Ali B lanceert geldezelcampagne

Ali B lanceert geldezelcampagne

Nederlandse Vereniging van Banken

Bank|Wereld Kwartaalblad, nummer 2, juli 2011

57 miljoen schade door fraude

Faire prijs voor hypotheek Ondertussen in Basel

Bank|Wereld

In 2010 hebben de banken samen ruim € 57 miljoen schade geleden door fraude in het betalingsverkeer.  De meeste schade werd geleden door skimming van debitcards (€ 19,7 miljoen) en fraude met internet­bankieren (€ 9,8 miljoen). Het aantal bankovervallen was daarentegen historisch laag. Wel is er sprake van een zorgelijke toename van het aantal aanvallen op geldautomaten – met name door middel van gasexplosies. Dit staat in het Jaarverslag 2010 van de Nederlandse Vereniging van Banken dat op 22 juni is gepubliceerd. Om zicht op de aard en omvang van de fraude in het betalingsverkeer te hebben, verzamelt en analyseert de Nederlandse Vereniging van Banken fraudecijfers. Het is voor het eerst dat de vereniging een dergelijk totaalcijfer kan geven. Eerder maakte zij al de schade door skimming van betaalpassen en fraude met internetbankieren bekend. In Nederland bankieren inmiddels zo’n 10 miljoen mensen via internet. Ook criminelen verleggen hun aandachtsgebied steeds vaker naar het internetbankieren. In verreweg de meeste gevallen blijft dit bij een poging. Toch is in 2010 de schade die banken in Nederland hebben geleden door fraude met internetbankieren fors gestegen: van € 1,9 miljoen in 2009 naar € 9,8 miljoen in 2010.

Phishing De meeste schade is te relateren aan phishing-aanvallen, waarbij de klant via mail of telefoon wordt bewogen tot het afgeven van inlog- of andere beveiligingscodes. Met deze gegevens kunnen criminelen vervolgens transacties uitvoeren. In de regel wordt de schade door de banken vergoed. Om de fraude met internetbankieren terug te dringen, hebben het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD), het Landelijk Parket

In 2010 is het aantal overvallen op bankkantoren tot een historisch laag niveau gedaald: 26 overvallen. Dit is een daling van 46% ten opzichte van 2009. In 73% van de gevallen werd daarbij een geringe of geen buit bemachtigd. Zorgelijk is wel de toename van het aantal aanvallen op geldautomaten. In 2010 zijn er 92 incidenten geregistreerd, waarbij criminelen hebben geprobeerd met gas de automaat te kraken. Hoewel het meestal bij een poging blijft en er daarbij geen geld wordt buitgemaakt, is de schade aan belendende percelen en automaten fors.

en de Nederlandse Vereniging van Banken in maart 2011 de handen ineengeslagen en de Electronic Crime Taskforce (ECTF) opgericht. In dit ‘bankenteam’, waarin experts vanuit de banken en de KLPD zijn gedetacheerd, wordt door middel van betere analyses en versterking van de informatiepositie de aanpak van cybercrime geïntensiveerd. Skimming Skimming is een vorm van betaalpasfraude waarbij criminelen de magneetstrip kopiëren van een betaalpas en de pincode bemachtigen. Vervolgens maken ze een kopie van de pas. Hiermee wordt geld opgenomen en/of betaald in binnen- en buitenland. Hoewel de klant in de regel altijd schadeloos gesteld wordt, blijft het een nare ervaring. Dankzij voorlichting en preventieve maatregelen door de banken is de schade ten gevolge van skimming in 2010 fors gedaald en uitgekomen op € 19,7 miljoen. In 2009 was dit nog € 31 miljoen, een daling van 46%. Ondanks dat er verschillende skimmers door de politie zijn aangehouden is het aantal skimincidenten vanaf het vierde kwartaal van 2010 weer toegenomen. Skimming blijft een punt van zorg. Andere schadeposten zijn onder meer: — gestolen, verloren of valse aanvragen van debitcards (€ 9 miljoen) — vervalste of geskimde creditcards uitgegeven door Nederlandse banken (€ 4,7 miljoen) — overige fraude met creditcards uitgegeven door Nederlandse banken, zoals internetfraude of fraude met gestolen/verloren creditcards (€ 7,9 miljoen) — fraude met zakelijk krediet en incasso waarbij een bedrijf zijn incassocontract misbruikt (€ 3,9 miljoen) [email protected]

Bank|Wereld

Inhoudsopgave 3

Oogpunt

4

Dossier hypotheekmarkt

7

Kort

8

Basisbankrekening.nl gelanceerd

8

Succesvolle host ISO/TC68

9

Wist u dat… Slapende rekeningen

9

Start Dutch Association of Covered Bonds Issuers

10

Ali B lanceert campagne tegen geldezels

12

‘Meer dan het beste product voor de juiste prijs’

16

Boeken/media

16 17

Ondertussen in Basel

18

Stevige stappen richting degelijkheid

20

Nawoord

Bank|Wereld is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken Redactieadres: Gustav Mahlerplein 29-35, 1082 MS Amsterdam Postbus 7400, 1007 JK Amsterdam t 020 550 28 96 e [email protected]

3 Oogpunt

Skimming blijft grootste schadepost

Uitgesproken

€ 57 miljoen schade

2

Maatschappelijk gesprek Met het vertrek van Nout Wellink en Henk Brouwer verliest niet alleen de Nederlandsche Bank (DNB) maar ook het Nederlandse bankwezen twee boegbeelden. Het grote publiek komt alleen in aanraking met de president van DNB als er crisis is. Over hoe onze toezichthouder zich nationaal en internationaal manifesteert weet het grote publiek echter maar heel weinig. En daarin ligt de grote kracht en waarde van de heren Wellink en Brouwer voor de toezichthouder en sector. In Den Haag, Amsterdam, Brussel, Frankfurt, Basel of New York; overal in de politieke en financiële wereld zijn zij zeer gezien en staan te boek als zeer deskundig en gezaghebbend. Beiden hebben, gezamenlijk en ieder op eigen wijze, op belangrijke wijze bijgedragen aan het noodzakelijke vertrouwen in onze sector. We kennen in Nederland een traditie van constructief overleg. Hoewel de belangen en posities van de toezichthouder en de sector niet altijd op een lijn liggen, voeren we binnen de Nederlandse Vereniging van Banken steeds op goede wijze en op basis van wederzijds respect de dialoog met DNB. Met de benoeming van Klaas Knot tot president van DNB komt hierin geen verandering. Ik ken Klaas als zeer deskundig en als een moderne, toegankelijke bestuurder met een goed gevoel voor de verhouding tussen publieke en private belangen. Ook onder zijn leiding blijft DNB bijdragen aan een stabiele banksector die het vertrouwen heeft van de samenleving. Als sector spelen wij een belangrijke rol in die samenleving. Ik stip twee onderwerpen aan waar wij onze rol hebben en nemen. Ten eerste: de woningmarkt. Wij zijn voorstander van een breed maatschappelijk gesprek om de woningmarkt te versterken. Vanaf 1 augustus gaat de nieuwe Gedragscode in die consumenten beter beschermt tegen overkreditering zonder de woningmarkt te schaden. De Nederlandse Vereniging van Banken en haar leden staan achter deze Code die mensen zekerheid biedt over de voorwaarden van hypotheekverstrekking. Ten tweede zijn we bezorgd over de toename van het aantal jongeren dat door criminelen wordt geronseld om hun betaalpas en pincode af te staan. Daarom zijn we de campagne ‘Pas op je pas’ gestart die door Ali B werd afgetrapt. Speciaal voor deze campagne maakte Ali B een rap die is te zien en horen op pasopjepas.nl. Ik nodig u van harte uit de site te bezoeken. Ik wens u veel leesplezier! Wim Mijs | directeur Nederlandse Vereniging van Banken [email protected]

Hoofdredactie: Michel Noordermeer, Nienke Leenstra (adj.) Redactie: Floris Mreijen, Aleid van der Zwan, Ivo Bolluijt, Bart van Leeuwen, Sofia van de Ven Fotografie: Marcel Molle, Michel Wielick Overname van artikelen uit deze uitgave of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie over de inhoud van dit nummer kunt u terecht bij de redactie. Vormgeving: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam

3

Bank|Wereld

Dossier hypotheekmarkt

De banken zijn tevreden. De conclusies van de NMa ‘bevestigen de eigen inzichten’, zeggen bijvoorbeeld Rabobank en ING. ‘Het vertrouwen dat wij vooraf hebben gesteld in de uitkomst van de studie is terecht gebleken’, zegt de Nederlandse Vereniging van Banken. ‘Nederlanders betalen een faire prijs voor een hypotheek en er is volgens de NMa voldoende concurrentie.’ De tevredenheid bij de banken over de uitkomsten van het NMa-onderzoek zijn niet verwonderlijk en op zichzelf terecht. De NMa heeft immers, ondanks gericht onderzoek, geen aanwijzingen gevonden voor overtredingen van de Mededingingswet. Bovendien constateert de NMa dat de marges in de hypotheekmarkt zijn gedaald als gevolg van toegenomen concurrentie. Die ‘goedkeuring’ van de Mededingsautoriteit kunnen de banken goed gebruiken. Het vertrouwen van de consument in de sector is nog steeds niet volledig hersteld na de knauw die het kreeg door de kredietcrisis en het faillissement van DSB en Icesave, door het omvallen van Fortis en door de forse staatssteun aan verschillende Nederlandse banken.

Vereniging Eigen Huis

Blaffen In de nazomer van 2010 kon kartelwaakhond NMa er niet meer omheen om haar vizier te richten op de hypotheekmarkt. In een maatschappelijk klimaat vol wantrouwen richting de financiële sector, was het aantal aanbieders op de hypotheekmarkt zienderogen afgenomen door het faillissement van DSB, de fusie tussen ABN AMRO en Fortis én doordat enkel buitenlandse banken zich van de Nederlandse markt hadden teruggetrokken aan het begin van de kredietcrisis. Daarbij kwam dat consumentenorganisaties als Vereniging Eigen Huis (VEH) en de Consumentenbond steeds harder ‘blaften’ – ook richting de officiële waakhond NMa – dat de concurrentie op de hypotheekmarkt niet goed werkte. Banken zouden door het gebrek aan concurrentie oneerlijk hoge marges berekenen -lagere rentes zouden niet zijn doorberekend aan klanten. Banken zouden hierdoor ‘enorme winsten’ maken ten koste van de consument. De hypotheekrente lag volgens VEH ‘structureel hoger’ dan in omliggende landen. VEH sloot niet uit dat banken daarover afspraken hadden gemaakt. Als de kartelwaakhond op dit soort maatschappelijke ‘signalen’ niet reageert, dan tast dat mogelijk de reputatie van de Mededingsautoriteit zelf aan. Dus besloot de NMa eind augustus vorig jaar om publiekelijk aan te kondigen dat het een ‘vooronderzoek’ zou doen naar verboden prijsafspraken op de hypotheekmarkt – een uitzondering op de regel dat de NMa geen uitspraken doet over lopende en geplande onderzoeken.

Consumentenbond

Carel van Vredenburch

Quickscan De NMa keek in een eerste onderzoek van enkele maanden – een zogenoemde quick­ scan – naar de hoogte van hypotheekrentes en naar de ontwikkeling van marges op de markt en verschillen met andere landen. De NMa constateerde in de quickscan dat de marge op Nederlandse hypotheken ‘historisch hoog’ was en dat die ook hoger was in vergelijking met de omringende landen. Zo zijn volgens de NMa in vergelijking met de periode januari 2004 tot en met juli 2009 de gemiddelde marges op hypotheken met de meest gangbare rentevaste periode – tussen vijf en tien jaar – na juli 2009 toegenomen met ca. 0,33 à 0,96 procentpunt. En waar de banken steeds aangaven dat de verhoging van de marge te maken had met verhoogde kredietrisico’s en verschuiving naar duurdere financieringsbronnen, kon dat volgens de NMa de hoge marges slechts gedeeltelijk verklaren. Toenmalig NMa-voorzitter Pieter Kalbfleisch leek de banken al haast te veroordelen door te zeggen dat consumenten ‘al snel vele honderden miljoenen te veel betalen voor hun hypotheek’. Wel voegde hij eraan toe dat de NMa geen vermoeden had dat banken prijsafspraken hadden gemaakt. De banken waren not amused. De NMa trok volgens NVB-voorzitter Boele Staal ‘veel te snel’ conclusies op basis van de quickscan. De resultaten van het al aangekondigde diepgravender onderzoek naar de concurrentie op de hypotheekmarkt zouden de banken alsnog gelijk geven, voorspelde Staal.

ING Het NMa-rapport ‘bevestigt de eigen inzichten van ING’. Naar eigen zeggen handelt ING al conform de aanbevelingen die de NMa heeft gedaan. Zo ontvangen bestaande hypotheekklanten van ING drie maanden voor de renteverlengingsdatum een brief waarin zij geattendeerd worden op de komende renteverlengingstermijn en voert ING één tarief in voor nieuwe en bestaande klanten. Daarnaast legt ING actief uit hoe de rente is opgebouwd.

Reactie

‘Wij maken ons net als de NMa nog steeds zorgen om de hoge concentratiegraad op de hypotheekmarkt: drie banken hebben 70% van de hypotheekmarkt in handen. Consumenten zouden een goede tegenkracht moeten vormen, maar die wordt bemoeilijkt door de kennisasymetrie tussen consument en aanbieders – die geldt heel sterk in de financiële sector. Goede objectieve informatie is belangrijk. De NMa wijst ook op het belang van het tijdig informeren van klanten. Wij proberen consumenten ook te prikkelen: denk er goed over na, kijk goed rond, je zou misschien een betere keuze kunnen maken.’

5

Reactie

‘Het NMa-onderzoek toont aan dat de marges historisch hoog waren; ze zijn nog nooit zo hoog geweest als in het eerste jaar van het herstel na de kredietcrisis. Dus dat wij daar een punt hadden is wel duidelijk. Dat de marges sinds de aankondiging van het onderzoek zijn gaan dalen is op zichzelf natuurlijk goed, net als dat er iets meer concurrentie is gekomen door de paar kleinere banken die hun marktaandeel hebben vergroot. Tegelijk zie je dat de marktverhouding toch is verstoord door de staatssteun. Tussen de grote banken is haast geen concurrentie; door de beperkingen die aan de andere grote banken zijn opgelegd hoeft Rabo zich weinig zorgen te maken. Het is goed dat de NMa zegt dat die marges gemonitord moeten blijven worden, om te kijken of de marges nu niet weer gaan oplopen. Een partij als Independer of GfK zou die monitoring in opdracht van de NMa kunnen doen.’

Reactie

NMa blijft de hypotheekmarkt kritisch volgen

Dossier

De NMa deed uitgebreid onderzoek naar het functioneren van de hypotheekmarkt. Beschuldigingen dat banken de hypotheekmarges kunstmatig hoog houden heeft de NMa ontzenuwd. De marges waren na de kredietcrisis inderdaad tijdelijk ‘historisch hoog’, maar voor onderlinge afstemming is geen aanwijzing.

Bank|Wereld

4

Bank|Wereld

Ook de Rabobank wordt door het NMarapport ‘bevestigd’ in het eigen beeld van de hypotheekmarkt. Direct na de aankondiging van het NMa-onderzoek noemde de Rabobank de aantijging van een mogelijk kartel al ‘dolkomisch’. De Rabobank informeert bestaande klanten ‘minimaal tien weken voor aflopen van de rentevaste periode’. Ondanks het ‘adequaat’ functioneren van de hypotheekmarkt, heeft de Rabobank half juni gepleit voor een ‘nationaal akkoord’ over de woningmarkt. Deze ‘integrale hervorming van de woningmarkt’ zou grote gevolgen hebben voor de hypotheekmarkt omdat de Rabobank pleit voor een verplichte annuïtaire hypotheekvorm, gekoppeld aan een ‘langjarige zekerheid over de fiscale renteaftrek’.

Reactie

Reactie

Rabobank

Consumenteninertie De historisch hoge marges wijzen volgens de NMa dus niet op een structureel falen van de hypotheekmarkt. Daar is geen sprake van, anders zouden die marges immers niet zo gedaald zijn en zou de concurrentie niet zijn toegenomen. En van verboden prijsafspraken door banken is al helemaal geen sprake. De NMa ziet voor een verklaring van die historisch hoge marges opmerkelijk genoeg naar een andere (mede)’schuldige’: de consument. Consumenteninertie is een ‘belangrijke toetredings- en groeidrempel’. Consumenten doen weinig om hypotheekverstrekkers met elkaar te vergelijken en hierbij ook andere aanbieders dan de grote Nederlandse banken te betrekken. Nu ligt dit niet alleen aan de veronderstelde ‘luie consument’. Er zijn ‘significante overstapkosten’ en een hypotheek oversluiten kost de nodige tijd. De NMa pleit er dan ook voor dat hypotheekverstrekkers hun klanten eerder informeren over het aflopen van de rentevaste periode. Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken doen veel banken dat al.

Nederlandse Vereniging van Banken De Nederlandse Vereniging van Banken is tevreden: het NMa-onderzoek toont aan dat Nederlanders een ‘faire prijs’ betalen voor hun hypotheek. Toch is hiermee de discussie over de hypotheekmarkt niet afgelopen, zegt Anneloes van Ulden. ‘De hypotheekmarkt heeft alles te maken met de woningmarkt en die verdient veel aandacht. Duidelijk is dat er in ieder geval voldoende regels zijn; er is absoluut geen behoefte aan meer regels aangezien dat ook een remmende werking heeft op concurrentie. Daarbij komt dat de (hypotheek)code al is aangepast, waardoor er strengere financiering gaat gelden. En als je echt een woningmarktgesprek wilt aangaan, en dat wil de Nederlandse Vereniging van Banken echt heel graag, dan zal dat integraal moeten plaatsvinden, niet op deelonderwerpen.’

[email protected]

Daan van Seventer

Reactie

Prijsdruk Bovendien zijn de marges van hypotheken in Nederland gedaald na de bekendmaking van het NMa-onderzoek naar de hypotheekmarkt. Begin dit jaar waren die marges weer op een vergelijkbaar niveau als voor de kredietcrisis. Hoewel de NMa niet uitsluit dat de daling van marges mede het gevolg is van het onderzoek en van de maatschappelijke commotie rond de hoogte, is hiermee de angel verdwenen uit het grootste verwijt van de consumentenorganisaties, namelijk dat de banken door beperkte concurrentie een te hoge marge rekenen. De NMa constateert verder dat recentelijk enkele buitenlandse banken marktaandeel hebben gewonnen ten koste van de grote Nederlandse banken. Ook zouden verzekeraars meer zijn gaan concurreren met de banken.

De concurrentie op de hypotheekmarkt is dus toegenomen. Er bestaan dan ook geen ‘onoverwinbare toetredings- en groeidrempels’. De hypotheekmarkt in Nederland ‘kan goed functioneren’, constateert de NMa.

Geen internationale vergelijking Dat een analyse van de prijsvorming op hypotheekmarkten niet eenvoudig is, blijkt uit het besluit van de NMa om, na druk van de banken, in het sectorrapport geen vergelijking meer op te nemen met hypotheekmarges in het buitenland, een van de pijnpunten uit de quickscan. Zo’n vergelijking is volgens de NMa bij nader inzien ‘niet opportuun’, wegens gebrek aan gedetailleerde en betrouwbare gegevens over de volumes en prijzen van deze financieringsbron en securitisatie in de ons omringende landen. Wel concludeert de NMa dat de prijsbeperkingen die de Europese Commissie om die staatssteun heeft opgelegd aan de door de Staat gesteunde banken ABN AMRO, Aegon en ING ‘waarschijnlijk niet’ de oorzaak zijn van die hoge marges. Deze maatregelen gelden pas vanaf november 2009 voor ING en nog later voor Aegon en ABN AMRO, terwijl de marges ruim daarvoor al waren gestegen.

NMa In het rapport staat dat de NMa de ontwikkelingen op de hypotheekmarkt de komende jaren blijft monitoren. Hoe gaat u dat doen? ‘De NMa geeft heel bewust nooit aan wanneer dat soort onderzoeken plaatsvindt. Wij houden de hypotheekmarkt in de gaten omdat de markt door de hoge concentratiegraad gevoelig is voor prijsafstemming, maar hoe wij de monitoring vormgeven, en of wij dat eens in de drie maanden, per halfjaar of jaar doen, daar laten wij ons niet over uit. Daarbij komt dat mijn onderdeel, MFS, een apart team is binnen de NMa, wij zijn geen regulator. Opmerkelijk punt in het rapport is de nadruk op de ‘consumenteninertie’. ‘Wij hebben geconstateerd dat consumenten een belangrijke rol kunnen spelen bij het versterken van concurrentie op de markt van hypotheken. Als zij echt gaan shoppen, dus meerdere hypotheekverstrekkers met elkaar vergelijken, dan heeft dat een concurrentie versterkend effect. Daarom hebben wij ook de aanbeveling gedaan om consumenten ruim van tevoren te informeren over het aflopen van de rentevaste periode.’

Gulbahar Tezel Tezel is programmacoördinator Monitor Financiële Sector (MFS). MFS is een team binnen de NMa dat wordt gefinancierd door het ministerie van Financiën en doet onderzoek naar de marktwerking in de verschillende deelgebieden van de financiële sector. Dit team heeft het NMa-onderzoek naar de hypotheekmarkt uitgevoerd.

7 Kort

Geen kartel Eind mei kwam het eindoordeel van de NMa. De Sectorstudie Hypotheekmarkt – Een onderzoek naar de concurrentieomstandigheden op de Nederlandse hypotheekmarkt –, werd gepresenteerd. Boele Staal en de banken kregen voor het grootste deel gelijk. De historisch hoge marges, die de NMa eerder had geconstateerd zijn niet het gevolg van prijsafstemming, oordeelt de NMa. Gericht onderzoek naar mogelijke onderlinge afstemming heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor prijsafspraken tussen hypotheekverstrekkers of andere overtredingen van de Mededingingswet.

Bank|Wereld

6

Amerikanen kopen dochter ING Het Amerikaanse Capital One Financial Corporation koopt voor 9 miljard dollar (6,3 miljard euro) ING Direct USA, een dochteronderneming van ING. ING ontvangt 6,2 miljard dollar in contanten en krijgt een belang in Capital One ter waarde van 2,8 miljard dollar. De verkoop past in de herstructurering die ING moet doorvoeren van de Europese Commissie, nadat de Nederlandse staat het concern door de financiële crisis hielp. ING-topman Jan Hommen maakte 17 juni bekend dat ING door de verkoop de ontvangen staatssteun volgend jaar volledig zal terugbetalen.

DNB middenmoter in transparantie toezicht De Nederlandsche Bank (DNB) behoort tot de middenmoot waar het gaat om de mate van transparantie van toezicht op banken. Dat blijkt uit onderzoek onder 24 toezichthouders, geïnitieerd door DNB. Volgens DNB is tijdens de financiële crisis duidelijk geworden dat zowel het publiek als de politiek meer inzicht wil hebben in het toezicht dat DNB houdt op financiële instellingen. ‘Transparant toezicht gaat gepaard met verschillende voordelen. Het vergroot de legitimiteit van de toezichthouder en maakt het mogelijk om rekenschap af te leggen. Dit helpt de onafhankelijkheid van de toezichthouder te waarborgen’, aldus DNB. DNB en haar collega’s zijn middels een vragenlijst langs de lat gegaan. De maximale score in de mate van transparantie was voor de Noorse toezichthouder, met een score van 12,75 punten.

‘België geeft bankgegevens vrij’ België heeft meer dan 250.000 buitenlanders aangegeven bij de fiscus in hun thuisland. Het gaat om Europeanen die in het land rente uitbetaald kregen van hun banken. Onder hen bevinden zich meer dan 50.000 Nederlanders, aldus de Belgische krant De Tijd op 14 juni. Het merendeel van de bankgegevens ging naar Frankrijk, bijna 100.000 van de ‘ontmaskerde’ rekeninghouders. Duitsland kreeg de gegevens van 22.500 rekeninghouders toegespeeld, van ruim 15.000 gingen de gegevens naar het Verenigd Koninkrijk. Bijna 183.000 van de 250.000 Europeanen van wie de bankgegevens nu zijn vrijgegeven, zijn volgens De Tijd klant van BNP Paribas Fortis, ING, Dexia en KBC. Sinds 1 januari vorig jaar geeft België de bankgegevens vrij.

Goed voorbereid op reis Driekwart van de Nederlandse gezinnen bepaalt voor vertrek niet hoeveel de hele vakantie mag gaan kosten. Ook over een dagbudget tijdens de reis wordt van tevoren nauwelijks nagedacht. Slechts één op de tien gezinnen houdt tijdens de vakantie de uitgaven dagelijks bij, een derde doet het af en toe, en de helft van de gezinnen houdt niets bij. Dit blijkt uit onderzoek van Wijzer in geldzaken, uitgevoerd door TNS NIPO. Om consumenten ook financieel goed voorbereid op vakantie te laten gaan, is vanaf 14 juni op www.wijzeringeldzaken.nl de checklist Wijzer in geldzaken op vakantie beschikbaar.

Kamer steunt provisieverbod financieel advies Een ruime Kamermeerderheid van in ieder geval VVD, PvdA, CDA en D66 steunt de plannen van minister Jan Kees de Jager ­(Financiën) voor invoering van een verbod op provisies bij financieel advies voor bijvoorbeeld hypotheken en pensioen- of levensverzekeringen. De Jager wil het verbod in 2013 laten ingaan. Als tussenpersonen geen provisies meer krijgen van banken of verzekeraars zullen ze onafhankelijker kunnen opereren en geen last meer hebben van een ‘perverse’ prikkel. Die bestaat nu nog omdat adviseurs in de verleiding kunnen komen hun klant niet het beste advies te geven, maar die waar ze zelf de meeste provisie aan overhouden. Bij het provisieverbod kunnen adviseur en consument ook onderhandelen over een prijs voor de dienstverlening. De Jager verwacht verder dat de consument kritischer wordt als hij zelf rechtstreeks betaalt voor het advies.

Bank|Wereld

deringen van sub committees gehouden waarin afspraken worden gemaakt over prioriteiten en ‘standaardisatieproblemen’ worden besproken. Naast de officiële vergaderingen hield de Nederlandse Vereniging van Banken ook een ‘Meet the Market’-event. Dit event bestond uit een korte lezingencyclus, voorgezeten door directeur Wim Mijs, en werd afgesloten met een diner. [email protected]

Rekeningafschrift

Van 10 tot 13 mei heeft de Nederlandse Vereniging van Banken het Technical Committee 68 (Financial Services) van de International Standards Organisation (ISO) gehost. Deelnemers kwamen van overal uit de wereld: een groot aantal deelnemers kwam uit (West-)Europese landen, maar ook uit landen als de Verenigde Staten, Rusland, Brazilië, China, Korea en Japan. Naast de vergadering van TC68 werden ook nog vier andere verga-

Rekeningnummer 12.34.567.89

Succesvolle host ISO/TC68

Rentedatum

pelijke verantwoordelijkheid. ‘Iedereen moet mee kunnen doen in de samenleving. Een bankrekening is hierin essentieel. Daarin nemen banken hun verantwoordelijkheid. De website is makkelijk te vinden en zet alles op een rij’, aldus Mijs. Het convenant heeft er eerder voor gezorgd dat ook mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning een basisbankrekening aan kunnen vragen. Volgens Mijs blijft het niet bij deze initiatieven. ‘We moeten als banken blijven signaleren wanneer mensen tussen wal en schip vallen. De goede dialoog met hulpverlening is hierbij van groot belang.’ Het initiatief basisbankrekening.nl is een samenwerking van de Nederlandse Vereniging van Banken met erkende hulpverleningsinstanties; hieronder vallen de gemeentelijke sociale diensten en verschillende maatschappelijke hulporganisaties, zoals het Leger des Heils, Federatie Opvang en de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren. www.basisbankrekening.nl

BIJ AF AF BIJ AF AF AF

Basisbankrekening.nl geeft uitleg hoe je een basisbankrekening aanvraagt als je om wat voor reden dan ook niet over een bankrekening beschikt. De lancering vond plaats in Het Instroomhuis voor dak- en thuislozen van het Leger des Heils in Amsterdam. In 1999 constateerde het Leger des Heils dat een grote groep van hun cliënten vanwege (hoge) schulden en een Bureau Kredietregistratie (BKR) niet konden beschikken over een bankrekening. ‘Het niet hebben van een bankrekening leidt tot sociale uitsluiting van bepaalde kwetsbare groepen. Voor de meest simpele zaken heb je een bankrekening nodig; bijvoorbeeld voor het kopen van een treinkaartje, het betalen van een rekening of om je loon op te laten storten’, vertelt Voorham. Basisbankrekening.nl komt voort uit een convenant dat de Nederlandse Vereniging van Banken, het ministerie van Financiën en het Leger des Heils in 2001 sloten. Het convenant is opgesteld om ervoor te zorgen dat iedere Nederlander vanaf 18 jaar toegang heeft tot een betaalrekening. Volgens Mijs hebben banken hierin een maatschap-

De algemene verjaringstermijn voor rekeningen is twintig jaar (artikel 3:324 BW). Als een rekening meer dan twintig jaar inactief is, en de rekeninghouder is onvindbaar, dan vervalt het saldo in principe door verjaring aan de bank. Maar banken keren tegoeden altijd uit aan de rechthebbende(n), ook na twintig jaar. Zij doen dus geen beroep op deze verjaringstermijn. De meeste banken hanteren een kortere termijn waarbinnen gelden op niet-actieve rekeningen (ofwel: slapende rekeningen) geblokkeerd en overgemaakt worden op een centrale rekening. Op die centrale rekening kunnen dus zowel ‘verjaarde’ als ‘niet-verjaarde’ tegoeden staan. Volgens de wet kunnen rekeninghouders (of hun erfgenamen) na twintig jaar formeel dus geen aanspraak meer maken op die gelden. Desondanks keren banken (leden van de Nederlandse Vereniging van Banken) te allen tijde toch het geld uit aan de rechthebbende(n), mits de claim kan worden aangetoond. [email protected]

11-04-2004

Op 15 april is de website basisbankrekening.nl gelanceerd. Lt.-kolonel Ine Voorham (directeur Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg), Eric van der Burg (wethouder Zorg en Welzijn gemeente Amsterdam) en Wim Mijs (directeur Nederlandse Vereniging van Banken) waren de eerste bezoekers.

Wist u dat… Slapende rekeningen

11-04-1994 24--5-1996 09-04-1997 11-04-2000 24--5-2001 09-04-2003

Toegelicht

Basisbankrekening.nl gelanceerd

Bank|Wereld

8

Start Dutch Association of Covered Bonds Issuers Eind 2010 is de Dutch Association of Covered Bonds Issuers (DACB) opgericht. De DACB heeft als doel het behartigen van de belangen van de Nederlandse banken die actief zijn met de uitgifte van covered bonds. De vereniging is ontstaan op initiatief van de Nederlandse uitgevende banken en telt momenteel vier leden (ING, NIBC, SNS, ABN AMRO). De DACB werkt nauw samen met de Nederlandse Vereniging van Banken die haar adviseert bij het uitvoeren van haar werkzaamheden. Covered bonds zijn obligaties die door banken op de internationale kapitaalmarkt worden uitgegeven voor het aantrekken van funding (liquiditeiten). Deze schuldinstrumenten worden gekenmerkt door de extra zekerheid die door de uitgevende instelling aan de investeerder wordt verschaft. De obligaties worden namelijk tevens gedekt door kwalitatief goede activa. Deze activa bestaan uit vorderingen op derden, voornamelijk hypothecaire leningen. 

Waardevastheid Covered bonds vormen, in aanvulling op spaargelden en de uitgifte van andere vormen van schuldpapier, een steeds belangrijker instrument bij de financiering van de Nederlandse banken. Voor de uitgevende instelling zijn covered bonds aantrekkelijk vanwege de relatief lage financieringskosten, terwijl beleggers de hoge kredietkwaliteit en dus waardevastheid juist op prijs stellen. Net zoals in veel andere Europese landen bestaat er in Nederland specifieke wet- en regelgeving waarin de uitgifte van covered bonds en de bescherming van de obligatiehouders expliciet is geregeld. Platform De DACB speelt een belangrijke rol bij de marketing en de nadere ontwikkeling van de Nederlandse covered bond-markt. De vereniging richt zich daarbij onder meer op het adviseren van de toezichthouder en wetgever bij het ontwerpen van nieuwe regels op het gebied van ­covered bonds. Bovendien vormt de DACB een belangrijk platform voor de uitwisseling van informatie tussen de leden en andere nationale en internationale marktspelers. De Nederlandse Vereniging van Banken levert vanuit haar kennis en ervaring een belangrijke toegevoegde waarde bij het werk van de vereniging. Binnenkort meer op onze nieuwe website www.dacb.nl (verwacht derde kwartaal 2011).  [email protected]

9

Bank|Wereld

Reportage

Terwijl op het schoolplein van het Nova College in Amsterdam de middelbaar scholieren samen van de pauze genieten, wordt de betrekkelijke rust abrupt onderbroken. Er komt een man met een ezelskop het schoolplein opgerend, achternagezeten door fotografen en cameramensen. De ezel gaat de school in en wordt in de aula door een agent gesommeerd op het podium te komen. De agent vertelt wat de ezel voor stomme dingen heeft gedaan: hij heeft zich laten gebruiken als geldezel. Daarna krijgen de verzamelde leerlingen uitleg van… rapper Ali B.

Bank|Wereld 11

10

Ali B lanceert campagne tegen geldezels

Wat zijn geldezels? LAS EN LIP MET JE K T ALI B, MAAK EEN C M T OLFEES E, NEGATIV O H C S N EE WIN KEYSER .NL RYL, BRACE, YES-R, DAR S! CHECK PASOPJEPAS IT EN DJ IZY H

Als geldezel leen je jouw pas en pincode uit. Daarmee gebruiken criminelen je bankrekening om gestolen geld weg te sluizen. Geld dat ze van een andere rekening hebben gestolen, storten ze op jouw rekening. Dan halen ze het geld eraf met jouw pinpas. Als geldezel ben je medeplichtig. En word je slachtoffer, want jij moet al het gestolen geld terugbetalen.

Hoe en waar worden geldezels geronseld?

Bij jou in de buurt zijn criminelen actief. Om gestolen geld weg te sluizen willen ze je pas en je pincode lenen. Zogenaamd voor een beloning. Trap er niet in! Want je rekening wordt misbruikt en jij krijgt een strafblad. Kijk op de site als je geen geldezel wilt worden.

PASOPJEPAS.NL

Zij worden onder allerlei mooie beloften geronseld. Vaak op schoolpleinen, in discotheken en via social networksites. De groep slachtoffers is vatbaar voor het snel verdienen van geld.

Hoe werkt het? De bekendste rapper van Nederland vertelt de jongeren dat zij zojuist getuige zijn geweest van de arrestatie van een geldezel. En hoewel de arrestatie in scene is gezet, is de boodschap duidelijk. Het uitlenen van je betaalpas en pincode is dom, gevaarlijk en strafbaar. Met een daverend optreden waarin Ali B een exclusieve rap ten gehore brengt vindt de aftrap plaats van de campagne ‘Pas op je pas’. Met deze campagne waarschuwt de Nederlandse Vereniging van Banken in samenwerking met de politie jongeren om zich niet als geldezel te laten gebruiken. Het aantal jongeren (geldezels) dat door criminelen wordt geronseld om hun betaalpas en pincode af te staan neemt sterk toe. In 2010 ging het om ten minste 4.000 gevallen. Dit is een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. Met de ‘uitgeleende’ bankpas en pincode kunnen criminelen de bankrekening gebruiken om frauduleus verkregen geld weg te sluizen. De gevolgen daarvan zijn voor de geldezels (en hun ouders) ingrijpend. De pakkans voor de geldezels vanuit banken is namelijk 100%. Zij draaien op voor de schade die in de duizenden euro’s kan lopen en worden strafrechtelijk vervolgd. Met als gevolg: een forse schuld met bijbehorende afbetalingsregeling en een strafblad. Verder kunnen deze jongeren acht jaar lang geen gebruikmaken van financiële

Kaj (17) vertelt Rochella (15) via MSN dat zijn neef op zoek is naar iemand met een bankrekening. Kaj’s neef zegt geld uit het buitenland te verwachten, maar hij heeft zelf geen rekening. Het geld wordt daarom op Rochella’s rekening gestort. Zij moet haar pas en pincode aan Kaj geven, die er direct mee gaat pinnen. Als beloning voor haar hulp beloven ze Rochella 500 euro. Geldezel spelen lijkt makkelijk geld verdienen, maar de beloning krijg je niet en bovendien ben je strafbaar. Je komt op de zwarte lijst bij banken, je moet het gestolen geld terugbetalen en je krijgt een strafblad.

De gevolgen De pakkans voor de geldezels is 100%. Zij draaien op voor de financiële schade die in de duizenden euro’s kan lopen en worden strafrechtelijk vervolgd. Met als gevolg: een forse schuld met bijbehorende afbetalingsregeling en een strafblad. Verder kunnen deze jongeren acht jaar lang geen gebruikmaken van financiële diensten van banken. De criminelen en ronselaars blijven buiten schot aangezien zij vaak niet te achterhalen zijn, in tegenstelling tot de rekeninghouder.

diensten van banken. De criminelen en ronselaars proberen uit zicht van de politie te blijven, waardoor de opsporing wordt bemoeilijkt. ‘Pas op je pas’-campagne ‘Wij zijn bezorgd over de toename van dit fenomeen. Met deze campagne willen we dat jongeren zich meer bewust worden van de waarde van hun betaalpas. We wijzen hen op de grote gevolgen van het afstaan hiervan’, aldus Boele Staal tijdens de persconferentie waarin de campagne werd toegelicht en de website www.pasopjepas.nl werd gelanceerd. ‘We zijn erg blij dat Ali B als ambassadeur wil optreden om jongeren in hun eigen taal te waarschuwen via een speciaal hiervoor geschreven rap en videoboodschap.’

Website Op de website pasopjepas.nl staat onder andere de videoboodschap van Ali B, films over hoe dit soort criminelen te werk gaan en de gevolgen voor jongeren die zich als geldezel lieten gebruiken. De campagne richt zich nu vooral op jongeren in de Randstad van 12-18 jaar met een laag opleidingsniveau; deze groep is het meest kwetsbaar. Zo werden in januari 2011 door de Politie Haaglanden 60 verdachten in deze leeftijdscategorie aangehouden. Het onderzoek richtte zich primair op personen die hun bankrekening en pinpas ter beschikking stelden aan ‘ronselaars’ en daarmee criminelen in staat stelden om gestolen geld te storten én op te nemen. Samenwerking banken en politie   ‘Binnen de regio Amsterdam-Amstelland waarschuwen wij al langere tijd voor de zeer verregaande gevolgen van het uitlenen van je bankrekening door jongeren aan anderen, met een lucratieve vergoeding in het vooruitzicht. Vaak gaat het daarbij namelijk om het wegsluizen van uit criminele activiteiten verkregen geld’, aldus Marc ­Schuuring van de Politie Amsterdam-Amstel­land. Schuuring vervolgt: ‘We zijn blij om samen met de Nederlandse Vereniging van Banken de handen ineen te slaan, om nog meer bewustwording te creëren. Afzonderlijk waren onze beide organisaties daar al mee bezig, maar een meer nadrukkelijke samenwerking kan de resultaten alleen maar ten goede komen.’ De Nederlandse Vereniging van Banken start na de lancering van de campagne ook een samenwerking met andere politiekorpsen in Nederland. [email protected] | [email protected]

Bank|Wereld

Bank|Wereld

12 De ontmoeting

‘Meer dan het beste product voor de juiste prijs’

Bart Combée is sinds 2009 directeur van de Consumentenbond. Na z’n studie Bedrijfseconomie heeft Combée (43) gewerkt in de afvalverwerking en gezondheidszorg. Ook zat Combée vier jaar in de Rotterdamse gemeenteraad voor D66.

Bart Combée, directeur van de Consumentenbond De Consumentenbond doet ertoe. ­ De consumentenorganisatie, die vrijwel volledig wordt betaald door haar 480 duizend leden, geeft de anonieme consument een stem. ‘Wij zijn een natuurlijke tegenkracht, ook in de financiële sector. Niet voor niets praten wij, achter de coulissen, in heel wat overleggen mee’, zegt directeur Bart Combée.

Hoe belangrijk is de financiële sector voor de Consumentenbond? We zijn een brede consumentenorganisatie en gaan dus over alle klant-leverancierrelaties die er zijn. Maar de financiële dienstverlening is net als de gezondheidszorg en de informatiesamenleving voor ons extra van belang, omdat het iets is waar mensen zich te allen tijde druk om maken. Dat blijkt telkens weer uit zowel marktonderzoek als uit de informele ‘verjaardagsfeestjestoets’: daar waar mensen op feestjes over praten, want dat zullen ook wel de dingen zijn waar ze zich echt druk over maken. Als je op deze terreinen een foute keuze maakt als consument, of als een bedrijf jou verkeerd heeft behandeld, dan bega je vaak ook veel meer dan een miskoop. Stel je voor dat je een verkeerde keuze hebt gemaakt over je pensioen, of een bedrijf heeft je verkeerd voorgelicht. Bij gezondheidszorg en bij privacy kun je het je ook wel voorstellen. Je hebt het bij dit soort dingen al snel over de kwaliteit van het leven. Het gaat verder dan alleen het beste product voor de juiste prijs, al is dat ook van belang. Daarbij komt dat met de financiële crisis de schijnwerpers gigantisch op de financiële sector zijn komen te staan, net als met de woekerpolisaffaires. En dan vragen mensen ons om hen te vertegenwoordigen. Het ging er de laatste jaren soms hard aan toe tussen u en de banken. Soms wel, maar ook regelmatig niet. Er waren problemen op te lossen. Na de Dexia-affaire kwamen de woekerpolissen, Icesave en DSB Bank. Er waren heel veel mensen die zich gedupeerd voelden en ook gedupeerd waren. Dan wil je dat er een oplossing komt voor die mensen en dat er geen nieuwe gevallen ontstaan.

13

Bank|Wereld

In februari had u nog 24.000 handtekeningen klaarliggen om aan de banken aan te bieden. Is die strijd tussen u en de banken voorbij? Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. En er is natuurlijk echt wel wat gebeurd tijdens de financiële crisis. Daar zijn we nog niet uit; ik geloof niet dat je dat kunt zeggen. Die handtekeningenactie ging over hypotheken. Daar hebben wij actie voor gevoerd. Dan kun je concreet maken waar dat sentiment over gaat. Dan raak je daarover in gesprek met elkaar. Maar we voeren zeker niet alleen maar acties tegen banken. Er zijn genoeg voorbeelden van onderwerpen waar we juist samen optrekken met financiële partijen, in het belang van de klant of de consument. Bijvoorbeeld rond veilig bankieren op internet. Daar trekken we aan dezelfde kant van het touw, compleet met campagnes die elkaar aanvullen. Ook rond de voorbereiding op SEPA werken we heel goed samen met de banken. Bij het betalingsverkeer werken we überhaupt heel goed samen met de banken. Over de kosten ontstaat wel eens een discussie. Dan vinden wij dat het wat goedkoper kan en de service beter. Uiteraard. Maar dat is eigenlijk niet het belangrijkste. Nederland heeft ten opzichte van het buitenland een efficiënt betalingsverkeer met een goede positie voor consumenten en voor winkeliers. Er is eigenlijk geen land in Europa, misschien niet in de wereld, dat daaraan kan tippen. Dat bereiken we onder andere door goed en frequent contact tussen banken, consumentenorganisaties en winkeliers. We spreken ook wel eens met één stem, ook naar Brussel. Bijvoorbeeld in 2009 in reactie op de consultatie ‘Responsible borrowing and lending’ en recenter over het afschaffen van de 1- en 2-cent muntjes. Als er een brief komt van de banken en van de consumentenorganisaties en ook nog van de retailers, die hetzelfde vinden... Dat is heel krachtig. Als natuurlijke tegenpolen zich verenigen komt dat politiek wel aan. Voor veel mensen bent u nog steeds vooral een testorganisatie. Uw website staat vol testinformatie. Naar belangenbehartiging moet je zoeken. Wij bieden onze gebruikers altijd een paar dingen tegelijk aan. Wij bieden keuze-informatie. Welke bank is goedkoper dan de ander en waarin verschillen die pakketten ten opzichte van elkaar?

De ontmoeting

Bij de financiële crisis ontstond vervolgens een algehele vertrouwenscrisis tussen banken en verzekeraars enerzijds en hun klantenanderzijds. Wij zijn er om consumentenbelangen een stem te geven en om ervoor te zorgen dat aanbieders die stem niet alleen horen maar ook hun gedragingen aanpassen. Maar ik geloof niet dat daarbij iets mis is gegaan in de verhoudingen tussen de Consumentenbond en de banken en verzekeraars. Iedereen speelde de rol die hij moest spelen. Het is onze rol om te verwoorden dat er een maatschappelijk sentiment is. Banken en verzekeraars moeten daar een geloofwaardig antwoord op formuleren. Daar zijn we over in gesprek geraakt. Dan duurt het eventjes voordat iedereen weer dezelfde woorden gebruikt en hetzelfde vertrouwen heeft. Overigens richten wij ons niet altijd op de aanbieders of op de sector zelf. Soms richten wij ons op de toezichthouder of op de overheid om tot betere regelgeving te komen.

Bank|Wereld 15

14

We leggen mensen ook achtergronden uit: als je nou van bank wilt wisselen, wat is dan een goede manier om dat te doen. Over de Overstapservice zijn we trouwens redelijk positief. Maar onze site heeft inderdaad iets te veel het karakter van een testsite. We zijn nu ook heel druk bezig om die te veranderen, zodat we een brede consumentensite krijgen. Hoe doen de banken het nu, volgens u? Er is natuurlijk een reusachtige steen in de financiële vijver gevallen toen de financiële crisis uitbrak en in mindere mate met de woekerpolisaffaires. Daarbij komt nog dat er banken zijn omgevallen. Dat heeft z’n uitwerking op het consumentenvertrouwen. De banken tezamen zijn in het defensief. Maar per bank ligt het genuanceerder, zeker bij de eigen klanten. Wij hebben vrij recentelijk een onderzoek gedaan naar internetbankieren. Er zat een heel groot verschil tussen de objectieve uitkomst en de subjectieve uitkomst. Je zag de crisis daarin terug. Sommige banken die er in de subjectieve beleving erg slecht uit kwamen, deden het in absolute zin hartstikke goed – en andersom.

Er zijn dus banken die erin slagen om in de crisis fans te creëren. Dat zijn de banken die zich maatschappelijk-idealistisch profileren, maar ook Rabobank heeft het knap gedaan. Een aantal andere banken heeft heel veel last van het algemene imago van de banken. Naast de objectieve testen en de genuanceerde achtergrondinformatie treedt u ook naar voren met acties. Ik zou me kunnen voorstellen dat banken het hypotheekdebat misschien niet als genuanceerd hebben ervaren. Toch zat er wel de nuance in dat hypotheken veel meer zijn dan een rentepercentage. Heel veel consumenten maken verkeerde beslissingen omdat ze naar hypotheken kijken alsof rente het enige van belang is. En op basis daarvan kiezen ze. Natuurlijk vonden wij ook wat van de hoogte van de tarieven. En we weten ook dat onze achterbannen graag zien dat wij voor hun belangen opkomen. Daar houden we ook rekening mee. Maar wij hebben ook steeds gezegd: ‘Tarief is niet het enige wat van belang is bij jouw hypotheek. Het gaat ook om allerlei voorwaarden, aflossing, boeteregelingen, en oversluiten. Let daarop.’ U wilt dat de markt met een reeks gestandaardiseerde producten komt. Het gaat om transparantie, om begrip bij de consument. Financiële producten zijn lange tijd steeds ingewikkelder geworden. Sinds de financiële crisis is dat aan het kantelen. Nu zien we ze gelukkig weer wat eenvoudiger, duidelijker en transparanter worden. Maar dat gaat ons nog niet snel en ver genoeg. Daarom hebben we nu een campagne voor financiële producten waarbij we zelf criteria in dertien categorieën hebben gedefinieerd. Wij geven aan hoe een default – ’standaard’, ‘algemeen toepasbaar’ –  product eruit kan zien. We hebben de branche opgeroepen om met die producten te komen. Dan kunnen wij beoordelen of het product voldoet aan onze normen van dat default product. Deze producten komen overigens niet in plaats van maatwerkproducten. Die zullen gewoon blijven bestaan. Maar consumenten die geen tijd en energie willen steken in een zoektocht naar wat voor hen nou het beste is, die zitten met zo’n optie veilig. Je hebt dan niet de allerbeste, allergoedkoopste, allerscherpste aanbieding. Maar je hebt iets wat veilig is en doet wat het zou moeten doen. Ten tweede maak je een homogeen product waarop prijsconcurrentie mogelijk is en dat als een benchmark zou kunnen functioneren voor maatwerkproducten, zodat consumenten een beter besef krijgen van wat ze betalen voor bepaalde uitsluitingen of toevoegingen in maatwerkproducten. Er is de nodige kritiek op het financieel klachteninstituut KIFID. De onpartijdigheid zou niet voldoende gewaarborgd zijn. Wij vinden dat er goede geschillenbeslechting moet zijn en een goede ombudsfunctie, laagdrempelig en goedkoop. En die moet door gebruikers als onpartijdig worden ervaren. Er is nu in de media twijfel, dus wij juichen het toe dat er gepoogd wordt die twijfel weg te nemen. Want zo’n klachteninstituut en ombudsman zijn van belang. Wij doen geen geschillenbeslechting. Wij zijn geen rechter, wel advocaat. Wij zijn geen onafhankelijke partij, maar proberen wel altijd objectief te zijn. Wij kunnen zeggen: vanuit het belang van de klant vinden wij dat dit en dit moet gebeuren.

Heeft u nog een tip voor de banken? Een anekdote met een mooie les over vertrouwen. In een van de eerste weken dat ik hier werkte, belde de CEO van Philips. Er was iets heel vervelends aan de hand. “Wij hebben in onze Senseoapparaten ontdekt dat er iets met de batterij is, die kan verkalken, en dan kan er, hebben we in het laboratorium vastgesteld, een soort kortsluiting ontstaan. Daarom gaan we door heel Europa drie miljoen van die dingen terughalen. Dat kost ons 20 miljoen euro.” Ze hadden geen enkele klacht gehad! Ik vond het echt een klasseactie. Nu banken. Wat fantastisch vertrouwen zou wekken, is dat als banken proactief, zonder dat iemand het vraagt, zeggen: we gaan een bepaald financieel product, dat niet doet wat het had moeten doen, op onze kosten terug halen. Als je laat zien wat je verkeerd gedaan hebt en dat recht zet, dan wekt dat gigantisch veel vertrouwen. Daan van Seventer

Bank|Wereld

Inside Job

Director: Charles Ferguson Writers: Chad Beck

Adam Bolt



Charles Ferguson

Cast:

Matt Damon



William Ackman



Daniel Alpert

Sony Picture Classics theinsidejob.com

Witwassen

Titel: Witwassen Auteur: Geert Delrue

Witwassen van gelden en kapitalen vormt een hardnekkig probleem en een bedreiging voor het financieel-economisch stelsel, en is één van de meest karakteristieke activiteiten van de georganiseerde misdaad. Geld en kapitalen met criminele oorsprong worden geïnjecteerd in het legale circuit. Het uiteindelijke doel van witwassen is de illegaal verworven vermogensvoordelen terug in het legale circuit te brengen. Dit via ingewikkelde (financiële) mechanismen, zonder een spoor na te laten van de illegale oorsprong. De opsporing, inbeslagneming en de uiteindelijke verbeurdverklaring van vermogensvoordelen moeten leiden tot het effectief en efficiënt aanpakken van de georganiseerde misdaad: ‘Like money is the oxygen of economy, money is also the oxygen of crime’. Deze uitgave behandelt zowel de recentelijk aangepaste preventieve wetgeving (Witwaswet van 11 januari 1993, de 49 FATF-aanbevelingen, witwasindicatoren, typologieën…) alsook de repressieve wetgeving (art. 505 Sw., bevriezing, inbeslagneming en verbeurdverklaring).

Pagina’s: 560 Prijs: € 65,00 Uitgever: Maklu-Uitgevers nv ISBN: 9789046603840

‘Zeer indrukwekkend… Dit wordt de ’Bijbel voor de witwasbestrijding in België’!’ Alle Wielenga, directeur van het Nederlands Compliance Instituut

Uitgesproken

Titel:

Deze documentaire van Charles Ferguson beschrijft het ontstaan van de financiële crisis in de VS. Door middel van interviews met journalisten, academici, politici, verschillende personen uit de financiële wereld en overheidsfunctionarissen wordt een visie uiteengezet hoe in 2008 het financiële systeem stokte. Veel prominente personen uit de financiële wereld leggen uit, soms onbedoeld, hoe een onhoudbare situatie ontstond met – volgens de Franse minister van Financiën Lagarde – een financiële mondiale tsunami als gevolg. Onder de personen die worden geïnterviewd zijn miljardair George Soros, Raghuram Rajan (voormalig chief economist van het IMF) en Dominique Strauss-Kahn. Veel hoofdrolspelers wilden niet meewerken aan deze documentaire, zoals Ben Bernanke, Tim Geithner, Alan Greenspan en Henry Paulson. Hierdoor lijkt een eenzijdig beeld te worden gegeven en maakt de documentaire soms stappen in redeneringen waarbij oorzaak en gevolg niet helemaal duidelijk worden. Wel worden geldstromen in de financiële wereld en financiële instrumenten zoals OTC-derivaten op een eenvoudige wijze uitgelegd. Ferguson wil aantonen dat de financiële crisis het gevolg is van beslissingen en acties die de afgelopen 30 jaar in de VS hebben plaatsgevonden. Het gebrek aan regulering van onder andere de markt voor derivaten in de VS, de rol van credit rating agencies en waarom AIG is omgevallen, zijn voorbeelden van onderwerpen die Ferguson probeert te ontvouwen. Ook doet hij een poging om verschillende vermeende lijnen tussen de wetenschap, politiek en de financiële wereld bloot te leggen. Volgens de documentairemaker is ondanks de inmiddels ingevoerde weten regelgeving in Amerika na de crisis, het systeem niet veranderd. [email protected]

Uitgelezen

Inside Job

Bank|Wereld 17

16 Hoewel de Europese implementatie van Basel 3 voor banken ingrijpende wijzigingen met zich meebrengt, lijkt het de laatste tijd wat stil rondom dit onderwerp. Bank|Wereld geeft de actuele stand van zaken.

in Basel

Ondertussen Basel 3, de reactie van toezichthouders op de financiële crisis, bevat een veelheid aan voorstellen. De kern van de voorstellen wordt gevormd door kapitaal; zowel de kwaliteit als de kwantiteit moet omhoog. Voor het handelsboek moet meer kapitaal worden aangehouden en er komt een buffer die procyclisch gedrag van banken moet afremmen. Ook komt er een wereldwijd raamwerk voor liquiditeit dat bestaat uit twee maatregelen. Er komt een ratio die betrekking heeft op een periode van een maand, de Liquidity Coverage Ratio. De andere ratio focust op een periode van een jaar, de Net Stable Funding Ratio. Naast al deze risicoafhankelijke maatregelen komt er een risico-ongevoelige maatstaf, als ‘stok achter de deur’; de leverage ratio. De voorstellen worden vanaf 2013 geleidelijk ingevoerd, behalve voor de onderdelen liquiditeit en leverage. Voor deze onderdelen zal er eerst een reviewperiode zijn. Tijdens deze periode wordt er kennis en ervaring opgedaan, op basis waarvan de uiteindelijke regelgeving wordt vastgesteld. De Nederlandse Vereniging van Banken is positief over Basel 3. Het is een stevig pakket aan maatregelen, waarmee belangrijke lessen die zijn getrokken worden geïmplementeerd, maar op een aantal onderdelen moet er nog worden geschaafd aan de details. Systeemrelevant Naast de voorstellen die hierboven zijn beschreven heeft het Basels Comité nóg een belangrijk stuk werk onder handen: hoe om te gaan met systeemrelevante instellingen.

De gedachte achter deze werkstroom is dat systeemrelevante instellingen voordeel ondervinden van het feit dat zij worden gezien als systeemrelevant. Zij kunnen daardoor goedkoper geld lenen op de financiële markten, omdat ze ‘too big too fail’ zijn. Het Basels Comité beziet op dit moment of er aanvullende eisen nodig zijn voor systeemrelevante instellingen en hoe die eruit zouden moeten zien. Implementatie In Europa wordt Basel 3 ingevoerd door een herziening van de bankenrichtlijn, het Capital Requirements Directive (CRD). Basel 3 zal worden ingevoerd middels een amendement dat bekendstaat als CRD 4. In de afgelopen maanden is er door de Europese Commissie hard gewerkt aan het opstellen van CRD 4. De Commissie hoopt haar voorstel te kunnen presenteren net voor het politieke reces, eind juli. Omdat er al een consultatie heeft plaatsgevonden, wordt CRD 4 waarschijnlijk direct via codecisie verder behandeld. Dit houdt in dat zowel de Raad als het Europees Parlement los van elkaar een oordeel gaat vormen over CRD 4. Nadat een gemeenschappelijk standpunt van de Raad en het Europees Parlement is bereikt, zal de invoering van ­Basel 3 in Europa wettelijk worden verankerd. In de G20 hebben de belangrijkste economieën van de wereld zich gecommitteerd om Basel 3 in te voeren. Voor Europa is het belangrijk dat zowel Azië als de Verenigde Staten gelijktijdig Basel 3 implementeert. Dit wordt kritisch gevolgd.

Besluitvormingsproces Soms lijkt Europa een ‘ver-van-mijn-bedshow’. Er zijn echter goede redenen om nauw betrokken te blijven bij het besluitvormingsproces. Er zal een belangrijke structurele wijziging worden doorgevoerd. De bankenrichtlijn wordt namelijk een combinatie van een richtlijn en een verordening. Anders dan in het verleden hebben de bepalingen die in de verordening worden opgenomen een directe werking; er is geen implementatie meer nodig in de Nederlandse wetgeving. Hierdoor is het belangrijker geworden om het besluitvormingsproces in Brussel te beïnvloeden, simpelweg omdat er daarna geen andere mogelijkheden meer bestaan, die er vroeger wél waren. Aan de inhoudelijke kant is de Commissie, naast de invoering van Basel 3, ook bezig met het schrappen van zoveel mogelijk nationale discreties; het single rule book. Hierdoor wordt een grotere uniformiteit gecreëerd en worden de toezichtregels in Europa meer in lijn met elkaar gebracht. Inmiddels is een start gemaakt met de monitoring van de onderdelen van Basel 3. De wettelijke verankering zal plaatsvinden op het moment dat CRD 4 is aangenomen. Voor de onderdelen die een parallel run-periode ingaan (dit zijn de twee onderdelen van liquiditeit en de leverage ratio) bestaat nog de mogelijkheid dat het uiteindelijke voorstel zal afwijken van het huidige voorstel. De Nederlandse Vereniging van Banken is actief betrokken bij dit dossier. [email protected] | [email protected]

Bank|Wereld

Bank|Wereld 19

18 Uitgesproken

Stevige stappen

richting degelijkheid Is dat ook de kern van de cultuurverandering bij DNB? DNB heeft van de vijf IMF-principes voor goed toezicht (indringend, kritisch en proactief, volledig, adaptief en vasthoudend) er twee als uitgangspunt genomen voor het traject van cultuuromslag: vasthoudend en indringend. Deze cultuuromslag moet leiden tot meer resultaatgericht werken en komt erop neer dat DNB bij elk gesprek, elk onderzoek, of elke brief zich meer bewust is van het resultaat dat we willen bereiken. Dit uit zich in de inhoud van wat DNB vraagt, de focus die we meer aanbrengen en deadlines die gesteld worden. Onze toezichthouders worden getraind om die manier van werken ingebed te krijgen. Wat moet die omslag bereiken? Het doel is om van analyse naar actie te komen. DNB staat bekend om haar kennis en analyse, maar werken we voldoende toe naar resultaat? Door ons bij elke stap af te vragen wat we willen bereiken, komen we tot gerichter en effectiever toezicht. Zo brengen we macroeconomische analyses in bij risico-analyses van de sector en worden governance en bedrijfsmodellen ingebed in toezichtsaanpak. Een aantal stappen om dat te bereiken hebben we in het afgelopen jaar al genomen: meer projectmatig werken, een organisatiestructuurwijziging (oprichting van Toezicht Expertise Centra) en wijziging van de competentieprofielen van de toezichthouders.

Sinds 1 november 2010 is Petri Hofsté divisiedirecteur Toezicht banken bij De Nederlandsche Bank. Na ruim zes maanden in die functie gaan adviseurs Koen Holdtgrefe en Onno Steins van de Nederlandse Vereniging van Banken in gesprek met Hofsté.

Wat zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen werken bij de toezichthouder en een financiële instelling? Overeenkomstig met wat ikzelf overal heb gedaan, is toch zeker het bouwen aan iets nieuws. Aan het einde van de separatie bij ABN AMRO heb ik als CFO van RBS NV bijgedragen aan een nieuwe organisatie. Nu bij DNB is het een grote uitdaging om, met alle regelgeving die op ons afkomt, de lessen uit de crisis en de cultuurverandering waar we middenin zitten, mee te bouwen aan de vernieuwing van de organisatie. Het voornaamste verschil is dat je als toezichthouder het hele macro-economische speelveld, gericht met een scherpe blik naar voren, in ogenschouw moet nemen.

U werkte hiervoor bij RBS en ABN AMRO. Hoe bevalt het werken bij de toezichthouder? Ik vind het heel aansprekend en uitdagend om aan de kant te zitten van uitvoerend toezicht en regelgeving. Dat is een ander perspectief dan vanuit de bank waar je de regelgeving en implementatie daarvan ondergaat en er kritiek op mag hebben. Ik heb nu aan elke kant van de tafel gezeten: ik heb audit gedaan bij KPMG, als CFO bij financiële instellingen gewerkt en nu dan toezichthouder.

Maar het prudentiële toezicht draait toch vooral om solvabiliteit en liquiditeit? In het traditionele toezicht was dit zo, maar het toezicht verandert. Een van de belangrijke lessen die we uit de crisis hebben geleerd is dat we van het achteraf toezien op prudentiële risico’s toe willen naar een situatie waarin wij vooraf kunnen inschatten of die risico’s gaan ontstaan. Zijn er signalen die erop wijzen dat er op korte of langere termijn problemen kunnen gaan ontstaan? Vandaar ook uitdrukkelijk meer aandacht voor governance, bedrijfsmodellen en cultuur en gedrag.

Regeldruk, cultuuromslag, uitgebreider en scherper toezicht, en dan hebben we het nog niet over de internationale context gehad… Ja, er gebeurt heel veel. In de sector in het algemeen en bij DNB in het bijzonder. Uitbreiding van toezicht betekent uitbreiding van skills. Traditioneel hebben we veel accountants en juristen. We namen al meer riskmanagers aan, maar nu ook bedrijfskundigen, psychologen en sociologen. Daarmee benadrukken we de diverse invalshoeken die in toezicht nodig zijn. Multidisciplinair werken is een must. En ook internationaal werken in bijvoorbeeld de ‘colleges’ voor een instelling en in werkgroepen in Basel of van de EBA. En dat onder een bijna constante druk. De druk op toezicht is groot: we schudden de aanpak op, er is politieke druk, druk vanuit het publiek, invoering van Basel 3. Net als DNB hebben ook de banken te maken met een grote regeldruk. Hoe kan deze druk beheersbaar blijven? We beseffen maar al te goed dat er veel van instellingen wordt gevraagd. Daarom hebben we bijvoorbeeld bij de implementatie van Basel 3 in een bijlage de hele cyclus meegestuurd, zodat een instelling daar in de planning iets mee kan doen. Dat neemt de veelheid, die in belangrijke mate nu internationaal wordt bepaald, niet weg, maar helpt natuurlijk met de voorbereiding daarop. Zo wordt banken gevraagd iets te zeggen over leverage ratio’s en liquiditeitsvoorstellen zonder dat ze weten waar ze aan moeten voldoen. Ik begrijp de positie van de banken, maar we kiezen ervoor om nu al te bewegen in de richting van Basel 3. Niet bewegen is zeker verkeerd, mede vanuit het perspectief dat wij volledig achter Basel 3 staan, ook al zijn nog niet alle details volledig definitief. Overigens verwacht ik dat de wensen van banken en hun omgeving een zodanige push geven dat de ontwikkeling richting Basel 3 snel zal gaan. Stevige stappen richting degelijkheid! Hoe belangrijk is een goede afstemming tussen de toezichthouder en de sector? Voor ons is het belangrijk om goed in gesprek te zijn met de sector om zo, met elkaar, een scherp beeld te hebben van wat er op ons afkomt. Daarbij luisteren we goed naar de instellingen, wat niet betekent dat we vervolgens alles kunnen of gaan doen wat er gevraagd wordt. Daarnaast is het goed om het besef over te brengen dat DNB meer compliancetaken heeft gekregen in de afgelopen jaren. Dus: als we zien dat je door rood rijdt, dan treden we op. Wat wilt u de instellingen ten slotte nog meegeven? Dat we elkaar continu in een levendige discussie scherp houden op een duurzame en degelijke sector. Een sector die de tand des tijds goed doorstaat en waarbij we de blik naar voren hebben en ons regelmatig een spiegel voorhouden. [email protected] | [email protected]

‘Ik wil geen wijsneus worden die zijn opvolger voor de voeten loopt. Het is een fenomeen dat oud-collega’s vertellen hoe de wereld in elkaar zit, terwijl ze de wereld niet meer zien. Vergeet niet hoe snel je kennis op het hoogste niveau verliest.’ Nout Wellink, president DNB, NRC Handelsblad, 18 juni 2011

‘Vaak liegen de banken gewoon in plaats van problemen op te lossen omdat dat gewoon makkelijker is.’ Ross Anderson, professor Computer Engineering (Cambridge), over (vermeende) gaten in betaalsystemen, Webwereld.nl, 18 mei 2011

‘Verzekeraars hebben consumenten in onze optiek jarenlang belazerd. Geflest. Ze brengen net als banken veel te hoge kosten in rekening, waarvan ook nog eens een groot deel verborgen kosten zijn.’ Kalo Bagijn, directeur Brand New Day, NUzakelijk, 1 mei 2011

‘In Nederland is de gedachte extreem: als je maar wat aan de beloningen doet, dan gaat het in de toekomst beter. Nou, dat is dus een illusie.’ Niek Hoek, topman Delta Lloyd, Management Scope, mei 2011

‘Ons doel is elk jaar een miljard erbij. Ambitieus? Wat is een miljard nou, op die enorme spaarmarkt?’ Kees Beuving, voorzitter raad van bestuur Friesland Bank, B&E, april 2011

‘Er wordt vooral een hoop geschreven aan codes en gesproken over interne cultuurveranderingen. Voor de consument is er veel te weinig verbeterd.’ Bart Combée, directeur Consumentenbond, het Financieele Dagblad, 16 april 2011

‘We weten hoe een bedrijf failliet gaat. We weten door schade en schande met Lehman ook wat er gebeurt als een bank kapotgaat. Maar wat er gebeurt als een staat failliet gaat, weten we niet.’ Mario Draghi, ECB topman in het Europees Parlement, 14 juni 2011