Als t leven niet meer zo rooskleurig is… Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener? Parkinsonnet jaarcongres 2013 ©Y.G. van Ingen, specialist ouderengeneeskunde
Leerdoelen • Wat is euthanasie nu precies • Zorgvuldigheidseisen Wet Toetsing Levenseinde • Wat is een SCEN-arts en wanneer moet deze ingeschakeld worden. • De waarde van een euthanasieverklaring • Mag euthanasie bij dementie? • Rol Stichting Levenseinde Kliniek(SLK)
Casus • M 52 jr. M. Parkinson sinds 4 jaar • Zelfredzaamheid functioneren in thuissituatie met gezin niet meer mogelijk is en verpleeghuisopname dreigt. • Ook cognitief voelt meneer dat t moeizamer gaat. • Vraagt aan huisarts euthanasie…
Stel je bent de huisarts: wat wil je weten en wat vertel je, ontdek wat je mogelijk niet weet • 5 min • Wissel uit met buurman/vrouw • Plenair terugkoppelen
6 Zorgvuldigheidseisen Euthanasie &HBZ niet normaal medisch handelen (WTL 2001) • Verzoek:vrijwillig en weloverwogen • Lijden:uitzichtloos en ondraaglijk lijden • Patiënt voorgelicht over situatie & vooruitzichten • Geen behandelalternatieven • Consultatie door onafhankelijk (SCEN-)arts • Uitvoering:zorgvuldig 13-2-2012
Stel de huisarts wordt geconfronteerd met verzoek tot euthanasie • Verzoek moet door patiënt met (huis)arts besproken worden • Is de arts bereid tot euthanasie.. – in t algemeen – in dit geval(wat heb ik nodig om daar meer duidelijkheid over te krijgen)
• Arts moet zich houden aan wettelijke criteria • Patiënt moet goed voorgelicht over de procedure – Besluitvormingsfase – (Daarna eventueel) Uitvoeringfase
Wet Toetsing Levenseinde criteria(1) • Overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek • De overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden • De patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over diens vooruitzichten • Met de patiënt tot de overtuiging gekomen is geen redelijke andere oplossing • Ten minste één andere onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven • Zorgvuldige uitvoering van de levensbeeindiging of hulp bij zelfdoding door arts
1Verzoek: vrijwillig en weloverwogen • Vrijwillig: verzoek uit patiënt zelf! Op eigen verzoek, niet omdat de zorg te zwaar wordt. • Weloverwogen = goed doordacht. Zegt niets over hoe lang iemand het al wil!
Wet Toetsing Levenseinde criteria(2) • Overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek • De overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden • De patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over diens vooruitzichten • Met de patiënt tot de overtuiging gekomen is geen redelijke andere oplossing • Ten minste één andere onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven • Zorgvuldige uitvoering van de levensbeeindiging of hulp bij zelfdoding door arts
2 Uitzichtloos en ondraaglijk lijden • Uitzichtloos: ziekte niet te genezen, symptomen niet te verlichten. Lastig, heeft alles met zingeving te maken. Belangrijk waarom t voor die individuele patiënt uitzichtloos is. • Ondraaglijk: moeilijker vast te stellen ‘persoonsgebonden’. In context van levensgeschiedenis en huidige beleving
Wet Toetsing Levenseinde criteria(3) • Overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek • De overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden • De patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over diens vooruitzichten • Met de patiënt tot de overtuiging gekomen is geen redelijke andere oplossing • Ten minste één andere onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven • Zorgvuldige uitvoering van de levensbeeindiging of hulp bij zelfdoding door arts
3Voorlichting:situatie en vooruitzicht • Hoe staat het ervoor, wat is te verwachten
Wet Toetsing Levenseinde criteria(4) • Overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek • De overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden • De patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over diens vooruitzichten • Met de patiënt tot de overtuiging gekomen is geen redelijke andere oplossing • Ten minste één andere onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven • Zorgvuldige uitvoering van de levensbeeindiging of hulp bij zelfdoding door arts
4 Geen redelijk behandelalternatief • Proportioneel: vb bestraling 50km verderop • In terminale fase: palliatieve sedatie
Wens patiënt dient leidend te zijn( en de arts eerlijk)
‘Behandelend arts dient besluit te nemen wel of niet in te gaanop verzoek tot euthanasie én dit eerlijk met patiënt communiceren
Wet Toetsing Levenseinde criteria 5&6 • Overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig en weloverwogen verzoek • De overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en ondraaglijk lijden • De patiënt heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich bevond en over diens vooruitzichten • Met de patiënt tot de overtuiging gekomen is geen redelijke andere oplossing • Ten minste één andere onafhankelijke arts heeft geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft gegeven • Zorgvuldige uitvoering van de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding door arts
5 Eén onafhankelijke arts onafhankelijke andere (SCEN-)arts Wet: niet persé SCEN-arts • Opgeleid door KNMG • Steun • Consultatie • Euthanasie Nederland
• Praktisch: ‘Bijbaan’ ma-vr dienst
Taken • Uitvoerend arts spreken • Dossier bestuderen • Patiënt onder 4 ogen spreken • Advies (positief of negatief) tav zorgvuldigheidscriteria • In uitzonderingen 2-de consultatie • Herconsultatie
6 Zorgvuldige uitvoering euthanasie
of
Uitvoering HBZ
Euthanasie
of Hulp bij zelfdoding
Euthanasie
Drankje
2 Injecties
Patiënt drinkt zelf(autonoom)
Arts verricht handeling
Misselijk braken
Infuus mogelijk?
Coma kan duren
Snel
24 %
combina- tie van beiden
Cijfers 2012 jaarverslag toetsingscommissies euthanasie • Meldend artsen • 4188 Meldingen • 3777 Huisarts • 171 Medisch specialist • 166 Specialist OG
Diagnose • 3251 Kanker • 156 Hart en vaten • 257 Aandoeningen ZS • 152 Longaandoening • 42 Dementie • 172 Multimorbiditeit
Waarde van een wilsverklaring • Geen zorgvuldigheidscriterium WetTL! • Niet gewenst(tijd, kosten) om op sterfbed NVVEverklaring te bestellen • Wel aan te raden zelf iets op te schrijven beschrijven dát iemand dood wil en waarom • Euthanasieverklaring geeft geen recht op
• Behandelverbod dient wel gerespecteerd te worden
Euthanasie bij dementie? • Verzoek:vrijwillig &weloverwogen=> Wilsbekwaam • Lijden:uitzichtloos & ondraaglijk lijden Niet alleen angst voor • Voorgelicht over situatie & vooruitzichten Casemanagement, nieuwe vormen van zorg? • Geen behandel-alternatieven Progressieve ziekte • Consultatie door SCEN- arts + extra consultatie • Uitvoering: Zorgvuldig=> Hulp bij zelfdoding?
Euthanasie bij dementie
Wilsbekwaamheid Hoe stel je die vast • Altijd in relatie tot een beslissing • Informatie begrijpen • Behandelkeuze • Keuze maken • Keuze beredeneren en waarderen
13-2-2012
Levenseinde kliniek www.levenseindekliniek.nl
• • • • • •
Centrale aanmelding Screening 30 Mobiele teams Binnen de wet Arts én verpleegkundige Formele toetsing door SCEN-arts
• Veel aanmeldingen • Ondersteuning van de eigen huisarts • Alle gevallen zorgvuldig • Prima organisatie voor situaties waarin levenseinde zorg niet anders geregeld kan worden.
Terugkomend op casus • Hebben we alles behandeld?
• Afloop
Conclusies • Euthanasie bij Parkinson kan! • Aantal euthanasie klein, stijgt wel • Vaker een wens, die goed gehoord moet worden • Patiënt moet weten dat het geen normaal medisch handelen, dus geen recht is • Tijdig in gesprek, indien huisarts ‘t niet kan, doorverwijzen!
Op de volgende dia’s links, boekentips Vragen, lezing/scholing palliatieve zorg & levenseinde: ik help je graag!
@ygvaningen
Boeken • •
Palliatieve zorg Richtlijnen voor de praktijk(ook op www.pallialine.nl) Palliatieve zorg in de dagelijkse praktijk, B.S. Wanrooij e.a. BSL
• •
Geloven in leven Spirituele zorg voor stervenden en hun naasten, M. Steemers van Winkoop Voltooid leven in Nederland, F. Defesche, Uitgeverij van Gorcum
• • • •
Euthanasie De praktijk van dichtbij bekeken, Hans van Dam Uitgeverij Libra Libris Euthanasie De praktijk anders bekeken, Hans van Dam Zorgvuldige levensbeëindiging, WOZZ Zelfeuthanasie Heliummethode boek en DVD, B.Chabot
Links • www.alsjenietmeerbeterwordt.nl Voorlichtingsfilmpjes • www.toetsingscommissie.nl Site van de Toetsingcommissie • http://www.euthanasiecommissie.nl/oordelen_directory/2 007/80-89_jarige_vrouw_2007_25.pdf • http://www.artsennet.nl/opinie/artsen-blogs/NielsRossen/Blogbericht-Niels-Rossen/139555/Euthanasieartsenperspectief.htm • http://medischcontact.artsennet.nl/archief6/Tijdschriftartikel/139161/Arts-heeft-eenzaamberoep.htm Column Mariska Koster Longarts • www.ambulancewens.nl Vervullen wensen voor niet mobiele terminale patiënten: zegt ‘t voort! • www.levenseindekliniek.nl
Vb ambulancewens, t kap
28-11-2013
Richtlijn pijn bij kwetsbare ouderen, 28 november 2013
32
Hulp bij zelfdoding door naasten zoals door A. Heringa de intentie, valt buiten de Wet Toetsing Levenseinde d artsen geldt. De wet heeft hiervoor (helaas) geen andere benaming
