbij nadrukkelijk op als alternatief voor de huidige minister van Buitenlandse Zaken Van den Broek en zijn medestanders. In 1973 kwam de PvdA na een oppositieperiode in de regering (kabinet-Den Uyl I); ook toen waren scherpe maatregelen tegen Zuid-Afrika in het vooruitzicht gesteld. De PvdAminister van Buitenlandse Zaken in dat kabinet, Max van der Stoel, maakte echter bijzonder weinig waar van deze beloftes. Als partijgenoten van Den Uyl en Wallage in die gemeenten waar de PvdA een grote tot zeer grote invloed heeft, niet het onderste uit de kan halen op het gebied van sancties tegen Zuid-Afrika, ondermijnen zij daarmee de geloofwaardigheid van hun landelijke woordvoerders. En als het landelijk bestuur van de PvdA niet de grootst mogelijke aandrang uitoefent op zijn leden in deze gemeenten om hun positie te gebruiken om Zuid-Afrika onder druk te zetten, laadt het de verdenking op zich dat de PvdA twee talen spreekt, de ene als zij in de oppositie-banken zit en de andere als de regerings- en bestuurszetels eenmaal zijn beklommen. Negende jaargang, nummer 11 november 1985 Redaktieadres: Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam Telefoon (020) 23 22 29 Uitgave van: - Boycot Outspan Aktie, Oude Vest 79, 2312 XT Leiden, tel. (071) 14 21 24 - Komitee Zuidelijk Afrika (Angola Comité), Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam, tel. (020) 27 08 01 - Werkgroep Kairos, Kromme Nieuwegracht 10, 3512 HG Utrecht, tel. (030) 31 97 14 Een abonnement kost f 15,- per jaar; voor buitenlandse abonnees f 25,-; bij luchtpostverzending buiten Europa is de prijs f 40,Zie voor de wijze van abonneren en het doorgeven van adreswijzigingen pagina 27/28 Bij adreswijzigingen ook het oude adres opgeven. Lay-out: Maarten Messie Bureauredaktie: Hans van Velzen Redaktie: Sietse Bosgra, Hans van Boxtel, Jacqueline Smeets, Klaas van Urk, Jeroen Visser Verder werkten aan dit nummer mee: Erik Andriessen, Jaap Rodenburg, Marijke Smit en de jongeren-redaktie (zie pag. 1) INHOUD De dood van Moloise 3 Zuidafrikaanse steun aan MNR 4 Kairos-document 6
Doorgeprikt 7 Steunt uwan gse Aparted? 22 Kcoolieenvi eoet 24 IJeT moetkiezen R VIII Steunt uw geld Apartfleid? 22 Kooplieden in de olie 24 Fruitboycot - controle noodzaak 25 Agenda 26 Foto voorpagina: AP ml Strijd in Zuid-Afrika blijft escaleren JOHANNESBURG, 18 oktober - Een blanke op de vlucht voor een menigte zwarten. De dood van Moloise, eerder die dag, leidde tot deze woede-uitbarsting van de zwarten. Foto: AP De televisiebeelden uit Zuid-Afrika van de laatste weken zullen bij menig kijker nog lang op het netvlies blijven hangen. Het waren emotionele taferelen waarbij het geschreven woord ontoereikend is voor overdracht. Een paar kanttekeningen bij recente gebeurtenissen. Het bloedbad van Sharpeville in 1960 was een keerpunt in de geschiedenis van Zuid-Afrika. Het werd ook in de wereldopinie een sleutelbegrip, omdat voor het eerst op de televisie te zien was hoe gewelddadig het apartheidsregime optrad. Sindsdien is een stroom van televisierapportages de (Nederlandse) huiskamers binnengekomen. Het heeft tot een grote mate van bewustwording over apartheid geleid, maar ook tot zekere gewenning. De afgelopen tijd leverde, zelfs voor 'doorgewinterde' Zuid-Afrikakijkers, schokkende beelden op. Bijvoorbeeld van de moeder van Benjamin Moloise, die voor het oog van de camera's, na de ophanging van haar zoon, in woede uitbarstte en daarna, door emoties bevangen, volslagen dichtklapte. Na de executie van Moloise ontlaadde zich de woede van honderden zwarten in het hartje van (blank) Johannesburg. Er waren plunderingen en er werd gedemonstreerd. Maar wat de kijkers het meest zal zijn bijgebleven was een blanke man die voor zijn leven moest rennen. Het was voor het eerst dat geregistreerd werd dat een blanke - bijna het slachtoffer werd van de volkswoede. Een paar weken daarvoor was overigens al een blanke soldaat door messteken om het leven gebracht in een zwarte woonwijk. Maar in geen enkel commentaar klonk door dat het hoogst opmerkelijk is dat pas sinds kort ook blanken het slachtoffer worden of dreigen te worden van het verzet tegen apartheid. Van de bijna achthonderd doden, in iets meer dan een jaar, waren er maar een paar blank. Voor het eerst na al die jaren voelen ook blanken zich fysiek bedreigd. Het is te verwachten dat het aantal slachtoffers van geweld - ook het geweld dat wij op afstand als 'zinloos' ervaren - alleen nog maar zal stijgen. Met het ANC als verboden organisatie en het UDF dat ernstig belemmerd wordt door de detentie van de leiding, is er te weinig kader dat richting kan geven aan het verzet tegen de apartheid. Het valt te vrezen dat het geweld dat nu te zien was, slechts het begin vormt van gewelddadigheden op veel grotere schaal. Thatcher In dezelfde week dat Moloise opgehangen werd vond op de Bahama's de conferentie van de Gemenebestlanden plaats. Het was de wens van de dat
overgegaan zou worden tot sancties tegen Zuid-Afrika. De Britse premier Thatcher keerde zich daar te vuur en te zwaard tegen, met het argument 'dat dat zo slecht is voor de zwarte bevolking van Zuid-Afrika'. Op een persconferentie na afloop vertelde ze triomfantelijk voor de televisiecamera's hoe gering de maatregelen waren die tegen ZuidAfrika getroffen werden - daarbij haar duim en wijsvinger ongeveer een centimeter uit elkaar houdend. Na de executie van Moloise kon Thatcher de uiterst geringe sancties (onder andere tegen de Krugerrand) niet meer tegenhouden. De houding van Thatcher leverde haar een felle uithaal op van Winnie Mandela die de Britse premier vertelde dat het niet aan háár was uit te maken wat slecht is voor de zwarte bevolking in Zuid-Afrika, maar dat de zwarten dat graag zelf bepalen. Winnie Mandela trotseerde met haar commentaar de beperkingen die haar banningorder haar oplegt. Al eerder in dezelfde week deed zij dat door naar Pretoria te reizen om de moeder van Benjamin Moloise te troosten. Islam Een laatste televisiebeeld waar we een kanttekening bij willen plaatsen is dat van een groepje soldaten dat plotseling opdook uit een container op een vrachtwagen en een groep demonstranten in Athlone, bij Kaapstad, op korte afstand beschoot. Drie scholieren werden dodelijk getroffen. Anderen raakten gewond, waaronder een verslaggever van het Engelse dagblad The Times. Eén van de scholieren die gedood werd was (in die afschuwelijke apartheidsterminologie) een 'Kaapse Maleier'. Dat zijn Zuidafrikanen die afstammen van slaven van Maleise afkomst en die grotendeels bij Kaapstad wonen. Ze zijn in meerderheid Islamiet (van de Soenitische richting). Het is een bevolkingsgroep die zich tot nu toe sterk naar binnen richtte en zich weinig politiek manifesteerde. Maar de emoties laaiden hoog op toen de rituele gebruiken na de dood van de jongen door de autoriteiten werden verhinderd. Met de beestachtige moord op de scholieren slaagde Botha erin ook deze groep defenitief tegen zich in het harnas te jagen. Voor Botha moet het geruststellend zijn dat de blanke Zuidafrikaanse televisiekijkers maar een fractie te zien krijgen van wat wij zien over hun land. Het is niet voor niets dat Zuidafrikanen hun ogen niet geloven als ze hier naar de televisie kijken, naar beelden uit hun eigen land. Jeroen Visser lucl Onthullend dagboek over Zuidafrikaanse het er t Als van steun aan rebellen van de MVNR een Op 16 maart 1984 sloten Zuid-Afrika en Mozambique in de grensplaats Nkomati een akkoord, waarbij de Zuidafrikanen beloofden een eind te maken aan hun steun aan de MNR. De Amerikaanse regering had op de achtergrond bemiddeld. Velen vroegen zich toen al sceptisch af, wat een toezegging van Pretoria waard kon zijn. Mozambique moest spoedig daarna ervaren, dat de Zuidafrikaanse wapenleveranties niet waren gestopt. Pretoria ontkende echter.
Op 30 september jongstleden presenteerde de Mozambikaanse minister van Staatsveiligheid Sergio Vieira aan de internationale pers twee dikke boekdelen met een gedetailleerde documentatie over de voortgaande Zuidafrikaanse steun aan de MNR. De documenten waren aangetroffen in de hoofdbasis van de MNR in het Gorongosa gebergte, die op 28 augustus door het leger van Zimbabwe en Mozambique was veroverd. Op grond van de buitgemaakte documenten, en met name het dagboek van secretaris Vaz van MNR-topman Dhlakama, concludeert de Mozambikaanse regering dat Zuid-Afrika nimmer van plan is geweest om het akkoord van Nkomati na te leven. Tijdens de besprekingen voorafgaand aan Nkomati sloten beide landen een gentleman's agreement, dat "geen van beide partijen de periode tussen de eerste bespreking in Mbabane (16 december 1983) en het sluiten van het akkoord (16 maart 1984) zou gebruiken om mensen en materiaal te infiltreren, of om represailles uit te voeren" Maar op 16 januari 1984 staat in het dagboek: "Met het oog op de toezeggingen die Zuid-Afrika tijdens de onderhandelingen aan Machel zal doen, zal de beEen bladzijde van het onthullende dagboi voorrading voor de eerste helft van 1984 in de eerste maanden plaatsvinden: 500 kisten in een totaal van 25 leveranties, naast de normale afleveringen voor januari 1984. " Op dezelfde dag staat aangetekend: "Een team Zuidafrikanen zal eind januari in Zambezia aankomen. Doel het opleiden van soldaten: 100 instructeurs, 200 soldaten, conventionele oorlogvoering. " Zambezia is de dichtstbevolkte provincie en ligt in het centrum van Mozambique. Militairen Het blijft echter niet bij volstoppen van de MNR vóór het sluiten van het akkoord. Op 7 februari 1984 meldt het dagboek dat MNR-leider Dhlakama "vertrokken is voor besprekingen met de Zuidafrikaanse generaals op hun uitnodiging" Op 23 februari wordt gesproken met generaal Van Westhuizen, hoofd van de Zuidafrikaanse militaire inlichtingendienst en andere hoge militairen. "Wij militairen zullen ook zonder de instemming van onze politici voortgaan met onze massale steun om de oorlog te winnen", vermeldt het dagboek. Op 24 februari staat in het dagboek: "De minister van Defensie, generaal Magnus ek. Foto: AIM "De Mozambikaanse beschuldigingen zijn in ruime zin correct", aldus de Zuidafrikaanse minister van Buitenlandse Zaken Pik Botha. De schendingen van het akkoord waren door het Zuidafrikaanse leger uitgevoerd, en de Zuidafrikaanse minister van Defensie Magnus Malan aanvaardde hiervoor de verantwoordelijkheid. Botha gaf toe, dat Zuid-Afrika op reguliere basis wapens en munitie aan de MNR had geleverd, dat het een communicatienetwerk voor de MNR had opgebouwd, dat het voedsel en medicamenten had geleverd, landingsstrips bij MNR-bases had gebouwd, en transport door de lucht en over zee had verzorgd. Malan, zal zorgdragen voor het voortzetten van de bevoorrading ook na het akkoord tussen Zuid-Afrika en de communist Machel, met name van munitie en radiocommunicatieapparatuur. " Na het sluiten van het akkoord kon ZuidAfrika zijn bevoorrading inderdaad stopzetten: er waren immers voldoende voorraden. Maar al op 16 juni 1984
stuurde Dhlakama een noodkreet naar zijn contactman bij de Zuidafrikaanse inlichtingendienst, Charles van Niekerk. "Mijn vriend commandant Charles. We hebben geen oorlogsmaterieel meer, met name in het midden en zuiden van ons land". Als er niet snel hulp zou komen zou de MNR overal door het Mozambikaanse leger worden teruggedrongen. "We willen onze vrienden herinneren aan hun toezegging dat ze ons heimelijk zouden blijven bevoorraden. " Van Niekerk antwoordde vier dagen later. Hij vond het moeilijk wapens voor de MNR te vinden, maar hij zegde toe "de zaak samen met mijn meerderen te onderzoeken" Op 20 juli meldde Van Niekerk dat de problemen waren opgelost: "De secretaris-generaal en twee van onze mannen zullen samen met 26 ton bagage worden gedropt ten oosten van Inhaminga. " Voor een definitieve regeling van de probleem worden de MNR-leiders naar Pretoria ontboden. Daar hoorden de MNR-leiders dat er voldoende munitie voor de AK-47 geweren voorradig was, maar "ze zeiden dat ze op het ogenblik transport-problemen hebben"' Het gebruik van transportvliegtuigen van het type C-130 zou te riskant zijn omdat die onder bevel van de luchtmacht staan. Hetzelfde gold voor het gebruik van marineschepen "omdat er een informatielek zou kunnen zijn". Als ontdekt zou worden dat het akkoord van Nkomati werd gebroken "zou dit een ernstige bestraffing meebrengen voor generaal Van Westhuizen, voor brigadier Van Tonder en voor kolonel Van Niekerk". Maar, legde Van Tonder van de Militaire Inlichtingendienst uit, "om deze moeilijkheden op te lossen moeten we civiele vliegtuigen gebruiken die kunnen landen. Met het oog hierop zal kolonel Van Niekerk op naar Gorongosa gaan om daar met de president van de MNR te spreken over het aanleggen van landingsbanen. " Spoedig daarna kwamen de voorraden aan. Op 1 september hadden Van Tonder enVan Niekerk in Pretoria opnieuw een ontmoeting met MNR-leiders. Ze bespraken de overkomst van MNR generaals naar Zuid-Afrika voor verdere besprekingen. Op 5 september gaf Van Niekerk details hoe dit moest gebeuren: "Generaal Henriques komt met een onderzeeër; generaal Mario komt de grens over bij het Krugerpark per auto; en generaal Antonio Pedro komt te voet omdat we geen snelle mogelijkheid hebben een vliegtuig in Zambezia te laten landen, en omdat Malawi ons verzoek afwees om via dat land te reizen. " Op een bijeenkomst op 6 september in Pretoria loste de opperbevelhebber van de Zuidafrikaanse strijdkrachten, generaal Constand Viljoen het probleem van de C130 vliegtuigen op. Deze konden voortaan worden gebruikt mits de te droppen goederen de vermelding kregen 'humanitaire hulp'. Deze woorden staan ook in het dagboek tussen aanhalingstekens. Viljoen maakte duidelijk dat hij geen opdracht van de Zuidafrikaanse regering zou aanvaarden om de Mozambikaanse regering te helpen bij de strijd tegen de MNR: "Zodra wij van onze regering de opdracht krijgen dat mijn troepen naar Mozambique moeten om tegen de MNR te vechten, zullen al mijn collega-generaals en ik ons ontslag indienen. Generaal Viljoen garandeerde ons, dat hij aan onze zijde staat tot de eindoverwinning. "
Dankzij de Zuidafrikaanse steun kon de MNR zijn alles verwoestende werk in Mozambique voortzetten, ook toen de voorraden uitgeput waren, die voor Nkomati waren aangevoerd. In deze zelfde periode ontving de Zuidafrikaanse regering een delegatie van Mozambique, die kwam klagen over verdere schendingen van het akkoord. Het dagboek vermeldt (17 september) dat de Zuidafrikaanse militairen deze gesprekken afluisterden: "Ze zullen microfoons in de onderhandelingsruimte plaatsen om de besprekingen tussen Pik Botha en de Mozambikaanse delegatie af te luisteren: dat zal ons erg kunnen helpen. Op deze manier zullen we weten wat Pik Botha van plan is, en wat Mozambique wil. " Het afluisteren werd geregeld door kolonel Charles van Niekerk van de Militaire Inlichtingendienst. Van Niekerk was in feite de verbindingsman, die een clandestiene postdienst onderhield tussen het MNR-hoofdkwartier en Pretoria. Radar Mozambique bleef via de gezamenlijke veiligheidscommissie, die bij het verdrag van Nkomati was ingesteld, klagen over voortdurende bevoorrading vanuit ZuidAfrika. De Zuidafrikaanse delegatie verklaarde telkens weer van niets te weten. In maart 1985 kondigde het Zuidafrikaanse Ministerie van Defensie aan dat langs de grens een radarsysteem zou worden opgezet om illegale vluchten te detecteren. Op de persconferentie in Maputo waar de documentatie naar buiten werd gebracht, merkte minister Vieiover de situatie in Mozambique. " Van Niekerk voegde hieraan toe: "Zijn baas Pik Botha is niet op de hoogte van de reis van Nel.'" Dhlakama antwoordde dat hij op 7 juni welkom was, en hij gaf aan Van Niekerk een lijst mee van goederen, die Nel mee moest brengen. Op 5 juni was kolonel Van Niekerk terug in het hoofdkwartier van de MNR. Hij raadde Dhlakama aan dat de MNR "aan staatssecretaris Louis Nel de hoop moet geven dat het probleem dat hij hier wil bespreken oplosbaar is. Het is nodig hem duidelijk te maken dat de' MNR deze oorlog zal winnen. " En Van Niekerk waarschuwde: "De MNR moet Louis Nel nooit garanderen dat hij elk ogenblik dat hij maar wil hier alleen kan komen. U moet hem duidelijk maken dat als hij hier werkelijk heen moet de militairen altijd eerder moeten komen. " Tijdens dezelfde bijeenkomst vertelde Van Niekerk aan Dhlakama dat "generaal Viljoen het hoofd van het leger met Louis Nel mee zal sturen, of de staatssecretaris van DeSamen met Mozambikaanse en Zimbabweaanse officieren inspecteert president Machel de wapens, die gevonden werden na de verovering van het MNRhoofdkwartier. Foto: AIM ra sarcastisch op: "Het is nu duidelijk dat dezelfde instelling die dit radarnetwerk moest opzetten zelf verantwoordelijk was voor de schending van het akkoord door vliegtuigen te zenden en landingsstrips in Mozambique aan te leggen. " Na de militairen blijken de politici ook zelf eens een bezoek aan de MNR in Mozambique te willen brengen. In het dagboek staat de volgende boodschap van Van Niekerk aan Dhlakama: "De staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Louis Nel is nog steeds geïnteresseerd in vrede in Mozambique. Daarom vroeg hij mij u op te zoeken en aan mijnheer de president te zeggen dat hij indien mogelijk de
president hier in Gorongosa op 7, 8 en 9 mei 1985 op wil zoeken. Doel is om met de president van de MNR te spreken fensie en Politie, die een honderd procent voorstander van de MNR is. " Op 28 augustus 1985 kwam er een eind aan de Zuidafrikaanse bezoeken aan MNR-hoofdkwartier Casa Banana in het Gorongosa gebergte. De basis werd door het leger van Zimbabwe en Mozambique veroverd. Dhlakama ontsnapte. Maar ondertussen gaan de Zuidafrikaanse wapenleveranties aan de MNR ongestoord door. Op de persconferentie van 30 september jongstleden verklaarde de Mozambikaanse minister Sergio Vieira: "Precies vier dagen geleden meldde de plaatselijke bevolking van het gebied Changalane dicht bij de grens met ZuidAfrika, dat er 's nachts drie helicopters uit Zuid-Afrika zijn komen aanvliegen. "" Sietse Bosgra "Uur van de waarheid aangebroken" In de Zuidafrikaanse kerken is hevige opschudding ontstaan over een document dat door meer dan 150 mensen is ondertekend. Het werd op een persconferentie in Johannesburg gepresenteerd onder de naam 'Het Kairos document'.* Het document is in krachtige taal geschreven en is het scherpste ooit in kerkelijke kring in Zuid-Afrika verschenen. Zo wordt een keuze voor burgerlijke ongehoorzaamheid niet uitgesloten en is het daarom niet te verwachten dat Zuidafrikaanse regering passief zal blijven. Het document keert zich krachtig tegen de prediking van 'a pie in the sky when you die' (de belofte van een beter hiernamaals, reden waarom men zich zou moeten neerleggen bij de bestaande situatie). "De kerk is niet geroepen een bolwerk van gematigdheid te zijn. De kerk moet de mensen uitdagen, inspireren en motiveren ( ...) niet alleen met woorden, preken en verklaringen, maar ook door haar optreden, programma's en kerkdiensten. " Waarschuwend klinkt gesproken over iets dat een struikelblok in veel discussies was: "Als is vastgesteld dat het heersende regime geen morele legitimiteit heeft en in feite tiranniek is, dan heeft dat consequenties voor de kerk en haar aktiviteiten. In de eerste plaats kan de kerk niet collaboreren met tirannie. Ten tweede: de kerk moet niet alleen bidden voor een andere regering, ze moet de leden in alle parochies en gemeentes mobiliseren voor een plan dat leidt tot regeringswisseling De persconferentie waarop het Kairos-document werd gepresenteerd. het: "de kerkelijke aktiviteiten moeten niet dubbelen met wat gemeenschapsorganisaties al doen en de akties moeten niet tegengesteld zijn aan wat politieke organisaties ondernemen. " "De akties die uit de bevolking opkomen, zoals de consumentenboycot en stakingen moeten worden aangemoedigd en ondersteund door de kerk. " Hieraan wordt toegevoegd dat dat niet kritiekloos of in den blinde behoeft te gebeuren. Aan het slot van het document wordt (...) en de kerk zal soms betrokken moe~ ten zijn bij burgerlijke ongehoorzaamheid. " Het Kairos document plaatst alle kerkleden voor het blok. Ze worden uitgedaagd te laten zien waar ze staan. Het document is met name hard aangekomen in de
Engelstalige kerken met een grote blanke aanhang. Ze zijn al sinds lang tegenstanders van apartheid, maar daar bleef het dan ook bij. Verzoening en geweldloosheid zijn sleutelwoorden in die kerken. En dat zijn juist de begrippen waar het document krachtige taal over spreekt. Geen verzoening zonder confrontatie en bekering, zo is te lezen. Over geweld wordt onder andere opgemerkt dat er een lange traditie is in christelijke kring van verzet tegen agressors en tirannen. Eenheid wordt afgewezen als die ten koste gaat van waarheid en recht. Of zoals dr. Beyers Naudé voor de IKONradio zei: "Scheuring mag niet vermeden worden ten koste van de kruisiging van de waarheid. " Voor Beyers Naudé kan deze overtuiging nog veel problemen opleveren. Ook binnen de Raad van Kerken, waarvan hij secretaris-generaal is, heeft niet iedereen het document in dank aanvaard, terwijl Naudé zelf tot de ondertekenaars behoort. Een andere theoloog zei op de persconferentie in Johannesburg: "De revolutie in Zuid-Afrika is onvermijdelijk en dit document moet gezien worden als een oproep aan alle christenen zich de ernst van de situatie te realiseren. Maar ondanks alles hopen we nog steeds op verzoening, maar niet nadat het blanke, nationalistische regime zich bekeerd heeft. " De ondertekenaars komen uit een groot aantal kerken. De hoogste functionaris in de katholieke hiërarchie is dr. Smangaliso Mkhatshwa, secretaris-generaal van de Katholieke Bisschoppenconferentie. Opmerkelijk is de naam van Frank Chikane onder het stuk, hij is op borgtocht vrij als één van de beklaagden in het hoogverraadproces in Pietermaritzburg. Ook predikanten die op 28 augustus tijdens de demonstratie naar de Pollsmoorgevangenis - waar Mandela gevangen zit - in elkaar geslagen werden, hebben hun naam gezet: Jan de Waal, Shun Govender, Charles VillaVicencio. Bisschop Desmond Tutu heeft niet getekend, maar staat sympathiek ten opzichte van het document. Ook de naam van Allan Boesak ontbreekt. Hij was gedetineerd toen het Kairos document werd opgesteld. Boesak mag sinds zijn vrijlating eigenlijk alleen nog maar preken. Dat heeft hij de afgelopen weken zo helder gedaan, dat men hem gerust tot de ondertekenaars mag rekenen. Beyers Naudé had volstrekt gelijk toen hij in Genève zei: "Het uur van de waarheid voor de kerken in Zuid-Afrika is aangebroken. " * Voor alle duidelijkheid, het betreft een Zuidafrikaans document, waar de Nederlandse werkgroep Kairos niet bij betrokken is geweest. Jeroen Visser rDoorgeprikti Geen bussen voor AII Blacks De directie van de Volkswagenfabriek in het Zuidafrikaanse Uitenhage had een mooi plan. Zij wilde twaalf VW-minibussen gratis ter beschikking stellen ten behoeve van de voorgenomen tournee van de Nieuwzeelandse rugbyploeg de 'AII Blacks' door Zuid-Afrika. Met de huidige economische crisis in ZuidAfrika en de daardoor fors teruggelopen autoverkopen, zag de directie dit als een goede mogelijkheid een uitgebreide promotiecampagne te voeren. De arbeiders kregen opdracht zes minibussen zwart te spuiten (voor de All Blacks) en zes bussen groen (voor de te-
genstanders, de Springboks), Toen ze echter hoorden waarvoor de busjes gebruikt zouden worden, werd het werk spontaan neergelegd. Op geen enkele wijze wilden de werknemers meewerken aan de tournee van de Nieuwzeelanders, die daarmee de sportboycot van ZuidAfrika zouden doorbreken. De VW fabriek kwam een dag stil te liggen. De arbeiders hebben met de aktie de fabriek in elk geval een aantal bussen verf bespaard; de tournee van de All Blacks werd op last van het Nieuwzeelandse Hooggerechtshof verboden. Wapenembargo ontdoken Messerschmitt-Bölkow-Blohm, een Westduits bedrijf dat onder andere helicopters en vliegtuigen voor militair gebruik produceert, heeft afgelopen voorjaar vier helicopters van het type BO 105 aan de Zuidafrikaanse politie geleverd. De Zuidafrikaanse minister van Orde en Gezag, Louis Le Grange, verklaarde zeer verheugd te zijn over deze levering, tegen alle VN voorschriften in. "We kunnen de helicopters uitstekend gebruiken in de strijd tegen de binnenlandse onrust", zo verklaarde hij. Le Grange wilde niet vertellen dat WestDuitsland de helicopters had geleverd om "die regering niet in de problemen te brengen. " Abdul Minty, van de wereldcampagne tegen militaire en nucleaire samenwerking met Zuid-Afrika, vroeg het Westduitse bedrijf en de Westduitse regering om opheldering. Deze verklaarden dat het type dat geleverd was de civiele uitvoering was. Minty: "'Het is een goed voorbeeld van hoe er wordt geprobeerd het wapenembargo te ontduiken. Ook de civiele versie kan, met enige kleine aanpassingen, door politie en leger worden gebruikt. Het is niets voor niets dat de BO 105 in advertenties als 'de militaire helicopter' wordt aangeprezen. " De BO 105 is ook in gebruik bij de Nederlandse luchtmacht. Pleas, vstt 5$ St tte PStiA,, Sttose. 31 5 9 6 1996 as tal 1AIC St the jont stand ~f the West O#,,ttan Anmonpace Indantry and at the statc o,,d tIyat~ d'$tnlapn. Ip r~ y The military helicopter BO 105. / Partner n international programs 7 o1 :\ rs .ýýýýýýýDoorgeprikt~ Professor waarschuwt Door de Zuidafrikaanse steun aan Unita, door de voortdurende invallen van ZuidAfrika in Angola en door de voortdurende Zuidafrikaanse bezetting van Namibië versterkt Zuid-Afrika in feite de positie van de Sovjet Unie in Zuidelijk Afrika. Met deze stellingname verraste de Amerikaanse professor John Marcum zijn gehoor tijdens een lezing voor het Zuidafrikaanse Genootschap voor Internationale Zaken. Professor Marcum schrijft al 25 jaar dikke pillen over Angola.
Het Zuidafrikaanse regime wijst voortdurend op de Russische en Cubaanse steun als Angola als argument om de eigen bewapening nog verder op te voeren. Maar die Russische dreiging wordt door het agressieve gedrag van Zuid-Afrika in stand gehouden, aldus Marcum. Angola is een land, dat economisch aan het Westen gebonden is, en dat dringend behoefte heeft aan economische samenwerking. Op dit punt hebben de Angolezen van de Sovjet Unie weinig te verwachten. De Russen hebben slechts één sterke kaart: de militaire hulp. Zolang de Zuidafrikaanse dreiging voortduurt blijft Angola afhankelijk van de militaire samenwerking met de Sovjet Unie en Cuba, aldus Marcum. Pogingen om de Russische invloed met militaire middelen te verslaan zijn "bijna zeker een ver!oren kaart". Uiteindelijk kan deze voortdurende confrontatie zelfs leiden tot een "ernstig conflict tussen de supermachten in dit gebied, waarschuwde Marcum zijn gehoor. Lening De Angolese regering is erin geslaagd een grote lening van Westerse banken aan te trekken voor de uitbreiding van de oliewinning in het noorden van het land. Het gaat om een ingewikkelde transactie ter waarde van 350 miljoen dollar, waarbij vijftien banken zijn betrokken. Opmerkelijk is de financiering van 129,7 miljoen dollar door de Export-Import Bank, een instelling van de Amerikaanse regering. De gelden worden gebruikt om de olieinstallaties uit te breiden, die een Zuidafrikaanse commando-eenheid nog zeer recentelijk probeerde op te blazen. De olie-export vormt verreweg de voornaamste inkomstenbron van Angola. Deze inkomsten zijn onmisbaar voor de strijd tegen Unita, de beweging die door Reagan wordt aangeduid als "vrijheidsstrijders. " De lening kan worden beschouwd als een teken van toenemend internationaal vertrouwen in de regering van Angola. zaak en heeft geen last van de consumentenboycot tegen blanke winkeliers. Door zijn anti-apartheidsstellingname 'Cheeky' Watson maakten de organisatoren voor hem een uitzondering (zie Amandla van september dit jaar, pagina 9). Dit tot woede van de andere blanke winkeliers. 'Cheeky' Gavin, 'Cheeky' en Ronnie Watson voor wilde niet zeggen wie volgens hem de hun vernielde huis in Port Elizabeth. Het daders waren, maar door de boycot huis werd op 20 oktober door een krach- staan vele blanke middenstanders op de tige explosie verwoest. Volgens de poli- rand van faillisement. Dat zij hun frustratie was de oorzaak een benzinebom. ties op de Watsons hebben afgereaCheeky is de eigenaar van een kleding- geerd ligt voor de hand Foto: AP ý1ý Speciale editie November 1985 '[1--. Foto: ABC Zuid-Afrika, het land van de apartheid. In totaal wonen er 29 miljoen mensen, ruim 24 miljoen zwarten en een kleine vijf miljoen blanken. Toch deelt die minderheid van blanken de lakens uit. De zwarten hebben geen stemrecht, mogen
niet wonen waar ze willen, gezondheidszorg en onderwijs zijn aanzienlijk slechter dan voor de blanken. In steeds meer landen wordt racisme door de wet verboden. Zuid-Afrika is het enige land ter wereld waar racisme, in de vorm van apartheid, in de wet is vastgelegd. Tot op de dag van vandaag probeert de blanke minderheid met alle beschikbare middelen zijn positie te handhaven. De zwarten accepteren dit niet. Al tientallen jaren strijden zij tegen de apartheid. Vrijwel dagelijks zijn er op de televisie beelden te zien van deze opstand. Het Zuidafrikaanse leger en de politie treden keihard op. In een jaar tijd schoten zij al meer dan 700 mensen dood. In het verzet spelen de zwarte jongeren een zeer belangrijke rol. Zij hebben het voortouw genomen in de strijd tegen het blanke regime. Zij willen niet langer het slachtoffer worden van onderdrukking en superioriteitswaanzin. In deze speciale uitgave van Amandla schetsen we een beeld van het leven van jongeren in ZuidAfrika, van hun verzet tegen de apartheid en van de mogelijkheden, hier in Nederland, hen bij dat verzet te steunen. 'Jong zijn in Zuid-Afrika' is samengesteld onder de verantwoordelijkheid van de redactie van Amandla. Dankzij een subsidie van het Ministerie van WVC kan deze special met een aantal jongerenbladen worden meegestuurd. Gratis exemplaren zijn bij Amandla te bestellen. I Een blank meisje vertelt "Mijn nichtjes in Holland denken dat we hier in het oerwoud leven. Ik moet ze telkens weer uitleggen dat wij net zo leven als zij in Holland", zegt Marquit (16). Met haar ouders emigreerde ze tien jaar geleden naar Zuid-Afrika, waar zo'n veertigduizend Nederlanders wonen en werken. Marquit woont in een groot huis, met een mooie tuin en een zwembad. Voor de Nederlanders in Zuid-Afrika is dat heel gewoon. Amandla Negende jaargang, november 1985 speciale editie Redaktieadres: Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam Telefoon (020) 23 22 29 Amandla is een uitgave van: - Boycot Outspan Aktie, Oude Vest 79, 2312 XT Leiden, tel. 071-142124 - Komitee Zuidelijk Afrika, Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam, tel. 020 - 27 08 01 - Werkgroep Kairos, Kromme Nieuwegracht 1,0, 3512 HG Utrecht, tel. 030 - 31 97 14 - AKZA, Blijde Inkomststraat 115, 3000 Leuven, België, tel. 016-201478 - BOA (België), Van Duyststrat 57, 2100 Antwerpen, tel. 03-3251051 Bureauredaktie: Hans van Velzen Lay-out: Maarten Messie en Bert Schelhaas Redaktie: Gerard Akkerman, Hans van Boxtel, Annerieke Goudappel, Frederike Heijink, Wim Kooistra, Ria Meinema, Pauline Osse, Marijke Schuilenburg, Ingrid Smits "Ik droom heel veel over Holland. Volgens mij zijn de jonge mensen daar veel gezelliger", zegt Marquit met een licht Engels accent. "Die keer dat ik in
Nederland was vond ik de jonge mensen vrijer. Wij zijn een beetje achter op het gebied van sex en zo." Marquit zit op het VWO. Met 25 jongens en meisjes in één klas. Iedereen spreekt Engels. Het Afrikaans, een soort Nederlands is wel een verplicht vak op school. Maar alle leerlingen hebben daar een hekel aan volgens Marquit: "Het is nogal saai op school. We dragen een uniform. In Nederland trek je aan wat je wilt. Op het schoolplein moeten we ook elke dag marcheren, dat vind ik niet zo leuk. Weet je, je pony mag ook niet te lang zijn. En regelmatig komt een vrouw controleren of de nagels van de meisjes wel schoon zijn. Het enige wat ik leuk vind aan de school is dat er zoveel aan sport gedaan wordt." Op Nederlandse scholen is werkloosheid een terugkerend gespreksonderwerp. Marquit: "Wij hebben het daar nooit over. Er is wel eens een mevrouw langs geweest om te praten over wat je wilde worden. Ik wil graag medicijnen studeren en dan in een laboratorium werken. Het lijkt me interessant om kleine dingen te bestuderen. Vroeger wilde ik sterrenkundige worden, maar dat vonden m'n ouders zo kinderachtig. Als je hier naar de universiteit gaat, kun je kiezen wat je wil. Dat is in Nederland niet meer zo, Maar er is hier ook geen werkloosheid. Dat is een voordeel van dit land." Marquit kan moeiteloos andere voordelen van het apartheidsland noemen. De kusten zijn heel mooi hier. In Durban bijvoorbeeld is het voor jonge mensen heel leuk om uit te gaan. En mijn vader zegt dat we in Nederland nooit zo'n mooi huis zouden hebben als hier. Onbezorgd kan Marquit genieten van de sport op school of spelen met de gedachte welke studie ze zal nemen. Maar terwijl Marquit met haar vrienden en vriendinnen aan de rand van het zwembad zit, riskeren zwarte leeftijdsgenoten zweepslagen, rubberkogels en de dood. Marquit: "We hebben het soms wel eens in de klas over het nieuws, zielig voor de zwarten die niets met die relletjes te maken hebben. Die zijn de dupe." Marquit leeft in een andere wereld. Ze zegt: "Ik heb helemaal niets tegen zwarte mensen, ik kom er alleen niet mee in aanraking. Dat zou ik wel willen. Ik vind het interessant om andere talen en culturen te leren. Ik zie alleen de zwarte vrouw die bij ons in de huishouding werkt. Dat zwarten 'minder' zijn in dit land, vind ik niet leuk. Laatst in een winkel schreeuwde een blanke man heel erg hard tegen een zwarte vrouw die zijn boodschappen stond in te pakken dat ze op moest schieten. Ik weet zeker dat als het een blanke vrouw was geweest, die man niets gezegd had. Ik heb daar toen wat van gezegd. Ik geloof dat hij het gehoord heeft. Zoiets is niet eerlijk .Als ik haar vraag of ze net als zwarte leeftijdsgenoten iets tegen die oneerlijkheid wil doen, zegt ze: "Ach, echt iets doen? Ik ben niet zo politiek. Ik wacht altijd tot iemand anders wat doet." * In Crossroads is het echter ook niet ri* ant. De piepkleine huisjes van golfplaat, plastic en oud hout staan dicht op elkaar 1 gepakt. De wegen die er zijn, zijn drassig. Om bij Patricia's huis te komen moeten we een aantal keren op blote 1 voeten door het water. Het stinkt er, t wc's zijn er niet. Ik zie zo'n veertig vrouwen voor één kraan staan wachten. Ze vertelt dat ze in Crossroads naar school gaat, naar wat je in Nederland de - Mavo zou noemen. Het is de enige
r school in Crossroads, bestemd voor on1 geveer tweeduizend leerlingen. De klas- sen zijn er groot, Patricia heeft tachtig 1 klasgenoten. "De helft moet op de grond zitten, en geld voor boeken en =1 schriften is er niet. Er zijn 28 leraren en g dertien lokalen", vertelt ze. Vroeger was - er nog een andere school in Crossroads, maar in 1982 is die afgebrand en niet e meer opgebouwd. Ook de twee nieuwe lokalen die bij Patricia's school in aann bouw zijn, worden niet afgebouwd. "De I regering geeft geen geld om ze af te bouwen. We willen ook graag een sporte veld, maar daar is geen plaats voor." g Crossroads ligt op zo'n 20 kilometer afit stand van Kaapstad. In en om Kaapstad Foto's: Pauline Osse Een zwart meisje vertelt Met haar ouders en zusje trok Patricia (15) zeven jaar geleden van het 'thuisland' Transkei naar Crossroads. Ze woont daar illegaal met zo'n zestigduizend andere zwarte mensen. Het huis waarin ze woont met haar familie is ongeveer even groot als twee Nederlandse slaapkamers. "Ik droom over Transkei. Daar wonen mijn grootouders, ooms en tantes. Maar er is geen werk, daarom zijn we hierheen gekomen", vertelt ze, niet zonder heimwee. Transkei is arm, de gemiddelde lonen liggen er, omgerekend in Nederlands geld, op ongeveer 410 gulden per jaar. wonen alleen blanken, 'kleurlingen', en Indiërs. Min of meer illegaal wonen rondom Kaapstad zo'n 250.000 zwarten. Het blanke regime weet niet goed wat te doen met deze 'illegalen'. Het ene moment wordt er gedreigd dat ze met behulp van bulldozers zullen worden verwijderd, opdat het gebied rond Kaapstad 'geschoond' blijft van zwarten. Even later komt diezelfde regering met beloftes dat ze legaal worden gehuisvest in een nieuwe stad op 35 kilometer van Kaapstad, Khayelitsha. Een saaie stad, met huisjes als lucifersdoosjes. Van daaruit is het bovendien duurder om met de bus bij het werk of de winkels te komen. In februari '85 dreigde de regering de bewoners van Crossroads te zullen deporteren. De Crossroaders verzetten zich, achttien mensen werden door de politie doodgeschoten en 230 raakten er gewond. De laatste maanden is er door de regering echter niet meer gedreigd. Ondanks dit onzekere bestaan maakt Patricia wel toekomstplannen. "Ik wil onderwijzeres worden in de Transkei", zegt ze. -Als het kan wil ik alleen de Xhosa-taal, mijn moedertaal onderwijzen. Of we mijn opleiding kunnen betalen weet ik nog niet." Zowel de vader als de moeder van Patricia werken. "Mijn moeder werkt bij een blanke mevrouw. Ze verdient 120 gulden per maand. Mijn vader heeft geen vast werk, hij verdient wat door de verkoop van groenten." Als Patricia haar huiswerk af heeft, runt ze de huishouding. "Ik was, schrob het huis en maak elke dag het eten klaar. Op zondag heb ik vrij. Dan doe ik een balspel met m'n vriendinnen." In Zuid-Afrika boycotten tienduizenden zwarte jongeren hun scholen. Ze zijn het zat slecht onderwijs te krijgen waarin alleen vertelt wordt hoeveel beter de blanken zijn. Ze willen niet meer opgeleid worden tot goedkope arbeidskrachten in een door blanken geregeerd land waar zij als zwarten niets te
vertellen hebben. Patricia doet niet mee aan die boycot: "Misschien dat wij nog naar onze ouders en leraren luisteren." Veel ouderen en leraren geloven niet dat het boycotten van onderwijs een goede verzetsdaad tegen de apartheid is. Zo zegt het hoofd van Patricia's school: "Zonder opleiding zouden we de strijd helemaal verliezen." Maar als goed onderwijs onmogelijk wordt gemaakt en staken je enige aktiemiddel is? Paulien Osse Foto: Pauline Osse "De zwarten worden dom gehouden en leren hoe ze blanken moeten dienen" Meer dan 600.000 scholieren en studenten boycotten het afgelopen jaar het onderwijs in Zuid-Afrika. Steeds meer middelbare scholieren en kinderen op de lagere scholen leggen hun pen neer om tegen het apartheidsonderwijs en de regering Botha te demonstreren. "Het onderwijs in Zuid-Afrika leidt de zwarte bevolking alleen maar op voor het bedienen van de blanke minderheid", meent Edwin Motumi (22), lid van de in juli dit jaar verboden scholierenorganisatie COSAS. Motumi werd in 1980 lid van het Cosas. Door de toenemende onderdrukking werd hij in maart van dit jaar gedwongen __, naar het buitenland te vluchten. Hij sloot < zich aan bij het eveneens verboden African National congress (ANC). "Het scholierenverzet wordt steeds meer een verzet van âlle zwarte mensen: we krijgen steun van arbeiders, ouders en werklozen. We richten ons tegen het schoolsysteem en dus ook tegen het apartheidsregime", vertelt Motumi. Het regime van Botha reageert heel gewelddadig op de schoolboycot en de protestdemonstraties van de scholieren. In Kaapstad en de Westelijke Kaap waar het verzet het sterkst is, werden in september van dit jaar veertig zwarte scholieren doodgeschoten. Zij waren wel naar school gekomen, maar weigerden de klaslokalen binnen te gaan. Dit als protest tegen de benoeming van een nieuw schoolhoofd, dat voor apartheid was. De politie probeerde de 400 demonstrerende jongeren met zwepen de lokalen in te drijven. Toen dat niet lukte en de scholieren op de vlucht sloegen, schoot de politie met scherp op de menigte. De 12-jarige Stephen Mkenge uit Uitenhage werd in juli gearresteerd tijdens een boycotaktie op zijn school. Anderhalve maanden hoorden zijn ouders niets van hem en de politie weigerde te vertellen waar hij werd vastgehouden. Eind september verspreidde de politie een lijst met namen van arrestanten die waren vrijgelaten. Stephens naam stond er ook op. Zijn familie wachtte tevergeefs op hem, hij kwam niet opdagen. Bij navraag door de ouders antwoordde een politiewoordvoerder dat hij "gewoon" was verdwenen en dat het niet langer hun zaak was. Op een middelbare school in Johannesburg arresteerden de politie en het leger 900 schoolkinderen. Tijdens de arrestaties schoot de politie tien kinderen dood omdat zij weigerden in de politiebussen te stappen. Bij deze 'zuiveringsakties', zoals de regering dit noemt,
arresteerde de politie ook alle achtendertig zwarte leraren die met de boycotaktie sympathiseerden. Slechts twee van hen zijn in~ middels vrijgelaten. Acht jaar Volgens een schatting van een Zuidafrikaans persbureau zijn er vanaf juli bij het scholierenverzet in het hele land minstens 185 jongeren gedood. In juli verbood de regering elke vorm van scholierenakties. Jongeren die niet naar school gaan kunnen zonder meer en voor onbepaalde tijd worden vastgehouden. De politie heeft er dan ook geen moeite mee om kinderen vanaf acht jaar in de gevangenis te gooien en zelfs te martelen. Volgens Edwin Motumi roept die houding van de regering en politie alleen nog maar meer verzet op. "Steeds meer ouders zijn bereid de scholieren te ondersteunen. Zij houden hun kinderen thuis of komen zelf ook mee naar protestdemonstraties die het COSAS organiseert. "" Het COSAS is op bijna elke zwarte school vertegenwoordigd, vooral in de Westkaap is het goed georganiseerd. Behalve met behulp van direct geweld probeert de politie de akties van COSAS ook op andere manieren te breken. Tijdens boycotakties worden door de politie gemaakte pamfletten verspreid ondertekend met COSAS, waarop het einde van de akties wordt aangekondigd. "Maar dankzij onze goede organisatie weten we de akties toch overeind te houden", vertelt Motumi. Ook laat de regering scholen sluiten die langdurig geboycot worden. Dat is volgens Motumi een teken dat de regering niet weet hoe zij op de akties moeten reageren. "De autoriteiten gaan telkens weer af als blijkt dat slechts tien tot twintig procent van de leerlingen bereid blijkt het apartheidsonderwijs te volgen.'" Zo zijn in de Kaapprovincie vanaf augustus al veertig middelbare scholen gesloten. De regering Botha probeert het verzet verder te ondergraven met loze beloften en zogenaamde hervormingen. Begin dit jaar verklaarde het ministerie van Financiën meer geld te steken in het onderwijs aan àlle rassen. De begroting van het blanke onderwijs steeg met 25 procent, die van het zwarte steeg slechts met twee procent. De reactie van de regering was: "De scholen van zwarten hebben niet meer geld nodig omdat ze toch te lui zijn om naar school te gaan'" Onderhandelen "Behalve het organiseren van akties, heeft het COSAS nog een andere taak. We houden bijeenkomsten voor scholieren, waar we hen informeren over de manier waarop ze met schoolbesturen en autoriteiten moeten onderhandelen als ze een boycotaktie houden." Motumi: "Je kunt wel eisen dat de behuizing van de scholen beter wordt, en voor een schoolbestuur is het niet moeilijk daar toezeggingen over te doen. Maar dat is maar zo'n schijnverandering. Het onderwijssysteem verandert er niet door. Wèl kunnen de scholieren eisen dat leraren die voor apartheid zijn van scholen worden verwijderd. Ook kunnen de scholieren directe eisen stellen, zoals t het afschaffen van lijfstraffen voor zwarte kinderen en het opheffen van de leeftijdsgrens waarboven zwarte scholieren van school worden gestuurd om te gaan werken voor de blanken".
Het COSAS heeft ook onderwijsprogramma's opgezet voor gevluchte studenten. Die zijn nodig omdat het apartheidsonderwijs de zwarte bevolking alleen maar klaarstoomt voor een ondergeschikte rol in de Zuidafrikaanse maatschappij. Zo is in Tanzania een universiteit op gericht voor Zuidafrikaanse studenten waar ze een volwaardige opleiding kunnen volgen. Motumi: "Nog steeds heeft een zwarte jongen in Zuid-Afrika houtbewerking en handenarbeid op zijn lesrooster staan en een zwart meisje huishouding en verzorging. Ze worden getraind voor de rol van arbeider of huishoudster, Een keuze mogelijkheid is er niet voor de zwarte bevolking. " Samen met andere studentenorganisaties werkt het COSAS al aan plannen voor een niet-raciaal onderwijsplan, waarin gelijkheid wordt gegarandeerd voor alle huidskleuren in Zuid-Afrika, óók voor blanken. Hans van Boxtel De Zuidafrikaanse regering geeft per jaar acht keer zoveel uit voor het onderwijs aan blanken, dan voor onderwijs aan de zwarte bevolking. Gemiddeld zitten er 43 zwarte kinderen tegenover twintig blanken in één klas. Zwarte onderwijzers en leraren zijn niet voldoende opgeleid, worden onderbetaald en zwarte scholen hebben geen geld om te besteden aan lesmateriaal en behuizing. Vooral de scholen in de Westkaap en Johannesburg zijn niet meer dan bouwvallige krotten opgetrokken uit golfplaten en zonder tafels en stoelen. Voor dat soort onderwijs moeten de ouders van zwarte kinderen ook nog schoolgeld betalen, terwijl het onderwijs voor blanken helemaal gratis is. Hierdoor kunnen veel zwarte ouders hun kinderen vaak niet eens naar school laten gaan omdat ze van een hongerloontje rond moeten komen. Boven de vijftien jaar wordt van zwarte scholieren verwacht dat ze van school gaan om te gaan werken, verder studeren is er gewoon niet bij. Op de universiteiten is slechts zeven procent van de studenten zwart. 'Als ik nu teruggestuurd zou worden naar Zuid-Afrika en ik zou gepakt worden, staat me een gevangenisstraf van zes jaar te wachten. Als ik vrijkom, zal ik opnieuw een oproep voor het leger krijgen. Weiger ik weer, dan ga ik nog eens zes jaar de bak in. Dat gaat zo door tot mijn vijfenvijftigste. Pas dan ben ik niet meer dienstplichtig." Keith Raper is nu vier maanden in Nederland. In tegensteling tot 'Peter' kan hij zijn echte naam vrijgeven. Nu zijn vrouw en kind ook in Nederland zijn is dat veilig. 'Peter' is hier tweeënhalve maand geleden gekomen, samen met zijn verloofde. Net als Keith werkt hij nu dagelijks voor de antiapartheidsbeweging in Nederland. Af en toe maken ze banden voor Radio Freedom, het radiostation van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). Peter heeft twee jaar in het leger gezeten, maar stortte vrij snel na de aanvang van zijn dienstplicht in. "De regering mag je als je in zo'n toestand bent niet in de gevangenis stoppen", vertelt hij. "Daarom lieten ze me maar administratief werk doen. In die periode was ik al bezig met anti-apartheidswerk. Ik 'verloor' en vernietigde dossiers, ontregelde de militaire administratie. Ik was tegen die bom geplaatst hebt, dat je dit en dat gedaan hebt. Je wilt alles doen om die vreselijke ondervragingen te stoppen. Er zijn maar weinig mensen opgewassen tegen de technieken die ze in gevangenissen op je toepassen. Nelson Mandela had
de kracht daar wel voor. Als ze mij zolang gevangen zouden houden had ik zelfmoord gepleegd. Ik zou al die spanning niet aan kunnen. Daarom heb ik ZuidAfrika ook verlaten, ik was bang om gek te worden. Ik ben niet sterk genoeg om mijn hele leven op de vlucht te zijn, om constant te leven met de angst dat de politie op je deur klopt om je op te pakken". Wantrouwen Peter en Keith waren in Zuid-Afrika beiden aktief tegen de apartheid. Peter in en om het leger en Keith op de universiteit, waar hij geschiedenis studeerde. Gevaarlijk werk, zo vertellen ze, omdat de regering een enorm spionagenetwerk heeft opgezet. "Een vriend van me werd benaderd door iemand van de veiligheidspolitie", vertelt Keith. "Die agent had hem vierhonderd Rand per maand "Ik ben niet van plan om een systeem dat gebaseerd is op geweld, terreur en ongelijkheid te verdedigen." Steeds meer jonge blanken vertikken het een pion te worden in het grote, gewelddadige leger dat Botha tegen de zwarte bevolking inzet. Vorig jaar weigerde 18 procent van de Zuidafrikaanse jongeren op te komen. Keith (24) en Peter (22) zijn twee van hen. Ze zijn naar Nederland gevlucht. Peter: "Je kunt geen normaal leven leiden in dat land." Keith: "Een leven lang ondergedoken zitten zou ik niet aankunnen. Ik was bang om gek te worden." Niet in dienst van de het leger, terwijl ik er middenin zat. Als ze me hadden gepakt was ik voor heel wat langer d'an zes jaar de gevangenis ingegaan. De dingen die ik deed, ziet de regering als verraad en daar staan zware straffen op." Ondervragingen <'Dienstweigeraars worden in Zuid-Afrika hiiard aangepakt. In gevangenissen zijn ' martelingen geen uitzondering. Keith: "Als de autoriteiten denken dat je infor,matie achterhoudt, ondervragen ze je net zolang tot ze tevreden zijn met de antwoorden die je geeft. Op een gegeven moment heb je een breekpunt, dan kun je het niet meer aan. In zo'n toestand teken je alle verklaringen die ze voor je neus leggen. Je geeft toe dat je geboden. Mijn vriend heeft gezegd dat hij op kon rotten, maar je kunt je voorstellen dat er veel studenten zijn die zo'n aanbod aannemen. Dat betekent dat je in feite niemand kunt vertrouwen. Iedereen kan een spion zijn". Het leger deelt goedgevulde loonzakken uit, het biedt zekerheid. Keith: "Dat doet zelfs zwarten besluiten in het leger te gaan. Een zwarte ondersteunt op die manier de apartheid. Het systeem helpt hem tijdelijk, hoewel het in zijn geheel tégen hem gericht is." Ook huurlingen uit het buitenland worden door de hoge lonen aangetrokken. Vorig jaar sloten 31 Nederlanders zich aan bij het Zuidafrikaanse leger. "Ik heb afschuwelijke verhalen gehoord van huurlingen in Namibië", vertelt Keith. "Ze zijn ontzettend wreed. Voor elk apartheid zwart oor dat ze binnenbrengen op de basis krijgen ze honderd Rand bonus. Ze zijn er trots op. Ze hangen die oren aan touwtjes om hun nek of maken er asbakken van."
Het leger heeft in Zuid-Afrika nog steeds aantrekkingskracht. Jongeren worden door hun conservatief denkende ouders gestimuleerd het vaderland te dienen, te vechten tegen de terroristen, de communisten. Keith heeft het ervaren. "Toen ik zeventien was moest ik op school een uniform dragen en leren marcheren. Aan het eind van het schooljaar kwamen er officieren uit het leger om naar onze prestaties te kijken. Op school doen ze alles om je te laten wennen aan de militaire discipline. Ze willen dat je het normaal gaat vinden, dat je denkt dat de hele wereld zo is". Peter: Als het eind van de opleiding nadert kan een deel van de jongens bijna niet wachten op het moment dat ze het leger in mogen om terroristen te bestrijden en zwarten te doden. Ze staan werkelijk te popelen. Het leger betekent voor hen de climax van de schoolopleiding". Duizend mijl Veel vrienden van Peter en Keith zijn wél het leger ingegaan. Het zijn daarom nu ex-vrienden. "Ik wil niets meer met ze te maken hebben", zegt Keith fel. Ook van huwelijken en familierelaties blijft weinig over als de opvatttingen over de positie van zwart en blank blijken te verschillen. Keith heeft al drie jaar geen enkel contact meer met zijn vader. Voor Peter geldt hetzelfde. Keith: "Mijn 'Zuid-Afrika: Jezus houdt van je; de wat afgebladderde muurtekst achter het in slaap gevallen bedelaartje in de straten van Johannesburg. Foto: ABC vader en ik liggen wat politieke ideeën betreft duizend mijl uit elkaar. Hij denkt dat Botha een vrijheidslievend persoon is. Mij beschouwt hij als een verrader, een nutteloos zwart schaap in de familie. Hij wenst dat ik nooit geboren was". Burgeroorlog Sommige Zuidafrikaanse dienstweigeraars sluiten zich aan bij het leger van het ANC. Vooral Keith vindt dat een drastische beslissing. "Als ik me zou aansluiten bij het ANC-leger, waar ik op zich volledig achter sta, dan betekent dat dat ik partij zou worden in een mogelijke burgeroorlog. Dan bestaat de kans dat ik ooit mijn eigen familieleden moet doodschieten. Ik zou gearresteerd kunnen worden en dan heb ik me schuldig gemaakt aan hoogverraad. Daarop staat de doodstraf. Ik denk dat ik niet sterk genoeg ben om deze stap te nemen, misschien ben ik in dat opzicht een slappeling, een lafaard, maar ik probeer andere manieren te vinden om tegen apartheid te vechten." Onaanvaardbaar Zouden Peter en Keith als er geen apartheid in Zuid-Afrika bestond ook dienstweigeren? Keith antwoordt dat hij in principe een pacifist is. "Maar" zo stelt hij, "zeg dat Zuid-Afrika een democratie zou zijn met gelijke rechten voor iederreen en een buitenlandse macht zou bij ons binnenvallen. Dan zou ik best bereid zijn om mijn land te verdedigen. Ik ben echter niet bereid om te vechten voor de overheersing van de blanke minderheid in Zuid-Afrika. Dat is voor mij onaanvaardbaar". Keith en Peter zien de nabije toekomst van Zuid-Afrika met angst en vreze toegemoet. "De blanken zullen hun machtspositie niet zo maar opgeven. Al moeten ze er nog zoveel onschuldige zwarten én blanken voor neerknallen. Ik
denk dat Botha zelfs in staat is om kernwapens te gebruiken in een wanhopige, laatste poging." "Trouwens, je vindt veel nazi-ideeën terug in het apartheidssysteem. Je kunt Botha met Hitler vergelijken en de zwarten met Joden. Natuurlijk zijn er verschillen, maar de Zuidafrikaanse leiders hebben veel ideeën van de nazi's overgenomen. Of Botha 'Mein Kampf' in zijn bibliotheek heeft weet ik niet, maar het zou me niet verbazen." Vrij land Peter en Keith waren er toen dit interview plaatsvond voor 90 procent zeker van asiel in ons land te krijgen. Hun verblijf in Nederland betekende een ware bevrijding. "Er viel een enorme druk van me af", zegt Keith. "Het is heerlijk om in een vrij land te verblijven. Maar toch: toen ik hier naar de lucht keek en naar al die kleine huisjes, de vlakke weilanden, toen dacht ik 'hoe lang moet ik hier nog doorbrengen zonder zomaar de heuvels in te kunnen gaan, zonder rond te kunnen lopen in mijn vertrouwde omgeving.' Ik hou wel van Holland, zeker, maar je kunt het niet met Zuid-Afrika vergelijken. Ons land is zo mooi. Als ik denk aan wat Zuid-Afrika zou kunnen zijn en zie hoe het werkelijk is, dan zou ik elk uur met tranen in de ogen kunnen zitten. Zodra Zuid-Afrika vrij is keren Peter en Keith weer terug naar hun land. Als er in dat vrije Zuid-Afrika verkiezingen worden gehouden stemmen beiden op Nelson Mandela. Peter: "Geen twijfel mogelijk, hij is de wáre leider..." Ingrid Smits Je kunt niet doen alsof je neus bloedt, In 1982 ontvluchtte hij Zuid-Afrika, omdat het verzetswerk dat hij daar deed onmogelijk werd gemaakt door veiligheidsagenten. Nu werkt hij in Zambia, op het hoofdkantoor van het African National Congress (ANC), op de afdeling jeugdzaken. Onlangs bracht hij een bezoek aan Nederland. /-I k Een avondje stappen in Amsterdam met Mbongi Koki (27). Over het ANC, de rol van Zuidafrikaanse jongeren in de strijd tegen de apartheid, lawaaierige kroegen en wat er allemaal mis kan gaan tijdens een interview. Een verhaal van Ria Meinema en Gerard Akkerman. 'Ik weet me nog ae tJa te nerinneren waarin je de naam Mandela nauwelijks durfde uit te spreken. " Een kwartier te laat staan we op de Dam. "Ik draag een witte jas, je kunt me niet missen", heeft hij me door de telefoon verzekerd. Geen witte jas te zien en vertwijfeld staan we rond te kijken. "Dat zal hem zijn." Een eindje verderop maakt een jongen aanstalten om weg te gaan. Hijgend staan we even later voor hem: "Hadden wij een afspraak met jou?" Hij draagt geen witte jas, registreer ik snel. Hij kijkt ons even verbaasd aan en begint dan breeduit te lachen. "Yes, yes, ofcourse". Hij troont ons mee naar de dichtstbijzijnde kroeg :'en voorziet ons elk van een glas. Argwanend luisteren we naar de niet aflatende stroom van woorden die hij weet te produceren. ' Geen wqord echter over het ANC, en
dààr kwamen we toch voor. Vragen van onze kant weet hij op slinkse wijze te negeren. Een kwartier later weten we het zeker: het is hem niet. Met "grapje, klein grapje" probeert hij ons te kalmeren. We haasten ons terug naar de plaats van afspraak. Geen Mbongi meer... Twee telefoontjes en een uur later zit hij dan toch tegenover ons. Mbongi vertelt. "Ik ben opgegroeid in Soweto, een zwarte 'township', een woonwijk, bij Johannesburg. Overdag lijkt Soweto te slapen. De bewoners werken in Johannesburg, maar daar mogen geen zwarten wonen. 's Avonds moeten ze om een bepaalde tijd terug zijn en dan begint de township te leven. De levensomstandigheden zijn er slecht, er zijn maar weinig voorzieningen." In '76 protesteerden scholieren in Soweto tegen de invoering van het Afrikaans als verplichte taal op de scholen. Al snel breidden deze protesten zich uit over het hele land en richtten ze zich tegen het hele apartheidssysteem. Net als nu trad de politie hard op. Er vielen vijfhonderd doden in drie dagen. "Toen het leek alsof de rust was weergekeerd zag ik dat steeds meer van mijn vrienden zich organiseerden in scholieren- en studentenbonden. Ook ik besefte dat er iets gedaan moest worden. Vanaf '77 ben ik propagandawerk gaan doen voor het ANC, de grootste verzetsorganisatie in Zuid-Afrika. Op een gegeven moment wist ik dat Zuidafrikaanse veiligheidsagenten me in de gaten hielden. Ik was bang om in de gevangenis terecht te komen en vluchtte. Sommige mensen noemen dat laf, maar ook buiten Zuid-Afrika is er voor het ANC veel te doen." Mandela "'Ik werk nu op de jeugdafdeling van het ANC-hoofdkantoor in Zambia. Het werk bestaat uit het schrijven van voorlichtingsmateriaal om Zuidafrikaanse jongeren politiek te scholen. Jongeren in Zuid-Afrika zijn vaak veel radicaler dan hun ouders. Die oudere generatie heeft zich nog veel laten aanleunen, de jongeren pikken dat niet meer. De taak van het ANC is dan ook niet alleen om jongeren te organiseren, aan te sporen tot verzet, maar ook om ze te laten nadenken over de samenleving in een vrij, democratisch Zuid-Afrika. De jongeren in Zuid-Afrika zijn, denk ik, meer politiek bewust dan de jeugd in bijvoorbeeld Zambia. Zuidafrikaanse jongeren worden immers elke dag opnieuw met de neus op de feiten gedrukt, ze ondervinden aan den lijve het slechte onderwijs, de pasjeswetten. Ze zien het brute politie optreden. In zo'n situatie kun je niet doen alsof je neus bloedt, je moet kiezen. Het politieke klimaat is veranderd, ik weet me nog een tijd te herinneren waarin je de naam Mandela nauwelijks durfde uit te spreken. Nu demonstreren jongeren openlijk hun woede." Blank en zwart Er wordt wel veel over Zuid-Afrika geschreven in Nederland vindt Mbongi. Toch wordt er te weinig uitgelegd: "Mensen vinden het hier in Nederland bijvoorbeeld raar dat zwarten tegen zwarten vechten. Maar apartheid is allang geen probleem meer van zwart en blank. Natuurlijk wordt er gevochten tegen zwarte collaborateurs. Een zwarte politie-agent verdedigt het systeem op dezelfde manier als een blanke. Zonder deze collaborateurs zou het apartheidssysteem niet kunnen worden gehandhaafd. Zij zijn de Judassen onder het volk!
Aan de andere kant heb je steeds meer blanken die zich bij de strijd aansluiten. Kijk maar naar de groeiende aantallen blanke jongens die dienstweigeren, en de protesten van blanke studenten." Voor de 'hervormingen' van president Botha heeft Mbongi geen goed woord over. "Wij willen een rechtvaardige verdeling van de politieke en economische macht. De tijd van praten met het regime is definitief voorbij. Lange tijd heeft het ANC geprobeerd vreedzaam veranderingen af te dwingen, en steeds werden die pogingen met bruut geweld beantwoord. ZuidAfrika is een rijk land, iedereen moet daarvan kunnen profiteren, en niet alleen de blanken." Ria Meinema Gerard Akkerman aa te zij zi w d b 0 h z re g g je moet kiezen "Het zou zonde zijn telkens opnieuw het wiel te moeten uitvinden" "We zijn op dit moment vooral bezig de jongeren binnen Zuid-Afrika te ondersteunen die aktief zijn in de strijd tegen het apartheidsregime. Dat doen we op allerlei manieren, onder andere door aktiemateriaal via onze eigen kanalen het land in te brengen. " Aan het woord is Manala Manzini, de voorzitter van de jongerenafdeling van het African National Congress (ANC). Hij deed dit voorjaar een beroep op het Bevrijdingsfonds van het Komitee Zuidelijk Afrika om dit belangrijke werk van zijn afdeling te ondersteunen. "Het is duidelijk dat de jongeren in Zuid-Afrika een belangrijke rol spelen in de strijd tegen de apartheid. Kijk alleen maar naar alle demonstraties, waar vooral veel jonge Zuidafrikanen aan meedoen, ondanks de soms grote risico's die daaraan verbonden zijn. " Manala was blij dat de jongeren zich steeds meer organiseren, ook al wordt dat duidelijk tegengewerkt door de Zuidafrikaanse autoriteiten. "Juist in de huidige situatie is het erg belangrijk om die aktieve jongeren van scholingsmateriaal te voorzien. Onder onze mensen die Zuid-Afrika hebben moeten verlaten bestaat een schat aan ervaringen. Dat mag niet zomaar ongebruikt blijven. Veel ballingen van het ANC hebben zelf jarenlang allerlei akties in Zuid-Afrika georganiseerd. Wij willen die ervaririgen bundelen en opschrijven: hoe moet je een demonstratie organiseren; waar moet je allemaal aan denken; hoe voorkom je dat de Zuidafrikaanse politie je plannen tegenwerkt; hoe kun je het regime effectief verzwakken? Wij weten dat er onder de jongeren binnen Zuid-
Afrika een geweldige behoefte bestaat aan dat soort informatie. Het zou gewoon zonde zijn als telkens opnieuw het wiel moet worden uitgevonden. " De jongerenafdeling van het ANC wil vooral geld om dit soort scholingsmateriaal te kunnen samenstellen, om het te kunnen drukken en het onder de jongeren in Zuid-Afrika te verspreiden. "Ik ben ervan overtuigd dat de Nederlandse jongeren het belang van dit werk inzien, en ik hoop dat ze zullen proberen hiervoor geld bijeen te brengen'; aldus Manala Manzini, die eraan toevoegde het een goed idee te vinden als het Bevrijdingsfonds hierbij zou helpen. Geld ter ondersteuning van dit werk van het ANC kan worden overgemaakt op giro 26655 t.n.v. het Bevrijdingsfonds van het Komitee Zuidelijk Afrika te Amsterdam. Nederlandse jongerengroepen die aktief aan de slag willen voor dit doel kunnen voor meer achtergrondinformatie contact opnemen, telefoon: 020 - 270801, vragen naar Jules. Het verzet Sharpeville, 21 maart 1960. De Zuidafrikaanse politie schiet op een vreedzame menigte betogers. Er vallen 69 doden. Uitenhage, 22 maart 1985. De Zuidafrikaanse politie schiet op een begrafenisstoet. Volgens ooggetuigen worden meer dan 40 mensen dodelijk getroffen. Trieste voorbeelden uit de recente geschiedenis van Zuid-Afrika. Het is de tol van de sinds 1948 in de wet vastgelegde apartheidspolitiek, een politiek waarbij de rijkdommen van het land toebedeeldd worden aan een minderheid van de bevolking, de blanken. De overgrote meerderheid van het Zuidafrikaanse volk verzet zich tegen de apartheid. De belangrijkste bevrijdingsbeweging is het African National Congress (ANC). Het ANC werd in 1912 opgericht, het was een gematigde zwart nationalistische beweging. Bijna 50 jaar werd getracht op vreedzame wijze politieke rechten te krijgen voor het zwarte deel van de bevolking. Het programma voor een vrij Zuid-Afrika werd vastgelegd in het 'Handvest van de Vrijheid'. In 1960 verklaarde het blanke regime het ANC tot verboden organisatie. De leiders, waaronder Nelson Mandela, werden op beschuldiging van terrorisme gevangen gezet en tot levenslang veroordeeld. Het ANC concludeerde, na het bloedbad van Sharpeville, dat de vreedzame weg naar veranderingen definitief was afgesloten en begon de gewapende bevrijdingsstrijd. Ondergronds speelt het ANC binnen Zuid-Afrika een aktieve rol in het organiseren van het verzet. Een tweede belangrijke verzetsorganisatie is het UDF (Verenigd Democratisch Front). In 1983 richtte ds. Allan Boesak dit front op. Meer dan 700 organisaties vakbonden, wijkcomité's, jongeren-, vrouwen- en studentenorganisaties, hebben zich inmiddels aangesloten. Het UDF is (nog) niet verboden en probeert langs vreedzame weg de apartheid te bestrijden. Ook van het UDF zijn echter vrijwel alle leiders in de gevangenis gezet. l Toch kunnen we op de televisie dagelijks beelden zien van de zwarte bevolking die het verzet niet opgeeft. Het blanke regime plaatst dit verzet voor grote problemen en bestrijdt het meedogenloos, maar desondanks lukt het de blanke regering niet de strijd tegen de apartheid te breken,
De wereld in één land PUTTEN - De vrouw kijkt ons, niet geheel zonder wantrouwen, aan. Of wij ook naar die bijeenkomst in De Aker gaan. Wij knikken. "De vorige keer kwamen ze ons met een busje van Herstel halen, maar nu zie ik niks", mompelt de vrouw. Het landelijke stationnetje in Putten ligt er verlaten bij. Slechts één auto te zien. "Rij maar met ons mee", biedt de chauffeur, een Puttenaar, aan. Even later in de auto: "Naar die bijeenkomst over reizen naar Zuid-Afrika hè? Ik zou vooraan staan als ze die Botha op gingen knopen. Wat een schoft is dat." Nu begint de vrouw op de achterbank te sputteren. "Nou, die zwarten zijn anders ook niet lekker hoor. Ze zijn zo apartig, soms komen ze gewoon niet op hun werk. Dat is echt zo, ik heb daar kennissen wonen en die maken het zelf mee." De auto stopt voor het gebouw De Aker. Hier en daar hebben zich groepjes gevormd. Hét onderwerp van gesprek waar de voornamelijk oudere deelnemers een tinteling van in de ogen krijgen is, hoe kan het anders, De Reis. Ook wij kunnen ons inschepen op weg naar De Kaap. Met Stichting Herstel die de culturele betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika wil herstellen. "De berichtgeving over Zuid-Afrika in Nederland is éénzijdig en geeft een volledig vertekend beeld van de wérkelijke toestand in Zuid-Afrika". De voorzitter van Herstel is in het vuur van zijn inleidend betoog. "Wij geven u de gelegenheid om met eigen ogen te aanschouwen wat er wérkelijk aan de hand is. U zult zien dat het allemaal wel meevalt. Dat de onrust zich beperkt tot bepaalde gebieden. En dat Zuid-Afrika voor de rest zoveel goeds te bieden heeft, waar nóóit over bericht wordt. Wat te denken van de wonderschone natuur, wijds en ongerept. Affijn, u zult het zelf meemaken." Mijmeringen Op dit punt vergeten wij ons plekje in de zaal in Putten en kunnen onze dromen met moeite in bedwang houden. De bergtoppen moeten hemelreikend zijn en de leeuwen lopen nog gewoon los. En het weer! Onze mijmeringen worden onderbroken door de stem van mevrouw Van Dijk. Zij kan het allemaal weten want zij is geboren en getogen in Pretoria. "Ten spijte van de negatieve propaganda over de noodtoestand zult u niet voor avonturen komen te staan. Zij die gevechten willen zien, moet ik teleurstellen. Wij zullen niks van weten, nie, niks van zien nie. De gevechten zijn geconcentreerd in enkele gebieden. De tourbussen hebben in al die jaren nooit iets meegemaakt. Ik wil u geruststellen. Er is hier een verkeerd beeld van ZuidAfrika." Voor het twaalfuurtje schuiven wij broederlijk aan lange tafels aaneen. Ons gebed rijst ten hemel, vragend om wijsheid en kracht voor de Zuidafrikaanse regering die dat in deze tijden hard nodig heeft. Het is goed eten en drinken. Als voorproefje op wat komen gaat kunnen wij kiezen tussen rode of witte Zuidafrikaanse wijn. Eerder op de dag weidde de voorzitter uit over de firma die deze wijn op de Nederlandse markt brengt. "Ook dit bedrijf is niet gespaard gebleven voor boycotakties. De ruiten zijn meermalen ingegooid. Maar een boycotaktie werkt niet altijd negatief uit - dat zult u in Zuid-Afrika merken. Sinds die ruiten gesneuveld zijn vond de
firma zijn grote start, want zij heeft hierdoor grote bekendheid verworven.Na de kroketten vraagt een bestuurslid het woord. Hij vertelt wat over de kadootjes die we mee kunnen nemen voor de gastgezinnen: "De mensen zijn erg blij met een voorwerp waarop het embleem van de stichting prijkt." Hij verwijst ons naar de stands in de grote zaal. Dadelijk zullen de aanwezigen het één en ander aan theelepeltjes, shawls en stropdassen inslaan. "Als u de zwarte bedienden iets toe wilt stoppen, doet u dat dan na overleg met uw gastheer." We komen nog wat meer over ZuidAfrika te weten als hier en daar vragen uit het publiek oprijzen. "Het drinkwater is te drinken, meneer." "Ja, de souvenirs zijn zeer goedkoop. De Krugerrand is op het moment weinig waard, ziet u." "Neemt u toch minstens één net pak mee. Men stelt het op prijs als u netjes gekleed naar de kerk gaat. Voor overige gelegenheden overlegt u maar met uw gastgezin." Het toppunt van verleidelijkheid is hierna de film van John da Silva in de benedenzaal. Hier vallen de reisfolders bij in het niet. Zuid-Afrika is 'n wereld in één land, laten we ons overtuigen. Ongerepte natuur tegenover de civilisatie van Johannesburg en Pretoria. Goudgele stranden doen ons watertanden. Zuid-Afrika, ná Zuid-Frankrijk en Kreta, hét vakantieland van de toekomst? Annerieke Goudappel Per jaar bezoeken zo'n 540.000 toeristen Zuid-Afrika. Ze komen vooral uit Engeland, de VS, West-Duitsland en Frankrijk. Onder dat halve miljoen toeristen bevinden zich ongeveer 12.00 Nederlanders, zij spekken de apartheidskas daarmee met zo'n 25 miljoen gulden per jaar. Geen wonder dat ze door blank Zuid-Afrika met open armen worden ontvangen. En wat krijgen deze toeristen van Zuid-Afrika te zien? De prachtige natuur, de wildparken, de stranden, de luxe hotels. Het Zuid-Afrika van de meerderheid van de bevolking, van de zwarten, krijgen zij niet te zien. De pasjeswetten, de hongersnood in de 'thuislanden', het slechte onderwijs, dat krijgt de toerist niet voor zijn camera. Het is niet vreemd dat organisaties in Nederland die het apartheidsbewind steunen, zoals Intertop Travel en de Stichting tot Herstel van de Culturele Betrekkingen Nederland-ZuidAfrika, reizen naar Zuid-Afrika organiseren. 'Herstel' organiseert speciale reizen voor jongeren. Twee van onze verslaggeefsters bezochten dit najaar een informatiebijeenkomst. Met open armen werden ze ontvangen, er waren nog enkele plaatsen vrij. Helaas voor de Stichting bleven die plaatsen onbezet, de journalisten werden niet overtuigd, ook al deden zij nog zo hun best zich in te leven in de gedachtenwereld van een gemotiveerde Zuid-Afrika reiziger. Ook een aantal commerciële reisbureaus en touroperators organiseren reizen naar ZuidAfrika. Deze opereren onder de vlag van "wij doen niet aan politiek~, en verdienen daaraan een dikke boterham. De belangrijkste zijn A-reizen uit Mijdrecht, Vonk uit Harlingen en Rotunda uit Emmen. Aktievoeren tegen apartheid In Mijdrecht verstoorden een groep aktievoerders een diavoorstelling over ZuidAfrika bij het reisbureau A-reizen: schade 78 duizend gulden. In Utrecht werd het hoofdkantoor van de SHV-holding met verfbommen en stenen bewerkt, en in Teuge namen een aantal neprechercheurs de administratie van een importeur van Zuidafrikaanse wijnen in beslag.
Begin dit jaar besloten de Nederlandse banken de verkoop van de Zuidafrikaanse gouden munt, de Krugerrand, te staken. Dit was het resultaat van vijf maanden aktievoeren door het Komitee Zuidelijk Afrika, talloze plaatselijke groepen en verschillende andere organisaties. Gesprekken, brieven, picket-lines en het dreigement van rekeninghouders hun geld bij een andere bank onder te brengen, waren de middelen om de banken om te krijgen. Twee geheel verschillende soorten akties, maar met hetzelfde doel: Nederlandse bedrijven onder druk zetten om hun banden met ZuidAfrika te verbreken. We spraken met Maria en Peter, die voor harde akties hebben gekozen en met Marion die aktief is in een van de Werkgroepen Zuidelijk Afrika en probeert via de weg van de overtuiging te werken. r-.n RA W-,~ Het kantoor van de SHV nadat het onderhanden genomen was door aktievoerders. In de nacht van 7 op 8 augustus vernielt een groep van vijftien jongeren de ruiten van het hoofdkantoor van de SHVholding, de vroegere Steenkolenhandelsvereniging in Utrecht. Verf- en oliebommen worden naar binnen gegooid. Een half uur later arriveert de politie, van de aktievoerders is echter geen spoor meer... Maria (24) en Peter (22) zijn twee van hen. Onder valse namen zijn ze bereid hun aktie toe te lichten. "Aanleiding was eigenlijk een krantebericht over de SHV", begint Peter, "daarin werd uitgelegd wat voor banden de SHV met ZuidAfrika heeft. De SHV is eigenaar van vijftig Makro-vestigingen (zelfbedienings groothandel) in verschillende landen, waaronder Zuid-Afrika. We zijn toen in bibliotheken verder gaan zoeken en de SHV bleek een grote multinational te zijn die in Zuid-Afrika precies volgens het apartheidssysteem te werk gaat. Zo verdienen blanke werknemers veel meer dan zwarte." "We wilden met onze aktie protesteren tegen de banden die SHV en andere Nederlandse bedrijven nog steeds hebben I riet tu.-lta. c--Ulrlly er1 yeertl rI.eUrIUmische boycot wordt afgekondigd is wachten op de Nederlandse politiek zinloos. Die wil nog steeds door 'vreedzame onderhandelingen' met het misdadige Zuidafrikaanse regime tot een oplossing komen. Maar wij vinden dat er nù iets moet gebeuren!" Op de veronderstelling dat een dergelij-. ke aktie alleen negatieve reacties en publiciteit oplevert zegt Peter: "Ik denk niet dat dat zo is. In de regionale pers is het bijvoorbeeld heel uitgebreid behandeld. Er werd niet alleen vermeld dat er een aktie was geweest, maar er werd ook achtergrondinformatie gegeven over wat de SHV in ZuidAfrika doet. Er zijn wel grenzen aan deze manier van aktievoeren vinden Maria en Peter. "We willen absoluut niet dat er mensen lichamelijk worden getroffen", aldus Peter, "als er een nachtportier in dat gebouw had gezeten, had ik er geen ruiten ingegooid." Harnas "Zulke akties zijn zinloos, je komt er misschien wel mee in het nieuws, maar wat bereik je daar mee?" Aan het woord is Marion (23). Sinds vijf jaar maakt ze deel uit van de Groninger Werkgroep Zuidelijk Afrika. "Ik denk dat deze aktievoerders
veel verpesten. Het is al zo moeilijk mensen voor de strijd tegen de apartheid te interesseren. Je moet ze niet tegen je in het harnas jagen." De plaatselijke werkgroepen Zuidelijk Afrika houden zich naast het voeren van akties vooral bezig met het informeren en aktiveren van de plaatselijke bevolking. "Met onze laatste grote aktie, 'Groningen tegen Apartheid', hebben we een heel brede achterban opgebouwd. Van jong tot oud, van kerken tot vakbonden, politieke partijen en noem maar op. Ook CDA'ers bijvoorbeeld. Veel van die mensen reageren uiterst negatief op die harde akties, trouwens niet alleen de CDA'ers hoor, ook de mensen van de PvdA willen daar niets mee te maken hebben. We willen ons niet van die mensen vervreemden, ze werken met ons samen en daarom hebben wij ook de plicht met hen rekening te houden." De werkgroep is net begonnen met de fruit-boycotaktie. Bedoeling is dat al het Zuidafrikaanse fruit van de Nederlandse markt verdwijnt. Importeurs moeten niets meer uit Zuid-Afrika invoeren, supermarkten en groentezaken moeten het fruit niet meer verkopen en de consument moet het vertikken deze 'vruchten van apartheid' nog langer te kopen. Al snel na de start van de campagne, in september, werden de eerste successen behaald. Marion denkt dat deze snelle successen komen door de Krugerrandaktie van het begin dit jaar. "En dan zie je dat een brede achterban heel nuttig en noodzakelijk is bij je aktie." Lees verder op pag. XI. In Groningen wordt in eerste instantie onderzocht waar het Zuidafrikaanse fruit verkocht wordt en of, zoals wettelijk verplicht is, het land van herkomst staat aangegeven, en wordt geprobeerd mensen te overtuigen het fruit niet meer te verkopen. Over stappen daarna moet de groep zich nog beraden. Waarom vindt Marion het eigenlijk zo belangrijk dat producten uit Zuid-Afrika worden geboycot? "Ik denk dat het zo'n beetje de laatste vreedzame manier is om het blanke minderheidsregime van hieruit onder druk te zetten. En, je moet niet vergeten dat alle belangrijke zwarte leiders in ZuidAfrika om zo'n boycot vragen. Ik vind dat wij dan de plicht hebben zo effectief mogelijk de bedrijven en de regering onder druk te zetten. En dat kan alleen als veel mensen en organisaties aan onze akties meedoen, en die moet je niet afschrikken door allerlei harde akties. Wat kan je zelf doen? Op allerlei manieren wordt aktie gevoerd tegen de apartheidspolitiek van ZuidAfrika. Je kan natuurlijk altijd met die akties meedoen. Marion vertelde al in het interview over de fruit-boycotaktie. 'Pluk geen vruchten van apartheid' heet die campagne. Het simpelste is ervoor te zorgen dat je zelf nooit fruit koopt dat uit Zuid-Afrika komt (de winkelier is verplicht het land van herkomst aan te geven). Je kan natuurlijk ook met mensen in je omgeving erover praten om ook hen te overtuigen. Maar wat nog belangrijker is dat de bedrijven die handel drijven met Zuid-Afrika onder druk gezet worden daarmee op te houden. Dat is natuurlijk alleen te bereiken als je met meer bent. Je kunt contact opnemen met de werkgroep Zuidelijk Afrika in jouw stad of dorp of even met het Komitee Zuidelijk Afrika bellen. (020-270801) In het kader van de campagne 'Apart we zijn 't zat' heeft de
Anti-Apartheidsbeweging Nederland een aktiemap uitgegeven met daarin allerlei aktiesuggesties. (020-237335) AMANDLA, een jaar lang, Iedere maand een nieuw nummer van Amandla. Verhalen, foto's, cartoons over Zuid-Afrika, Namibië en de buurlanden, over de Nederlandse en internationale politiek. Over manifestaties en akties in Nederland. Kortom wil je weten wat er te koop is in de wereld van de apartheid en het verzet daartegen, neem dan een abonnement op Amandla. Bon in een-envelop sturen naar: Amandla, Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam. Je kunt ook bellen: 020 - 232229. Ik wil een abonnement op Amandla: N aam .................................................... A d re s ........................................................ 'Postcode .............................. W oonplaats ................................................ G iro-/banknum m er ....................................... Ik betaal nu nog niets, maar wacht de acceptgirokaart af. voor maar 15 piek Het is een strijd " tussen arm en rijir Eigenlijk gaat het in Zuid-Afrika, zoals ~ landen, om de strijd tussen 'wel geld' en 'geen geld', oftewel een klassenstrijd. Het is al erg genoeg dat veel systemen op dat principe zijn gebaseerd, maar in Zuid-Afrika loopt daar ook nog eens de kleur van de mensen doorheen. Ik vind dat doodeng. Een burgeroorlog lijkt mij haast niet meer te voorkomen. Gelukkig wordt er in Nederland al veel tegen die apartheid gedaan, ik probeer daar ook een zetje aan te geven. Binnenkort komt er een single van mij uit over de fruitboycot-aktie. Ik heb het eens vrolijk aangepakt, het blijkt dat dat erg veel mensen aanspreekt. Ik kan alleen maar hopen dat het iets losmaakt. (Een deel van de opbrengst komt ten goede aan het werk van het Komitee Zuidelijk Afrika en is te bestellen door f 6,50 te storten op giro 600657 van Komitee Zuidelijk Afrika, Amsterdam o. v. v. 'Single Bram' - red.) Bram Vermeulen Waarom ben ik tegen discriminatie? Domme, stomme en idiote vraag! Ik ben tegen het beroven van weerloze oud&i nde vrouwtjes. Ik ben tegen het willekeurig neerslaan van gehandicapte kleuters. Ik ben tegen het levend verbranden van cabarettiers. Ik ben tegen discriminatie. Zomaar vier zaken waar ik natuurlijk tegen ben. Maar sinds wanneer moet ik nog uitleggen waarom ik tegen zaken ben die in strijd zijn met de menselijke waardigheid? Vraag liever aan Botha, Janmaat, Straus, Bhagwan waarom ze voor discriminatie zijn. Ze zullen met de bek vol tanden staan en ons daardoor steunen in de strijd tegen de discriminatie. Maar als je me gevraagd had: "Wat doe jij in de strijd tegen discriminatie"? dan had ik enige tijd met de bek vol tanden gestaan. Zolang
discriminatie nog bestaat doe ik, jij, u, hij, zij nooit te veel maar altijd te weinig in de strijd ertegen. Jack Spijkerman blYC . " WAT IS DE BESTE MANIER OM UW SPMRGELD TE BELEGGEN: HIERIN Sparen bij de ASN is gemakkelijk. U hoeft er niet op uit. Hoeft niet tijden voor een loket te staan. U spaart thuis - via uw girorekening. Na elke storting of opname krijgt u een helder rekeningoverzicht. De rente wordt regelmatig bijgeschreven. Sneller en doelmatiger kan niet. Sparen bij de ASN is ook bevredigend. Want u spaart bij een bank die nog een aantal wezenlijke principes heeft. Met uw spaargeld worden goede dingen gedaan. Beleggen in woningbouw, Beleggen in sociaal-maatschappelijke projecten. En u weet zeker dat uw spaargeld niet terecht komt in dubieuze ondernemingen. Niet in Chili of Zuid-Afrika. Niet in landen met een verfoeilijk regime waar mensenrechten worden opgeofferd aan macht. Bij dat alles geeft de ASN u toch een mooie rente. Nooit minder dan bij de andere (spaar)banken. Waarmee bewezen wordt dat een uitgekiend beleggingsbeleid, lage kosten en maatschappelijke verantwoordelijkheid tot mooie resultaten kunnen leiden. Waardoor uw spaarresultaten optimaal zijn en uw spaargeld schoon blijft. Kom bij de bank die u gewetensvol laat sparen. Zo'n 75.000 spaarders met een spaartegoed van meer dan 400 miljoen gingen u voor. Sparen bij de ASN is sparen via uw girorekening. Doe het nu: u krijgt f 7,50 premie! Als u voor 1-112-1985 een spaarrekening voor uzelf opent met tenminste f 50,als eerste inleg. Bij de ASN spaart u ook thuis. Via uw giroboekje. U spaart net zo snel of u neemt net zo makkelijk weer geld op als u een giro-overschrijving doet. Meer weten? Vul snel de bon in. OF HIERIN. Naam en voorletter(s): Adres: Postcode en woonplaats: Wenst nadere inlichtingen over El de ASN in het algemeen 13 de ASN Spaarrekening, gekoppeld aan de postgirorekening El wenst tevens een formulier om een postgirorekening te openen Cl gewoon sparen (sparen zonder boekje) El de Vroeg-Bij-rekening (een unieke regeling voor jeugdigen t/m 17 jaar) 1[ het jeugdsparen De Zilvervloot (voor jeugdigen van 15 t/m 20 jaar) El het termîjnsparen (met opzegtermijn) El het depositosparen (met een vaste looptijd) ] maandrente-depositorekening LI het bedriifssparen
1[ uitvaartrekening (voor hen die zich niet (meer) tegen uitvaartkosten kunnen of willen verzekeren) *aankruîsen wat u wenst. Zenden in enveloppe zonder postzegel aan Algemene Spaarbank voor Nederland, Antwoordnummer 1188, 2500 VB Den Haag U kunt ook bellen 070 710880 Of ons bezoeken: Rijnstraat 28, Den Haag (vlak bij het Centraal Station) ,ALGEMENE SPAARBANK VOOR NEDERLAND 1 25 JAAR SPAREN ZONDER BIJSMAAK 441 L--------------------------J In het kader van de campagne zullen ook toeristische reizen werd in Nijmegen al bij een reisbureau gedemonstreerd. naar Zuid-Afrika worden aangepakt. Afgelopen september Foto: J. van Teeffelen NIEUWE CAMPAGNE IN DE KERKEN 'Steunt uw geld apartheid?' Volgend jaar starten een groot aantal kerkelijke organisaties een aktie onder het motto: 'Steunt uw geld apartheid?' Er worden akties gevoerd voor desinvesteringen uit Zuid-Afrika, het stopzetten van de handel met dat land en het tegengaan van toeristische reizen. Over het hoe en waarom een bijdrage van Erik Andriessen van de Werkgroep Kairos. De situatie in Zuid-Afrika van dit moment is het best te omschrijven met het woord 'crisis'. De nieuwe constitutie, met 'parlementen' voor Indiërs en 'kleurlingen' is door de overgrote meerderheid van de bevolking verworpen. Het regime heeft geen duidelijke visie meer en is het initiatief kwijtgeraakt. Het enige middel dat de regering nog heeft is de botte repressie. De zwarte bevolking is zich echter steeds meer bewust geworden van haar recht op deelname aan de politieke besluitvorming, en tegelijkertijd van haar economische macht. Zij verzet zich steeds feller en krachtiger tegen het huidige systeem, ondanks de vele arrestaties, martelingen en doden. Het is dan ook de hoogste tijd om buiten Zuid-Afrika alles op alles te zetten om 22 het zwarte verzet zo veel mogelijk te steunen. De scherpste druk die op het regime kan worden uitgeoefend is economsich van aard: sancties. Het verbreken van economische relaties met ZuidAfrika betekent dat men zijn steun onthoudt aan een door blanken gedomineerd systeem dat grote behoefte heeft aan buitenlands kapitaal, kennis en produkten. Het imago van Zuid-Afrika van goede handelspartner moet worden afgebroken. Verbreking van die relaties betekent bovendien een grote morele steun voor de zwarte bevolking. Die vraagt steeds openlijker om het terugtrekken van investeringen en om een economische boycot. Veel zwarte organisaties, waaronder vakbonden, dringen hier al lang op aan. In de afgelopen maand juni Erik Andriessen voegde de Zuidafrikaanse Raad van Kerken zich bij hen. Een opiniepeiling van enkele weken geleden liet zien dat ongeveer driekwart van de zwarte Zuidafrikanen deze stellingname ondersteunt.
Drie terreinen Wat houdt het verbreken van economische relaties met Zuid-Afrika in? Er zijn drie terreinen te onderscheiden. 1. Geen nieuwe vestigingen in ZuidAfrika door Nederlandse bedrijven en het afstoten van bestaande vestigingen en belangen. Nogal wat Nederlandse bedrijven hebben vestigingen in Zuid-Afrika. Wanneer zij geen gehoor geven aan de oproep tot desinvestering, moeten grote aandeelhouders (bijvoorbeeld pensioenfondsen) ertoe gebracht worden hun beleggingen uit deze bedrijven terug te trekken. 2. Geen handel in Zuidafrikaanse produkten meer. De aktie tegen de Krugerrand is een voorbeeld van een geslaagde produktenboycot. De nu lopende akties van het Komitee Zuidelijk Afrika tegen Zuidafrikaans fruit zijn een ander voorbeeld. 3. Geen toerisme naar Zuid-Afrika. Touroperators moeten stoppen met het organiseren van toeristische reizen naar Zuid-Afrika. Reisbureaus dienen te stoppen met het maken van reclame voor die reizen en het bemiddelen in de verkoop ervan. Kranten en tijdschriften tenslotte, zouden geen advertenties voor deze reizen meer moeten opnemen. Speerpunten Deze drie terreinen vormen de speerpunten van de binnenkort te starten campagne 'Steunt uw geld apartheid?' Deze campagne tegen economische steun - in welke vorm dan ook - aan het apartheidssysteem wordt in het voorjaar van 1986 gevoerd door en in de Nederlandse kerken. De aktie borduurt voort op de zogenaamde deportatieaktie die enkele jaren geleden werd gevoerd. Er werd toen veel informatie Werkdagen Voorafgaand aan de campagneperiode vinden verschillende voorbereidende aktiviteiten plaats. Van belang zijn met name twee werkdagen: 23 november a.s. in Utrecht en 11 januari a.s. in 's Hertogenbosch. Deze werkdagen zijn bedoeld als training voor personen en groepen uit de kerken die op de een of andere manier gaan deelnemen aan de campagne. De volgende kerkelijke organen en aktiegroepen voeren de aktie 'Steunt uw geld apartheid?' Bisschoppelijke Vastenaktie Centraal Missie Commissariaat Hervormde en Gereformeerde Zending en Werelddiakonaat Werkgroep Kairos Nederlandse Missie Raad Nederlandse Zendingsraad Pax Christi Stichting Oecumenische Hulp aan Kerken en Vluchtelingen Vrouw, Kerk 2/3 Wereld Voor informatie over de werkdagen en de campagne kan men terecht bij het aktieadres: Kromme Nieuwegracht 10 3512 HG Utrecht Tel. 030 - 319714 gegeven over de gevolgen van het thuislandenbeleid. De aktie kreeg brede aandacht in de kerken en een goed onthaal. Destijds was al duidelijk dat een aktie van informatief karakter gevolgd zou moeten worden door een aktie waarin de
consequenties voor de Westerse landen, en met name Nederland, duidelijk naar voren zouden moeten komen. Wel zal er opnieuw voorlichting zijn over de sociaal-economische kern van de apartheid: trekarbeid, levensomstandigheden van de zwarte bevolking, de positie van de vakbonden, thuislanden enzovoorts. Centraal staat de aktie tegen de Nederlandse, economische steun aan het huidige systeem. Er zal bijvoorbeeld aktie gevoerd worden tegen reisbureaus die doorgaan met het verkopen en organiseren van toeristische reizen naar Zuid-Afrika. De campagneperiode loopt van half februari 1986 tot mei 1986. In die periode zullen enkele landelijke manifestaties worden georganiseerd. De campagne wordt vooral op plaatselijk niveau gevoerd door kerkelijke groepen en diakonieën in parochies en gemeentes. Er komt een speciale krant die verspreid wordt onder kerkgangers. Ook in de media zal aandacht worden geschonken aan de aktie. Met de campagne sluiten de Nederlandse kerken aan bij een beweging die ook in andere landen en kerken is ingezet. Nederlands geld mag de apartheid niet steunen. Kooplieden in de olie "In Rotterdam ben ik koopman, maar als het moet ook dominee", verklaarde havenwethouder Den Dunnen (PvdA) toen hij vorige maand maatregelen aankondigde om olieleveranties naar Zuid-Afrika tegen te gaan. Dit gebeurde nadat het Shipping Research Bureau (SRB) een nieuw rapport - in opdracht van de gemeente Rotterdam - over de rol van de haven publiceerde. De Rotterdamse maatregelen blijken bij nader inzien echter van zeer beperkte aard. Het was niet de eerste keer dat het SRB met gegevens kwam over de rol van Rotterdam als sluiproute voor olie naar Zuid-Afrika. Uit twee eerdere rapporten bleek dat twaalf tankers in de periode 1979-1980 en negen tankers in 19801981 Rotterdam gebruikten om de herkomst en de bestemming van de olie te verbergen. Het nieuwe SRB-rapport vermeldt een aantal van vijf tankers over de periode 1982-1984. In totaal dus 26 leveranties die ongeveer 5 miljoen ton ruwe olie omvatten. In het najaar van 1982 begon een reeks gesprekken met de havenwethouder en de PvdA-fractie om de heimelijke oliestroom te stoppen. Hoewel het SRB toen al de vereiste gegevens had verstrekt en concrete beleidsvoorstellen had geformuleerd, kwam het niet tot maatregelen. Wel leidde het tot een nieuw onderzoek, ditmaal in opdracht van de gemeente Rotterdam. Ook wilde wethouder Den Dunnen een 'prijskaartje', hij gaf daartoe de Erasmusuniversiteit opdracht uit te zoeken wat de werkgelegenheidseffecten van een olieboycot zouden zijn. Vorige maand werd de uitkomst van beide onderzoeken bekend. Het prijskaartje gaf een verlies aan van 3 tot 22 arbeidsplaatsen indien tien tankers per jaar naar Zuid-Afrika zouden varen vanuit Rotterdam. Het SRB kwam vijf tankers op het spoor over de jaren 19821984. In het jaar 1984 was het aantal zelfs nul, waarmee de prijs voor een embargo wel heel laag werd. De oliestroom vanuit Rotterdam leek nagenoeg opgedroogd, maar het SRB tekende wel aan dat dit beeld zich snel zou kunnen wijzigen door veranderingen in de internationale oliemarkt.
Voordat B en W van Rotterdam zijn beleidsvoornemens naar buiten kon brengen, lekten enkele conclusies van het Erasmus-onderzoek uit. In werkgeverskringen ontstond grote opschudding. Een directeur van het overslagbedrijf Swarttouw overleefde het nauwelijks: "Toen ik de eerste berichten las kreeg ik een hartverzakking'" Burgemeester Peper en Den Dunnen belegden in allerijl een persbijeenkomst om uit te leggen dat het zo'n vaart wel niet zou lopen. In een brief aan minister Van den Broek hadden zij laten weten dat zij overwogen 24 de Rotterdamse betrokkenheid als ongewenst te verklaren. Voorts wilden zij overleg met andere havensteden om te kijken of een gemeenschappelijk standpunt mogelijk zou zijn. "'Natuurlijk zijn we kooplieden, maar in kwesties als ZuidAfrika mogen we best eens dominees zijn-, lichtte Den Dunnen toe. Maar Peper liet er geen enkele twijfel over bestaan dat ook in deze kwestie de koopman de toon aangeeft. Een meerderheid van de gemeenteraad vond de maatregelen veel te mager en besloot dat er een permanente controle op tankerbewegingen moet komen. Hoe essentieel zo'n controle is, bleek in juli van dit jaar. Na vertrek uit Rotterdam gaf de tanker 'Berge King' van de Noorse reder Bergesen als bestemming op 'Willemshafen', maar in werkelijkheid koerste het schip rechtstreeks naar ZuidAfrika. De Noorse regering werkt momenteel aan een wet om alle schepen te onderwerpen aan een verplichte registratie. Tijdens zijn bezoek aan Noorwegen heeft burgemeester Peper wellicht kans gezien dit voorbeeld te bestuderen om het in de eigen gemeente toe te passen. In ieder geval kan hij niet langer volhouden dat zijn afwijzing van een 'geïsoleerde olieboycot' door het Speciale Commité tegen Apartheid van de VN wordt onderschreven. Voorzitter Garba van dit VN-commité riep Rotterdam op onmiddellijk een olie-embargo in te stellen. Inmiddels hebben de gemeenteraden van de havensteden Bremen en Hamburg al aangegeven snel met Rotterdam om de tafel te gaan zitten. B en W van Rotterdam laat nadere invulling van zijn beleid afhangen van het overleg met Van den Broek. Deze wacht echter eerst de ambtelijke uitwerking af van de maatregelen binnen Europees verband. Daar gaat het evenwel alleen om een exportstop van Europese olie, overslag van olie in havens valt daarbuiten. De beoordeling van dat overleg en de uiteindelijke opstelling van B en W ligt dan weer bij de gemeenteraad. Jaap Rodenburg Advertentie BREYTEN BREYTENBACH De ware bekentenissen k van een witte terrorist Winnie Mandela Een stuk van mijn ziel De aangrijpende autobiografie van Winnie Mandela, de vrouw die de strijd tegen apartheid verpersoonlijkt. Paperback, 236 blz., 26 (deels onbekende) foto's, 2de druk, f 29,50 Een zelfportret en een beklemmende beschrijving van de destructieve blanke Zuidafrikaanse samenleving. NRC-Handelsblad: '... een integer en indrukwekkend autobiografisch document...' Hervormd Nederland: '... een scherp waarnemer, een groot schrijver...' De Volkskrant: '... een knap geconstrueerd literair-politiek werk'. Pb. 436 blz., 2de druk, 39,50
KAREL ROSKAM Afrika/politiek Informatief en feitelijk boek over ontwikkelingen in de 58 landen van het continent. Pb., 219 blz., / 26,IN DE BOEKHANDEL / VAN GENNEP AMSTERDAM m -m 'PLUK GEEN VRUCHTEN VAN APARTHEID' Controle van het grootste belang \l I-i Honderden supermarkten verkopen geen Zuidafrikaanse ,, produkten meer. De fruitboycotaktie van het Komitee Zuidelijk Afrika is nu "officieel" ruim een maand oud. Tijd om een voor- " lopige balans op te maken. De steun voor de aktie groeit nog steeds. Elke dag melden zich nieuwe groepen en individuen aan, die aktief mee willen helpen. Doel is al het Zuidafrikaanse fruit in al zijn vormen vers, gedroogd, bevroren, ingeblikt en vloeibaar (sappen en wijnen) - het land uit te krijgen. Ook 'Vrouw Kerk Tweederde Wereld' (VKW) doet aan de fruitboycotaktie mee. Voor hen past de aktie in de campagne "Steunt uw geld apartheid?-, die komend voorjaar door vele kerkelijke organisaties zal worden gevoerd. Het Komitee Zuidelijk Afrika heeft ruim 140 supermarktconcerns met vier of meer filialen, grotere groentewinkels, groothandelaren, importeurs hun ondernemingsraden en personeel aangeschreven. De bedrijven wordt in een standaardverklaring gevraagd te verklaren dat ze: -vanaf nu geen Zuidafrikaanse produkten meer in te kopen, te verkopen en/of te verwerken; - dit beleid voor alle (dochter)ondernemingen en vestigingen te laten gelden; - dit beleid te handhaven, totdat wezenlijke veranderingen in Zuid-Afrika tot stand zijn gekomen (dat wil zeggen, het apartheidssysteem is vernietigd); - een eventuele beleidswijziging in deze kwestie van tevoren te melden aan het Komitee Zuidelijk Afrika. De eerste reakties zijn binnen. De grootste successen tot nu toe zijn geboekt bij Ahold en Vendex International. Ahold laat zijn toezeggingen gelden voor Albert Heijn, Miro, Albert Heijn Grootverbruik, Kok-Ede, Marvelo, Alberto, Toko, Etos en Ostara. Vendex International laat de toezeggingen gelden voor al zijn dochterondernemingen. De bekendste zijn: Vroom en Dreesmann, Edah, Torro, Dagmarkt, Basismarkt, Multimarkt, Autorama, Codi, Edi en Konmar. De directie van Vendex geeft in haar brief duidelijk het falen van de Nederlandse regering en de EG aan: "Deze beslissing loopt vooruit op de standpuntbepaling door de Europese Ge~ meenschap c.q. de Nederlandse regering in dezen. " Sommige bedrijven sturen niet de ondertekende standaardverklaring terug, maar brieven met eigen formuleringen, zoals: "Naar aanleiding van uw schrijven... inzake boycot tegen produkten uit Zuid-Afrika kunnen wij u meedelen dat binnen onze organisatie bovenstaande artikelen niet worden verkocht. " (Gemeenschappelijk Inkoop Bureau, Arnhem). Een dergelijk antwoord is onvoldoende, het wordt namelijk niet duidelijk of het hier gaat om een
momentopname of om een beleidsmaatregel. Enkele andere bedrijven menen dat het Komitee Zuidelijk Afrika voorstander is van een boycot van produkten uit heel Zuidelijk Afrika. Niets is minder waar. Wij willen de handel stimuleren in produkten uit de frontlijnstaten, die zwaar te lijden hebben onder de wandaden van het apartheidsregime. Produkten uit de frontlijnstaten worden al verkocht door de Stichting Ideële Import, SOS Wereldhandel en vele wereldwinkels. Commerciële importeurs zouden dat ook op grote schaal moeten gaan doen. Gekoma BC (Apeldoorn) van de Komart Konsumentenmarkten stuurde een brief met toezeggingen en het verzoek om hen een hele stapel fruitboycotfoîders te sturen om het personeel en de klanten in alle zeven filialen te informeren over de aktie. Directeur Berends van Co-op '82 (Amhem) met zo'n vijftig supermarkten in Gelderland en de Zaanstreek, schreef dat alle leveranciers op de hoogte zijn gesteld "dat wij onder geen enkele voorwaarde bereid zijn om produkten uit ZuidAfrika in onze filialen te verhandelen. " Hij voegde eraan toe: "Wij zullen erop toezien, dat men ons principiële standpunt in deze zaak zal blijven respecteren. Mocht het tegendeel onverhoopt blijken, dan verzekeren wij u, dat daarmede zelfs een goede commerciële relatie op het spel kan komen te staan. " De Hermans Groep (Soest) met ruim 100 supermarkten, 50 slijterijen en enkele fotozaken verspreid over bijna het hele land deelde op 8 oktober mee "dat reeds enige tijd geen produkten uit ZuidAfrika in de winkels van onze dochtermaatschappijen Profimarkt en Jac. Hermans Prijsslag worden verkocht. " Nog in dezelfde week werden ingeblikte peren uit Zuid-Afrika bij Jac. Hermans Prijsslag aangetroffen. Toezeggingen van bedrijven de verkoop te stoppen en de controle op de naleving ervan zijn heel belangrijk. Het Aholdconcern ging bijvoorbeeld pas echt overstag, nadat ondanks hun bewering geen Zuidafrikaanse produkten te verkopen - bij verschillende filialen van Albert Heijn blikken fruit uit Zuid-Afrika was aangetroffen en het Komitee Zuidelijk Afrika via de telex de simpele mededeling "Albert Heijn liegt!" de wereld in had gezonden. Marijke Smit Defence and Aid Fund Nederland In het septembernummer van Amandla hebben wij bij het verhuisbericht van de Werkgroep Kairos vermeld dat ook het Defence and Aid Fund Nederland voortaan op de Kromme Nieuwegracht 10 te Utrecht te bereiken is. Dit is (nog) niet juist. Tot 31 december 1985 is het fonds nog op het oude adres te bereiken: Postbus 294, 1970 AG IJmuiden. Telefoon: 02550'16730. -u E 1 1 Op vrijdag 8 en zaterdag 9 november organiseert BOA een landelijk stedenaktieweekend. De bedoeling van het weekend is door middel van primaire en diepgaande informatie over Zuid-Afrika groepen te aktiveren en te mobiliseren. Ervaringen van reeds gevoerde stedenakties kunnen worden uitgewisseld. Plaats: Zendingshuis (het Hendrik Kraemer Instituut), Leidsestraat 11 te Oegstgeest. Programma:
Vrijdag 8 november 18,00 t/m 19.00 uur: maaltijd; Inschrijving: 19.00 t/m 20.00 uur; 20.15 uur welkomstwoord door de voorzitter, Pastor Pim Ligtvoet van de Studentenekkiesia te Maastricht; 20.15 t/m 21.00 uur Lezing van Cedric Mayson over de grassroots-strategie, auteur van het boek: 'A Certain Sound' (zie Amandla, mei 1985 pp. 1617 en de BOA-pagina's). 21.00 t/m 24.00 uur optreden van Ritmico Espécial, met als vocaliste de Zuidafrikaanse zangeres Thoko; Zaterdag 9 november 10.00 t/m 10.45 uur lezing door Esau du Plessis over het stedenaktiemodel ontleend aan de strategie van het verzet in Zuid-Afrika en toegepast aan de behoefte aan de grassrootsstrategie en het doelgroepsgericht werk hier in Nederland. 10.45 t/m 11.15 uur discussie met Esau en beantwoorden van eventuele vragen; 11.15 uur, koffiepauze; 11.45 t/m 13.00 uur, groeperingen vertellen aan de hand van hun praktijkervaringen met een stedenaktie en werpen een vooruitblik 'hoe verder' (toekomstplannen), alsmede over de mogelijke noodzaak van het opnieuw doen van een stedenaktie, e.d. 13.00 uur, lunchpauze; 14.00 t/m 15.30 uur: Overleg in doelgroepen (vakbond, onderwijs, politiek, kerk, vrouw, jeugd, cultuur, ethnische minderheden, e.d.); 15.30 uur, koffiepauze; 16.00 t/m 17.00 uur plenaire en monderlinge verslaggeving door doelgroepvertegenwoordigers/ sters; 17.30 uur, avondmaaltijd; 19.30 t/m 22.00 uur het vertonen van nieuwe films over Zuid-Afrika: 'The Hammer and The Anvil' over de huidige opstand in ZuidAfrika, e.d.; 22.00 uur sluiting (deelnemers/sters kunnen ook zaterdagavond in Oegstgeest overnachten). Vrijdag 8 november Startmanifestatie Opening door wethouder Groene Optreden "Jan en Alleman" Spreker: David de Beer Toneelgroep "Delftse Komedie", improvisatiegroep Aanvang: 20.00 uur, Plaats: Wijkcentrum Buitenwegh (in winkelcentrum), Toegang: Gratis Zondag 10 november In diverse kerken zullen er themadiensten betreffende de apartheidsproblematiek gehouden worden. Maandag 11 november Stille mars Stille mars door centrum van Zoetermeer. Vertrek vanaf plein voor muziekschool, Dorpsstraat, Stationsstraat, Oranjelaan, W. de Zwijgerlaan, Blijdorpplein, Dorpsstraat, Stadhuis. Hier zullen enkele sprekers aandacht besteden aan de apartheidsproblematiek. Aanvang: 19.00 uur. Schrijfavond Amnesty International Schrijfavond t.b.v. Zuidafrikaanse gevangenen m.b.v. voorbeeldbrieven. De avond is georganiseerd door en over Amnesty. Aanvang: 20.00 uur, Plaats: Foyer Graanschuur, Toegang: Gratis Dinsdag 12 november Informatie over de gezondheidszorg in Zuid-Afrika met sprekers, diaserie en muziek. Aanvang: 20.00 uur, Plaats: Gezondheidscentrum Seghwaert (nabij winkelcentrum), Toegang: Gratis
Woensdag 13 november Vakbondsstrijd in ZuSi-Afrika Forumdiscussie o.I.v. dhr. van Biene (FNV Zoetermeer) m.m.v. Esau du Plessis (BOA), Frits von Meijenfeldt (Zoetermeer tegen apartheid), Dhr. de Bije (FNV Hoofdbestuur) en Erris Oskam (PvdA Zoetermeer) Aanvang: 20.00 uur, Plaats: Foyer Graanschuur, Toegang: Gratis Donderdag 14 november Filmavond Vertoning van de film: "Isitwalandwe"; the story of the South-African Freedom Charter. Aanvang: 21.00 uur, Plaats: Graanschuur, Toegang: Gratis Vrijdag 15 november Kunstenaars tegen apartheid (ongelijkheid bij wet) Een groep Zoetermeerse kunstenaars organiseert een avondvullend programma met muziek, dans, poëzie en beeldende kunst. Aanvang: 20.15 uur, Plaats: Graanschuur, Toegang: f 5,00. Programmaboekjes met teksten en tekeningen van deelnemende kunstenaars zijn verkrijgbaar á f 2,50. Zaterdag 16 november Oecumenische vesperdienst Deze zal gehouden worden in de Adventskerk, Julianalaan 3, en zal in het teken staan van de apartheidsproblematiek. Voorganger: ds. Maasdorp (Lutherse predikant uit Namibië). Aanvang: 16.30 uur. Slotmanifestatie Toneelgroep Baobab met het toneelstuk Ferdaoes Zangkoor "Vlaardingen tegen apartheid" Zuidafrikaanse spreker Drummer Orlando Obrain Aanvang: 20.00 uur, Plaats: Wijkcentrum Buitenwegh (in winkelcentrum), Toegang: f 5,00. Jongeren anti-apartheidsavond Jongerenavond in het teken van de apartheidsproblematiek met band, spreker en diaserie. Aanvang: 21.00 uur, Plaats: De Boerderij (de bar is open), Toegang: Gratis Zondag 17 november In diverse kerken zullen er thema-diensten gehouden worden. In de week van 18 tot en met 25 november wordt er een collecte gehouden ten bate van de SACTU (= ondergrondse Zuidafrikaanse vakcentrale). Kontaktadres: Anita Meijs, Redelaan 54, 2725 GV Zoetermeer Tel.: 419012 b.g.g. 313761 'Heerlen tegen Apartheid' Maandag 18 november tot en met zondag 24 november 1985 ALGEMEEN De grote zaal van het Missionair Centrum (Gasthuisstraat 19, Heerlen) is een permanent informatie- en documentatiecentrum. Iedere dag wordt daar ook een stiltekring gehouden met gebedsaf sluiting. Tijdens de aktieweek wordt in de hal van het gemeentehuis een tentoonstelling over apartheid gehouden. Maandag 18 november Thema-avond: de rol van de kernbewapening in ZuidAfrika en de Westerse belangen daarbij. Organisatie: IKV-kern Heerlen, Plaats: grote zaal Missionair Centrum, Tijd: 20.00 uur Dinsdag 19 november Thema-avond: de zin van een economische boycot van Zuid-Afrika; de relaties Heerlense instellingen met Zuid-Afrika en het belang daarvan voor de apartheid.
Organisatie: subgroep politiek, Plaats: grote zaal Missionair Centrum, Tijd: 20,00 uur Woensdag 20 november Avond voor middelbare scholieren. Forumdiscussie met deelname van de jongerenafdelingen van politieke partijen, Organisatie: subgroep onderwijs, Plaats: Bernardinus-college, Tijd: 20.00 uur Donderdag 21 november Vrouwendag. 's Morgens een gesprek met Marie Aetatis. 's Middags een video van Winnie Mandela en een gesprek met Rosalinde Blondé. Verder: collages maken. Kinderopvang is aanwezig. Plaats: grote zaal Missionair Centrum, Organisatie: subgroep vrouwen, Tijd: 10.00 uur - 16.30 uur Themaavond: de moeilijkheden van zwarte vakbonden in Zuid-Afrika. Organisatie: subgroep vakbonden, Plaats: café Union, Saroleastraat Heerlen, Tijd: 20.00 uur Vrijdag 22 november Thema-avond: Apartheid ginds, apartheid hier Organisatie: koördinatiegroep, Plaats: Ons Huis, St. Jozefstraat, Hoensbroek, Tijd: 20.00 uur Zaterdag 23 november Thema-avond: anti-racisme en anti-apartheid met muzikale omlijsting Organisatie: KWJ Heerlen, Plaats: Missionair Centrum, Tijd: 20.00 uur Oecumenische dienst met de Zuidafrikaanse priester Clement Mokoka Organisatie: subgroep kerken, Plaats: het kleine kerkje, Marktplein Hoensbroek, Tijd: 17.00 uur Zondag 24 november Oecumenische dienst met de Zuidafrikaanse priester Clement Mokoka, Organisatie: subgroep kerken, Plaats: Pancratiuskerk, Tijd: 16.30 uur KOMITEF ZUIDEUJK NIEUWS OP DE EIGEN PAGINA AFRIKA Controleurs zoeken naar apartheidsfruit "Is de assistent bedrijfsleider ook goed" vraagt een werknemer van een Amsterdamse supermarkt, beleefd maar argwanend, aan een controleur van de Consumenten Inspektie Dienst, die de bedrijfsleider wil spreken. Als er enkele minuten later een vrachtwagen vol aktievoerders voor de deur stopt, is het snel duidelijk dat het hier niet om een officiële controle maar om een aktie tegen Zuidafrikaanse producten gaat. Vrijdag 18 oktober voerde het Komitee Zuidelijk Afrika samen met de groep 'Amsterdammers tegen Apartheid' een aktie tegen de verkoop van Zuidafrikaanse producten. Met drie geüniformeerde leden van de 'Consumenten Inspektie Dienst', een geluidswagen en een versierde vrachtwagen met zo'n dertig aktievoerders werden bezoeken gebracht aan vier supermarkten verspreid over Amsterdam. Terwijl buiten de geluidswagen en de aktievoerdes het publiek opriepen tot een boycot van Zuidafrikaanse produkten, werd de winkel gecontroleerd op het verkopen van Zuidafrikaanse produkten. Fruit verkopen zonder het land van herkomst te vermelden is krachtens de warenwet verboden. Het niet vermelden van het land van herkomst kan een manier zijn om fruit uit Zuid-Afrika stiekem te verkopen. Ook hier werd goed onderzoek naar gedaan. Bij een Spar supermarkt werden blikken J
Zuidafrikaans fruit aangetroffen, de bedrijfsleider was hevig verontwaardigd over de aktie maar zei aan het eind van 1 een harde discussie "te overwegen snel te stoppen met de verkoop van Zuidafrikaanse produkten'" Bij een Jac. Hermans zaak werden, ondanks een schriftelijke toezegging van de Hermansgroep geen produkten uit Zuid-Afrika te verkoZIARIKAAN pen, enkele blikken Zuidafrikaans fruit pfoDuKTEN aangetroffen. VERKOCHT Uitzonderingen daar gelaten stond het publiek positief tegenover de aktie, "goed zo, luisteren doen ze daar in ZuidIo~~ NIER Afrika toch niet, nu hebben ze die jongen (Benjamin Moloise) vanochtend ook nog opgehangen" reageerde een voorbijgangster. Aan het eind van de middag werd er bij de Amsterdamse hoofdofficier van justitie aangifte gedaan van twee supermarkten die op een aantal produkten geen land van herkomst vermeld had den. De officier heeft toegezegd de aanklacht serieus te onderzoeken. 27 PLUK GEEN VRUCHTEN VAN APARTHEID Prentbriefkaarten Acht bekende Nederlandse tekenaars hebben tekeningen gemaakt voor de aktie "Pluk geen Vruchten van Apartheid", waarvan prentbriefkaarten zijn gemaakt. De kaarten kunnen verstuurd worden naar de groenteboer uit protest tegen de verkoop van Zuidafrikaanse produkten, maar ook naar vrienden of kennissen om bij hen de aktie onder de aandacht te brengen. Eén setje van 8 kaarten kost f 5,(inclusief porto) en is te bestellen bij het Komitee Zuidelijk Afrika door f 5,- over te maken op giro 600657 o.v.v. prentbriefkaarten fruitboycot. Een hap Eén Hap heet de swingende, maar cynische single van Bram Vermeulen die eind oktober uitkomt. Bram heeft het nummer 'één Hap' speciaal geschreven voor het op 14 september gehouden "Stop Apartheid Festival", tegelijkertijd de start van de kampagne tegen de verkoop van Zuidafrikaanse produkten. Ook al komt het woord Zuid-Afrika of apartheid niet in het lied voor, de tekst is een duidelijk protest tegen apartheid en tegen de verkoop van Zuidafrikaans fruit. De opbrengst van de single is bestemd voor de akties van het Komitee Zuidelijk Afrika. De single is te verkrijgen door overmaking van f 6,50 op giro 600657, o.v.v. 'Single Bram' tnv Komitee Zuidelijk Afrika, Amsterdam. Aktiemateriaal 1. STICKERS, ontworpen door Peter van Straaten met de tekst "ik koop geen fruit uit Zuid-Afrika". 2. STICKERS, met de tekst "ik verkoop geen fruit uit Zuid-Afrika". 3. AFFICHES, met de tekst "Pluk geen vruchten van Apartheid". 4. AFFICHES, ontworpen door Jan Wolkers (korting bij grote aantallen). 5. FOLDERS over de aktie.
6. KATERN uit Amandla over de verkoop van Zuidafrikaans fruit in Nederland en de arbeidsomstandigheden op de Zuidafrikaanse boerderijen, met aktieomslag, 8 pagina's. 7. SCHOUDERTAS, met tekening van Peter van Straaten en tekst "Pluk geen vruchten van Apartheid". 8. KAARTEN, om op te sturen naar fruiten groentehandelaren, of naar vrienden en familie, set van 8 kaarten van verschillende bekende tekenaars. 9. STANDAARDVERKLARING, die groente- en fruithandelaren en andere bedrijven die apartheidsprodukten verkopen kunnen ondertekenen als ze er mee stoppen. 10. Kleine stickers, om op apartheidsprodukten te plakken. Dit om de produkten besmet te verklaren. Prijs 0,10 p.s. 0,10 p.s. 0,25 p.s. 2,50 p.s. gratis 0,25 p.s. 5,00 p.s. 3,50 set gratis 0,50 p.vel Al het aktiemateriaal kan bij het Komitee Zuidelijk Afrika besteld worden, portokosten worden in rekening gebracht. BETALING ABONNEMENTSGELD Het abonnementsgeld (f 15, - per jaar) moet worden overgemaakt naar giro 600657. Door meer dan f 15,- over te maken steunt u het werk van het Komitee Zuidelijk Afrika. ADRESWIJZIGINGEN Het doorgeven van adreswijzigingen dient schriftelijk te gebeuren, bij voorkeur door terugzending van het verbeterde adresbandje in een gefrankeerde envelop. BESTELLING MATERIAAL Materiaal is te bestellen door overmaking van het bedrag op postgiro 600657 t.n.v. Komitee Zuidelijk Afrika O.Z. Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam, onder vermelding van de gewenste literatuur. INFORMATIE Een komplete lijst met informatie- en aktiemateriaal en een lijst van films, video's en dia's over Zuidelijk Afrika, wordt op aanvraag toegestuurd. E E Ma -