13/03/2015
‘Voorkomen is beter dan genezen’ Dr Jan Vanoutrive Huisarts vzw Emiliani
• •
• •
Algemeenheden Voorwaarden voor een goede preventieve geneeskunde Stappenplan Verschillende deelgebieden
1
13/03/2015
2
13/03/2015
3
13/03/2015
Wat is preventie? op voorhand iets doen om problemen achteraf te vermijden; zowel op medisch vlak als niet-medisch vlak
•
•
Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid www.zorg-en-gezondheid.be zorgaanbod preventie Minister Jo Vandeurzen Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid is een dienst van de Vlaamse overheid. Het ondersteunt en reglementeert een waaier aan zorg- en gezondheidsinitiatieven: van zuiver drinkwater tot gezonde voeding, van kanker tot infectieziekten en van preventieve organisaties tot palliatieve zorginstellingen.
4
13/03/2015
Vlaams Preventiedecreet (21/11/03) Preventief gezondheidsbeleid om gezondheidswinst op bevolkingsniveau te realiseren en zo mensen langer te laten leven en de levenskwaliteit te verhogen . Deel van de gezondheidszorg dat maatregelen en acties omvat die tot doel hebben de gezondheid te bevorderen, te beschermen of te behouden.
Borstkankerscreening Darmkankerscreening Hitte- en ozonplan Partnerorganisaties Sensoa Kind en Gezin Diabetes Liga …
Vacccinnet …
5
13/03/2015
Wetenschappelijke onderbouw
Zinvol
Bv. Baarmoederhalskanker vaccinatie
Betaalbaar
Guidelines; bv. prostaatkankerscreening
bv. Pneumococcenvaccinatie Opm: meerkost op korte termijn minder kosten op lange termijn
Verdraagbaar
bv. darmkankerscreening
Coördinatie
Huisarts / Verpleegkundige Elektronisch medisch dossier Inclusie Verschillende huisartsen / 1 huisarts Informed consent Familiaal risico Stappenplan Samenwerking sociale dienst
6
13/03/2015
Inventariseer
Wat wordt al gedaan? Hoe? Volledig? Correct? Cfr toetsen aan voorwaarden
Wat ontbreekt er
Belangrijk / minder belangrijk / prioriteiten / andere diensten binnen de organisatie (vb. zon) Specifiek voor mijn doelgroep; bv neuroleptica /Down Syndroom (meer risico op DM / OSAS / depressie / Alzheimer / …) Toetsen aan voorwaarden
Opstellen Preventief Plan
Primaire preventie
Voorkomen dat mensen ziek worden of een aandoening ontwikkelen
Secundaire preventie
Opvolging al lopende items Timing? info? … nieuwe items stapsgewijs implementeren Updaten !!
Bestaande ziekten of aandoeningen zo snel mogelijk opsporen om ernstigere ziektetoestanden te vermijden
Tertiaire preventie
Voorkomen dat een ziekte zich opnieuw manifesteert of leidt tot een nog zwaardere complicatie of dood
7
13/03/2015
Vaccinaties
Jaarlijkse vaccinaties Griepvaccinatie
De Hoge Gezondheidsraad heeft de volgende risicogroepen gedefinieerd waarbij jaarlijkse vaccinatie tegen de griep geadviseerd wordt Groep 1: personen ouder dan 65 jaar, personen die in een instelling verblijven, personen met chronische long-, lever- of nieraandoeningen, hartpatiënten, patiënten met metabole aandoeningen, patiënten met immuundepressie, kinderen tussen 6 maand en 18 jaar onder behandeling met acetylsalicylzuur. Groep 2: alle personen werkzaam in de gezondheidssector die in rechtstreeks contact komen met personen van groep 1. Groep 3: zwangere vrouwen die in het tweede of derde zwangerschapstrimester zijn op het ogenblik van de vaccinatie. Groep 4: alle personen tussen 50 en 64 jaar. Groep 5: personen die beroepshalve in nauw contact komen met gevogelte en varkens.
8
13/03/2015
Vaccinaties
Jaarlijkse vaccinaties Griepvaccinatie
Minder frequente herhalingsvaccinaties Tetanos 1*/10 jaar Boostrix
Eenmalige vaccinatieschema’s met levenslange bescherming Vele vaccinaties bij baby’s
9
13/03/2015
Vaccinaties
Jaarlijkse vaccinaties
Minder frequente herhalingsvaccinaties
Eenmalige vaccinatieschema’s met levenslange bescherming
Griepvaccinatie
Tetanos 1*/10 jaar
Vele vaccinaties bij baby’s Hepatitis A + B: eenmalig 2, 3 of 4 inspuitingen Gardasil / Cervarix: baarmoederhalskanker
Vaccinaties in specifieke situaties
Asplenie: Pneumokokken (1*/3-5jaar)
Meningococcen (1*/3jaar) / Haemophilus
>65 jaar / >50 jaar + longlijden / alcoholisme / ernstig hartfalen / HIV:
pneumokokken
Reisvaccinaties
10
13/03/2015
wetenschappelijke onderbouw
Zinvol
Bv. Baarmoederhalskanker vaccinatie
Betaalbaar
Guidelines; bv. prostaatkankerscreening
bv. pneumococcenvaccinatie
Verdraagbaar
bv. darmkankerscreening
Coördinatie
Vaccinaties
Jaarlijkse vaccinaties
Griepvaccinatie wetenschap ok; zinvol ok; betaalbaar ok;
verdraagbaar ok; coördinatie zorgt voor efficiëntie
Minder frequente herhalingsvaccinaties
Eenmalige vaccinatieschema’s met levenslange bescherming
Tetanos 1*/10 jaar
Vele vaccinaties bij baby’s Hepatitis A + B: eenmalig 2, 3 of 4 inspuitingen Gardasil / Cervarix: baarmoederhalskanker zinvol?
Vaccinaties in specifieke situaties
Asplenie: Pneumokokken (1*/3-5jaar)
Meningococcen (1*/3jaar) / Haemophilus
>65 jaar / >50 jaar + longlijden / alcoholisme / ernstig hartfalen / HIV:
pneumokokken
Reisvaccinaties
11
13/03/2015
Andere
Handhygiëne bij bereiden van voedsel in de keuken of bij verzorgen van bewoners. Evenwicht zoeken tussen verzorgingssituatie /
leefsituatie
12
13/03/2015
Andere Handhygiëne bij bereiden van voedsel in de keuken of bij verzorgen van bewoners. Gezonde voeding en voldoende beweging ter preventie van obesitas.
13
13/03/2015
Andere Handhygiëne bij bereiden van voedsel in de keuken of bij verzorgen van bewoners. Gezonde voeding en voldoende beweging ter preventie van obesitas (overgewicht). Anticonceptie en SOA’s Cardiovasculair risico
SCORE tabel --> risico berekening op 10 jaar voor
ernstige aandoening hart of bloedvaten. Adhv: bloeddruk / cholesterol / geslacht / suikerziekte / rookgedrag / familiale voorgeschiedenis / leeftijd
14
13/03/2015
wetenschappelijke onderbouw
Zinvol
Bv. Baarmoederhalskanker vaccinatie
Betaalbaar
Guidelines; bv. prostaatkankerscreening
bv. pneumococcenvaccinatie
Verdraagbaar
bv. darmkankerscreening
Coördinatie
Andere
Handhygiëne bij bereiden van voedsel in de keuken of bij verzorgen van bewoners. COORDINATIE ESSENTIEEL om verdraagbaar te
zijn, wetenschappelijk en zinvol ok, betaalbaar investering; cfr andere diensten in de instelling
Gezonde voeding en voldoende beweging ter preventie van obesitas (overgewicht). COORDINATIE ESSENTIEEL idem
15
13/03/2015
Bepaalde items komen zowel voor in primaire / secundaire / tertiaire preventie Heel veel mogelijkheden Succespercentage is heel wisselend Vaccinaties: soms > 95%, soms minder
Gezonde voeding + beweging: afhankelijk van vele
factoren …
Primaire preventie
Voorkomen dat mensen ziek worden of een aandoening ontwikkelen
Secundaire preventie
Bestaande ziekten of aandoeningen zo snel mogelijk opsporen om ernstigere ziektetoestanden te vermijden
16
13/03/2015
Screeningsprogramma’s
Borstkanker adhv mammografie:
ts 50 en 70 jaar ; 1*/2jaar Vroeger bij familiaal risico
17
13/03/2015
Screeningsprogramma’s
Borstkanker adhv mammografie:
Darmkanker adhv haemocult
ts 50 en 70 jaar ; 1*/2jaar Vroeger bij familiaal risico 1*/2 jaar ; Vanaf 50 jaar In Vlaanderen lopende sinds 2014, Wallonië 2010 Jaarlijks krijgen +/- 4200 Vlamingen de ziekte, +/- 1800 sterven jaarlijks Positieve test wordt gevolgd door coloscopie; 1/6 + testen zou darmca zijn Bij familieleden die op jonge leeftijd darmCA hebben gehad aangepast schema Of andere risicofactoren (bv. colitis ulcerosa, …) Of bij alarmsymptomen (bv. bloedverlies of wisselend stoelgangspatroon >6 weken)
Eén persoon op 40 zal CRC krijgen. De kans dat iemand de komende 2 jaar CRC zal krijgen is 4 per 1000; iets minder dan de helft zal hieraan overlijden. • Zich regelmatig laten screenen vermindert de kans aan CRC te sterven met één vierde. • Bij 2 patiënten op 100 zal de test positief zijn; 1 op 6 positieve tests zal blijken kanker te zijn. Ongeveer de helft van de mensen met CRC heeft een negatieve test. • Iedere positieve test moet opgevolgd worden door een optische colonoscopie.
18
13/03/2015
Screeningsprogramma’s
Borstkanker adhv mammografie:
Darmkanker adhv haemocult (zie volgende dia)
ts 50 en 70 jaar ; 1*/2jaar Vroeger bij familiaal risico 1*/2 jaar ; Vanaf 50 jaar Positieve test wordt gevolgd door coloscopie Bij familieleden die op jonge leeftijd darmCA hebben gehad
Baarmoederhalskanker adhv uitstrijkje
ts 25 en 65 jaar ; 1*/3jaar; terugbetaling om de 2 jaar enkel bij seksueel actieve vrouwen Opm: vaccinatie zal in de toekomst mogelijks verandering brengen in deze screening
19
13/03/2015
Screeningsprogramma’s
Borstkanker adhv mammografie:
Darmkanker adhv haemocult (zie volgende dia)
1*/2 jaar ; Vanaf 50 jaar Positieve test wordt gevolgd door coloscopie Bij familieleden die op jonge leeftijd darmCA hebben gehad
Baarmoederhalskanker adhv uitstrijkje
ts 50 en 70 jaar ; 1*/2jaar Vroeger bij familiaal risico
ts 25 en 65 jaar ; 1*/3jaar enkel bij seksueel actieve vrouwen
Osteoporose
:
grote onenigheid: nut / kostprijs BDM (1*/5 jaar) FRAX (www.shef.ac.uk/FRAX) Advies: enkel hoogrisicopatiënten (bv. vroegtijdige menopauze, familiaal voorkomen, cortisonetherapie, roken, …
20
13/03/2015
Screeningsprogramma’s
Borstkanker adhv mammografie:
Darmkanker adhv haemocult (zie volgende dia)
ts 25 en 65 jaar ; 1*/3jaar enkel bij seksueel actieven
Osteoporose
1*/2 jaar ; Vanaf 50 jaar Positieve test wordt gevolgd door coloscopie Bij familieleden die op jonge leeftijd darmCA hebben gehad
Baarmoederhalskanker adhv uitstrijkje
ts 50 en 70 jaar ; 1*/2jaar Vroeger bij familiaal risico
BDM (1*/5 jaar) FRAX (www.shef.ac.uk/FRAX)
Stofwisselingsziekten
Via de hielprik bij pasgeborenen Wettelijk vastgelegd
21
13/03/2015
Screeningsprogramma’s
Borstkanker adhv mammografie: Darmkanker adhv haemocult (zie volgende dia) Baarmoederhalskanker adhv uitstrijkje Osteoporose Stofwisselingsziekten Prostaatkanker bij mannen
Veel twijfel over nut:
Bv. 7/2009: NHG: ‘screening niet zinvol’ Bv. 1/2012: studie UZ Gent: ‘screening verlaagt kans op overlijden met 25% Bv. 4/2012: studie van National Cancer Institute: ‘screening niet zinvol’ Indien zo 1*/2 tot 5 jaar Niet meer indien levensverwachting minder dan 10 jaar Terugbetaling PSA-test grotendeels afgeschaft !! Laatste tijd meer tendens om niet te screenen
Andere
Controle glycemie bij patiënten die neuroleptica nemen Controles bij de oogarts Opvolging gewicht Controles bij de oorarts: gehoorscreening / oorproppen Controles bij de tandarts Bloeddruk regelmatig controleren Schildklier controle bij syndroom van Down
22
13/03/2015
Primaire preventie
Secundaire preventie
Bestaande ziekten of aandoeningen zo snel mogelijk opsporen om ernstigere ziektetoestanden te vermijden
Tertiaire preventie
Voorkomen dat mensen ziek worden of een aandoening ontwikkelen
Voorkomen dat een ziekte zich opnieuw manifesteert of leidt tot een nog zwaardere complicatie of dood
Monitoring
Opvolgen bloedspiegels medicatie
Over- of onderdosering op te sporen Anti-epileptica Stollingsmedicatie Hartritme-regulerende medicatie
Opvolgen werking bepaalde organen
Controle of werking stabiel blijft Schildklier Leverfunctie bij Chronische Hepatitis B dragers
Opvolging klinische parameters Bloeddruk Cholesterol glucose
23
13/03/2015
24
13/03/2015
•
• •
•
Bepaalde medicatie na een bepaalde aandoening: bv. aspirine na hartinfarct Gezonde voeding en voldoende beweging Opleiding personeel: wat doen bij epi-aanval …
25
13/03/2015
Wetenschappelijke onderbouw
Zinvol
Bv. Baarmoederhalskanker vaccinatie
Betaalbaar
Guidelines; bv. prostaatkankerscreening
bv. Pneumococcenvaccinatie Opm: meerkost op korte termijn minder kosten op lange termijn
Verdraagbaar
bv. darmkankerscreening
Coördinatie
Huisarts / Verpleegkundige Elektronisch medisch dossier Inclusie Verschillende huisartsen / 1 huisarts Informed consent Familiaal risico Stappenplan
26
13/03/2015
Inventariseer
Wat wordt al gedaan? Hoe? Volledig? Correct? Cfr toetsen aan voorwaarden
Wat ontbreekt er
Belangrijk / minder belangrijk / prioriteiten / andere diensten binnen de organisatie (vb. zon) Specifiek voor mijn doelgroep; bv neuroleptica /Down Syndroom (meer risico op DM / OSAS / depressie / Alzheimer / …) Toetsen aan voorwaarden
Opstellen Preventief Plan
Opvolging al lopende items Timing? info? … nieuwe items stapsgewijs implementeren Updaten !!
Laatste preventieve tip: stress is niet gezond !!
27
13/03/2015
28
