ALGEMENE STERFTECIJFERS

/ Archief cijfers

ALGEMENE STERFTECIJFERS Vlaams Gewest 2011

/ 7.01.2015

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015

Algemene sterftecijfers

1/34

GEPUBLICEERD OP: http://www.zorg-en-gezondheid.be/Cijfers/Sterftecijfers/ op 15 januari 2014

DOOR: Heidi Cloots, Erik Hendrickx, Anne Kongs, Hilde Smets Afdeling Informatie en Zorgberoepen

Hoe refereren naar dit document? Zorg en Gezondheid Algemene sterftecijfers -2011 [Online publicatie]. Brussel: Agentschap Zorg en Gezondheid, afdeling Informatie en Zorgberoepen, 2014 [geraadpleegd op ../../..], Beschikbaar op: http://www.zorg-en-gezondheid.be/Cijfers/Vorige_Cijfers/ GI2011_Algemene-sterftecijfers.pdf

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


2/34

Inhoudstafel 1

Cijfers sterfte

4

2 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2

Algemene sterftecijfers door de jaren heen Absolute sterftecijfers Gestandaardiseerde sterftecijfers – sterfterisico Gestandaardiseerde sterfte: invloed van verschillende doodsoorzaken Bij mannen Bij vrouwen

4 4 5 6 6 8

3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.3

Sterftecijfers per leeftijd De bevolkingspiramide Sterfterisico volgens leeftijd Zuigelingen: eerste levensjaar Peuters, kleuters en kinderen Adolescenten en volwassenen Doodsoorzaken per leeftijdsgroep

8 8 9 9 9 10 11

4 4.1

Sterfte per regio: indirect gestandaardiseerde sterfte Indirect gestandaardiseerde sterfte per zorgregio

12 12

5 5.1

Sterfte per seizoen: aantal overlijdens per maand Wintermaanden en zomermaanden

13 13

6 6.1 6.2 6.3

Vlaanderen in Europa (Europees gestandaardiseerde sterfte) Het Vlaams Gewest in de EU Lidstaten Rangschikking

14 14 14 16

7 7.1 7.1.1 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3

Levensverwachting en verloren potentiële jaren Levensverwachting Evolutie van de levensverwachting door de jaren heen Verloren potentiële jaren Wat betekent "Verloren potentiële jaren" of VPJ Verloren potentiële jaren per doodsoorzaak Evolutie van 2007 tot 2011: daling van de VPJ-cijfers

17 17 17 18 18 19 20

8 8.1 8.2 8.3 8.3.1 8.3.2 8.4 8.4.1

Vermijdbare sterfte Wat is vermijdbare sterfte? Samenvatting Sterfte vermijdbaar door primaire preventie Evolutie van sterfte vermijdbaar door primaire preventie (2002-2011) Sterfte door roken (tabaksgerelateerde sterfte) Sterfte vermijdbaar door een betere gezondheidszorg (medische interventie) Evolutie van sterfte vermijdbaar door medische interventies (2002-2011)

22 22 22 23 23 24 26 27

9 9.1 9.2 9.3

Plaats van overlijden Waar overlijden de meeste mensen? Plaats van overlijden volgens leeftijd (2009-2011) Plaats van overlijden volgens doodsoorzaak (2009-2011)

30 30 31 32

Gebruikte afkortingen en begrippen

34

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


3/34

1 Cijfers sterfte Welke cijfers vindt u hier? Op deze pagina’s vindt u de meest recente analyses in verband met sterfte, levensverwachting en doodsoorzaken. Deze analyses beperken zich tot inwoners van het Vlaamse Gewest die overleden in het Brusselse of het Vlaamse Gewest. Wie dus in het Waalse Gewest of het buitenland overleed, is niet terug te vinden in deze cijfers.   

 

Algemene sterftecijfers over alle sterftes bij de hele bevolking (meest recente cijfers: 2011); Foeto-infantiele sterftecijfers over doodgeboortes en sterfte voor de eerste verjaardag (meest recente cijfers: 2009-2010); Sterftecijfers over specifieke doodsoorzaken (meest recente cijfers: 2011), waarbij we er dieper op ingaan hoeveel sterftes te wijten zijn aan een specifieke oorzaak zoals ischemische hartziekten, longkanker, zelfdoding, vervoersongevallen ... ; De sterfteatlas van Vlaanderen, een verzameling van kaarten van Vlaanderen ingedeeld in regio's en ingekleurd volgens het aantal overlijdens (1998-2007); Statistiek van de doodsoorzaken, de ruwe, onbewerkte cijfers voor wie er zelf analyses wil maken (meest recente cijfers: 2011).

Dit rapport gaat enkel over algemene sterftecijfers.

Waar komen deze cijfers vandaan? Deze sterftecijfers van het Vlaamse Gewest leiden we af van de sterftecertificaten. Bij een overlijden vult een arts een sterftecertificaat in. Hij geeft daarin o.a. de oorzaak van het overlijden aan. De dienst burgerlijke stand van de gemeente vult dat certificaat verder aan. Er bestaan 2 soorten certificaten:  certificaten voor de aangifte van het overlijden van een persoon van 1 jaar of ouder;  certificaten voor de aangifte van doodgeboren kinderen of het overlijden van een kind jonger dan 1 jaar. Sinds 1998 kregen de certificerende artsen de mogelijkheid om een meer gedetailleerde keten van oorzaken te noteren. Deze oorzaken worden dan volgens de internationale regels van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) geclassificeerd in de codes van de "International Classification of Diseases (10th revision)" (ICD-10).

2 Algemene sterftecijfers door de jaren heen 2.1 ABSOLUTE STERFTECIJFERS We zien in onderstaande tabel dat het totale aantal overlijdens de laatste 15 jaar schommelde rond 56.855 overlijdens per jaar. Jaar na jaar stierven er minder vrouwen dan mannen, uitgezonderd in 2003 en 2010.  Jaarlijks overleden gemiddeld ongeveer 28.684 mannen.  Jaarlijks overleden gemiddeld ongeveer 28.170 vrouwen. Het aantal overlijdens per 1.000 inwoners (bruto sterftecijfer) daalde bij mannen de laatste jaren lichtjes. Bij vrouwen was dat minder duidelijk. We tellen hier enkel inwoners van het Vlaams Gewest die overleden in het Vlaams Gewest of het Brussels HG.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


4/34

ABSOLUUT AANTAL OVERLIJDENS, BRUTO STERFTECIJFER EN DIRECT GESTANDAARDISEERD STERFTECIJFER (ASR) (PER 1.000 INWONERS), VLAAMS GEWEST, 1997-2011 Mannen

Vrouwen

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Aantal overlijdens 28.267 28.754 28.910 29.000 28.416 28.941 29.234 28.131 28.365 28.086 28.090 28.801 29.225 28.969 29.078

Bron:

sterftecertificaten, alle overlijdens, Vlaams Gewest, 1997-2011

Brutocijfer 9,71 9,86 9,89 9,90 9,68 9,83 9,89 9,38 9,52 9,27 9,31 9,47 9,54 9,35 9,31

ASR 12,97 12,98 12,84 12,63 12,08 12,07 11,97 11,34 11,19 10,67 10,39 10,33 10,23 9,87 9,55


Totaal

Brutocijfer

ASR

9,09 9,33 9,36 9,33 9,16 9,42 9,64 8,98 9,18 8,88 8,95 9,09 9,10 9,13 8,92

7,66 7,78 7,67 7,53 7,26 7,34 7,42 6,95 6,95 6,64 6,53 6,49 6,42 6,34 6,05


Brutocijfer 9,40 9,59 9,61 9,60 9,42 9,62 9,66 9,18 9,25 9,07 9,13 9,28 9,32 9,24 9,11

2.2 GESTANDAARDISEERDE STERFTECIJFERS – STERFTERISICO Door de toenemende vergrijzing verwachten we met de jaren steeds meer overlijdens. Door voor leeftijd te standaardiseren, houden we rekening met de veroudering van de bevolking. Die is bij vrouwen meer uitgesproken dan bij mannen. We merken dan dat:  er een bijna continue, geleidelijke daling is van de gestandaardiseerde sterftecijfers over de laatste 15 jaar, vooral bij de mannen maar ook bij de vrouwen. Een uitzondering daarop vormt de discrete stijging bij de vrouwen in 2002 en 2003. Die lichte stijging werd echter gecompenseerd in 2004. In 2011 waren de sterftecijfers significant lager dan in 2010.  per 100.000 inwoners daalde het sterfterisico in de periode 1997-2011 bij mannen gemiddeld met 26 per jaar;  per 100.000 inwoners daalde het sterfterisico in de periode 1997-2011 bij vrouwen gemiddeld met 12 per jaar.  Ondanks de daling maken zogenaamde "vermijdbare" sterfgevallen nog altijd een belangrijk deel uit van de totale sterfte. De daling van de gestandaardiseerde sterftecijfers is voor een groot deel toe te schrijven aan de daling van de sterfte sterfte door nieuwvormingen (mannen) en door hart- en vaataandoeningen (mannen en vrouwen). Het is logisch dat hoe ouder u wordt, hoe groter het risico wordt dat u dat jaar sterft. Oudere mensen hebben dus een hoger sterfterisico. Er is ook een heel duidelijk verschil tussen de sterfterisico's van mannen en vrouwen op gelijke leeftijden.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


5/34

DIRECT GESTANDAARDISEERD STERFTECIJFER (PER 1.000 INWONERS): LINEAIRE TREND EN BETROUWBAARHEIDSINTERVALLEN (OG EN BG), VLAAMS GEWEST, 1997-2011

Let op: 2 verschillende schalen Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 1997-2011

2.3 GESTANDAARDISEERDE STERFTE: INVLOED VAN VERSCHILLENDE DOODSOORZAKEN 2.3.1

Bij mannen

De totale gestandaardiseerde sterfte bij mannen daalde in de periode 2002-2011 met 21% van 121 overlijdens naar 96 per 10.000 inwoners (ASR). De daling van de sterfte toegeschreven aan hart- en vaataandoeningen (I00-I99) leverde de grootste bijdrage (56%) aan die globale daling.  De sterfte door hart- en vaataandoeningen bij mannen daalde met 34% tussen 2002 en 2011.  De tweede belangrijkste bijdrage kwam van een daling van het aantal overlijdens door ziekten van het ademhalingsstelsel (J00-J99). Het risico daalde even snel als bij hart- en vaataandoeningen: in 2011 overleden er 34% mannen minder door een ziekte van het ademhalingsstelsel dan in 2002  Het kleinere aantal overlijdens door nieuwvormingen (C00-D48) leverde een bijna even belangrijke bijdrage aan de globale daling van het sterftecijfers: in 2011 overleden 16% minder mannen door een nieuwvorming dan in 2002.  Hoewel er in totaal minder mannen overlijden door ziekten van het ademhalingsstelsel dan door nieuwvormingen, is de bijdrage aan de totale daling van de sterfte ongeveer even groot (nl. telkens bijna een kwart van de daling).  Het aantal overlijdens ten gevolge van psychische en neurologische aandoeningen (o.a. dementie) (F00G99) namen in dezelfde periode toe met 18%.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


6/34

BIJDRAGE VERSCHILLENDE DOODSOORZAKEN IN DALING DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE, MANNEN, VLAAMS GEWEST, 2002-2011

Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2002-2011

BIJDRAGE VERSCHILLENDE DOODSOORZAKEN IN DALING DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE, VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2002-2011

Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2002-2011

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


7/34

2.3.2

Bij vrouwen

De totale gestandaardiseerde sterfte bij vrouwen daalde in de periode 2002-2011 met 18% van 7 overlijdens naar 6 per 1.000 inwoners (ASR). Hierbij leverde de daling van de sterfte aan hart- en vaataandoeningen (I00I99) de grootste bijdrage (75%).  De sterfte door hart- en vaataandoeningen bij vrouwen daalde met 34% sinds 2002.  Net als bij mannen levert de sterfte door ziekten van het ademhalingsstelsel de tweede belangrijkste bijdrage (19%) (J00-J99): in 2011 overleden 32% minder vrouwen door ziekten van het ademhalingsstelsel dan in 2002.  De sterfte door nieuwvormingen (C00-D48) daalde bij vrouwen slechts met 8%, maar de daling van de totale sterfte is voor 12% toe te schrijven aan minder overlijdens door nieuwvormingen.  Het aantal overlijdens door psychische en neurologische aandoeningen (o.a. dementie) (F00-G99) nam tussen 2002 en 2011 toe met 17%.

3 Sterftecijfers per leeftijd 3.1 DE BEVOLKINGSPIRAMIDE De bevolkingspiramide geeft de samenstelling van de bevolking weer volgens leeftijd: hoeveel mannen en vrouwen zijn er van een bepaalde leeftijd? De vorm van de piramide wordt bepaald door de geboortecijfers en de sterftecijfers per leeftijd.

Aandeel mannen en vrouwen In de bevolkingspiramide voor het Vlaams Gewest zien we dat de mannen, die vanaf hun geboorte met meer zijn, dit overwicht definitief verliezen vanaf de leeftijd van 63 jaar. Boven de 63 jaar zijn er in het Vlaams Gewest meer vrouwen dan mannen. Die omslag komt er omdat de sterfterisico's jaar na jaar lager liggen voor vrouwen dan voor mannen.  In 2000 lag de leeftijd waarop de vrouwen in aantal het overwicht kregen op de mannen nog op 58 jaar: de sterfterisico's van mannen daalden de afgelopen jaren sneller dan die van vrouwen waardoor deze "grens" naar boven opschoof (zie gestandaardiseerde sterfte). Vanaf de leeftijd van 86 jaar bij mannen en 88 jaar bij vrouwen sterft jaarlijks 10% of meer van deze bevolkingsgroep.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


8/34

AANTAL INWONERS (OP 1/1/2011) VERSUS AANTAL OVERLIJDENS NAAR LEEFTIJD EN GESLACHT (10 INWONERS/1 OVERLIJDEN), VLAAMS GEWEST, 2011

Bron: NIS-bevolkingscijfers en sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2011

Let op: 2 schalen!

3.2 STERFTERISICO VOLGENS LEEFTIJD Het sterfterisico is vooral hoog in het eerste levensjaar en vanaf 50 jaar. Vanaf 25 jaar voor vrouwen en 30 jaar voor mannen stijgen de sterftekansen exponentieel. Bij jonge mannen (15-29 jaar) merken we een relatieve oversterfte op. De belangrijkste doodsoorzaken in deze leeftijdscategorie zijn vervoersongevallen en suïcide.

3.2.1

Zuigelingen: eerste levensjaar

De sterftekans in het eerste levensjaar is zeer hoog: 403 per 100.000 voor jongens en 299 per 100.000 voor meisjes. De belangrijkste oorzaken van de hoge sterfte bij zuigelingen zijn:  aangeboren afwijkingen,  aandoeningen van de moeder,  complicaties van zwangerschap en bevalling. Aangezien de sterfte bij zuigelingen zo hoog is en te wijten is aan specifieke problemen, wordt zij apart bestudeerd in het deel "foeto-infantiele sterfte".

3.2.2

Peuters, kleuters en kinderen

De sterfte bij peuters en kleuters (1 tot 4 jaar) is veel lager dan in het eerste levensjaar: 27 per 100.000 voor jongens en 13 per 100.000 voor meisjes. Maar de sterftekans is er toch hoger dan bij de daaropvolgende leeftijdsgroepen. De laagste sterftecijfers zijn te vinden in de groepen 5 tot 9 jaar en 10 tot 14 jaar (7 tot 12 per 100.000). ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


9/34

3.2.3

Adolescenten en volwassenen

Vooral bij mannelijke adolescenten (15-19 jaar) en jonge volwassen mannen (20-29 jaar) merken we een 1 relatieve oversterfte op: als u de rechte lijn vanaf de leeftijd van 35-39 jaar tot 95 jaar denkbeeldig doortrekt naar de groep 10-14 jaar, ziet u een "bult" in de grafiek. Bij vrouwen beperkt die relatieve oversterfte zich tot meisjes en jonge vrouwen van 15 tot 24 jaar.  Deze relatieve oversterfte is toe te schrijven aan uitwendige oorzaken (vervoersongevallen en suïcide). Tien jaar geleden was deze oversterfte veel meer uitgesproken. Meer details vind je in de analyse van 2010. Vanaf 25 jaar voor vrouwen en 30 jaar voor mannen stijgen de sterfterisico's exponentieel. Pas op de leeftijd van 55-59 jaar overstijgt het sterfterisico weer dat van het eerste levensjaar. De sterfterisico's liggen jaar na jaar steeds lager voor vrouwen dan voor mannen. Die verschillende sterfterisico's hebben ook hun weerslag op de samenstelling van de bevolking, grafisch vaak voorgesteld als een bevolkingspiramide.

LEEFTIJDSSPECIFIEK STERFTECIJFER (PER 100.000 INWONERS), MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011

Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2011

Let op: logaritmische schaal !

1

De sterftekansen stijgen exponentieel met de leeftijd. Daarom zijn de kansen op een logaritmische schaal weergegeven. De rechte lijn is dus in feite een exponentiële functie.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


10/34

3.3 DOODSOORZAKEN PER LEEFTIJDSGROEP Niet alleen het sterfterisico verschilt tussen mannen en vrouwen, ook de doodsoorzaken verschillen.  Tot de leeftijd van 34 jaar sterven mannen en vrouwen in grote lijnen door gelijkaardige oorzaken: aangeboren afwijkingen, ongevallen en suïcide.  Vanaf de leeftijd van 35 tot en met 49 jaar sterven vrouwen in de eerste plaats aan borstkanker, ook bij 60-74 jarigen is borstkanker de belangrijkste oorzaak. In 2011 stierven er echter vaker 50-59 jarige vrouwen door longkanker dan door borstkanker.  Mannen vanaf 30 jaar stierven in de eerste plaats door suïcide (30 tot 49 jaar) en longkanker (50 tot 79 jaar).  Daarna volgen voor mannen de ischemische hartziekten en voor vrouwen cerebrovasculaire aandoeningen. Vele van deze doodsoorzaken zijn gedeeltelijk vermijdbaar, zoals (vervoers)ongevallen en longkanker.

BELANGRIJKSTE DOODSOORZAKEN PER LEEFTIJDSCATEGORIE, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 DOODSOORZAAK (ABSOLUUT AANTAL/RELATIEF BELANG IN LEEFTIJDSGROEP) Leeftijdsgroep 0 jaar 1-4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20-24 jaar 25-29 jaar 30-34 jaar 35-39 jaar 40-44 jaar 45-49 jaar 50-54 jaar 55-59 jaar 60-64 jaar 65-69 jaar 70-74 jaar 75-79 jaar 80-84 jaar 85+ jaar Voetnoot 1: Voetnoot 2: Bron:

Mannen Aangeboren afwijkingen (38 / 27%) Aangeboren afwijkingen / Niet-vervoersongevallen (4 / 10%) 1 Vervoersongevallen (3 / 29%) 1 Vervoersongevallen (4 / 35%) Suïcide (24 / 36%) 1 Vervoersongevallen (43 / 36%) 1 Vervoersongevallen (45 / 31%) Suïcide (49 / 32%) Suïcide (64 / 32%) Suïcide (91 / 26%) Suïcide (83 / 16%) Longkanker (115 / 13%) Longkanker (223 / 16%) Longkanker (310 / 16%) Longkanker (418 / 18%) Longkanker (504 / 16%) Longkanker (565 / 12%) Ischemische hartziekten (536 / 10%) 2 Hartdecompensatie, complicaties en ... (916 / 12%)

Vrouwen Aangeboren afwijkingen (33 / 32%) Niet-vervoersongevallen (4 / 22%) 1

Vervoersongevallen (4 / 36%) Verschillende doodsoorzaken (2 / 13%) Suïcide (11 / 39%) Suïcide (17 / 32%) Suïcide (11 / 24%) Suïcide (16 / 21%) Borstkanker (22 / 23%) Borstkanker (32 / 18%) Borstkanker (58 / 15%) Longkanker (78 / 13%) Longkanker (126 / 14%) Borstkanker (142 / 13%) Borstkanker (128 / 10%) Borstkanker (166 / 9%) Cerebrovasculaire aandoeningen (286 / 9%) Cerebrovasculaire aandoeningen (571 / 10%) 2 Hartdecompensatie, complicaties en ... (1.899 / 15%)

de vervoersongevallen zijn hier beperkt tot vervoersongevallen op land (V01-V89) Hartdecompensatie, complicaties en [onduidelijk omschreven hartaandoeningen] (I46, I50-I52) sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2011

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


11/34

4 Sterfte per regio: indirect gestandaardiseerde sterfte 4.1 INDIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE PER ZORGREGIO Mannen Binnen het Vlaams Gewest zijn er enkele opmerkelijke verschillen tussen de zorgregio's rond de 14 regionale steden.  In 2011 stierven in de zorgregio’s rond Aalst en Gent significant meer mannen dan kon verwacht worden op basis van de Vlaamse cijfers.  De verhoogde sterfte in de zorgregio Aalst situeert zich vooral rond Geraardsbergen.  In de zorgregio Brusselse rand stierven er significant minder mannen dan verwacht.  Vooral in zorgpool Tervuren was er een significant verlaagde sterfte, waar andere zorgpolen niet significant verschillen van de rest van Vlaanderen.  In de grote zorgregio rond Antwerpen verbergt een lagere sterfte in een subregio de significant verhoogde sterfte in een andere subregio:  In 2011 is de sterfte lager dan verwacht in de kleinere zorgpolen rond Brasschaat, Schilde en Mortsel (niet significant). In Antwerpen stad daarentegen was het aantal overlijdens 8% hoger dan verwacht op basis van de Vlaamse sterftecijfers (significant).

Vrouwen 



In de zorgregio Aalst stierven meer vrouwen dan in de rest van Vlaanderen (significant).  De verhoogde sterfte in de zorgregio Aalst situeert zich in de zorgpool Geraardsbergen, en in mindere mate Dendermonde. Het sterfterisico voor vrouwen was significant laag in de zorgregio rond Oostende en borderline significant rond Brussel.  In de Brusselse rand doet vooral de zorgpool rond Tervuren het goed.

INDIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTERATIO (SMR) VOOR VLAAMSE ZORGREGIO'S, MANNEN, 2011 - ZORGREGIO'S GESORTEERD OP SMR Regionale stad woonplaats RS: Aalst RS: Gent RS: Sint-Niklaas RS: Kortrijk RS: Oostende RS: Antwerpen RS: Genk RS: Mechelen RS: Roeselare RS: Turnhout RS: Hasselt RS: Brugge RS: Leuven RS: Brusselse rand*

Geteld 1.708 4.118 1.089 1.535 1.113 4.244 986 1.851 1.708 1.839 2.466 1.586 2.112 2.579

Verwacht 1.500 3.953 1.047 1.484 1.093 4.238 986 1.872 1.752 1.888 2.553 1.651 2.202 2.716

OG 1,085 1,010 0,980 0,983 0,959 0,972 0,939 0,944 0,929 0,930 0,928 0,914 0,919 0,913

SMR 1,138 1,042 1,041 1,034 1,018 1,001 1,000 0,989 0,975 0,974 0,966 0,961 0,959 0,950

BG 1,194 1,074 1,104 1,087 1,080 1,032 1,065 1,035 1,022 1,020 1,005 1,009 1,001 0,987

Voetnoot *

De zorgregio rond Brussel, bevat hier enkel de sterfgevallen uit de Vlaamse gemeentes.

Bron:

sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2011

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


12/34

INDIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTERATIO (SMR) VOOR VLAAMSE ZORGREGIO'S, VROUWEN, 2011 - ZORGREGIO'S GESORTEERD OP SMR Regionale stad woonplaats RS. Aalst RS. Antwerpen RS. Mechelen RS. Turnhout RS. Sint-Niklaas RS. Gent RS. Genk RS. Hasselt RS. Leuven RS. Roeselare RS. Brugge RS. Kortrijk RS. Brusselse rand* RS. Oostende Voetnoot * Bron:

Geteld 1.740 4.384 1.880 1.693 1.021 4.060 897 2.329 2.138 1.682 1.574 1.474 2.572 1.041

Verwacht 1.547 4.288 1.851 1.666 1.014 4.035 892 2.334 2.175 1.734 1.631 1.529 2.667 1.123

OG 1,073 0,992 0,971 0,968 0,946 0,975 0,941 0,958 0,942 0,924 0,918 0,915 0,928 0,872

SMR 1,125 1,022 1,016 1,016 1,007 1,006 1,006 0,998 0,983 0,970 0,965 0,964 0,964 0,927

BG 1,179 1,053 1,063 1,066 1,071 1,038 1,074 1,039 1,026 1,017 1,014 1,014 1,002 0,985

De zorgregio rond Brussel, bevat hier enkel de sterfgevallen uit de Vlaamse gemeentes. sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2011

5 Sterfte per seizoen: aantal overlijdens per maand 5.1 WINTERMAANDEN EN ZOMERMAANDEN In de wintermaanden (december-maart) overlijden altijd meer mensen dan in de zomer. Dat is voornamelijk te wijten aan de winterse "griepgolven" (pneumonie en influenza).  Januari kende de laatste 12 jaar gemiddeld het hoogste aantal sterfgevallen (9% tot 11% van alle overlijdens in 1 jaar). In de zomermaanden (juni-september) overlijden het minste mensen.  September kende gemiddeld het laagste aantal sterfgevallen (7,4%).  Uitzondering was juli 2006: als gevolg van verschillende hittegolven zagen we een ongewoon hoge sterfte (9,0%). Voor meer info, zie vorige cijfers > algemene sterftecijfers 2006 (PDF, 906 kB) Zonder seizoensgebonden sterfte verwachten we maandelijks circa 1/12de of 8,3% van de overlijdens.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


13/34

GEMIDDELD AANDEEL OVERLIJDENS PER MAAND IN TOTAAL PER JAAR, VLAAMS GEWEST, 19992010

Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, januari 1999 - december 2010

6 Vlaanderen in Europa (Europees gestandaardiseerde sterfte) 6.1 HET VLAAMS GEWEST IN DE EU Het Vlaams Gewest bevindt zich in het gezelschap van Europese lidstaten met vrij lage sterftecijfers, zowel voor mannen als voor vrouwen:  In 5 landen sterven mannen minder snel dan in het Vlaams Gewest (plaats 6). Vlaanderen doet het daarmee iets beter dan het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Luxemburg, maar iets slechter dan Nederland.  In 4 landen sterven vrouwen minder snel dan in het Vlaams Gewest (plaats 4). Vlaamse vrouwen sterven dus iets minder snel dan in Cyprus, Finland en Zweden, maar wel iets sneller dan in Luxemburg.

6.2 LIDSTATEN    

In Italië, Zweden en Cyprus sterven het minste aantal mannen. Het snelst sterven de mannen in Litouwen, Letland en Bulgarije. In Spanje, Frankrijk en Italië sterven het minste aantal vrouwen. Het snelst sterven de vrouwen in Bulgarije, Roemenië en Letland. Het valt op dat de oostelijke Europese lidstaten slecht scoren. Portugal en Slovenië heben de slechtste cijfers van de Zuid-Europese lidstaten.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


14/34

Hoe vergelijken we lidstaten? De sterfte in verschillende landen vergelijken, moet met enige voorzichtigheid gebeuren. U moet altijd in het achterhoofd houden dat in elk land andere praktijken gelden inzake het certificeren van doodsoorzaken, de registratie van sterfgevallen, autopsie … Ook zijn er jaarlijkse schommelingen die de positie van een land ten opzichte van de andere landen kunnen beïnvloeden. Om alvast dat laatste probleem uit te sluiten, vergelijken we niet het cijfer van het laatste beschikbare jaar, maar het gemiddelde van de periode 2009-2011 voor zover beschikbaar. De cijfers voor België zijn enkel beschikbaar voor 2009. In de Vlaamse cijfers ontbreken overlijdens van wie in Vlaanderen woont, maar in Wallonië of in het buitenland overlijdt. Daardoor is er een lichte onderschatting van de sterfte met ongeveer 1%. Ook in de cijfers van andere landen ontbreken vaak de overlijdens in het buitenland, maar niet bij Nederland.

Legende bij de figuur: Afkortingen EU-lidstaten AT :Oostenrijk BG :Bulgarije BE :België CY :Cyprus CZ :Tsjechië DE :Duitsland DK :Denemarken EE :Estland ES :Spanje FI :Finland FR :Frankrijk

GR :Griekenland HR :Kroatië HU :Hongarije IT :Italië IE :Ierland LT :Litouwen LU :Luxemburg LV :Letland MT:Malta NL :Nederland PL :Polen

PT :Portugal RO :Roemenië SE :Zweden SI :Slovenië SK :Slovakije Verenigd UK : Koninkrijk Vlaanderen VL : (Vlaams Gewest)

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


15/34

6.3 RANGSCHIKKING RANGSCHIKKING EUROPESE LIDSTATEN NAAR DIRECT GESTANDAARDISEERDE STERFTE EN SITUERING VLAAMS GEWEST, GEMIDDELDE 2009-2011 (VOOR ZOVER BESCHIKBAAR) - OP BASIS VAN EUROPESE STANDAARDBEVOLKING

Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2009-2011 & WHO Health for all Mortality database (juli 2013)

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


16/34

7 Levensverwachting en verloren potentiële jaren 7.1 LEVENSVERWACHTING De levensverwachting drukt uit hoeveel jaar een persoon op een bepaalde leeftijd nog verwacht wordt te leven. Die verwachting wordt berekend per leeftijd en is afhankelijk van de sterftekans of het sterfterisico op elke leeftijd. Op basis van de levensverwachting kunnen we nagaan wat de belangrijkste oorzaken van vroegtijdige sterfte zijn. Vroegtijdige sterfte betekent "sterven voor de verwachte leeftijd". Bij vroegtijdige sterfte op een bepaalde leeftijd gaan dus potentiële levensjaren verloren: nl. de levensverwachting in jaren op het ogenblik van overlijden.  Een jongen die in 2011 geboren werd, heeft in Vlaanderen een levensverwachting van 78,9 jaar.  Meisjes hebben bij hun geboorte een levensverwachting van 83,7 jaar.

LEVENSVERWACHTING IN JAREN OP VERSCHILLENDE LEEFTIJDEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Bij geboorte Op 1-jarige leeftijd Op 20-jarige leeftijd Op 45-jarige leeftijd Op 65-jarige leeftijd Op 75-jarige leeftijd Bron:

Mannen 78,9 78,7 60,0 36,0 18,6 11,4

Vrouwen 83,7 83,4 64,6 40,1 22,1 13,8

sterftecertificaten alle overlijdens, Vlaams Gewest, 2011

Nieuwe berekeningsmethode levensverwachting We gebruiken sinds registratiejaar 2010 een licht aangepaste berekeningswijze voor de levensverwachting: de levensverwachting op 100 jaar wordt niet langer gelijkgesteld aan 0. Daardoor liggen de cijfers soms iets hoger dan in onze vorige publicaties. Voor alle jaren die hieronder vergeleken worden, wordt ook deze nieuwe berekeningswijze aangehouden. Meer informatie hierover vind je bij de Federale Dienst voor Statistiek en Economische Informatie (ADSEI)

7.1.1

Evolutie van de levensverwachting door de jaren heen

Meisjes hebben een hogere levensverwachting aangezien de vrouwelijke sterftecijfers lager liggen. De voorsprong van vrouwen op mannen wordt met de jaren kleiner: de levensverwachting van mannen steeg de afgelopen 10 jaar meer dan die van vrouwen. Dat zien we in onderstaande grafiek:  De levensverwachting bij geboorte voor mannen steeg in de periode 2002-2011 van 76,3 naar 78,9 jaar. Dat is een gemiddelde jaarlijkse stijging van 3,3 maanden.  Ook op 45-jarige leeftijd steeg de levensverwachting continu met een gemiddelde van bijna 3 maanden per jaar.  Voor 65-plussers en 75-plussers steeg de levensverwachting gemiddeld jaarlijks met respectievelijk 2,4 en 2,0 maanden. De marge voor verbetering is bij deze leeftijdsgroepen uiteraard kleiner.  De levensverwachting bij geboorte voor vrouwen steeg in de periode 2002-2011 gemiddeld met 2,4 maanden per jaar: van 81,8 naar 83,7 jaar.  Ook op 45- en 65-jarige leeftijd bedroeg de gemiddelde stijging ongeveer 2 maand per jaar.  Op 75 jaar was de stijging net als bij mannen iets lager, maar toch ook nog 1,8 maand maand per jaar. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


17/34

In de figuur werd omwille van de leesbaarheid de verwachte leeftijd bij overlijden weergegeven i.p.v. de eigenlijke levensverwachting. De verwachte leeftijd bij overlijden wordt berekend als huidige leeftijd (bv. 45 jaar) vermeerderd met het aantal jaren dat iemand van die leeftijd gemiddeld nog te leven heeft (de levensverwachting voor die leeftijd). Bijvoorbeeld: lo(45)= 45+le(45).

EVOLUTIE VERWACHTE LEEFTIJD BIJ OVERLIJDEN VOOR 0-, 45-, 65- EN 75-JARIGEN (LO), MANNEN (M) EN VROUWEN (V), VLAAMS GEWEST, 2002-2011

Bron: sterftecertificaten alle overlijdens, 2002-2011

Verklaring van de legende bij de grafiek : verwachting voor mannen. : verwachting voor vrouwen. Lo(75) V: verwachte leeftijd bij overlijden voor 75-jarige vrouwen Lo(45) M: verwachte leeftijd bij overlijden voor 45-jarige mannen

7.2 VERLOREN POTENTIËLE JAREN 7.2.1

Wat betekent "Verloren potentiële jaren" of VPJ

We spreken van verloren potentiële jaren (VPJ) als iemand sterft voor zijn 75ste verjaardag. Hoeveel jaren er verloren gaan, hangt af van zijn of haar levensverwachting. Die verschilt per leeftijd en voor mannen en vrouwen. Hoe dat precies berekend wordt, leest u in het deel ‘over deze cijfers – verklaring gebruikte termen’. Wij tonen u op deze pagina's het aantal verloren potentiële jaren per 1.000 persoonsjaren. Is het VPJ-cijfer bijvoorbeeld 10, dan kunt u dat zo lezen: 100 mensen met elk nog een levensverwachting van 10 jaar, hebben samen nog 1.000 potentiële levensjaren. Nu overlijdt 1 persoon van die 100 in het eerste jaar, en dus gaan er 10 mogelijke levensjaren van die 1.000 verloren. In onze berekeningen worden overlijdens van zuigelingen (minder dan 1 jaar) en van mensen ouder dan 74 jaar niet meegeteld.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


18/34

7.2.2

Verloren potentiële jaren per doodsoorzaak

Drie grote doodsoorzakengroepen zijn samen verantwoordelijk voor 3/4 van de verloren potentiële jaren. Veruit de meeste verloren levensjaren worden toegeschreven aan kankers (en andere nieuwvormingen). Daarna volgen hart- en vaatziekten en uitwendige doodsoorzaken (suïcides en ongevallen).

VPJ-CIJFER (1/1.000 PERSOONSJAREN) VOOR 4 HOOFDCATEGORIEËN, LEEFTIJDSGROEP 1-74 JAAR, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011. BEREKEND T.O.V. LEVENSVERWACHTING Doodsoorzaken Kankers en andere nieuwvormingen Hart- en vaatziekten Ziekten ademhalingsstelsel Uitwendige doodsoorzaken Alle andere doodsoorzaken Totaal Bron:

Mannen VPJ-cijfer 31,21 16,51 4,77 18,23 15,58 86,31

% 36,2% 19,1% 5,5% 21,1% 18,0% 100%

Vrouwen VPJ-cijfer 28,30 8,62 3,17 7,95 11,38 59,41

% 47,6% 14,5% 5,3% 13,4% 19,2% 100%

sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2011

Bij mannen 3 doodsoorzaken veroorzaken bij mannen 30% van de verloren potentiële jaren:  longkanker,  suïcide,  ischemische hartziekten (IHZ). Het totale aantal verloren potentiële jaren is bij mannen 1,5 maal groter dan bij vrouwen.

Bij vrouwen Bij vrouwen is de top 3:  borstkanker (11% van het totale VPJ-cijfer),  longkanker,  suïcide. In totaal wordt 27% van de verloren potentiële jaren bij vrouwen toegeschreven aan deze 3 doodsoorzaken. Bij vrouwen is longkanker de tweede oorzaak van verloren jaren na borstkanker en voor suïcide geworden. Het VPJ-cijfer voor longkanker is de laatste jaren sterk gestegen, en het cijfer voor ischemische hartziekten is sterk gedaald.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


19/34

VERLOREN POTENTIËLE JAREN (VPJ PER 1.000 PERSOONSJAREN) VOOR ENKELE BELANGRIJKE DOODSOORZAKEN, LEEFTIJDSGROEP 1-74 JAAR, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011. BEREKEND T.O.V. LEVENSVERWACHTING

Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2011

Selectie van 5 grootste oorzaken bij mannen, en 5 grootste oorzaken bij vrouwen

7.2.3

Evolutie van 2007 tot 2011: daling van de VPJ-cijfers

De laatste 5 jaar daalde het totale VPJ-cijfer wel wat bij mannen, maar nauwelijks bij vrouwen. We berekenen de VPJ-cijfers hier op basis van de levensverwachting en die blijft stijgen.

Evolutie bij mannen Het totale VPJ-cijfer bij mannen daalde van 89,4 in 2007 naar 86,3 per 1.000 persoonsjaren in 2011.  De daling is vooral te danken aan de daling van de verloren potentiële jaren door vervoersongevallen te land, door ischemische hartziekten, door longen andere kankers en door cerebrovasculaire aandoeningen.

Evolutie bij vrouwen Het totale VPJ-cijfer bij vrouwen daalde in de periode 2007-2011 lichtjes van 60,6 in 2007 naar 59,4 per 1.000 persoonsjaren.  Er is een daling van de verloren potentiële jaren door cerebrovasculaire aandoeningen, door ischemische hartziekten en door vervoersongevallen te land.  Maar deze daling wordt grotendeels teniet gedaan door de verhoging van de VPJ-cijfers voor longkanker en suïcide tussen 2007 en 2011.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


20/34

EVOLUTIE TOTAAL VPJ-CIJFER (PER 1.000 PERSOONSJAREN) EN HET AANDEEL VAN DE RESPECTIEVE DOODSOORZAKEN, VLAAMS GEWEST, 2007-2011, BEREKEND T.O.V.

VROUWEN

MANNEN

LEVENSVERWACHTING

LEGENDE

Opmerking: deze figuur kunt u het best van onder naar boven lezen. Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2007-2011

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


21/34

8 Vermijdbare sterfte 8.1 WAT IS VERMIJDBARE STERFTE? Vermijdbare sterfte gaat over 2 groepen van doodsoorzaken: 1 Doodsoorzaken die door primaire preventie vermeden kunnen worden. Primaire preventie betekent voorkomen dat mensen ziek worden of een aandoening ontwikkelen. De overheid heeft hier een impact op door haar bevolking goed in te lichten en te sensibiliseren voor de gevolgen van ongezonde voedingsen leefstijlfactoren (bv. roken). Het gaat over volgende vermijdbare doodsoorzaken:  longkanker, te vermijden door niet te roken,  ischemische hartziekten bij mensen jonger dan 65 jaar, te vermijden door niet te roken, gezonde voeding en voldoende beweging,  huidkanker bij mensen ouder dan 4 en jonger dan 65 jaar, te vermijden door aangepaste bescherming bij zonnen,  levercirrose, te vermijden door matiging van alcoholgebruik,  verkeersongevallen, te vermijden door aangepast rijgedrag en een goede controle op de verkeersveiligheid. 2 Doodsoorzaken die zich amper zouden voordoen als de gezondheidszorg perfect georganiseerd zou zijn. Het gaat om sterfgevallen die voorkomen kunnen worden door medische interventies zoals vaccinatie, vroegtijdige opsporing (bv. van borstkanker) en/of gepaste behandeling (secundaire preventie). Als deze vermijdbare overlijdens zich toch voordoen, is dat een teken dat het gezondheidszorgsysteem niet optimaal werkt. Het gaat hierbij over 30-tal doodsoorzaken.  De belangrijkste doodsoorzaken die vaak beschouwd worden als vermijdbaar door een betere organisatie van de gezondheidszorg zijn borstkanker bij vrouwen, en CVA en colorectale kanker bij zowel mannen als vrouwen. Het gezondheidsbeleid heeft tot doel het geheel van gezondheidsproblemen zo doelmatig en zo doeltreffend mogelijk te beïnvloeden. Cijfers over zogenaamd "vermijdbare" sterfte geven een beeld van waar verbetering mogelijk lijkt. Ongevallen buiten de verkeerssituatie en zelfdoding worden hier niet meegeteld. We kijken ook enkel naar overlijdens van personen jonger dan 75 jaar.

8.2 SAMENVATTING 2 op de 5 overlijdens voor de leeftijd van 75 jaar zou theoretisch op een of andere manier te vermijden zijn.  Bij mannen bekomen we 38% vermijdbare sterfte. Het grootste deel hiervan wordt toegeschreven aan ongezonde leefgewoonten (zoals sterfte door longkanker en ischemische hartziekten) of verkeersongevallen.  Bij vrouwen berekenen we 43% vermijdbare sterfte. Het grootste deel is te wijten aan doodsoorzaken die samenhangen met de kwaliteit en doeltreffendheid van de gezondheidszorg.

PERCENTAGE VERMIJDBARE STERFTE, 0-74 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2011 Mannen Aantal % 2.669 23,3% 1.732 15,1%

Vermijdbaar door primaire preventie Vermijdbaar door medische interventies (sec. preventie inbegrepen) Totaal vermijdbaar Totale sterfte in de leeftijdsgroep 0-74 jaar

4.401 11.461 Bron:

38,4%

Vrouwen Aantal % 980 14,5% 1.924 28,4% 2.904 6.778

42,8%

Totaal Aantal % 3.649 20,0% 3.656 20,0% 7.305 18.240

40,0%

alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2011

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


22/34

8.3 STERFTE VERMIJDBAAR DOOR PRIMAIRE PREVENTIE 

Bij mannen kan bijna 1 op de 4 overlijdens voor de leeftijd van 75 jaar beschouwd worden als vermijdbaar door primaire preventie.  Bij vrouwen is 1 op de 7 overlijdens vermijdbaar door primaire preventie. Een van de belangrijkste oorzaken van vermijdbare sterfte is nog altijd tabaksgebruik (longkanker en een deel van de ischemische hartziekten), zowel bij mannen als bij vrouwen. Longkanker veroorzaakt resp. 61% en 63% van alle primair vermijdbare sterfte bij mannen en vrouwen.

STERFTE VERMIJDBAAR DOOR PRIMAIRE PREVENTIE, LEEFTIJDSGROEP 0-74 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2011 Doodsoorzaak (ICD-10 –code)

Longkanker (C33-C34) Huidkanker (C44) Ischemische hartziekten

Leeftijdsgroep 5-74 5-64 5-64

Mannen aantal % 1.631 61% 5 0% 466 17%

Vrouwen aantal % 626 64% 5 1% 122 12%

Totaal aantal % 2.257 62% 10 0% 588 16%

(I20-I25)

Levercirrose

15-74

(K70, K73, K74, K72.1, K76.0-1) Verkeersongevallen [codes]2

Alle

Subtotaal percentage t.o.v. totale sterfte Totale sterfte

10%

154

16%

434

12%

287 2.669

11% 100% 23%

73 980

7% 100% 14%

360 3.649

10% 100% 20%

11.461

Selectie gebaseerd op: Bron:

8.3.1

280

6.778

18.240

Leveque A, Humblet PC, Lagasse R: Atlas de la mortalité évitable en Belgique, 1985-1989. Arch. Public Health, 1999: 57; 1-87 alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2011

Evolutie van sterfte vermijdbaar door primaire preventie (2002-2011)

In de periode 2002-2011 kunnen we enkel bij mannen een duidelijke trend vaststellen in de evolutie van sterfte vermijdbaar door primaire preventie.  Het absolute aantal overlijdens bij mannen daalde met gemiddeld 73 overlijdens per jaar.  Het absolute aantal overlijdens bij vrouwen bleef schommelen rond 887 en nam de laatste 2 jaren zelfs toe. Het grootste deel van deze sterfte is te wijten aan longkanker, dat voor het overgrote deel veroorzaakt wordt door tabaksgebruik. Maar tabak veroorzaakt ook nog andere ziektes en gezondheidsproblemen. Het aandeel van tabak hierin is niet altijd even duidelijk en daarom kan de tabaksgerelateerde sterfte enkel bij benadering berekend worden.

2

Verkeersongevallen [codes]: V01.1, V02.1, V03.1, V04.1, V05.1, V06.1, V09.2-3, V10.3-5, V11.3-5, V12.3-5, V14.3-5, V15.3-5, V16.3-5, V17.3-5, V18.3-5, V10.9, V11.9, V12.9, V13.9, V14.9, V15.9, V16.9, V17.9, V18.9, V19.4-6, V19.9, V20.3-5, V21.3-5, V22.3-5, V23.3-5, V24.3-5, V25.3-5, V26.3-5, V27.3-5, V28.3-5, V20.9, V21.9, V22.9, V23.9, V24.9, V25.9, V26.9, V27.9, V28.9, V29.4-6, V29.9, V30.4-7, V30.9, V31.4-7, V31.9, V32.4-7, V32.9, V33.4-7, V33.9, V34.4-7, V34.9, V35.4-7, V35.9, V36.4-7, V36.9, V37.4-7, V37.9, V38.4-7, V38.9, V39.4-7, V39.9, V40.4-7, V40.9, V41.4-7, V41.9, V42.4-7, V42.9, V43.4-7, V43.9, V44.4-7, V44.9, V45.4-7, V45.9, V46.4-7, V46.9, V47.4-7, V47.9, V48.4-7, V48.9, V49.4-7, V49.9, V50.4-7, V50.9, V51.4-7, V51.9, V52.4-7, V52.9, V53.4-7, V53.9, V54.4-7, V54.9, V55.4-7, V55.9, V56.4-7, V56.9, V57.4-7, V57.9, V58.4-7, V58.9, V59.4-7, V59.9, V60.4-7, V60.9, V61.4-7, V61.9, V62.4-7, V62.9, V63.4-7, V63.9, V64.4-7, V64.9, V65.4-7, V65.9, V66.4-7, V66.9, V67.4-7, V67.9, V68.4-7, V68.9, V69.4-7, V69.9, V70.4-7, V70.9, V71.4-7, V71.9, V72.4-7, V72.9, V73.4-7, V73.9, V74.4-7, V74.9, V75.4-7, V75.9, V76.4-7, V76.9, V77.4-7, V77.9, V78.4-7, V78.9, V79.4-7, V79.9, V80.2-7, V80.9, V81.1, V81.9, V82.1, V82.4, V82.9, V83.0-3, V84.0-3, V85.0-3, V86.0-3, V87, V89.2-3

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


23/34

EVOLUTIE ABSOLUUT EN RELATIEF AANTAL OVERLIJDENS DOOR PRIMAIR VERMIJDBARE DOODSOORZAKEN, MANNEN EN VROUWEN, LEEFTIJDSGROEP 0-74 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2002-2011

Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2002-2011

8.3.2

Sterfte door roken (tabaksgerelateerde sterfte) Cijfers 2011 voor mannen en vrouwen

Sterfte door roken vormt een aanzienlijk deel van de vermijdbare sterfte. Langdurig roken is de belangrijkste oorzaak van longkanker. Een groot deel van de longkankers kan dus door primaire preventie vermeden worden. We gebruiken hier de methode die door Peto en medewerkers werd ontwikkeld om op basis van de overlijdensstatistieken een raming te maken van de aan tabaksgebruik gerelateerde sterfte. Onderstaande tabel geeft de resultaten voor de inwoners van het Vlaams Gewest in 2011. Hieruit blijkt dat:  bij mannen 6.604 sterfgevallen of 25% van de sterfte door ziekten (exclusief levercirrose) bij 35-plussers kan worden toegeschreven aan het roken.  bij vrouwen het gaat om 2.053 sterfgevallen of 8%. De longen hebben het zwaarst te lijden onder het roken van tabak, vandaar het groot percentage longkanker en chronische longaandoeningen (COPD) dat aan tabak wordt toegeschreven. Daarna volgen kankers van de bovenste luchtwegen, mond en slokdarm.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


24/34

TABAKSGERELATEERDE MORTALITEIT, 35 JAAR +, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011 Doodsoorzaken (ICD-10-code)

Longkanker

Sterfgevallen 2.963

Mannen Aan tabak 1 toegeschreven 2.719

91,8%

Sterfgevallen 994

Vrouwen Aan tabak 1 toegeschreven 704

70,8%

629

402

64,0%

191

66

34,5%

5.822

687

11,8%

5.920

107

1,8%

1.480

1.017

68,7%

821

445

54,2%

8.209

1.003

12,2%

9.471

236

2,5%

7.247

776

10,7%

9.411

495

5,3%

26.350

6.604

25,1%

26.808

2.053

7,7%

%

%

(C34)

Aëro-digestieve kankers (C00-15, C32)

Andere kankers (C16-31, C33, C35-D48)

Chron. aandoeningen onderste luchtwegen (J40-47)

Hart- en vaataandoeningen (I00-99)

Alle andere medische oorzaken (A-B, D5-J3, J48-R maar niet K70, K73, K74)

Totaal medische 2 oorzaken Voetnoot 1:

Voetnoot 2: Bron:

berekeningen en selectie doodsoorzaken gebaseerd op Peto R, Lopez AD et al.: Mortality from tobacco in developed countries: indirect estimation from national vital statistics. The Lancet, 1992; 339; 1268-78. medische of natuurlijke doodsoorzaken: alle overlijdens zonder levercirrose (K70, K73 en K74) en zonder uitwendige doodsoorzaken (V00-Y98) sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2011

Evolutie van sterfte door roken De tabaksgerelateerde sterfte bij mannen vertoont echter een duidelijk dalende trend terwijl ze bij vrouwen juist stijgt.  De tabaksgerelateerde sterfte bij mannen daalde de laatste 10 jaar met gemiddeld 0,45 procentpunten per jaar voor de totale tabaksgerelateerde sterfte, en met 0,15 procentpunten voor tabaksgerelateerde longkankersterfte.  Bij vrouwen is de tabaksgerelateerde sterfte echter aan het stijgen. De totale tabaksgerelateerde sterfte steeg bij vrouwen in de periode 2002-2011 met 0,34 procentpunten per jaar, en de sterfte door tabaksgerelateerde longkanker met 1,4 procentpunt per jaar.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


25/34

EVOLUTIE AANDEEL TABAKSGERELATEERDE MORTALITEIT, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2002-2011

Bron: sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2002-2011

8.4 STERFTE VERMIJDBAAR DOOR EEN BETERE GEZONDHEIDSZORG (MEDISCHE INTERVENTIE) Bij mannen Bij mannen is 15% van de sterfgevallen tussen 0 en 74 jaar vermijdbaar door medische interventie.  Cerebrovasculaire aandoeningen zijn in 2011 bij mannen de belangrijkste oorzaak van deze voortijdige sterfte: 1 op de 4 van de medisch vermijdbare sterfgevallen (25%).  Op de tweede plaats volgt colorectale kanker: bijna 1 op de 4 van de medisch vermijdbare sterfgevallen (24%).  Op de derde plaats komen ischemische hartziekten: ongeveer 1 op de 6 van de medisch vermijdbare sterfgevallen (16%). Hierbij wordt verondersteld dat slechts de helft van al deze sterfgevallen bij kinderen van 0 tot 4 en bij senioren tussen 65 en 74 jaar te voorkomen was door een medische interventie. De ischemische sterfte bij personen tussen 5 en 64 jaar wordt beschouwd als vermijdbaar door primaire preventie (zie hoger).  Op de vierde plaats komt pneumonie met 1 op de 12 van de medisch vermijdbare sterfgevallen (8%).

Bij vrouwen Bij vrouwen is meer dan 1 op de 4 overlijdens (28%) vermijdbaar door medische interventie.  Borstkanker is bij vrouwen de belangrijkste oorzaak van voortijdige sterfte met 2 op de 5 van de medisch vermijdbare sterfte (39%).  Op de tweede plaats komen cerebrovasculaire aandoeningen: ongeveer 1 op de 6 van de medisch vermijdbare sterfgevallen (16%).  Colorectale kanker staat op de derde plaats: bijna 1 op de 7 van de medisch vermijdbare sterfgevallen (15%). ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


26/34

8.4.1

Evolutie van sterfte vermijdbaar door medische interventies (2002-2011) Bij mannen

Bij mannen daalde het absolute aantal sterfgevallen voor de 3 belangrijkste doodsoorzaken vermijdbaar door medische interventies in de laatste 10 jaar:  Het absolute aantal vermijdbare sterfgevallen door ischemische hartziekten (IHZ) daalde gemiddeld met 27 per jaar.  Het absolute aantal vermijdbare sterfgevallen door cerebrovasculaire aandoeningen (CVA) daalde gemiddeld met 21 per jaar.  Het absolute aantal vermijdbare sterfgevallen door pneumonie daalde gemiddeld met 14 per jaar.  De evolutie van sterfte door colorectale kanker is onduidelijk. Ook de relatieve sterfte vertoont een dalende trend bij mannen: sinds 2002 daalde het percentage sterfgevallen vermijdbaar door een optimale gezondheidszorg met bijna 0,4 procentpunten per jaar.

Bij vrouwen Ook bij vrouwen daalde het absolute aantal overlijdens voor de 3 belangrijkste doodsoorzaken vermijdbaar door medische interventies:  Het aantal vermijdbare overlijdens omwille van borstkanker daalde gemiddeld met 12 per jaar.  Het aantal vermijdbare sterfgevallen door ischemische hartziekten (IHZ) daalde gemiddeld met 14 per jaar.  Het aantal vermijdbare overlijdens door cerebrovasculaire aandoeningen (CVA) daalde met 22 per jaar.  Het aantal vermijdbare sterfgevallen door sepsis daalde gemiddeld met 7 per jaar.  De evolutie van de vermijdbare sterfte door colorectale kanker, pneumonie en baarmoederhalskanker is onduidelijk. Ook bij vrouwen vertoont de totale relatieve sterfte vermijdbaar door een optimale gezondheidszorg een licht dalende trend met 0,5 procentpunten per jaar.

STERFTE VERMIJDBAAR DOOR MEDISCHE INTERVENTIES, SECUNDAIRE PREVENTIE INBEGREPEN, LEEFTIJDSGROEP 0-74 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2011 Doodsoorzaak

(ICD-10 –code)

Intestinale infecties (A00-A09) Tuberculose (A15-A19, B90) Difterie/tetanus/polio (A36, A35, A80) Kinkhoest (A37) Sepsis (A40-A41) Mazelen (B05) Colorectale kanker (C18-C21) Huidkanker (C44) Borstkanker (C50) Baarmoederhalskanker (C53) Baarmoederkanker (C54-C55) Testiskanker (C62) Ziekte van Hodgkin (C81) Leukemie (C91-C95) Schildklieraandoeningen (E00-E07) Diabetes mellitus (E10-E14)

Leeftijdsgroep 0-14 0-74 0-74 0-14 0-74 1-14 0-74 0-4/65-74 0-74 0-74 0-44 0-74 0-74 0-44 0-74 0-49

Mannen aantal % 1 0% 7 0% 0 0% 0 0% 106 6% 0 0% 414 24% 12 1% 6 0% 1 0% 7 0% 13 1% 3 0% 9 1%

Vrouwen aantal % 0 0% 0 0% 0 0% 1 0% 74 4% 0 0% 287 15% 9 0% 747 39% 77 4% 0 0% 3 0% 15 1% 2 0% 2 0%

Totaal aantal % 1 0% 7 0% 0 0% 1 0% 180 5% 0 0% 701 19% 21 1% 753 21% 77 2% 0 0% 1 0% 10 0% 28 1% 5 0% 11 0%

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


27/34

Doodsoorzaak

(ICD-10 –code)

Epilepsie (G40-G41) Chron. reumatische hartziekten (I05-I09) Hypertensie (I10-I13, I15) Cerebrovasculaire aandoeningen

Leeftijdsgroep 0-74 0-74 0-74 0-74

Mannen aantal % 41 2% 1 0% 30 2% 436 25%

Vrouwen aantal % 24 1% 15 1% 12 1% 309 16%

Totaal aantal % 65 2% 16 0% 42 1% 745 20%

(I60-I69)

Aandoeningen luchtwegen (niet influenza,pneumonie) (J00-J06, J20-J99) Influenza (J09-J11) Pneumonie (J12-J18) Maagzweer (K25-K27) Appendicitis (K35-K38) Abdominale hernia (K40-K46) Cholelithiasis en cholecystitis (K80-K81) Nefritis en nefrose

1-14

3

0%

2

0%

5

0%

0-74 0-74 0-74 0-74 0-74 0-74 0-74

11 146 23 0 2 8 77

0% 8% 1% 0% 0% 0% 4%

6 93 9 0 7 5 47

0% 5% 0% 0% 0% 0% 2%

17 239 32 0 9 13 124

0% 7% 1% 0% 0% 0% 3%

2 20 74

0% 1% 4%

3 17 42

0% 1% 2%

2 3 37 116

0% 0% 1% 3%

10

1%

9

0%

19

1%

269 1.732

16% 100% 15%

107 1.924

6% 100% 28%

376 3.656

10% 100% 20%

(N00-N07, N17-N19, N25-N27)

Goedaardige prostaathyperplasie (N40) 0-74 Maternale sterfte (O00-O99) Congen. cardiov. aandoeningen (Q20-Q28) 0-74 Bepaalde aandoeningen ontstaan in 0-74 perinatale periode (P00-P96, A33) Medische fouten (chirurgie/verzorging) 0-74 en complicaties en onverwachte reacties op behandelingen (Y60-Y69, Y83-Y84) Ischemische hartziekten (50%) (I20-I25) 0-4/65-74 Subtotaal percentage t.o.v. totale sterfte Totale sterfte Selectie gebaseerd op: Bron:

11.461

6.778

18.240

Nolte E, McKee M: Measuring the health of nations: Analysis of mortality amenable to health care. BMJ.com; 327; 13/11/2003 alle sterftecertificaten, maar niet doodgeborenen, Vlaams Gewest, 2011

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


28/34

EVOLUTIE ABSOLUUT EN RELATIEF AANTAL OVERLIJDENS VERMIJDBAAR DOOR EEN BETERE GEZONDHEIDSZORG, MANNEN, LEEFTIJDSGROEP 0-74 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2002-2011 Weergave van de vermijdbare doodsoorzaken die meer dan 1% van de totale sterfte uitmaken in deze leeftijdsgroep.

Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2002-2011 (uitgezonderd doodgeboorte)

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


29/34

EVOLUTIE ABSOLUUT EN RELATIEF AANTAL OVERLIJDENS VERMIJDBAAR DOOR BETER GEZONDHEIDSZORG, VROUWEN, LEEFTIJDSGROEP 0-74 JAAR, VLAAMS GEWEST, 2002-2011 Weergave van de vermijdbare doodsoorzaken die meer dan 1% van de totale sterfte uitmaken in deze leeftijdsgroep.

Bron: alle sterftecertificaten, Vlaams Gewest, 2002-2011 (uitgezonderd doodgeboorte)

9 Plaats van overlijden 9.1 WAAR OVERLIJDEN DE MEESTE MENSEN?   

Zowel mannen als vrouwen overlijden vaak in het ziekenhuis. In 2011 vonden respectievelijk 53% en 45% van alle overlijdens plaats in het ziekenhuis. Omdat mannen vaker op jongere leeftijd overlijden, sterven zij vaker thuis dan vrouwen (27% van alle overlijdens bij mannen tegenover 19% bij vrouwen). Vrouwen sterven vaker in een woonzorgcentrum dan mannen (33% bij vrouwen tegenover 16% bij mannen).

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


30/34

PLAATS VAN OVERLIJDEN, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2011

Thuis Ziekenhuis Woonzorgcentrum Andere plaats Totaal

Mannen Aantal % 7.708 26,6% 15.317 52,9% 4.678 16,2% 1.231 4,3% 28.934 100%

Vrouwen Aantal % 5.374 18,9% 12.933 45,4% 9.479 33,3% 699 2,5% 28.485 100%

Totaal Aantal % 13.082 22,8% 28.250 49,2% 14.157 24,7% 1.930 3,4% 57.419 100%

Bron:

sterftecertificaten personen ouder dan 1 jaar, Vlaams Gewest, 2011

9.2 PLAATS VAN OVERLIJDEN VOLGENS LEEFTIJD (2009-2011) PROCENTUELE VERDELING PLAATS VAN OVERLIJDEN NAAR LEEFTIJDSGROEP, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2009-2011


 

Voor de meeste leeftijdscategorieën is het ziekenhuis de meest voorkomende plaats van overlijden. Uitzondering hierop zijn mannen tussen 25 en 44 jaar. Op de tweede plaats staat het eigen huis.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


31/34





Jonge mannen (tussen 15 en 24 jaar) sterven echter vaker op een andere plaats (o.a. openbare weg) dan in het ziekenhuis of thuis.  Een tweede uitzondering zijn vrouwen van 75 jaar of ouder. Zij overlijden bijna even vaak in het woonzorgcentrum als in het ziekenhuis. Zij overleden ook ruim 2 keer zo vaak in een woonzorgcentrum als in hun eigen huis. In het woonzorgcentrum gaat het bij 2 op de 3 overlijdens om vrouwen van 75 jaar of ouder, 29% is een man van 75 jaar of ouder en in 6% van de overlijdens gaat het om een jongere persoon.

9.3 PLAATS VAN OVERLIJDEN VOLGENS DOODSOORZAAK (2009-2011) In onderstaande grafiek verdelen we de overlijdens in 3 grote doodsoorzakengroepen:  kankers en andere nieuwvormingen (waarbij het overlijden vaak wordt vooraf gegaan door een lange terminale ziektefase),  andere natuurlijke doodsoorzaken  uitwendige doodsoorzaken.

Overlijdens door kankers en andere nieuwvormingen Het grootste deel van de overlijdens door kankers en andere nieuwvormingen vindt nog altijd plaats in het ziekenhuis: 58% van de mannen en 56% van de vrouwen die overlijden door nieuwvormingen sterven in een ziekenhuis. Mensen met kankers en andere nieuwvormingen sterven vaker thuis dan mensen die overlijden door andere natuurlijke doodsoorzaken.  31% van de mannen die stierven door een nieuwvorming overleed thuis, tegenover 24% van de mannen die stierven door een andere natuurlijke doodsoorzaak.  25% van de vrouwen die stierven door een nieuwvorming overleed thuis, tegenover 16% van de vrouwen die stierven door een andere natuurlijke doodsoorzaak. 93% van de overlijden in een palliatieve zorgeenheid (voor zover geregistreerd op het certificaat) waren ten gevolge van een nieuwvorming. In een palliatieve setting stierven er ook ook iets meer vrouwen dan mannen, en een kwart van de overledenen was er jonger dan 65 jaar. Meer details over plaats van overlijden bij kanker staat in het hoofdstuk ‘oorzaaksspecifieke sterfte 2011nieuwvormingen’ (PDF)

Overlijdens door andere natuurlijke doodsoorzaken Ook voor andere natuurlijke doodsoorzaken is het ziekenhuis de meest voorkomende plaats van overlijden, maar het verschil tussen mannen en vrouwen is groter: 53% van de overlijdens bij mannen versus 42% van de overlijdens bij vrouwen.

Overlijdens door uitwendige oorzaken De overlijdens door uitwendige oorzaken (voornamelijk ongevallen en zelfmoord) vinden het vaakst thuis plaats (bij mannen) of na overbrenging naar het ziekenhuis (bij vrouwen).  In tegenstelling tot overlijden door natuurlijke oorzaken, vindt een groot deel van de overlijdens door uitwendige oorzaken plaats op een andere plaats. Hieronder vallen o.a. openbare weg, openluchtwater, spoorwegen, werkplaats ...

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


32/34

PLAATS VAN OVERLIJDEN NAAR DOODSOORZAKENGROEP, MANNEN EN VROUWEN, VLAAMS GEWEST, 2009-2011


///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


33/34

Gebruikte afkortingen en begrippen 

   

ASR: Age Standardized Rate - Direct gestandaardiseerd cijfer (o.b.v. Vlaamse bevolking 2000)  ASR(E): Direct gestandaardiseerd cijfer o.b.v. Europese standaardpopulatie  ASR(W: Direct gestandaardiseerd cijfer o.b.v. standaard wereldbevolking ICD-10: International Classification of Diseases, tenth revision WHO: World Health Organisation / WGO: Wereldgezondheidsorganisatie SMR: Standardized mortality ratio, indirect gestandaardiseerd sterftecijfer BI: 95%-betrouwbaarheidsinterval (  BG: Bovengrens van het 95%-betrouwbaarheidsinterval  OG: Ondergrens van het 95%-betrouwbaarheidsinterval

Wat zijn absolute sterftecijfers en gestandaardiseerde sterftecijfers? 

 



Sterfterisico: Het sterfterisico is de kans dat iemand sterft op een bepaalde leeftijd. We drukken die hier uit door voor verschillende leeftijdsgroepen te berekenen hoeveel personen er per 100.000 van die groep overlijden Absolute sterftecijfers zijn de bruto sterftecijfers, ongeacht leeftijd of andere factoren. In 2011 stierven 57.666 inwoners van het Vlaamse Gewest. Dat zijn er 340 minder dan in 2010. Gestandaardiseerde sterftecijfers houden rekening met de leeftijdssamenstelling van de bevolking. De vergrijzing van onze bevolking kan de bruto sterftecijfers immers sterk beïnvloeden. Door de sterftecijfers te standaardiseren voor leeftijd (dat is de sterfte berekenen zoals die zou zijn als de leeftijdsverdeling van de bevolking jaar na jaar dezelfde zou blijven) verkrijgen we een direct gestandaardiseerd cijfer of ASR. Bij het bekijken van de gestandaardiseerde sterftecijfers zien we dat de sterfte daalt, zowel bij mannen als bij vrouwen. Indirect gestandaardiseerde sterfte of SMR: geeft de verhouding weer tussen het aantal sterfgevallen in een bepaalde regio en het aantal sterfgevallen dat we theoretisch zouden verwachten als in die regio dezelfde leeftijdsspecifieke sterfte zou voorkomen als in een referentieregio. Op deze site is de referentieregio het Vlaams Gewest.  Een indirect gestandaardiseerde ratio gelijk aan 1 betekent dat het aantal waargenomen sterfgevallen overeenkomt met het theoretisch verwachte aantal.  Een ratio kleiner dan 1 houdt in dat het waargenomen aantal kleiner is dan het verwachte aantal.  Een ratio groter dan 1 betekent dat het waargenomen aantal groter is dan theoretisch verwacht.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 7.01.2015


34/34

ALGEMENE STERFTECIJFERS

Recommend Documents