Alignment en architectuur van ICT

&

FINANCE

CONTROL

Informatiemanagement

He t Am ste rd a m s infor m atie m a n age me nt mod e l

Alignment en architectuur van ICT Het Amsterdams Informatiemanagementmodel (AIM), ofwel het negenvlak, wordt gebruikt om de afstemming tussen bedrijfsprocessen en de nodige informatievoorziening en ICT helder te krijgen en is vooral populair bij overheid en semioverheid. De auteurs onderzochten voor dit artikel de invulling van de zes vlakken van het negenvlak die over informatievoorziening en ICT gaan bij dertien grote organisaties. DOOR THEO THIADEN S

E

lk van de zes vlakken van het negenvlak levert producten en diensten op en kent een organisatie en besturing. Het werk in een vlak wordt beïnvloed door het werk in andere vlakken. In dit artikel laten we zien dat bij de invulling van de zes onderzochte vlakken veelal het inrichtingsvlak in de kolom informatiemanagement en het strategievlak in de kolom ICT niet of nauwelijks zijn ingevuld. Voorts valt op dat er verschillen zijn in invulling van het negenvlak tussen de onderzochte organisaties in het onderwijsveld en de overige onderzochte organisaties. Deze verschillen uiten zich onder andere ten aanzien van de inrichting van de IT governance board, het evalueren van de operatie en het nadenken over de strategie van ICT. Het hebben van een IT governance board is onder de onderwijsinstellingen meer gemeengoed dan bij de overige organisaties. Binnen het onderwijs is voorts het bijhouden van de ICT-ontwikkelingen minder ingevuld dan bij de overige organisaties in het onderzoek, waar men op dit terrein pluriformiteit kent. Business IT alignment Het vraagstuk van business IT alignment staat al jaren in het centrum van de managementaandacht. Zo signaleert Luftman (2008), dat business IT alignment sinds 1980 in de top 10 staat en daarbij sinds 1994 doorlopend de eerste of tweede plaats inneemt. Het strategic alignment-model van Henderson en Venkamatran (Henderson et al. 1993) kan worden gezien als startpunt voor de aandacht voor alignment. Het model richt de aandacht op de wijze waarop de strategie van een organisatie kan worden afgestemd op haar ICT en welke december 2010

FC 323 Thiadens 37

weerslag dit heeft op de bedrijfsprocessen en hun ondersteuning door ICT. Het door Henderson c.s. ontwikkelde strategic alignment model (SAM) luidde het begin in van een lange reeks artikelen over het alignment-vraagstuk. In de loop van de tijd zijn er veel wijzigingen van het model gesuggereerd, om tot een betere benadering van het vraagstuk te komen. Een daarvan is het Amsterdams informatiemanagement (AIM)-model (Abcouwer et al. 2006), dat specifiek aandacht vraagt voor vraagstukken van betekenisgeving en architectuur. Uitgaande en met behulp van het AIM-model bepalen we: ~ hoe de vier hoeken van het model en hun onderlinge relaties zijn ingevuld in dertien grote Nederlandse overheidsorganisaties; ~ wat de concrete invulling is van de zes informatievoorzienings- en ICT-vlakken van het negenvlak. We gaan allereerst dieper in op de theorie. Daarna behandelen we de onderzoeksopzet. Vervolgens leggen we uit hoe de invulling van de theorie binnen de onderzochte organisaties in de praktijk plaatsvindt. Strategic alignment Het SAM-model van Henderson en Venkatraman (1993) (zie figuur 1) geeft de afstemming tussen de wensen van de organisatie en de daarvoor benodigde ICT aan. Henderson c.s. onderscheiden twee dimensies. De eerste dimensie maakt onderscheid tussen een externe focus die gericht is op de |

37

w w w. f i n a n c e - c o n t r o l . n l

11/30/2010 7:20:15 PM

&

FINANCE

External

Business strategy

Distinctive competencies

Strategic fit

Technology scope System competencies

Business governance

Automation

Architecture Processes

Skills

Organizational infrastructure and processes

Business domain

Functional integration

Internal

IT governance

Linkage

Administrative infrastructure Processes

zo het AIM-model (zie figuur 2) ontwikkeld, ook wel negenvlak genoemd, waarin de verbindingen tussen de vier vlakken in het SAM-model worden weergegeven door inrichtingsactiviteiten op het terrein van organisatie, informatievoorziening en ICT enerzijds en dat anderzijds de link tussen de organisatie en haar ICT vaak loopt via een informatievoorzieningsfunctie, waarin de voor de organisatie relevante betekenis aan de informatie wordt toegekend. De vier vlakken van Henderson c.s. worden zo met elkaar verbonden.

IT-strategy

Business scope

CONTROL

Skills

IT infrastructure and processes IT domain

Figuur 1

Verderop geven we de concrete invulling van de hoekvlakken van het AIM-model aan. Hierbij is het doel om inzichtelijk te maken hoe organisaties de balans tussen organisatiedoelen enerzijds en de toepassing van strategische ICT anderzijds vormgeven. Het tweede deel gaat in op de invulling van zes vlakken. In figuur 3 is per vlak duidelijk weergegeven wat we wilden onderzoeken: de producten, wat de impact is van andere vlakken en de organisatie en sturing.

De business-ICT-relatie volgens Henderson & Venkatraman

mgeving rond de organisatie, en een interne focus, die geo richt is op de structuur van de organisatie zelf. De tweede dimensie onderscheidt de business en ICT. Dit model levert zo vier domeinen op die in harmonie moeten zijn voor optimale alignment: 1. het (externe) businessstrategiedomein; 2. het (externe) IT-strategiedomein; 3. het (interne) organisatorische infrastructuur- en processendomein; 4. het (interne) IT-infrastructuur- en processendomein.

I co nf o m rm m at un ie ic / at ie Te ch no lo gi e

Bu

s in

es

s

Elk van de vier domeinen is samengesteld uit de onderdelen scope, competenties, governance op het externe niveau en infrastructuur, processen en vaardigheden op het interne niveau. Veel auteurs nemen het SAM-model als uitgangspunt bij verder onderzoek. Aan de Universiteit van Amsterdam is

Het organisatiestrategievlak. Drie groepen organisaties hebben een duidelijk omschreven strategie. Bij de hogescholen is dit minder het geval. Hier werkt men meer van project naar project. Het ICT-strategievlak. Er wordt niet in alle gevallen expliciet aan trendwatching gedaan wat betreft ICT. Dit komt in 50% tot 67% van de organisaties voor. De uitvoering van het primaire proces. Een periodieke evaluatie van de werking van dit proces wordt in drie van de vier groepen gedaan. Bij de groep hogescholen gebeurt dit alleen wanneer er problemen optreden. De levering van ICT. Bij vrijwel alle onderzochte organisaties is er sprake van een evaluatie van hun werk. Deze evaluatie gaat in het algemeen over technische aspecten en niet over de kwaliteit van de functionaliteit. Wat betreft de links tussen de vlakken gelden de volgende aspecten. De link tussen de organisatiestrategie en haar uitvoering. In het algemeen loopt deze via de hiërarchie en de daarmee gepaard gaande rapportages. De link tussen organisatiestrategie en ICT-strategie. In de onderzochte organisaties in het onderwijsveld is er in 84% van de gevallen sprake van een IT governance board, waarin de leiding van de organisatie en die van ICT zitting hebben. In de andere organisaties is dit in minder dan 50% van de gevallen.

Strategie

Structuur

Operaties

Figuur 2 Het Amsterdams informatiemanagementmodel (AIM)

38

FC 323 Thiadens 38

Invulling hoekvlakken In figuur 4 is de invulling van de vier hoekvlakken en hun verbindingen in het AIM-model weergegeven. De gevolgen voor de invulling van de vlakken zijn als volgt.

|

december 2010

11/30/2010 7:20:16 PM

&

FINANCE

Strategie

Informatievoorziening

Impact omgeving: ~ eisen strategie bedrijf en ICT ~ eisen inrichting IV Product: ~ scenario’s, informatiebeleid ~ voor welke gegevens? ~ standaarden? ~ beleid gegevens aan derden? Onder: ~ wetgeving? ~ belemmeringen? Organisatie en sturing: ~ wie maakt het? afdeling? ~ wie adviseert/beslist? Impact: ~ eisen strategie IV ~ eisen inrichting IV en ICT Producten: ~ scenario’s, automatiseringsplan? ~ waarvoor geldend? ~ afspraken over standaarden? ~ beleid t.a.v. derden? Onder: ~ wetgeving? ~ belemmeringen?

ICT

Organisatie en sturing: ~ stuurgroep/afdeling ~ wie beslist? RvB? ICT?

CONTROL

Structuur

Operatie

Impact omgeving: ~ eisen strategie IV ~ eisen inrichting organisatie en ICT ~ eisen operationeel functioneel beheer

Impact omgeving: ~ eisen inrichting IV ~ eisen operationeel proces en operationele ICT

Product: ~ informatiemodel in -plan ~ werken met businesscases, projectstartarchitecturen en bouwpermits ~ methoden voor werkvoorschriften

Product: ~ procedures afhandeling calls ~ taken t.a.v. parametriseren, specificeren, testen & invoering en administratieve organisatie

Organisatie en sturing: ~ stuurgroepen, projectgroepen ~ inrichting informatiemanagement ~ wie beslist?

Organisatie en sturing: ~ overlegvormen ~ operationeel functioneel beheer ~ wie beslist?

Impact: ~ eisen strategie ICT ~ eisen inrichting IV ~ eisen feitelijke ICT

Impact: ~ eisen operationeel infomanagement ~ eisen vanuit inrichting

Producten: ~ organisatiestructuur, applicatieen technische architectuur? ~ afspraken in ketens? ~ methoden voor ontwikkeling en onderhoud projecten, inrichting Organisatie en sturing: ~ stuurgroepen, projectgroepen ~ inrichting applicatiebeheer/exploitatie ~ wie beslist over inrichting?

Productie: ~ feitelijke invulling met projectrapportages, documenten, ICT-voorzieningen, stuurrapportages Overlegvormen: ~ klantenraad? ~ besluitvorming

Figuur 3 Het negenvlak: de drie vlakken voor de informatievoorziening en de drie vlakken voor ICT plus per vlak mogelijke producten

De link tussen de ICT-strategie en de uitvoering ervan. Op dit terrein zijn er vele werkwijzen: soms via architectuur, soms via overleg, soms strategie vertaald naar een productcatalogus. De link tussen de uitvoering van de organisatiestrategie en de uitvoering van de ICT. In het algemeen is het functioneel beheer ingevuld. De invulling van de informatievoorzieningsvlakken In figuur 5 is weergegeven hoe de vlakken van de onderzochte 13 organisaties zijn ingevuld. Hieruit komen de volgende aspecten naar voren. Uit het ondernemingsplan. In het merendeel van de onderzochte organisaties komen de eisen aan de informatievoorziening vanuit het ondernemingsplan. Er is in meer dan 60% van de organisaties een informatieplan en een IT governance board. In meer dan 60% van de gevallen is er op strategisch niveau informatiemanagement ingericht. Er lijkt een verschil te zitten tussen universiteiten en overige organisaties. In de eerste type organisaties is de inrichting van informatiemanagement met het hebben van een IT governance board in meer organisaties aanwezig. Voorts komt de aansturing van de informatievoorziening in alle gevallen bij de universiteiten vanuit het instellingsplan. december 2010

FC 323 Thiadens 39

Stuur- en projectgroepen. Op inrichtingsniveau wordt er in 94% van de organisaties gebruikgemaakt van stuur- en projectgroepen. De impact op het werk van deze groepen lijkt in meer dan 50 procent van de gevallen niet vanuit het strategische vlak voor de informatievoorziening te komen, maar meer vanuit ICT en vanuit het streven van de organisatie naar klanttevredenheid en doelmatigheid. Het werk voor de inrichting van de informatievoorziening lijkt in minder dan 50 procent van de gevallen niet door een structurele informatiemanagementorganisatie te worden gedaan. In concreto betekent dit dat de in de theorie onderkende taken op tactisch niveau niet altijd structureel zijn ingevuld. Het betreft hier de structurele planning op het terrein van de informatievoorziening, het over projecten en lopende voorzieningen begroten, het permanent doen aan behoeftebepaling en het aansturen van contracten met ICT. Het verschil tussen de universiteiten en de overige overheidsorganisaties ligt in het werken vanuit een projectstartarchitectuur en het werken volgens een afgesproken methode. Functioneel beheer. Op verrichtingsniveau lijkt het functioneel beheer in 95% van de organisaties te zijn ingericht. Dit functioneel beheer is in de universiteiten sterk operationeel ingericht. Het functioneel beheer draagt niet bij aan het |

39


11/30/2010 7:20:16 PM w w w. k l u w e r f i n a n c i e e l m a n a g e m e n t. n l

FC 323 Thiadens 40

Sterk van project naar project, zelden gebruik scenario’s

b. Hogescholen (3x) (INHolland, HAN, Fontys)

40

|

In 75% van de gevallen is er een businessplan

b. Overheidsorganisaties met andere primaire processen (Ymere, Kadaster, Prorail, Politie

Bij 50% trendwatching. In andere gevallen komen de wensen of van de informatiemanagers en de key users of vanuit ICT

Ontwikkelingen gevolgd en besproken. Bij 67% trendwatchers of teams op bijv. visie en life cycle-ontwikkeling

Bij 67% is er een ICT-beleidsplan/ automatiseringsplan. Bij 33% een aparte afdeling informatiemanagement In 50% van de gevallen ontwikkelingen gevolgd. Soms trendwatchers

De invulling van de vier hoekvlakken en hun onderlinge relatie

Figuur 4

Beleidsplan of concernarchitectuur aanwezig

a. Overheidsorganisaties met een primair proces dat met geld te maken heeft (heffing/inning, OCW/DUO, pensioenuitvoering (3 stuks)

Andere overheidsorganisaties

Strategisch plan aanwezig, soms vertaald naar scenario’s

a. Universiteiten (Tilburg, Enschede, Eindhoven)

Onderwijsveld

Uitvoeren ICT

Bij 33% toetsing op doelen m.b.v. beleidsplan en informatieplan. Anders vooral de buitenkant of actie bij problemen In 50% van de gevallen structurele evaluaties

Incidenteel procesevaluatie, vaak alleen bij problemen

In 67% van de gevallen periodiek structurele doorlichting

In 100% van de gevallen evaluaties, maar soms mist link met het gebruik

Bij 33% niet gedaan, bij 33% sinds 1-12010 klantenevaluatie. Bij 33% audits en er zijn SLA’s

Eigen ICT geëvalueerd op techniek. Pas commentaar als er brand is

Periodieke evaluatie door o.a. systeemeigenaren

In 50% van de gevallen een CIO board

Via architectuur. In 33% van de gevallen een IT-governance board

Stuurgroep stelt informatiebeleid vast. Stuurgroep ondersteund door informatiemanagement onafhankelijk van ICT

ICT-governancemodel voorgesteld. In 67% informatiemanagement deel van ICT

Via hiërarchie en rapportages, soms niet aanwezig

Via hiërarchie en rapportages

Via hiërarchie en rapportage. Bij 33% controleert de stuurgroep of de resultaten gehaald worden

Bij 67% is er sprake van een enterprisearchitectuur. Bij 33% zijn er evaluaties, bijv. van de informatieportfolio

Link organisatiestrategie/organisatie-uitvoering

Link organisatie/ICTstrategie

Uitvoeren strategie

Organisatiestrategie

ICT-strategie

Verbindingen tussen de hoekvlakken

Hoekvlakken

Vele wijzen: soms via productcatalogus, soms overleg, soms via architectuur, etc.

Via CIO board, via architectuur of als niet van toepassing: werkt via de projecten

In 67% van de gevallen niet echt aanwezig

Via de architectuur of informatie/ ICT-plan

Link ICT strategie/

In 25% van de gevallen is het decentraal functioneel beheer nog niet ingevuld

Via accountmanagement, via dagelijks contact. In 33% nog in ontwikkeling

Functioneel beheer is sterk operationeeel ingericht en rapporteert aan directeur bedrijfsvoering Via functioneel beheer in directies. Vraag is veelal nog niet ontwikkeld

Link organisatie

FINANCE

& CONTROL

december 2010

11/30/2010 7:20:16 PM

FC 323 Thiadens 41

december 2010

Principes komen uit beleidsplannen: soms standaardisatie en consolidatie; eigen eisen voor onderzoek, ondersteuning en onderwijs Bij 67% eisen vanuit beleid. Bij 33% vooral vanuit ICT t.a.v. architectuur en beveiliging

|

41

w w w. k l u w e r f i n a n c i e e l m a n a g e m e n t. n l

Vanuit proces in 50% BIV-eisen. Bij 50% eis van complexiteitsreductie en standaardistatie

Eisen vanuit ondernemingsplan, soms is er een domeinvisiedocument, soms een bedrijfsfunctiemodel

Wisselend: bij 50% informatiebeleid, bij 25% informatielaboratorium, bij 25% scenario’s in kaart gebracht

Bij 75% is er een soort IT governance board. Bij 25% alleen afdelinginformatiemanagement, onderdeel van ICT

IT goverance board in 33% van de gevallen aanwezig; bij andere 67% alleen centraal informatiemanagement

Stuurgroep informatiebeleid ondersteund door onafhankelijke afdeling informatiemanagement

Informatieplan aanwezig en in 67% van de gevallen architectuurprincipes

In 67% van de gevallen informatieplan aanwezig met informatiemodel. Altijd architectuur aanwezig

Bij 33% IT governance voard ondersteund door informatiemanagement. Deze is in 67% van de gevallen deel van afdeling ICT

Informatieplan en werkend naar sturing vanuit informatiemanagement

Invulling van de informatievoorzieningsvlakken

Figuur 5

b. Overheidsorganisaties met andere primaire processen (Ymere, Kadaster, Prorail)


Andere overheidsorganisaties



Onderwijsveld

Producten en diensten

Eisen van doelmatigheid en klanttevredenheid. Niet altijd proceseigenaren aanwezig

Eisen vanuit enterprise-architectuur en vanuit informatieplan

Immer projectstartarchitectuur. Soms informatiemodel aanwezig

Bij 67% project startarchitectuur. In alle gevallen projecten volgens afgesproken methode uitgevoerd

Link tussen strategisch beleid en functioneel beheer is weinig ontwikkeld. Informatiemodel per project bij 33% projectstartarchitect Eisen komen veelal Informatiemodel vanuit ICT en vaak en projecten via projectgericht. In afgesproken me33% van de geval- thodiek, in 33% van de gevallen len vanuit een projectstart arstuurgroep chitectuur Beheerreglement voor gegevens, standaards vanuit architecteuur én informatie- en ICT-beleid

Impact andere vlakken

Organisatie en sturing



Inrichten

Richten (Strategie)

De drie informatievoorzieningsvlakken, de middelste kolom in het negenvlak

Projectgroepen voor dwarsverbanden. Bij 50% in businessinformatiemanagement. Bij 50% proceseigenaren aanwezig

Bij 75% eisen vanuit BIV. Bij andere 25% relatief sterke eisen aan gegevenshuishouding vanuit wetgeving

In 67% van de gevallen vanuit SLA’s gesteld. Bij 67% expliciet eisen vanuit BIV aan gegevens

Dagelijkse ondersteuning door functioneel beheer. Bij 50% is dit centraal en decentraal ingericht

In 67% van de gevallen functioneel beheer ingericht. Bij 33% ondersteuning vanuit ICT

In 67% van de gevallen functioneel beheer ingericht. Bij 33% is er soms functioneel beheer bij onderdelen, soms bij ICT Functioneel beheer ingericht. Bij 50% is dit zowel decentraal als centraal ingericht

Functioneel beheer bij de onderdelen van het servicebedrijf, bijv. financiën, personeel Operationeel functioneel beheer. Aan diensten van hogeschool brede applicaties of in ontwikkeling of aanwezig BIV-eisen vanuit ICT; audits geëist in jaarplannen

Bij 33% ingevuld via stuur- en projectgroepen, bij 33% door afdeling informatiemanagment. In 33% van de gevallen per dienst. Stuurgroepen en projectgroepen. Bij 67% per onderwerp informatiemanagement. In 33% van de gevallen centrale demand-organisatie

Functioneel beheer bij faculteiten en directies en ieder instellingsbreed systeem kent overleggen


Vrij operationeel functioneel beheer. Geen ondersteuning bij het zetten van eisen aan ICTvoorzieningen


werkend aan uniform functioneel beheer, eisen qua beschikbaarheid, integriteit en beveiliging (BIV-beleid)


Voor grote projecten is er een stuurgroep die rapporteert aan de IT governance board


Verrichten (uitvoeren)

FINANCE

& CONTROL


11/30/2010 7:20:16 PM

&

FINANCE

aken van administratieve organisatie of het opstellen van m eisen aan ICT voorzieningen. Vanuit andere vlakken van het AIM model worden aan het functioneel beheer in 77% van de organisaties eisen op het terrein van betrouwbaarheid, integriteit van gegevens en beveiliging (BIV) gesteld. In meer dan 25% zijn er eisen om tot komen tot een grotere standaardisatie van ICT en uniformering van gegevens. De universiteiten lijken meer accent te leggen op de BIV aspecten van de informatievoorziening dan de overige organisaties (100% tegen 70%). Kijkend naar de inrichting van de organisatie van de informatievoorziening dan lijkt deze op strategisch niveau vorm te krijgen. Op operationeel niveau wordt functioneel beheer gedaan. Dit laatste is sterk uitvoerend gericht en minder op het maken van eisen aan nieuwe ICT voorzieningen of het maken en beheren van werkinstructies.

CONTROL

Geïnterviewde organisaties De geïnterviewde organisaties zijn zes organisaties in de onderwijswereld en zeven organisaties daarbuiten. De eerste groep bestaat uit de universiteiten van Twente, Tilburg en Eindhoven en drie hogescholen, te weten de hogeschool Fontys, de hogeschool INHolland en de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. De tweede groep bestaat uit de Politie, een grote overheidsorganisatie belast met belastingheffing en -inning, ProRail, de dienst Uitvoering Onderwijs, het Kadaster, de woningcorporatie Ymere en een pensioenuitvoerder. In de uitwerking van de resultaten is ervoor gekozen deze dertien organisaties in vier groepen in te delen. Dit zijn de universiteiten, de hogescholen, de organisaties met een sterk informatie-intensief primair proces en de overige organisaties. Elke groep bevat zo drie of meer organisaties.

Op het operationele niveau wordt vrijwel altijd functioneel beheer gedaan. Dit functioneel beheer wordt niet altijd strak vanuit het strategische informatiemanagement aangestuurd.

Het vraagstuk van business IT alignment staat al een groot aantal

De invulling van de ICT-vlakken In figuur 6 is weergegeven, hoe de vlakken op het terrein van ICT in de onderzochte 13 organisaties zijn ingevuld. Hieruit komen de volgende zaken naar voren.

jaren in het centrum van de managementaandacht Kijkt men naar de invulling van de informatiemanagementvlakken, dan lijkt over het algemeen bij de invulling van strategisch informatiemanagement gebruik te worden gemaakt van ondernemingsplannen en leidt het werk in het strategisch vlak tot een informatieplan. Wat betreft de eisen bij de inrichting van informatiemanagement komen de eisen voornamelijk van de klant. Op dit terrein vormen de hogescholen een uitzondering: hier komen deze nog vooral vanuit ICT. Bij het inrichten wordt methodisch gewerkt en maakt men veelal gebruik van een projectstartarchitectuur. Bij de organisatie van de inrichting wordt vooral met stuur- en projectgroepen gewerkt. Op dit niveau wordt zelden de link tussen het strategische informatiemanagement en het operationele functioneel beheer gelegd. Opzet van onderzoek Het onderzoek werd gedaan met behulp van diepte-interviews. Deze diepte-interviews werden gehouden met medewerkers op het terrein van de informatievoorziening en die op het terrein van ICT binnen dertien grote organisaties. Bij de interviews werden stan-

Richtingsniveau. Op richtinggevend niveau komen de eisen op strategisch niveau bij de universiteiten uit wisselende richtingen. Het informatiemanagement op strategisch niveau is in deze organisaties nog in ontwikkeling. Bij de andere overheidsorganisaties zijn er duidelijker eisen vanuit de vraag naar ICT. In alle onderzochte organisaties is er een automatiseringsplan, een ICT blauwdruk en/of een ICT architectuurdocument. Het maken van deze documenten ligt bij universiteiten in 84% van de gevallen bij ICT afdeling. Bij de overige organisaties doet de directie ICT dit in 56% van de gevallen. Structureel gezien lijkt de ICT organisatie aan het werk in dit vlak geen aandacht te besteden. Inrichtingsniveau. Op inrichtingsniveau komen de eisen in 100% van de gevallen vanuit de inkoopwetgeving. Daarnaast komen zij bij de universiteiten in 50% van de gevallen vanuit het instellingsplan, vanuit de managers van de onderdelen of vanuit het automatiseringsplan. Bij de overige overheden komen deze vanuit de architectuur, van het informatieplan, vanuit de catalogus. In 28% zijn er eisen vanuit BIV oogpunt en in 14% komen deze vanuit de samenwerking

daardvragenlijsten gebruikt, die van tevoren aan deze medewer-

Conclusies Figuur 2 geeft het negenvlak weer. De tweede kolom in dit negenvlak wordt gevormd door de informatiemanagementtaken; de derde kolom door de ICT-taken. Uit ons onderzoek komt

kers werden toegestuurd. De vragen voor de interviews werden geformuleerd door de kenniskring van het lectoraat. Hierbij vormde de theorie over het negenvlak de basis voor de vragen.

42

FC 323 Thiadens 42

|

december 2010

11/30/2010 7:20:16 PM

FC 323 Thiadens 43

december 2010

|

43

Invulling van de ICT-vlakken van het AIM

Figuur 6

ICT-blauwdruk en automatiseringsplan

b. Overheidsorganisaties met andere primaire processen (Ymere, Kadaster, Prorail)

Wisselend, eisen vanuit vraag in 50% van de gevallen; in 25% van de gevallen vastgelegd in jaarplan

Automatiseringsplan Eisen vanuit vraag vastgelegd bij 67% in of conceptconcernarchitectuur SLA’s. Hierin afspraken over BIVonderwerpen


Andere overheidsorganisaties Wisselend. Bij 33% verantwoordelijkheid exploitatie. Bij 33% is er ICT demand. Bij 33% bij CIO office als ondersteuner ITgovernance board In 75% van de gevallen beslist ICT-directie. Bij 25% wordt gebruikgemaakt van governance board Bij 50% expliciete BIV-eisen. Bij 25% vanuit ketens en nadruk op standaardisatie en consolidatie. Bij 25% managementcontract

Soms vanuit architectuur, soms vanuit corporate information plan (CIP), soms vanuit vraag/aanbodmodel met catalogus

Stuur- en projectgroepen ingericht. Werk veelal door ICT gedaan

Blauwdrukken en architecturen. In 75% van de gevallen gebruik van catalogus

ICT-directie met applicatiebeheer en exploitatie. Soms doet deze ook (deel) van functioneel beheer Applicatiebeheer en exploitatietaken Applicatiebeheer Eisen vanuit BIV en in werkend met 50% SLA’s projecten stuurgroepen

Exploitatie en beheertaken door ICT. Projectleiders vaak verantwoordelijk voor bepaald terrein Dienst/service unit ICT met exploitatie- en beheertaken. Bij 33% ook eigen ontwikkeling applicaties Vaak ingerichte aanbodkant die werkt volgens methoden als ITIL

Bij 67% beheertaken. Bij 33% nog eigen ontwikkeling. Bij 100% exploitatie. Altijd rapportages

Uitgevoerde exploitatie- en beheertaken met rapportages


Werkende applicatie en infrastructurele voorzieningen met rapportages

Eisen vooral vanuit instellingsplan en ICT

Werken met standaarden en eisen vanuit BIV-beleid

Verrichten (uitvoeren) Impact anProducten en dere vlakken diensten

Aansluit- en exploitatievoorwaarden. Erop gericht te komen tot standaardisatie

67% roamap met ICT-bedrijf met referentie-archi- gebruik overlegvormen tecturen. Samenwerking conform handboeken ingericht bij 33%

stencatalogus en steeds projecten gedaan conform handboeken

Bij 67% dien-

Vanuit instellingsplan of managersonderdelen komen eisen. Voorts vanuit automatiseringsplan

Automatiseringsplan Informatiemanagement in ontwikkeling. aanwezig, dat de standaarden stelt Vaak alleen eisen vanuit projecten


Stuurgroepen voor grote projecten en overleggen

Architectuur ligt vast en daarbinnen projecten volgens standaards

Eisen vanuit architectuur en budget. Voorts eisen van inkoopwetgeving

In 67% van de gevallen ligt de verantwoordelijk bij een afdelingonderdeel van ICT. Bij 33% bij informatiemanagement Dienst ICT/service unit ICT stelt dit op

Wisselend soms eisen Er is een automatiseringsplan of een ICTvanuit SLA’s, soms architectuurdocument vanuit proceseigenaar. Trend naar integrale informatie

Onderwijsveld








Inrichten

Richten (Strategie)

De drie ICT-vlakken, de uiterst rechtse kolom in het negenvlak

FINANCE

& CONTROL


w w w. k l u w e r f i n a n c i e e l m a n a g e m e n t. n l

11/30/2010 7:20:17 PM

&

FINANCE

CONTROL

dat deze kolom van taken qua inrichting in opbouw is en dat niet overal alle vlakken van deze kolom volledig zijn ingericht, laat staan op elkaar afgestemd.

Fontys Hogeschool De interviews zijn gehouden door studenten van Fontys Hogeschool. Zij werden voorbereid op het doen van interviews over dit onderwerp door middel van twee proefinterviews. Deze proefinterviews werden gehouden met leden van de kenniskring van het lectoraat en met medewerkers van de Services-afdeling van Fontys. Daarna bezocht elke studentengroep twee externe organisaties. Alle onderzochte organisaties hebben meer dan 1300 medewerkers. De resultaten van het onderzoek worden weergegeven in tabellen.

naar voren dat de inrichtingstaak op het terrein van informatiemanagement en de strategische taak op het terrein van ICT niet altijd worden ingevuld. De afstemming op strategisch niveau tussen de taken op strategisch niveau door het inrichten van een IT governance board wordt het bij de organisaties in het onderwijsveld gedaan; bij de overige organisaties is dit niet altijd het geval. Wanneer men in de toekomst de taken in de kolom informatiemanagement en die in de kolom ICT-management gaat scheiden, dan zal een organisatie vaak achterblijven met de informatiemanagementtaken. Duidelijk wordt

Literatuur ~~ Abcouwer, A.W. en B. Parson (2010), Veerkracht: het managen van veranderende evenwichten, Amsterdam, Universiteit van Amsterdam. ~~ Abcouwer, A.W. en J.H.J.M. Truijens (1997), ‘Contouren van een Generiek Model voor InformatieManagement’, Tijdschrift Management en Informatie, vol. 5, no. 3, p. 92-102. ~~ Abcouwer, A.W., J. Truijens en H. Gels (2006), Informatiemanagement en Informatiebeleid, Den Haag, Sdu Uitgevers, p. 344. ~~ Henderson, J.C. en N. Venkatraman (1993), ‘Strategic Alignment: Leveraging Information Technology for Transforming Organizations’, IBM Systems Journal, vol. 32, no. 1, p. 4-16. ~~ Luftman, J. en R. Kempaiah (2008), ‘Key Issues for IT Executives 2007’, MIS Quarterly Executive, vol. 7, no. 2, p. 269-286. ~~ Maes, R. (2007), ‘An Integrative Perspective on Information Management’, in: A. Huizing and E.J. de Vries (eds.), Information Management: Setting the Scene, Amsterdam, Elsevier Science, p. 11-26. ~~ Maes, R.E. (2003), ‘IM in kaart gebracht’, Primavera workingpaper series 2003-02, Amsterdam, Universiteit van Amsterdam.

Theo Thiadens is onderzoeker, docent en auteur op het terreinvan Sturing, management en organisatie van ICT voorzieningen.

e aandacht

Met special

voor:

le De financië ing dienstverlen ss ne si Foodbu

nyvu modulair executive mba Waar werk, privé en studie wél samen gaan Herkent u dit? U heeft een drukke baan, een vol privé leven, maar u wilt zich ook blijven ontwikkelen. Waar haalt u de tijd vandaan? De modulaire opzet van het NyVU programma maakt het mogelijk om een MBA te volgen zonder concessies te doen. U studeert in uw eigen tempo en naar eigen interesse. NyVU biedt een programma op maat door keuze uit voor u relevante modules. Door de gedeelde focus op financiële dienstverlening en food-, agri en hortibusiness verbreedt u uw gezichtsveld zonder uw achtergrond uit het oog te verliezen. De praktische insteek op academisch niveau zorgt bovendien voor directe toepassing in uw zakelijke leven. Vraag de brochure nu aan via: www.nyenrode.nl/nyvu Meer informatie e [email protected] t 0346 291 422

www.nyenrode.nl/nyvu

44

FC 323 Thiadens 44

|

december 2010

11/30/2010 7:20:17 PM

Alignment en architectuur van ICT

Recommend Documents