Algemeen ambtsbericht Azerbeidzjan

Algemeen ambtsbericht Azerbeidzjan

Datum

25 november 2013

Pagina 1 van 61

Algemeen ambtsbericht Azerbeidzjan |

Colofon

Plaats Opgesteld door

Den Haag Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid Afdeling Migratie en Asiel (DCM/MA)

Pagina 2 van 61

Algemeen ambtsbericht Azerbeidzjan | november 2013

Inhoudsopgave

Colofon ............................................................................................................. 2 Inhoudsopgave ................................................................................................... 3 Inleiding

5

1 1.1 1.2

Veiligheidssituatie............................................................................................ 6 Politieke context ................................................................................................. 6 Veiligheidssituatie ............................................................................................. 10

2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.6 2.3.7 2.3.8 2.3.9 2.3.10 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.4.5 2.4.6

Mensenrechten............................................................................................... 11 Juridische context ............................................................................................. 11 Toezicht en rechtsbescherming............................................................................ 11 Toezichthouders................................................................................................ 11 Rechtsbescherming ........................................................................................... 13 Nalevingen en schendingen................................................................................. 14 Vrijheid van meningsuiting ................................................................................. 14 Vrijheid van vereniging en vergadering ................................................................. 19 Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging ......................................................... 23 Bewegingsvrijheid en documenten ....................................................................... 25 Rechtsgang ...................................................................................................... 29 Arrestaties en detenties ..................................................................................... 30 Mishandeling en marteling .................................................................................. 34 Ontvoeringen en verdwijningen, buitengerechtelijke executies en moorden................. 34 Doodstraf ........................................................................................................ 34 Mensenhandel en mensensmokkel ....................................................................... 34 Positie van specifieke groepen............................................................................. 35 Politieke opposanten.......................................................................................... 35 Etnische minderheden........................................................................................ 36 Dienstplichtigen ................................................................................................ 38 Vrouwen.......................................................................................................... 39 LGBTI (lesbian, gay, bisexual, transgender and intersexual) ..................................... 41 Minderjarigen ................................................................................................... 42

3 3.1 3.2 3.3 3.4

Migratie ......................................................................................................... 44 Algemeen ........................................................................................................ 44 Binnenlandse ontheemden.................................................................................. 44 Vluchtelingen en asielzoekers.............................................................................. 45 Activiteiten internationale organisaties.................................................................. 46

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.4.1 4.4.2

Situatie in Nagorny Karabach ......................................................................... 47 Politieke onderhandelingen over Nagorny Karabach................................................. 48 Veiligheidssituatie ............................................................................................. 49 Mensenrechtensituatie ....................................................................................... 49 Positie specifieke groepen................................................................................... 51 Positie etnische Azeri ......................................................................................... 51 Dienstplichtigen ................................................................................................ 51 Pagina 3 van 61

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Bijlage(n) ...................................................................................................... 52 Geraadpleegde literatuur.................................................................................... 52 Geraadpleegde websites..................................................................................... 56 Lijst van gebruikte afkortingen ............................................................................ 59 Landkaart van Azerbeidzjan ................................................................................ 61 Overzichtskaart van Nagorny Karabach, de bezette gebieden, de frontlijn en Nachitsjevan ...................................................................................................................... 61

Pagina 4 van 61


Inleiding

In dit algemeen ambtsbericht wordt de situatie in Azerbeidzjan beschreven, voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit dit land en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van het eerder verschenen algemene ambtsbericht over de situatie in Azerbeidzjan (laatstelijk mei 2012) en beslaat de periode juni 2012 tot medio november 2013. Het algemeen ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, internationale organisaties, nietgouvernementele organisaties, de Azerbeidzjaanse autoriteiten, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk één van dit algemeen ambtsbericht wordt ingegaan op de recente ontwikkelingen op politiek en veiligheidsgebied. Voor een overzicht van de geschiedenis van de Republiek Azerbeidzjan wordt verwezen naar eerder verschenen algemene ambtsberichten, laatstelijk in maart 2010.1 Voor de algemene landeninformatie wordt verwezen naar het eerder verschenen algemeen ambtsbericht van mei 2012.2 In hoofdstuk twee wordt de mensenrechtensituatie in Azerbeidzjan geschetst. Tevens komen mogelijkheden van toezicht aan de orde en is een passage gewijd aan corruptie. Tot slot wordt aandacht besteed aan de positie van specifieke groepen. In hoofdstuk drie komt de opvang van binnenlandse ontheemden en vluchtelingen aan de orde. Bovendien wordt informatie verstrekt over activiteiten van internationale organisaties. In hoofdstuk vier wordt ingegaan op de situatie in Nagorny Karabach en de bezette gebieden. Dit deel is vrijwel uitsluitend gebaseerd op openbare bronnen. In dit ambtsbericht zal het begrip ‘Azerbeidzjaan(s)’ worden gebruikt ter aanduiding van personen die het staatsburgerschap van Azerbeidzjan bezitten. De term ‘Azeri’ zal uitsluitend worden gebruikt ter aanduiding van de etnische afkomst van een persoon.

1

2

Zie hiervoor de website van de Rijksoverheid (http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/bz/documenten-enpublicaties/ambtsberichten). Ibidem. Pagina 5 van 61

Veiligheidssituatie

1

1.1

Politieke context

In de verslagperiode overheerste de regeringspartij Yeni Azerbaycan Party (YAP) de politiek en wierpen de presidentsverkiezingen van oktober 2013 hun schaduw vooruit.3 De huidige president Ilham Aliyev, die sinds 2003 het land regeert, ambieerde een derde ambtstermijn en leek hoe dan ook de verkiezingen in het najaar van 2013 te willen winnen.4 Zo werd een nieuwe wet aangenomen die staatshoofden en hun echtgenotes immuniteit van rechtsvervolging geeft voor strafbare handelingen, begaan tijdens de uitoefening van hun functie, en beperken nieuwe amendementen de bewegingsvrijheid en vrijheid van meningsuiting voor critici.5 Verkiezingswaarnemers die het proces van benoeming en registratie van presidentskandidaten observeerden, constateerden dat de vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering beperkter was dan bij eerdere verkiezingen.6 Voor het eerst sinds jaren koos de oppositie één gezamenlijke presidentskandidaat, Rustam Ibrahimbekov. De Central Election Commission (CEC) weigerde zijn kandidatuur te registreren omdat hij eveneens het Russisch staatsburgerschap bezit en de afgelopen tien jaar geen vast verblijfadres in Azerbeidzjan had. Ibragimbekov ging in beroep bij het Hooggerechtshof doch dit verwierp de zaak. De registratie van ‘backup’-kandidaat Camil Hasani werd wel geaccepteerd.7 Aliyev won de verkiezingen van 9 oktober met 85% van de stemmen, Hasani kreeg 5% van de kiezersstemmen. Een klacht van oppositioneel kandidaat Hasani tegen het besluit van de CEC werd door het Hooggerechtshof afgewezen. Op 19 oktober vond de inauguratie van de president plaats in het parlement. Drie dagen later werd het nieuwe kabinet, onder leiding van premier Arthur Rasizade geïnstalleerd. Daarbij werd voormalig minister van Defensie Safar Abiyev vervangen door Zakir Hasanov. Hasanov was in zijn vorige functie verantwoordelijk voor de politiemanschappen die rellen en oppositionele demonstraties neersloegen. Tevens werden de ministers voor

3

4 5

6

7

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; EIU, Country Report Azerbaijan, februari 2013: 2014 vinden lokale verkiezingen plaats en 2015 parlementsverkiezingen; Human Rights Watch, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; Council of Europe Commissioner for Human Rights, Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Following this visit to Azerbaijan from 22 to 24 May 2013, CommDH(2013)14, 6 augustus 2013. Electionswatch.org: Ilham Aliev to be YAPs candidate in the 2013 elections, 30 juli 2012. Radio Free Europe/Radio Liberty: Azerbaijani Parliament Grants President Immunity, 12 juni 2012 en Azerbaijani Ex-President Returns from Exile, 9 juli 2012; Konrad-Adenauer-Stiftung e.V., Länderbericht Südkaukasus, Eine Wahl ohne Ueberraschung, 10 oktober 2013: www.kas.de. Election Monitoring and Democracy Studies Center in cooperation with Volunteers International Cooperation, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013. Presidentskandidaten mogen niet over een dubbele nationaliteit beschikken, RFE/RL, Azerbaijani Opposition Nominates Single Presidential Candidate, 2 juli 2013; eng.kavkaz-uzel.ru: NCDF of Azerbaijan nominates Rustam Ibragimbekov as presidential candidate, 2 juli 2013; Oxford Analytica, Azerbaijan’s opposition unites but will lose election, 3 juli 2013; Caucasian Knot, In Azerbaijan, opposition decides to nominate additional presidential candidate, 19 augustus 2013; RFE/RL, Azerbaijani Opposition Chooses Backup Presidential Candidate, 23 augustus 2013; RFE/RL, Back-Up Azerbaijani Opposition Presidential Candidate Registered, 29 augustus 2013; Oxford Analytica Daily Brief, Azerbaijani opposition picks tougher candidate, 30 augustus 2013; Caucasian Knot, Rustam Ibragimbekov challenges at Azerbaijani SC refusal of CEC to allow him runnig for presidency, 3 september 2013 en Azerbaijani SC dismisses Ibragimbekov’s complaint on denied registration as presidential candidate, 6 september 2013.

Pagina 6 van 61


Arbeid en Sociale Zaken, en Landbouw vervangen. Voormalig minister van Landbouw, Ismat Abbasov, werd tot vicepremier benoemd.8 De oppositie stelt dat de verkiezingsuitslag onwettig en gefraudeerd is en organiseerde op 12 en 27 oktober demonstraties in Bakoe. Persberichten spreken van meerdere duizenden tot 10.000 deelnemers op 27 oktober.9 De reacties van de verkiezingswaarnemers waren verdeeld. De OVSE spreekt in een voorlopige verklaring van een verkiezingsproces dat in alle fasen aanzienlijke tekortkomingen toont. Zo werden onder andere zowel kiezers als kandidaten en waarnemers geïntimideerd, was de toegang tot de media voor de oppositie beperkt en werden stembussen volgestopt met valse stembiljetten (‘ballot stuffing’) . De Verenigde Staten en de nationale niet-gouvernementele organisatie Election Monitoring and Democracy Studies Center (EMDS) sloten zich hierbij aan en oordeelden dat de verkiezingen niet aan de internationale normen voldeden. De Azerbeidzjaanse autoriteiten wuifden de kritiek terzijde als vooringenomen en gebaseerd op informatie van de oppositie. Tevens gaven zij wederom aan de samenwerking met de OVSE te zullen herzien. De gezamenlijke verklaring van PACE/EP (Parliamentary Assembly of the Council of Europe/European Parliament) na observatie van de verkiezingen noemde daarentegen –evenals de Commonwealth of Independent States- de verkiezingen over het algemeen professioneel, vrij, eerlijk en transparant. Geruchten dat PACEen EP parlementariërs zijn omgekocht, zijn volgens een welingelichte bron geloofwaardig.10 Dalende inkomsten uit de oliewinning, de groeiende onafhankelijkheid van Europa en de VS van de Azerbeidzjaanse olie door de opkomst van schaliegas, de toename van sociale onrust, en sociale netwerken die de onvrede kanaliseren, werkten in het nadeel van de huidige president.11 Aan de andere kant daalde het percentage van de bevolking dat in armoede leeft de laatste jaren van 50% tot onder de 10% en speelt Azerbeidzjan op het internationale toneel een steeds prominenter rol.12 De verslagperiode was al met al een jaar van contrasten, met een booming bouwsector 8

9

10

11 12

Oxford Analytica, New Azerbaijani minister may signal military change, 23 oktober 2013; The Economist, ViewsWire, 25 oktober 2013: www.eiu.com; vertrouwelijke bron. Die Zeit: Opposition protestiert gegen Wiederwahl von Präsident Alijew, 10 oktober 2013; RFE/RL, Azerbaijan Opposition Rallies Against Election Results, 12 oktober 2013; azerireport.com: Azerbaijani Opposition Held Protest Rally Contesting the Announced Results of Presidential Elections, 12 oktober 2013; www.reuters.com: Azeri police beat, detain demonstrators after vote protest rally, 12 oktober 2013; Institute for Reporters’ Freedom and Safety, Azeri police beat, detain journalists covering post-election oppostion rally, 15 oktober 2013: www.ifex.org; Eng.kavkaz-uzel.ru: About 10.000 rally in Baku, 27 oktober 2013; Stratfor Global Intelligence, Azerbaijan: 3,000 People Protest Election Results, 27 oktober 2013; RFE/RL, Opposition Rally Held in Baku, 27 oktober 2013. Vertrouwelijke bron; OSCE/PA/ODIHR, Statement of Preliminary Findings and Conclusions, 10 oktober 2013; Parliamentary Assemlby Council of Europe, Presidential election in Azerbaijan: joint statement by PACE and EP delegations, 10 oktober 2013; Press Release European Commission, Memo, Statement by the Spokespersons of EU High Representative Catherine Ashton and Commissioner Stefan Füle on Presidental elections in Azerbaijan, 11 oktober 2013: europa.eu; EMDS, Preliminary Statement on the findings of election monitoring, 10 oktober 2013 en Press-Release, Opinions of Independent Observers should be studied and investigated, 14 oktober 2013; RFE/RL, OSCE Says Azerbaijan Election ‘Seriously Flawed’, 10 oktober 2013; US Department of State, Azerbaijan Presidential Election, Press Statement, 10 oktober 2013: www.state.gov; Institute for War and Peace Reporting, OSCE Faces Fury for Calling Azeri Polls ‘Flawed’, 11 oktober 2013: www.refworld.org; Caucasion Knot, Azerbaijan: opposition disappointed with views of PACE and European Parliament, authorities disagree with OSCE’s conclusions, 11 oktober 2013: eng.kavkaz-uzel.ru; RFE/RL, Baku Rejects Western Election Criticism, 11 oktober 2013; BBC News Europe, European MP’s praise for Azerbaijan election sparks row, 17 oktober 2013: www.bbc.co.uk; RFE/RL, Aliyev Sworn In For Third Term, 19 oktober 2013 en Aliyev Appoints New Azerbaijani Cabinet, 20 oktober 2013; Caucasion Knot, Azerbaijani SC dismisses Djamil Gasanli’s complaint against outcome of presidential election, 22 oktober 2013. EIU, Country Report Azerbaijan, februari 2013. www.news.az: Baku to host 3rd World Forum on Intercultural Dialogue in 2015, 31 mei 2013; www.rferl.org: Stadium Construction Threatens Baku’s Displaced People, 14 februari 2013; RFE/RL, Larry King Talks Women’s Rights in Azerbaijan, 28 juni 2012, www.rferl.org. Pagina 7 van 61

en het harde optreden tegen vrije meningsuiting, waarbij veel mensen werden gearresteerd, bedreigd of anderszins onder druk werden gezet.13 De invloed van de ‘Arabische Lente’ is beperkt gebleven. Er vond echter, vooral in het eerste kwartaal van 2013, een hele serie demonstraties plaats. Niet alle demonstraties waren door de oppositie georganiseerd en tegen de regering gericht. Een aantal betogingen vond plaats naar aanleiding van sociale thematiek. De sociale media speelden een belangrijke rol bij het kanaliseren van de onvrede. De overheid, nerveus geworden door deze acties, reageert sindsdien preventief met repressie.14 Veel activisten werden gearresteerd en beboet. De oppositie is daardoor verzwakt en wil voorkomen dat, zoals in het verleden, een nog groter aantal leden de presidentsverkiezingen in gevangenschap doorbrengt. De gezamenlijke oppositiekandidaat voor de presidentsverkiezingen, Rustam Ibrahimbekov, heeft voorjaar 2013 de National Council of Democratic Forces (NCDF) opgericht, waarin oppositiepartijen als Popular Front Party, Classic Popular Front, Open Society en Citizens’ Solidarity vereend zijn.15 Zie voor een uitgebreide beschrijving van de partijpolitieke constellatie het ambtsbericht van mei 2012.

Buitenlandse betrekkingen De betrekkingen met Armenië zijn sinds de oorlog om Nagorny Karabach zeer gespannen en het Safarov-incident heeft de vredesbesprekingen tussen Armenië en Azerbeidzjan geen goed gedaan, er werd geen enkele vooruitgang geboekt.16 In de verslagperiode toonde de zaak van schrijver Ekrem Eylisli hoezeer het conflict om Nagorny Karabach nog doorwerkt en door de overheid wordt gebruikt.17 Zie ook 2.3.1 vrijheid van meningsuiting en 4. Nagorny Karabach. 13

14

15

16

17

Economist Intelligence Unit, Plans to construct the world’s tallest building, 17 september 2012; www.news.az, Biggest mosque in the world to be built in Azerbaijan, 4 april 2013; www.eng.kavkaz-uzel.ru, Natiq Djafarli: Jean-Claude Mignon makes it clear PACE to seek to improve human rights situation in Azerbaijan, 28 mei 2013; Institute for Reporters’ Freedom and Safety, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013; Congressional Research Service, Azerbaijan: Recent Developments and U.S. Interests, 22 februari 2013. Vertrouwelijke bron; Institute for War and Peace Reporting, Azerbaijanis Protest Against Army Deaths, 15 maart 2013; Economist Intelligence Unit, Country Azerbaijan, Main report, 1 juni 2013. Vertrouwelijke bron; www.europeanforum.net: Azerbaijani opposition nominates Presidential candidate, 2 juli 2013; RFE/RL, Azerbaijani Opposition Nominates Single Presidential Candidate, 2 juli 2013. Safarov is een voor moord van een Armeense collega veroordeelde officier die door Hongarije werd uitgeleverd. Safarov werd na zijn terugkeer in Azerbeidzjan als een held onthaald en zijn resterende straf werd kwijtgescholden middels een presidentieel besluit om gratie te verlenen. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013; The Economist Intelligence Unit, Country Report Azerbaijan, Main Report, 1 juni 2013: www.eiu.com; The New York Times, A Hero’s Welcome for a Convicted Killer Reignites Tensions, 4 september 2012; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; www.hrw.org: Worldreport 2013; Vertrouwelijke bronnen. Eylisli, een gerespecteerd schrijver, schreef in 2007 het verhaal ‘Stone Dreams’, dat in 2012 in Rusland verscheen. Het verhaal gaat over het geweld dat tegen de Armeniërs werd gebruikt tijdens het conflict. De schrijver noemde het boek een verzoeningspoging. De president ontam Eylisli de titel ‘Schrijver des Vaderlands’ en een maandelijks pensioen. Eylisli werd onderwerp van een publieke schimppartij, boeken en portretten van hem werden verbrand. Zijn zoon en echtgenote werden uit hun functies ontslagen. De Union of Azerbaijani Writers sloot de schrijver uit en de regeringspartij YAP riep Eylisli op zijn boek in te trekken en om vergeving te vragen. Partijleider Hafiz Haciyev van de pro-regeringspartij Muasit Musavat loofde 12.700 US Dollar beloning uit voor degene die een oor van Eylisli zou afsnijden. Boeken van Eylisli werden publiekelijk verbrand. HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; The New York Times: Novella’s Sympathetic Portrayal of Armenians Causes Uproar in Azerbaijan, 1 februari 2013; Institute for War and Peace Reporting: Azerbaijani Writer Acccused Over ‘Disloyal’ 5Novel, 8 februari 2013; www.rferl.org: In Azerbaijan, Anger At an Author, But Not Necessarily At His Argument, 8 februari 2013 en Azerbaijani Party Leader Offers Reward For Writer’s Ear, 11 februari 2013; Human Rights Watch: Azerbaijan: Stop Harassing Writer, 12 februari 2013; www.reuters.com: Azeri party offers bounty for ear of author, 12 februari 2013; www.parool.nl: Politicus looft beloning uit voor de oren van schrijver, 13 februari 2013; www.eurasianet.org:

Pagina 8 van 61


Azerbeidzjan heeft goede economische relaties met Turkije en Rusland en beide landen hebben een grote culturele invloed.18 De vele Azeri die in Rusland werken onderhouden nauwe banden met hun moederland.19 De relatie met Iran is gespannen, onder meer vanwege een juridisch geschil over de Kaspische Zee en de goede economische en militaire relatie van Azerbeidzjan met Israël.20 Over en weer zijn er regelmatig verdenkingen van spionage.21 Azerbeidzjan is voorts bevreesd voor radicaal islamitische invloeden vanuit Iran22. Zie ook 2.3.3 vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. De verdachten van de beraamde aanslagen op de Amerikaanse en Israëlische ambassades in Bakoe, die in opdracht van Iran zouden hebben gehandeld, werden tijdens een rechtszaak achter gesloten deuren veroordeeld tot gevangenisstraffen tussen de drie en dertien jaar.23 Azerbeidzjan is geo-strategisch van groot belang voor Rusland, de Verenigde Staten en de Europese Unie, vooral op het gebied van veiligheid, energievoorziening en met betrekking tot Afghanistan en Iran.24 Azerbeidzjan behoort tot de twaalf BSEC (Black Sea Economic Cooperation) landen25 en is tot eind 2013 niet-permanent lid van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.26

18

19

20

21

22 23

24

25

Azerbaijan: Writer Buckling Under Strain of Literary Controversy, 14 februari 2013; Het Parool: Verzoening wordt in Azerbeidzjan gezien als landverraad: www6.lexisnexis.com, 19 februari 2013. Zo wonen en werken bijv. vele Azeri in Rusland: Council of Europe, Parliamentary Assembly, The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084, 20 december 2012; Instituto Affari Internazionali, Russia Plays on Azerbaijan’s Insecurity but Sinks into Its Own Troubles, IAI working papers 13/09, april 2013; www.news.az/articles, Azerbaijan thanks Turkey for cancelling Van-Yerevan flight, 3 april 2013; The Economist, Country Report Azerbaijan, Main Report, 1 juni 2013: www.eiu.com; www.reuters.com: Turkey scraps flights to Armenia after Azeri resistance, 1 april 2013; The Economist Intelligence Unit, Country Report Azerbaijan, Main Report, 1 juni 2013; vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bronnen; The Economist Intelligence Unit, Country Report Azerbaijan, Main Report, 1 juni 2013; Business&Financial News, Russia ends pipeline deal, says Azeris not shipping enough oil, 14 mei 2013, www.reuters.com; Jamestown Foundation, Azerbaijan: Difficult Year Ahead, 14 januari 2013; New York Times: Russia to Close Radar Station in Azerbaijan, 11 december 2012: www.nytimes.com; Oxford Analytica, Politics drives Azerbaijan’s eviction of Russian radar, 14 januari 2013. Neue Zürcher Zeitung: Iran schickt ersten Zerstörer auf das Kaspische Meer, 19 maart 2013; www.guardian.co.uk: Iran threatens to sue BP over pollution claims from Caspian Sea oil platforms, 29 januari 2013; Council of Europe, Parliamentary Assembly, the honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084, 20 december 2012; BBC Monitoring International Reports, Concern in Azerbaijan over ‘external’ religious groups in north, south, 4 maart 2013; Radio Free Europe/Radio Liberty: Azerbaijan: Baku rejects notion of aiding attacks on neighbors, 2 oktober 2012; Oxford Analytica, Opposed Iranian, Azerbaijani regimes continue sparring, 5 april 2013; vertrouwelijke bronnen. Eng.kavkaz-uzel.ru: Azerbaijani writer Khalida Khalid and her assistant Shamkal Guseinov released in Iran, 3 juni 2013 en Guluzade: Iran held citizens of Azerbaijan Khalida and Guseinov in breach of international law, 4 juni 2013; RadioFreeEurope/RadioLiberty: Azerbaijan Protests Arrest Of Citizens in Iran, 2 mei 2013 en: Azerbaijanis Jailed For Spying For Iran, 9 oktober 2012; www.cacianalyst: New Tensions Between Azerbaijan And Iran, 15 mei 2013; News.AZ: Iran’s MFA issues official statement on release of Azerbaijani citizens, 21 mei 2013; www.cacianalyst.org: Facing Growing Iranian Threats, Azerbaijan Deepens Ties to Israel, 15 mei 2013. Vertrouwelijke bronnen. Radio Free Europe/Radio Liberty: 22 Azerbaijanis on trial for alleged spying for Iran (28 augustus 2012) en Voice of America: Azerbaijan Jails 22 in Alleged Iran-Backed Terror Plot (9 oktober 2012); vertrouwelijke bron. Er is sinds enkele jaren een oliepijpleiding van Bakoe via Georgië naar Turkije. apa.az: Azerbaijan’s Mission to NATO: one of main transit lines for withdrawal from Afghanistan passes through Azerbaijan, 23 februari 2013; www.globalsecurity.org: NATO Secretary General commends strong security cooperation with Azerbaijan, 7 september 2012; The Oxford Analytica Daily Brief, Baku and Washington set NGO spat behind them, 20 juni 2013; Instituto Affari Internazionali, Russia Plays on Azerbaijan’s Insecurity but Sinks into Its Own Troubles, IAI working papers 13/09, april 2013; Council of Europe, Parliamentary Assembly, The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084, 20 december 2012; Congressional Research Service, Azerbaijan: Recent Developments and U.S. Interests, 22 februari 2013; vertrouwelijke bronnen. ANP Pers Support: Ukraine Chairs Black Sea Economc Cooperation Organization, 18 december 2012. Pagina 9 van 61

1.2

Veiligheidssituatie

De defensieuitgaven stegen van 160 miljoen dollar in 2003 naar meer dan 3,5 miljard dollar in 2013.27 Vijandige retoriek en dreigementen om geweld te gebruiken in het Nagorny Karabach-conflict namen eveneens toe.28 In de verslagperiode vonden voor zover bekend geen confrontaties plaats tussen de Azerbeidzjaanse veiligheidsdiensten en gewapende groeperingen.29 Voor zover bekend hebben er gedurende de verslagperiode geen gevechtshandelingen plaatsgevonden buiten het grensgebied van Azerbeidzjan en Nagorny Karabach. Zie 4.2 veiligheidssituatie Nagorny Karabach.

26

27

28

29

De Veiligheidsraad bestaat uit vijf vaste lidstaten (Argentinië, Rwanda, Australië, Zuid-Korea en Luxemburg) aangevuld met vijf niet-permanente leden die om de twee jaar worden gekozen (Azerbeidzjan, Guatemala, Marokko, Pakistan en Togo): Frankfurter Allgemeine Politik, UN-Sicherheitsrat Fünf neue Mitglieder gewählt, 19 oktober 2012. www.nytimes.com: Azerbaijan Sharply Increases Military Spending, 16 januari 2013; www.defensenews.com: Azerbaijan To Boost Defense Spending in 2013, 30 november 2012; Transitions Online: Azerbaijan Brings in the Big Guns, 12 juli 2012; Institute for War&Peace Reporting: US Defence Sale Ban Won’t Stop Azeris Arming, 27 juli 2012. Council of Europe, Parliamentary Assembly, The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084, 20 december 2012. Vertrouwelijke bron.

Pagina 10 van 61


Mensenrechten

2

2.1

Juridische context

Voor een overzicht van de internationale verdragen en conventies, grondwet en overige nationale wetgeving zie het algemeen ambtsbericht van mei 2012. 2.1.1.1

Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving

Voor een overzicht van de staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving wordt verwezen naar het thematisch ambtsbericht Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in Azerbeidzjan van juli 2011. Voor zover bekend zijn er op dit gebied geen nieuwe ontwikkelingen geweest sinds het verschijnen van dit ambtsbericht.30

2.2 2.2.1

Toezicht en rechtsbescherming Toezichthouders

Ombudsman Naast het volgen van een juridische procedure kan iedereen in Azerbeidzjan, ongeacht zijn of haar juridische status31, een klacht indienen bij de ombudsman.32 Sinds juli 2002 is dit Elmira Suleymanova.33 De ombudsman is niet gemandateerd een onderzoek in te stellen naar de president, parlementsleden of rechters.34 Zie voor een uitgebreide taakomschrijving en het wettelijk kader het algemeen ambtsbericht van mei 2012. Mensenrechtenactivisten in Azerbeidzjan verwijten de Ombudsman geen politieke zaken te behandelen en niet onafhankelijk te zijn.35 De helft van de klachten zou niet in behandeling genomen kunnen worden omdat ze bijvoorbeeld te laat worden ingediend. Dat duidt erop dat het mandaat en de taken van de ombudsman niet voldoende bekend zijn bij de bevolking. Ook ontbreekt het bij de bevolking aan vertrouwen in de Ombudsman.36 Er is geen onafhankelijke ombudsman voor de pers.37

30

31

32

33 34

35

36

37

Zie hiervoor de website van de Rijkoverheid (http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/ambtsberichten/2011/07/07/thematisch-ambtsbericht-azerbeidzjan.html). Zo kunnen staatlozen en vreemdelingen bijvoorbeeld ook klachten indienen. Website ombudsman Azerbeidzjan: www.ombudsman.gov.az, geraadpleegd 16 juni 2013. Klachten kunnen zowel mondeling als schriftelijk worden ingediend. Klachten kunnen ook door derden worden ingediend met instemming van de betrokkene. In bijzondere gevallen is deze instemming niet benodigd, bijvoorbeeld wanneer de betrokkene inmiddels is overleden. Website ombudsman Azerbeidzjan: www.ombudsman.gov.az, geraadpleegd 16 juni 2013. www.ombudsman.gov.az, geraadpleegd 16 juni 2013. Zie www.ombudsman.gov.az: Constitutional Law on the Commissioner for Human Rights (Ombudsman) of the Republic of Azerbaijan (2001), artikel 1.6, geraadpleegd 16 juni 2013. www.minorityrights.org: World Directory of Minorities, 22 juni 2012; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bron. UN Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, Concluding observations on the third periodic report of Azerbaijan, adopted by the Committee at its fiftieth session (29 april-17 May 2013), E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013; Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. Freedom House, Freedom of the Press 2013 Azerbaijan; 2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, Azerbaijani NGO coalition report, submitted on 8 October 2012, www.humanrightshouse.org. Pagina 11 van 61

Zie ook in het algemeen ambtsbericht van mei 2012 de passage over toezichthouders. Niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) In Azerbeidzjan zijn meer dan 2.500 ngo’s geregistreerd, circa 1.000 ngo’s staan niet geregistreerd.38 Een niet geregistreerde ngo kan actief zijn maar het buitenlandse personeel wordt als illegaal beschouwd. Via ngo’s kunnen personen ook zaken voor het Europese Hof brengen. De regering voert zijn uitspraken echter niet consequent uit.39 Over het geheel genomen verslechterde het werkklimaat voor ngo’s, met name voor ngo’s die zich met mensenrechten bezighielden of vrijuit kritiek op de regering uitten.40 In februari 2013 aanvaardde het parlement wetswijzigingen, die donaties en subsidies aan politieke partijen en maatschappelijke organisaties inperken en contante bijdragen verbieden. Deze wijzigingen raken ook ngo’s en religieuze organisaties. Zo kunnen niet-geregistreerde organisaties op legale wijze geen subsidies of schenkingen meer ontvangen. De wijzigingen zijn niet van toepassing op subsidies van de overheid.41 Een aantal ngo’s maakte melding van intimidatie door de autoriteiten gedurende 2012.42 Procedures, zoals de ondoorzichtige registratieregels, zouden worden gebruikt om ngo’s te dwarsbomen. Lokaal personeel zou volgens een bron kwetsbaarder zijn dan de internationale staf. Huiseigenaren zouden onder druk worden gezet om geen huisvesting aan personeelsleden van ngo’s te verhuren. Voor ngo’s buiten Bakoe zou het moeilijker zijn geworden openlijk bijeen te komen of activiteiten te ontplooien, waardoor plattelandsbewoners minder gemakkelijk toegang tot ngo’s hebben. Voorheen was de mededeling van een ngo aan de lokale autoriteiten een aktiviteit te zullen organiseren slechts een formaliteit. Inmiddels komt het voor dat de lokale overheden toestemming weigeren voor een geplande aktiviteit, bijvoorbeeld een congres.43 Onder de meer dan driehonderd ngo’s die in 2012 een financiële bijdrage kregen van de overheid waren ook een aantal ngo’s die zich kritisch opstelden ten opzichte van de overheid.44 Maar doorgaans ondervinden ngo’s die zich kritisch uiten problemen bij de uitoefening van hun taken. Overige toezichthouders

38

39 40

41

42 43 44

Center for Legal Initiatives Public Union, Situation with the right to association in Azerbaijan, 25 september 2012; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; EMDSC en VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013. Zie voor een overzicht van de mensenrechtenngo’s: www.azerweb.com, geraadpleegd 18 juni 2013. Vertrouwelijke bronnen. HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; CoE Commissioner for Human Rights, Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe following his visit to Azerbaijan from22 to 24 May 2013, 6 augustus 2013. Het gaat om amendementen op de Law on Non-governmental Organization (public associations and foundations), the law on Grants en de bijbehorende wijzigingen in Code of Administrative Offences. www.cacianalyst.org: Azerbaijan restrics ngo funding, 20 februari 2013; www.news.az: President signs order to apply changes to law on NGOs, 11 maart 2013; UN Economic and Social Councl, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013; Eastern Partnership Civil Society Forum, Azerbaijani Parliament ignores call from civil Society on new NGO law, 15 februari 2013: NB: Zo moeten NGO’s subsidies binnen een bepaald tijdsbestek bij de overheid laten registreren; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; EMDSC en VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org. Amnesty International, Annual Report 2013 Azerbaijan, 23 mei 2013; vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013.

Pagina 12 van 61


Internationale toezichthouders kunnen over het algemeen vrij opereren. Alleen de Rapporteur voor Politieke Gevangenen van de Raad van Europa, Christoph Straesser, kreeg geen visum.45 In maart 2013 kondigde de overheid aan het mandaat van het OVSE-kantoor in Bakoe te willen herzien.46 Meerdere internationale actoren spraken in de verslagperiode Azerbeidzjan aan op zijn mensenrechtenbeleid, waaronder de vrijheid van meningsuiting.47 De Monitoring Committee van de Raad van Europa erkent in haar rapport ‘The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan’ dat vorderingen zijn gemaakt met het opstellen van een wettelijk kader. Tegelijkertijd stelt het dat de uitdaging ligt in de praktische toepassing van die wetgeving.48 Vanaf mei 2014 zal Azerbeidzjan zes maanden het voorzitterschap van de Raad van Europa bekleden.49 Afhankelijk van de thema’s die het oppakt, zal blijken hoe serieus de regering kritiek en implementatie van wetgeving neemt. Tot nog toe leidt internationale kritiek geregeld tot het instellen van nationale actieplannen. Deze zouden vooral bedoeld zijn om aan de wensen van de internationale gemeenschap tegemoet te komen, aan de uitvoering schort het echter meestal.50

2.2.2

Rechtsbescherming

Zie voor de procedure van aangifte doen het algemeen ambtsbericht van mei 2012. In de praktijk biedt het doen van aangifte geen garantie dat de politie ook daadwerkelijk (voortvarend) tot handelen over gaat. De bereidheid tot het betalen van steekpenningen speelt volgens een bron nog steeds een belangrijke rol bij de afhandeling van een aangifte of een klacht.51 Ook speelt mee of het om een politieke zaak gaat. Vaak vindt geen (onafhankelijk) onderzoek plaats.52 Ngo’s en internationale organisaties kunnen burgers behulpzaam zijn bij het verkrijgen van rechtsbescherming. Hierbij valt te denken aan het verlenen van juridische bijstand bij het indienen van een klacht of beroepschrift bij officiёle (gerechtelijke) instanties in Azerbeidzjan, of bij het Europees Hof voor de Rechten 45 46

47

48

49

50 51 52

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. RFE/RL: Baku Leans On NGOs As Presidential Election Nears, 21 maart 2013: De status zou van ‘missie’ naar ‘projectcoördinatiekantoor’ verlaagd moeten worden; en.apa.az: Foreign Ministry: Azerbaijan has questions regarding the activity of OSCE Office in Baku, 23 maart 2013; vertrouwelijke bron. www.eng.kavkaz-uzel.ru: CoE’s Commissioner calls on Azerbaijani authorities to stop prosecuting citizens for their statements, 27 mei 2013; BBC News Europe, US chides Azerbaijan over crackdown on free speech, 12 april 2013; www.reuters.com: Europe wants actions from Azerbaijan on human rights, 18 maart 2013; RadioFree Europe/RadioLiberty, EU Commissioner Urges Azerbaijan To Meet Democracy Commitments, 3 mei 2013; RadioFreeEurope/RadioLiberty, EU president urges Azerbaijan to improve rights record, 5 juli 2012; RFE/RL, Rights Groups Slam Azerbaijan Over Freedom Of Speech, 8 november 2012; RFE/RL: Amnesty Demands Action For Detained Protesters in Azerbaijan, 29 januari 2013 en EU Criticizes Baku About Treatment of Opposition Leader, 13 juni 2013; electionswatch.org: Thirty-two European governments express concern about human rights situation in Azerbaijan, 19 februari 2013; United Nations General Assembly, Human Rights Council, Draft report of the Working Group on the Universal Periodic Review, Sixteenth session, 22 april-3 mei 2013, unedited version, Azerbaijan, 2 mei 2013; UNGA, HRC, WG on the UPR, Sixteenth session, 22 april-3 mei 2013, National report submitted in accordance with pragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21 Azerbaijan, ge.13-10679, 7 februari 2013; 2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, Submitted on 8 October 2012, Azerbaijani NGO coalition report, www.humanrightshouse.org. Monitoring Committee, The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084, 20 december 2012. www.eng.kavkaz-uzel.ru: Natiq Djafarli: Jean-Claude Mignon makes it clear PACE to seek to improve human rights situation in Azerbaijan, 28 mei 2013. Vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bronnen. Pagina 13 van 61

van de Mens (EHRM). Soms komt het de zaak ten goede als deze door een internationale hulpverlener of advocaat wordt ondersteund. In het algemeen sorteert de hulp die (i)ngo’s kunnen bieden echter weinig effect, met name in politiek gevoelige zaken, aangezien de rechterlijke macht in de praktijk sterk onder invloed staat van de uitvoerende macht (de facto het presidentiële apparaat).53 De hierboven beschreven beroepsmogelijkheden en klachtenprocedures gelden ook voor journalisten en redacteuren. Meerdere bronnen zeggen dat journalisten bekend zijn met deze klachtenprocedures en beroepsmogelijkheden.54 In principe komt de Press Council op voor deze beroepsgroep en de persvrijheid maar volgens een welingelichte bron is deze raad niet onafhankelijk.55 Zie ook 2.3.1 journalisten en activisten.

2.3 2.3.1

Nalevingen en schendingen Vrijheid van meningsuiting

De Grondwet van Azerbeidzjan voorziet in de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van massamedia en in een verbod op staatscensuur.56 In aparte wetgeving worden deze vrijheden nader uitgewerkt. Strafvervolging wegens het uiten van kritiek is uitdrukkelijk verboden, met dien verstande dat belediging en smaad niet als kritiek worden aangemerkt.57 In mei 2013 bekritiseerde de OVSE ter gelegenheid van de World Press Freedom Day nogmaals het feit dat de in 2006 opgestelde ‘Draft Law of Defamation’ ter decriminalisering van smaad en belediging nog altijd niet is aangenomen.58 Haaks daarop keurde het parlement medio mei 2013 amendementen goed op de artikelen 147 en 148 van het strafwetboek die ook belediging en smaad op het internet en tijdens demonstraties strafbaar stellen. Begin juni 2013 bekrachtigde de president de desbetreffende wet ‘On Amendments to the Criminal Code of the Azerbaijani Republic’.59 Gedurende de verslagperiode werd de vrijheid van media en meningsuiting in Azerbeidzjan door de overheid beperkt, onder andere door nieuwe amendementen.60 Daaronder ook amendementen op de ‘Rules for accreditation of organizations conducting Exitpolls in the territory of the Republic of Azerbaijan’. Zowel internationale als nationale organisaties spraken hun bezorgdheid hierover uit en veroordeelden dit.61 Zie ook 2.3.1 internet en 2.3.2 vrijheid van vereniging en vergadering. 53 54 55

56

57 58

59

60

61

Vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bron; Zie voor meer informatie over de Press Council: Reynolds Journalism Institute, Azerbaijan Press van augustus 2006, www.rjionline.org, geraadpleegd 14 november 2013. Artikel 47 en artikel 50 van de Grondwet. In juli 1998 werd het verbod op censuur bij presidentiële verordening bevestigd, azerbaijan.az, geraadpleegd 19 juni 2013. Artikel 57, tweede lid, van de Grondwet, azerbaijan.az, geraadpleegd 19 juni 2013. www.azernews.az: Libel law to be put on public discussion in Azerbaijan, 23 oktober 2012; RadioFreeEuropeRadioLiberty, OSCE Criticizes Baku For Backsliding On Defamation, 2 mei 2013; Committee to Protect Journalists, Azerbaijan extends criminal defamation to Internet speech, 14 mei 2013; Amnesty International, Azerbaijan criminalizes free speech online ahead of elections, 15 mei 2013; RadioFreeEurope-RadioLiberty, OSCE Criticizes Baku for Backsliding On Defamation, 2 mei 2013; Reporters Without Borders, New legislative amendments further erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013; eng.kavkaz-uzel.ru: President of Azerbaijan approves amendments to Criminal Code establishing criminal penalties for defamation on the Internet, 5 juni 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Reporters Without Borders, New legislative amendments further erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013. HRW, Azerbaijan: Concerns Regarding Freedom of the Media and Freedom of Expression, 2 november 2012; RFE/RL, Rights groups slam Azerbaijan over freedom of speech, 8 november 2012; EU, Joint Statement by the spokepersons of EU High Representative Catherine Ashton and Commissioner Stefan Füle, on recent events in

Pagina 14 van 61


De media verspreidden regelmatig geruchten en de overheid zou –ook oppositionele- journalisten inhuren om bepaalde artikelen te schrijven.62 Azerbeidzjan staat op de 156ste plaats van de ‘Reporters without Borders Worldwide Press Freedom Index Ranking 2013’ (van in totaal 179 landen). Veel media en journalisten deden aan zelf-censuur door gevoelige onderwerpen zoals de presidentiële familie te vermijden.63 Een aantal journalisten werd in de verslagperiode veroordeeld tot boetes en gevangenisstraffen.64 Op 2 juli 2012 organiseerde de regering een bijeenkomst met meer dan 100 vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld, waaronder ook zeer kritische geesten ten opzichte van de regering. De opzet was tot een dialoog te komen en klachten van het middenveld aan te horen.65 Journalisten en activisten De vrijheid van journalisten en activisten die kritische geluiden laten horen ten aanzien van het regime werd verder beperkt.66 Onafhankelijke en kritische journalisten werden geintimideerd, fysiek bedreigd en opgesloten.67 De daders bleven doorgaans ongestraft. Meerdere journalisten zaten gevangen zonder enige vorm van proces.68 Arrestaties en veroordelingen van opposanten, mensenrechtenactivisten en kritische journalisten of bloggers vinden veelal plaats op grond van valse aanklachten zoals drugsbezit of hooliganisme, smaad en belediging, of andere delicten.69 Daarnaast gebruikte de overheid de media om critici in

62 63

64

65 66

67

68

69

Azerbaijan, A 73/13, 9 februari 2013; IRFS, No end to crackdown on free media, 22 juli 2013; EMDSC en VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013. Committee to Protect Journalists: Annual Prison Census 2012, 11 december 2012; Reporters Without Borders: Supposed “study” Unfair Lobbying and Trials against Journalists in Azerbaijan, 22 maart 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bron; Amnesty International: Presidential Candidate’s Convoy Attacked, 15 januari 2013 en Azerbaijan opposition leader ambushed amid pre-election clampdown, 14 januari 2013; Reporters Without Borders, Civil Liberties flouted, Leading journalists and activists arrested at protest, mistreated, 29 januari 2013; Reporters Without Borders, New legislative amendments further erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013.; PressTV, Council of Europe calls on Azerbaijan to free jailed activists, 27 mei 2013: presstv.com; EMDSC en VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013; Council of Europe, Commissioner for Human Rights, Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe following his visit to Azerbaijan from 22 to 24 May 2013, CommDH(2013)14, 6 augustus 2013. www.hrw.org: Worldreport 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Institute for War and Peace Reporting, Journalism ‘Minefield’in Azerbaijan, 3 mei 2013; Reporters Without Borders, New legislative amendments further erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013; RadioFreeEurope/RadioLiberty, Sound Bites Aside, Baku Has Little To Celebrate This Press Freedom Day, 2 mei 2013; www.rsf.org: Press Freedom Index 2013, geraadpleegd 1 maart 2013; RFE/RL, One More ‘Hooligan’ Behind Bars In Azerbaijan, 7 juli 2013; Amnesty International Annual Report 2013-Azerbaijan, 23 mei 2013. HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. Reporters Without Borders: 2013 World Press Freedom Index; RFE/RL, Azeri Court Jails Ethnic Minority Newspaper Editor For Five Years, 27 september 2013. Vertrouwelijke bronnen; Committee to Protect Journalists, Attacks on the Press in 2012, Azerbaijan, 14 februari 2013; Committee to Protect Journalists, Annual Prison Census 2012, 11 december 2012; Freedom House, Freedom of the Press 2013 Azerbaijan; RFE/RL, Amnesty Calls For Freeing Of Azeri Activist, 2 oktober 2012; www.hrw.org: Worldreport 2013 en Azerbaijan: Concerns Regarding Freedom of the Media and Freedom of Expression, 2 november 2012 en Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; RFE/RL: Azerbaijani Opposition Blogger Says ‘Democratic Revolution’ Is Approaching, 8 maart 2013; RFE/RL: Three Baku Demonstrators Given Jail Terms, 27 januari 2013; RFE/RL, What’s Behind The Latest Jailing Of an Azerbaijani Blogger?, 2 oktober 2012; Institute for Reporters’ Freedom and Safety, Azerbaijan’s Free Expression Crackdown Continues, 2013 First Quarterly Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013; IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013; Human Rights Watch, Azerbaijan: Bogus Drug Charges to Silence Critics, 27 mei 2013; Pagina 15 van 61

discrediet te brengen. De zaak van de journaliste en mensenrechtenactiviste Ismaylova is daarvan een voorbeeld. Ismaylova schreef over de corrupte praktijken van de presidentiële familie en andere hooggeplaatste overheidsambtenaren. Voorjaar 2012 werd zij reeds voor de publicatie van een artikel afgeperst maar zij weigerde op de chantage in te gaan en publiceerde zowel het artikel als de dreigbrief. Daarop werden videoopnames met intieme beelden van haar en haar vriend op internet geplaatst. Zomer 2013 publiceerde de onderzoeksjournaliste wederom een artikel over de betrokkenheid van de president bij criminele aktiviteiten op financieel gebied. Daarna werden weer videobeelden vrijgegeven die ofwel illegaal zijn opgenomen ofwel bewerkt zijn. Tegelijkertijd voerden de kranten een lastercampagne.70 Er waren berichten van bedreigingen en fysiek geweld door de politie tegen journalisten die probeerden de protesten in aanloop naar het Eurovisie Songfestival te verslaan. Zie ook 2.3.2 vrijheid van vereniging en vergadering. Het is niet bekend of de autoriteiten de afgelopen jaren politieagenten hebben vervolgd voor het gebruik van geweld tegen journalisten.71 In de zaak met betrekking tot de moord op de bekende in 2005 vermoorde journalist Elmar Huseynov werd in 2012 geen vooruitgang geboekt.72 Mensenrechtenactivist Vidadi Iskenderov die de parlementsverkiezingen van november 2010 zou hebben verstoord werd middels een presidentieel pardon van 26 december 2012 vroegtijdig vrijgelaten, samen met 86 andere gevangenen.73 Met name directe en openlijke kritiek op de autoriteiten en regering, kritiek op persoonlijke privileges van hooggeplaatsten, activiteiten op politiek gevoelige onderwerpen als verkiezingen, Nagorny Karabach en het patriotisme zijn taboes en zodoende redenen voor tegenwerking van de zijde van de autoriteiten.74 Volgens een bron zou het een enkele keer voorkomen dat de Press Council, een kritische journalist die problemen ondervindt en als lastig wordt ervaren vraagt waarom hij/zij niet het land verlaat in plaats van betrokkene te helpen. Ook zou het soms gebeuren dat lokale ngo’s bij gebrek aan andere mogelijkheden om een journalist tegen intimidatie te beschermen een enkele keer betrokkene aanraden voor een paar maanden het land te verlaten.75 Dezelfde bron zegt dat soms een ngo weet dat een journalist het land wil verlaten.

70

71 72

73

74

75

RadioFreeEurope/Radio Liberty, Sex, Drugs, And Dissent: The Return Of A ‘Classic Technology’, 29 mei 2013, www.rferl.org; www.eng.kavkaz-uzel.ru: Human Rights Watch: charges against Azerbaijani activists are fabricated, 27 mei 2013; RadioFreeEurope/Radio Liberty: Azeri Activist Charged With Hooliganism Over Internet Video, 17 mei 2013; Committee to Protect Journalists, Editor jailed on retaliatory charges in Azerbaijan, 5 augustus 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; RFE/RL, International Organizations Urge Azerbaijan To Stop Harassing Journalist, 14 augustus 2013; Reporters Without Borders, Open letter to Azerbaijani authorities about harassment of investigative journalist, 14 augustus 2013: www.rsf.org; RFE/RL, Azerbaijan Journalist Appeals To Strasbourg Court, 4 oktober 2013; Media Rights Institute Azerbaijan, Legal environment for media in Azerbaijan, Semiannual Report (January-June 2013): www.mediarights.az; vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013. IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013; RFE/RFL, OSCE welcomes Azeri journalists’ release, 28 december 2012, www.unhcr.org. Het ministerie van Justitie belemmert c.q. weigert nog steeds de registratie van sommige mensenrechtenorganisaties (zie ook paragraaf 3.3.2): US State Department, Country Reports on Human Rights Practices for 2012 Azerbijan, april 2013. Vertrouwelijke bron.

Pagina 16 van 61


Zie ook 2.2.2 rechtsbescherming. Televisie en radio Volgens verschillende bronnen zijn noch commerciële noch staatszenders onafhankelijk, en derhalve niet kritisch.76 De regering benoemt de leden van toezichthouder National Television and Radio Council (NTRC), waar zendmachtigingen aangevraagd moeten worden.77 Politieke debatten of juridische adviezen worden niet uitgezonden. Veel mensen kijken Turkse of Russische tv maar buitenlandse uitzendingen zouden volgens een bron door de overheid gestoord worden.78 Uitzendingen via FM-frequenties en de nationale televisie van de buitenlandse stations Voice of America, BBC en Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) zijn nog steeds niet toegestaan.79 De stations konden via internet, kabel of satelliet uitzenden, maar met name op het platteland heeft de bevolking slechts beperkt toegang tot internet of geavanceerde ontvangers.80 Radioprogramma’s van RFE/RL uitgezonden via de satelliet werden zomer 2013 gestoord.81 Sinds maart 2013 zendt Tolyshistoni Sado (Voice of the Talysh) een door Armenië gesubsidieerde radiozender vanuit Nagorny Karabakh ten behoeve van de Talish minderheid.82 Kranten Zo’n tachtig procent van de kranten, inclusief de distributie en publicatie, is in handen van de staat.83 Het merendeel van de nog resterende onafhankelijke en oppositionele kranten heeft grote moeite aan zijn financiële verplichtingen te voldoen, mede doordat hen regelmatig boetes worden opgelegd. Overheidsbedrijven mogen niet adverteren in oppositionele kranten en particuliere bedrijven zouden onder druk worden gezet om dit ook niet te doen. Adverteren zij toch dan riskeren zij treiterijen, veelal in de vorm van belastinginspecteurs die soms wel een jaar meekijken binnen een bedrijf. De autoriteiten vervingen krantenkiosken die in particulier bezit waren. De nieuwe kiosken verkopen nog slechts een klein aantal –niet oppositionele- kranten.84

76

77

78 79

80 81 82 83

84

Vertrouwelijke bronnen; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. Freedom House, Freedom of the Press 2012 en 2013 Azerbaijan en Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org. Vertrouwelijke bron. Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; 2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, Azerbaijani NGO coalition report, submitted on 8 October 2012, www.humanrightshouse.org. Vertrouwelijke bronnen. Eng.kavkaz-uzel.ru: Radio Liberty reports obstructions of satellite broadcasting in Azerbaijan, 26 juni 2013. RFE/RL, Fresh Irritant Emerges in Azerbijani-Armenian Relations, 16 april 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; Etiraz.com: Azadlig Newspaper Faces Danger of Closure, 12 juli 2013; vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Reporters Without Borders, New legislative amendments further erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; www.youtube.com, Azadliq newspaper faces the risk of closure, 23 februari 2013; www.azadliq.info, RWB: Courts use heavy damages award to stifle opposition newspaper, 28 februari 2013; Institute for War&Peace Reporting: Azeri Opposition Paper Faces Closure, 7 september 2012; Reporters Without Borders, main opposition daily on verge of suffocation: its editor speaks out, 8 november 2012; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; RFE/RL, Azerbaijani Opposition Newspaper Faces Closure Amid Fines, Debt, 30 oktober 2013; IRFS statement, Azerbaijan’s government must end crackdown on the rights to freedom of expression and association, 15 november 2013; vertrouwelijke bron. Pagina 17 van 61

De International Partnership Group for Azerbaijan (IPGA)85 heeft in september 2012 haar bezorgdheid geuit met betrekking tot de verminderde vrijheid van meningsuiting en de dreigende sluiting van de krant Azadlig.86 Azadlig en Yeni Mussavat werden in 2013 achttien keer aangeklaagd.87 De bankrekening van Azadlig is sinds 16 april 2013 wederom geblokkeerd. De oppositionele krant Khurol wordt inmiddels niet meer uitgegeven, wel is de website nog toegankelijk. De redacteur van Khurol, Avaz Zeynally, werd na publicatie van een aantal kritische artikelen wegens afpersing in maart 2013 tot negen jaar gevangenisstraf veroordeeld.88 Volgens een bron had de krant geldgebrek. Namens de president zou een brief aan alle drukkerijen zijn gestuurd met het verzoek deze krant niet meer te drukken.89 Milli Yol zou een kritische krant zijn geweest. Net als veel andere oppositionele kranten verschijnt Milli Yol niet meer. Het aantal journalisten dat voor deze krant heeft gewerkt is onbekend. Dat journalisten van deze krant wegens problemen het land moesten verlaten is eveneens onbekend. Shahin Agabeyli, werkzaam bij Milli Yol en volgens één bron de hoofdredacteur, is in 2006 verongelukt. Waarom hij in Azerbeidzjan (ver-)bleef is onbekend.90 Internet Het gebruik van internet neemt toe. Volgens de overheid maakte 70% van de bevolking in 2012 gebruik van internet.91 Bronnen stellen dat in werkelijkheid veel minder mensen toegang hebben tot het net, met name op het platteland.92 Amendementen op de artikelen 147 en 148 met betrekking tot smaad en laster maken dat deze artikelen nu ook van toepassing zijn op communicatie via internet. Internet wordt sindsdien beschouwd als een vorm van massamedia.93 Er bestaat weliswaar vrijheid van meningsuiting en internet en sociale media zijn vrij toegankelijk, maar wie hiervan gebruik maakt door kritiek te uiten of taboes aan te roeren riskeert door de autoriteiten geïntimideerd, bedreigd, gearresteerd of beboet te worden.94 Het aantal internetgebruikers, en journalisten, activisten en regimecritici die internet gebruiken om hun visie te delen steeg. Met name jonge activisten en organisaties gebruiken sociale media, bijvoorbeeld om activiteiten te organiseren.95 De overheid voelde zich daardoor genoodzaakt steeds meer controle uit te oefenen, mede met het oog op de Arabische Lente en de 85

86

87

88

89 90 91 92

93 94 95

De organisaties zijn: Article 19, Committee to protect Journalists, Human Rights House Foundation, Index on Censorship, Media Diversity Institute, Norwegian Helsinki Committee, PEN International, Reporters Without Borders. www.freedomhouse.org: Azerbaijan: International Organizations condemn Deteriorating Freedom of Expression Situation, 7 september 2012. Spiegel Online, Aserbaidschan und der ESC, Der Terror nach dem Pop-Zirkus, 17 mei 2013, www.spiegel.de; www.azadliq.info, The pressure on “Azadlig” newspaper increases, 21 februari 2013; EMDSC en VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013. www.reuters.com: Europe wants action from Azerbaijan on human rights, 18 maart 2013; BBC News Europe, Azerbaijani journalist sentenced to nine years in jail, 12 maart 2013; www/reuters.com: Opposition newspaper editor jailed in Azerbaijan, 12 maart 2013; RFE/RL: Azerbaijani Journalist Sentenced On Bribery Charge, 12 maart 2013; Freedom House, Freedom of the Press 2013 Azerbaijan. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bronnen; www.contact.az: Milli Yol Newspaper’s Editor died in car accident, 27 oktober 2010. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bronnen; Freedom House, Freedom of the Press 2013 Azerbaijan; Freedom House, Freedom on the Net 2013, 3 oktober 2013. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron; Freedom House, Freedom on the Net 2013, 3 oktober 2013. Freedom House, Freedom on the Net 2012, 25 september 2012; Article 19, Azerbaijan: New legislative amendments erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013.

Pagina 18 van 61


presidentsverkiezingen. De overheid zou alle communicatie via (mobiele) telefoons, sms en internetverkeer kunnen volgen, zonder gerechtelijke goedkeuring. Dit zou vooral critici raken. Enkele bronnen berichtten dat hun mailverkeer daadwerkelijk wordt meegelezen.96 De overheid paste geen structurele censuur toe maar blokkeerde soms websites. Kritische bloggers en activisten werden geïntimideerd of op basis van valse beschuldigingen gearresteerd en veroordeeld. In de exclave Natchitsjevan zou dit nog vaker gebeuren.97

2.3.2

Vrijheid van vereniging en vergadering

Vrijheid van vereniging Alleen geregistreerde organisaties beschikken over rechtspersoonlijkheid. De registratie van organisaties is een omslachtig, tijdrovend en weinig transparant proces. Het is voor organisaties die niet gelieerd zijn aan de overheid, moeilijk zich te registreren. Met name organisaties die zich inzetten voor democratie en mensenrechten en niet-traditionele religieuze gemeenschappen ondervinden problemen bij registratie.98 Een aantal ngo’s zijn een rechtszaak begonnen en minstens twee zaken zijn voorgelegd aan het EHRM.99 Het hof bepaalde tot nog toe in dergelijke zaken dat Azerbeidzjan in strijd met artikel 11 van de Conventie voor de Bescherming van de Mensenrechten en Fundamentele Vrijheden (Europese Mensenrechtenconventie, vrijheid van vergadering) handelt.100 Human Rights House kreeg gedurende de verslagperiode geen toestemming om weer in Azerbeidzjan te opereren.101 Wel werd medio 2012 de registratie van het National Democratic Institute (NDI) goedgekeurd.102 Vrijheid van vergadering De Grondwet van Azerbeidzjan erkent de vrijheid van vergadering. Een ieder heeft het recht om vreedzame bijeenkomsten of demonstraties te houden, mits de autoriteiten vooraf op de hoogte worden gesteld.103 In de praktijk werd deze vrijheid echter verder ingeperkt. In november 2012 en in mei 2013 keurde het parlement amendementen goed waardoor organisatoren van en deelnemers aan illegale demonstraties aanzienlijk hogere straffen krijgen opgelegd dan voorheen. De maximale gevangenisstraf voor overtredingen tegen de openbare orde werd verlengd van vijftien dagen naar zestig dagen.104 96

97

98

99 100

101

102 103 104

www.freedom house.org: Azerbaijan after the Internet Governance Forum, and before Elections, 20 november 2012; BBC News Technology, Kroes reveals Azerbaijan hack attack, 13 november 2012; vertrouwelijke bronnen. Zo werden bloggers in Azerbeidzjan bedreigd met ontslag, het ontzeggen van toegang tot universiteiten en in hechtenis neming: www.freedomhouse.org: Freedom on the Net 2013, 3 oktober 2013; BBC News Europe, Azerbaijan Profile, 17 januari 2013: www.bbc.co.uk.Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; www.ict.news.az: Azerbaijan’s internet market has become oversaturated, 5 mei 2013; Oxford Analytica, Prospects for the South Caucasus in 2013, 27 november 2012, www.oxan.com; Council of Europe, Commissioner for Human Rights, Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe following his visit to Azerbaijan from 22 to 24 May 2013, CommDH(2013)14, 6 augustus 2013; Freedom House, Freedom on the Net 2013, 3 oktober 2013; vertrouwelijke bronnen. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org: Als niet-traditioneel worden beschouwd andere religies dan het jodendom, orthodox christendom en de islam; Iwpr.net: Azeri NGO’s Fight for Recognition, 15 september 2012. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. 2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, submitted on 8 October 2012, www.humanrightshouse.org. US Department of State, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Amnesty International, Annual Report 2013 Azerbaijan, 23 mei 2013; vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Artikel 49 van de Grondwet, azerbaijan.az, geraadpleegd 19 juni 2013. www.cacianalyst: New Azerbaijani law on unsanctioned public gatherings, 2 november 2012; www.rferl.org: Azerbaijani Protesters Fined Under New Mass-Gatherings Law, 14 januari 2013 en Azerbaijani Activists Raise Funds To Pay Protesters’ Fines In Small Coins, 21 januari 2013; www.hrw.org: Worldreport 2013; iwpr.net: Pagina 19 van 61

Het komt geregeld voor dat bijeenkomsten of demonstraties van de oppositie worden verboden dan wel aan restricties worden onderworpen.105 De gemeente Bakoe weigert sinds 2006 verzoeken van oppositiepartijen voor publieke bijeenkomsten in het stadscentrum maar gaf de gelegenheid aan de rand van de stad bijeen te komen. Deze toegewezen plekken zijn slecht bereikbaar en men zou er weinig publiek kunnen trekken.106 Dit aanbod werd doorgaans geweigerd, met als gevolg dat de oppositie vaak illegale demonstraties hield die door de politie –soms met harde hand ook indien het vreedzame demonstraties betrof- werden beëindigd en waarbij betogers werden gearresteerd.107 Ook gebeurde het dat activisten werden gearresteerd voordat een demonstratie plaatshad.108 De gearresteerde deelnemers werden meestal na korte tijd en soms na het betalen van een boete weer vrijgelaten.109 Maar het komt voor dat mensen langer vastzitten. Zie ook 2.3.6 arrestaties en detenties. In de weken voorafgaand aan het Eurovisie Songfestival in mei 2012 organiseerden jongeren en oppositionele activisten meerdere illegale vreedzame protestacties. Daarmee eisten zij democratische hervormingen en het ontslag van de regering. De politie dreef de –soms vreedzame- activisten snel en met geweld uiteen. Diverse deelnemers werden geïntimideerd, geslagen, gearresteerd en voor enkele uren opgesloten.110 In tegenstelling tot hetgeen media berichtten vond er geen Gay Parade plaats rondom het Songfestival en volgens een welingelichte bron was deze ook niet gepland.111 Op 7 september 2013 vond echter een ‘Gay pride mini rally’ plaats in Bakoe. Er zouden geen arrestaties of incidenten hebben plaatsgevonden tijdens deze bijeenkomst. De media schonken weinig aandacht aan deze gay parade.112 Op 21 mei 2012 werden in het centrum van Bakoe 41 demonstranten gevangen genomen tijdens een vreedzaam protest van oppositieleden. Meerdere

105 106

107

108

109

110

111 112

Azerbaijan Protesters Face Harsh Penalties, 12 november 2012; www.mail.com: Azerbaijan harshens fines for unsanctioned rallies, 2 november 2012; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; RadioFreeEurope/RadioLiberty: New Azerbaijani Law On Unsanctioned Public Gatherings, 2 november 2012; AI Annual Report 2013-Azerbaijan, 23 mei 2013; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bron; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. Iwpr.net: Azerbaijan Protesters Face Harsh Penalties, 12 november 2012; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Amnesty International, Annual Report 2013 Azerbaijan, 23 mei 2013; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; CoE, Commissioner for Human Rights, Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Following his visit to Azerbaijan from 22 to 24 May 2013, 6 augustus 2013. Derstandard.at: Dutzende Festnahmen bei Protesten in Baku, 20 oktober 2012; www.eng.kavkaz-uzel.ru: Four oppositionists detained in Azerbaijan, 8 maart 2013; vertrouwelijke bron. Volgens een bron worden arrestanten vaak vrijgelaten in de late avond of vroege ochtend in Gobustan, ver van de stad. Ook zouden er op dat tijdstip en die plek weinig mogelijkheden zijn om met het openbaar vervoer terug naar de stad te kunnen reizen: vertrouwelijke bron. www.reuters.com: Amnesty issues rights plea to Rihanna, Shakira before Azeri concerts, 5 oktober 2012; Amnesty International, Annual Report 2013 Azerbaijan, 23 mei 2013; www.hrw.org: Worldreport 2013; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. Vertrouwelijke bronnen; ILGA-Europe Annual Review 2013, Azerbaijan. Gaystarnews, Majority Muslis Azerbaijan gets first pride march, 13 september 2013: www.gaystarnews.com; Pink News, Azerbaijan: First ever gay pride ‘mini rally’ held in country capital with no arrests or harassment, 13 september 2013: www.pinknews.co.uk; APA news agency, Azeri web users condemn gay parade in Baku, 17 september 2013; Human Rights Campaign, Azerbaijan Held First LGBT Pride, 25 september 2013: www.hrc.org; vertrouwelijke bron.

Pagina 20 van 61


demonstranten raakten gewond door politieagenten in burger en uniform en een groep journalisten zou tijdens de berichtgeving door de politie zijn belaagd.113 Op 24 mei 2012 hield de Public Chamber een protestactie op de Baku Boulevard. Politieagenten in burger en uniform hielden tussen 35 tot zestig activisten aan. Zij werden in bestelwagens en bussen die klaarstonden gedwongen en naar een lokaal politiebureau gebracht. De meesten werden na zeven uur vrijgelaten. Drie van hen kregen tot zes dagen gevangenisstraf en negen personen kregen een geldboete opgelegd. Volgens lokale en internationale ngo’s gebruikte de politie buitensporig geweld.114 Op 20 oktober 2012 vond een niet toegestane vreedzame demonstratie plaats in het centrum van Bakoe. Circa 200 demonstranten, leden van de jongerenvleugel van de oppositiepartijen Musavat en Popular Front, eisten de ontbinding van het parlement en nieuwe verkiezingen. De politie was binnen tien minuten ter plaatse en pakte de demonstranten -na een waarschuwing- hard aan en arresteerde circa veertig personen. Dertien demonstranten zouden zeven tot tien dagen zijn vastgehouden, anderen kregen een boete opgelegd.115 Diezelfde dag zouden zo’n honderd leden van de Musavat Partij zijn gearresteerd toen ze van een bijeenkomst uit de partijcentrale kwamen.116 17 November 2012 vond in Bakoe een illegale demonstratie plaats van circa honderd oppositieleden, die de ontbinding van het parlement en afzetting van de president eisten. Meer dan twintig journalisten werd de toegang ontzegd. Hoewel zij persjasjes en badges droegen zouden twee tot vier journalisten die foto’s maakten tijdens de betoging zijn mishandeld door de politie, die binnen een kwartier ter plekke zou zijn geweest. De politie zou wapenstokken hebben gebruikt en circa dertig demonstranten hebben gearresteerd. De protestaktie was georganiseerd door de jongerenpartijen van de oppositiepartijen die deel uitmaken van de Azeri Public Chamber. Diezelfde dag werden ook twee leden van de Musavat Partij gearresteerd.117 23 januari 2013 begonnen rellen in Ismail nadat de zoon van een minister, tevens neef van de gouverneur, betrokken was bij een ongeluk. Uiteindelijk culmineerde een en ander in straatgevechten en vernielingen waarbij volgens berichten tussen de duizend tot tweeduizend mensen betrokken zijn geweest. De nationale en lokale politie zette traangas en waterkanonnen in. Volgens persberichten zouden vijftig tot honderden mensen zijn gearresteerd, zouden sommigen in hechtenis zijn mishandeld, en zou advocaten de toegang zijn geweigerd.118 De rellen zouden twee

113

114

115

116 117

118

O.a. Mehman Huseynov en Mirrahim Hasanov werden aangevallen, evenals de Duitser Steffen Haufe, die het Eurovisie Songfestival kwam verslaan: Institute for Reporters’ Freedom and Safety, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Journalist Bayram Isgandarli werd gearresteerd en o.a. de journalist Etimad Budagov van Turan News Agency werd gehinderd tijdens zijn werkzaamheden: IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013. www.hrw.org: World Report 2013; www.rferl.org: Police Prevent Opposition Rally in Baku, 20 oktober 2012; Amnesty International, Annual Report 2013 Azerbaijan, 23 mei 2013. Der Standard, Dutzende Festnahmen bei Protesten in Baku, 20 oktober 2012. En.rian.ru: Rianovosti: Baku Police Break Up Opposition Rally, 17 november 2012; Institute for Reporters’ Freedom and Safety: Azerbaijani police attack media at opposition rally, 20 november 2012; Radio Nederland Wereldomroep: Azerbaijan detains dozens at pro-democracy rally, 17 november 2012; www.reuters.com: Azerbaijan police crack down on opposition protest, 17 november 2012; Radio Free Europe/Radio Liberty: Azerbaijani police break up opposition protest, 17 november 2012. AI: Council of Europe must intervene after Azerbaijan imprisons more peaceful protesters, 28 januari 2013; www.hrw.org: Azerbaijan: Ensure Rights for Ismayilli Protesters, 29 januari 2013; Oxford Analytica: Azerbaijan’s popular discontents pose no threat-yet, 27 februari 2013; Congressional Research Service, Azerbaijan: Recent Developments and U.S. Interests, 22 februari 2013. Pagina 21 van 61

dagen hebben geduurd. Een van de journalisten die bij de rellen aanwezig was, Elchin Ismayilli van de oppositionele krant Azadlig, kreeg steekpenningen aangeboden om geen verslag te doen van de rellen en het nieuws niet via sociale netwerken te verspreiden. Zijn broer en anderen werden gearresteerd wegens het organiseren van de rellen in Ismail. Ook twee oppositieleiders wordt het organiseren van de rellen in Ismail tenlaste gelegd. Het gaat om de voorzitter van de Republican Alternative Movement (REAL) Ilgar Mammadov en de vice-voorzitter van de Musavat Partij, Tofiq Yaqublu.119 Het Europees Parlement eiste onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van Mammadov.120 In augustus 2013 werd echter de voorlopige hechtenis van beide oppositieleiders verlengd tot 4 november en 4 december.121 De president ontsloeg uiteindelijk de gouverneur van Ismail, wiens familie veel functies in de regio bezet.122 Uit solidariteit en protest tegen het geweld dat tegen de demonstranten in Ismail werd gebruikt, vonden later nog een paar demonstraties plaats. Zo in Bakoe door enkele honderden mensen. Daarbij werden onder andere mensenrechtenverdediger Malahat Nasibova en de journaliste Khadija Ismayilova gearresteerd. Ismayilova kreeg een geldstraf en werd weer vrijgelaten.123 Zij weigerde de boete te betalen omdat de aantijgingen op basis van foutieve informatie plaatsvonden. Daarop kreeg ze een taakstraf van 220uur.124 De arrestaties in Bakoe en Ismail kwamen een week nadat de Parlementaire Assemblée van de Raad van Europa een rapport had aangenomen over de kritieke situatie van de mensenrechten in Azerbeidzjan. In het rapport wordt tevens bezorgdheid uitgesproken over verzonnen beschuldigingen tegenover activisten en journalisten.125 Het eerste kwartaal van 2013 vonden illegale demonstraties plaats die niet politiek gemotiveerd waren maar sociale thema’s als oorzaak hadden. De protesten waren omvangrijker dan die rond het Eurovisie Songfestival en werden vaak georganiseerd via sociale netwerken. De autoriteiten, nerveus geworden, reageerden soms preventief en traden soms disproportioneel hard op. Bijvoorbeeld als reactie op een vreedzame demonstratie op 26 januari in Bakoe en de vreedzame demonstratie op 10 maart 2013 –eveneens in Bakoe- naar aanleiding van de dood van een dienstplichtige. De politie gebruikte in beide gevallen traangas, rubberkogels en waterkanonnen om de menigte uiteen te drijven. Getallen over het aantal mensen dat in hechtenis werd genomen op 10 maart lopen sterk uiteen. Vier personen kregen zes tot zeven dagen administratieve hechtenis opgelegd en 17 personen kregen een boete van 400 tot 600 Azerbeidzjaanse manat.126

119

120

121 122

123

124 125 126

Institute for War and Peace Reporting, Two Opposition Leaders Arrested in Azerbaijan, 5 februari 2013; EMDSC in cooperation with VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013; vertrouwelijke bron. Europees Parlement, Human Rights: Rohingya Muslims, Ilgar Mammadov, rule of law in Russia, Plenary session 13 juni 2013, www.europarl.europa.eu. RFE/RL, Another Azerbaijani Opposition Leader’ s Detention Extended, 14 augustus 2013. Economist Intelligence Unit, Country Report Azerbaijan, februari 2013; RFE/RL, Azerbaijani president Aliyev fires regional governor after riots, 14 februari 2013; Eurasia Net, Azerbaijan: Examining the Economic sources of Ismayilli Discontent: www.eurasianet.org, 31 januari 2013. www.rferl.org: Protesters Detained In Azerbaijani Capital, 26 januari 2013; www.nzz.ch: Proteste gegen Präsident Alijew, 28 januari 2013; www.hrw.org: Azerbaijan: Ensure Rights for Ismayilli Protesters, 29 januari 2013; www.eurasianet.org: Azerbaijan: Examining the Economic Sources of Ismayilli Discontent, 31 januari 2013; International Women’s Media Foundation, Courage Award winner Ismayilova arrested at peaceful demonstration in Baku, Azerbaijan, 28 januari 2013; MilAz.info, Khadij Ismayilova does not obey, 25 februari 2013. Human Rights Watch: Azerbaijan: Government Detains Outspoken Critics, 8 februari 2013. Human Rights Watch: Azerbaijan: Government Detains Outspoken Critics, 8 februari 2013. The New York Times: Police Scatter Demonstrators in Capital of Azerbaijan, 10 maart 2013; www.eurasianet.org: Azerbaijan: Networking Its Way to Political Change?, 25 februari 2013; Institute for War and Peace Reporting, Protests Hit Another Azerbaijani Town, 16 mei 2013; Economist Intelligence Unit, Azerbaijan politics: Quick ViewGovernment quashes latest protest, 13 maart 2013; vertrouwelijke bronnen; NB: 400 Azerbeidzjaanse manat

Pagina 22 van 61


Zie ook 2.3.6 arrestaties en detenties. Privacy Hoewel de wet voorziet in privacybescherming wanneer het gaat om correspondentie en andere particuliere communicatie werd deze door de overheid niet altijd gerespecteerd. Zo werden huiszoekingen gedaan zonder de vereiste bevelschriften. Tevens wordt aangenomen dat het ministerie van Nationale Veiligheid en het ministerie van Binnenlandse Zaken telefoongesprekken en communicatie via internet afluistert en –leest. Het zou daarbij met name gaan om de communicatie van bijvoorbeeld buitenlanders, enkele politici, zakenmensen en critici.127

2.3.3

Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

Sinds 2009 hebben meer dan 570 registraties plaatsgevonden, waaronder 555 islamitische groeperingen.128 Alleen geregistreerde gemeenschappen kunnen optreden als rechtspersoon.129 De registratieprocedure voor religieuze groeperingen is echter ondoorzichtig en lijkt door de overheid te worden ingezet om religieuze groeperingen die men ongewenst acht te weren. Vooral niet-traditionele groeperingen, waaronder enkele islamitische groeperingen, het Bakoe International Fellowship, baptistengemeenschappen, Zevende-dags Adventisten en Jehova’s getuigen werden hiermee geconfronteerd.130 Groeperingen die niet geregistreerd stonden, liepen het gevaar van intimidatie door de autoriteiten en konden niet legaal samenkomen. Dit uitte zich in boetes voor administratieve overtredingen en rechtszaken om de activiteiten van de organisaties te beëindigen. Daardoor werd het voor de hierboven genoemde groeperingen moeilijk of onmogelijk hun werkzaamheden te verrichten.131 Religieuze groeperingen kunnen in beroep gaan wanneer de registratie wordt geweigerd. Andersom kan de ‘State Committee on Work with Religious Associations’ (SCWRA) in beroep gaan en een schorsing van de aktiviteiten van een religieuze groepering bewerkstelligen.132 De Greater Grace Protestant Church verloor meerdere beroepszaken tegen het besluit tot weigering van registratie. De activiteiten van de kerk en de samenkomsten van gelovigen worden daarom als illegaal beschouwd.133 islamitische groeperingen dienen de goedkeuring te hebben van de Caucasus Muslim Board (CMB) voordat zij geregistreerd kunnen worden bij de SCWRA.134

127 128 129

130

131 132

133

134

(AZN) is 377,53 euro en 600 Azerbeidzjaanse manat is 566,29 euro: nl.coinmill.com, geraadpleegd 19 november 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bronnen. Azernews, 11 new religious communities registered in Azerbaijan, 25 juli 2013. In de praktijk kunnen ongeregistreerde religieuze groeperingen bijvoorbeeld geen bankrekening openen of een ruimte voor bijeenkomsten huren. Voor registratie bij de SCWRA moeten moslim groeperingen toestemming hebben van de Caucasus Muslim Board (CMB): US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org: Als niet-traditioneel worden beschouwd andere religies dan het jodendom, orthodox christendom en de islam. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. www.persecution.org: Petty Dictatorship Cripples Christians’ Freedom in Azerbaijan, 12 februari 2013 en Church Denied: No Legal Place of Worship for Town in Azerbaijan, 22 januari 2013; Forum18 news service: No legal place of worship for 40,000 strong town, 17 januari 2013. www.mnonline.org: Decision to liquidate church upheld by court of appeal; church activity now illegal, 15 augustus 2012; www.forum18.org: Azerbaijan: No legal place for worship for 40,000-strong town, 17 januari 2013; www.persecution.org: Petty Dictatorship Cripples Christians’ Freedom in Azerbaijan, 12 februari 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. Pagina 23 van 61

De SCWRA controleert ook de publicatie, import en distributie van religieuze geschriften.135 Nieuwe regelgeving maakt de illegale productie, distributie en import van religieuze literatuur strafbaar.136 Onder andere moslim groeperingen en de Jehova’s getuigen stellen dat de aanvraagprocedures voor import tijdrovend zijn en moeizaam verlopen, ook zou sprake zijn van censuur. De verkoop van religieuze artikelen, zoals boeken en videobanden, werd beperkt en is alleen in speciaal daarvoor aangewezen winkels toegestaan. Op deze manier zou de overheid de illegale import van propagandamateriaal voor religieus extremisme willen voorkomen en zeker willen stellen dat commercieel verhandelde religieuze literatuur wordt belast.137 De Juma Mosque Congregation verloor na acht jaar een zaak tegen de staat Azerbeidzjan voor het EHRM. De Congregatie had volgens de uitspraak een aanklacht tegen een andere overheidsinstantie moeten indienen.138 Er waren berichten van religieus gemotiveerde maatschappelijke discriminatie en intimidatie. Zo verstoorden lokale autoriteiten een bijeenkomst van Zevende-dags Adventisten en kreeg een lid een boete voor het bijwonen van een illegale bijeenkomst hoewel de groep geregistreerd zou staan.139 In de verslagperiode hebben de Azerbeidzjaanse autoriteiten de islamitische gemeenschap soms beperkingen opgelegd. Moskeeën die in 2010 zijn gesloten door de overheid, bleven ook in 2012 dicht.140 In oktober 2012 werd voor het ministerie van Onderwijs door circa honderd tot tweehonderd mensen geprotesteerd tegen het verbod op het dragen van de hijab in openbare scholen. Politieagenten zouden gewond zijn geraakt en tientallen deelnemers werden aangehouden.141 Het verbod op het dragen van de hijab in openbare scholen, dat in 2010 door de autoriteiten werd afgekondigd, werd noch door de overheid, noch door schoolbesturen uitgevoerd.142 De Islamitische Partij van Azerbeidzjan (IPA) is sinds 2011 verboden. Ook het oprichten van nieuwe islamitische partijen is verboden. Movsum Samadov, de leider van de IPA, werd najaar 2011 tot twaalf jaar gevangenisstraf veroordeeld.143 135 136 137

138

139

140 141

142

143

US Department of State, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. www.hrw.org: Worldreport 2013. Het gaat hierbij om een amendement op de wet op de vrijheid van religie: www.eiu.com: Azerbaijan politics: Quick View-The authorities restrict religious freedoms further, 27 februari 2013; www.rferl.org: Azerbaijani Parliament Limits Scales of Religious Materials, 22 februari 2013; www.hrw.org: World Report 2013; Mission Network News: Censorship tightened on religious materials, 1 augustus 2012: www.mnonline.org; Forum 18, Azerbaijan: New literature controls not “formally”about censorship, 18 juli 2012: Tevens kwamen er amendementen op de ‘Consumer Protection Law’, ‘Tax Code’ en ‘Code of Administrative Offences’. Becket Fund for Religious Liberty: European Court of Human Rights allows Azerbaijan government to stop mosque worship and take building, 11 februari 2013; www.becketfund.org: Azerbaijan Mosque Loses Eight-Year Struggle for Religious Freedom, 11 februari 2013. N.B.: De overheid zou registratie van de congregatie hebben geweigerd omdat men weigerde de religique leider Ilgar Ibrahimoglu Allahverdiyev, een prominent activist, te vervangen door een van overheidswege aangewezen imam. www.hrw.org: World Report 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013; www.forum18.org, Azerbaijan: Ramadan mosque bans, JW jailed, Church ban upheld, 10 augustus 2012 en Former prisoners of consciences’ homes raided, literature confiscated, 9 november 2012 en Accountability for raiders through Baku and Strasbourg courts?, 16 januari 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. www.eng.kavkaz-uzel.ru: Azerbaijan: 32 believers face criminal charges for confronting police, 9 oktober 2012 en Azerbaijan: protesting believers clash with police; oppositionists demand dissolution of parliament, 8 oktober 2012; The New York Times, Clash Over Hijab Ban in Azerbaijan, 5 oktober 2012, www.nytimes.com; RFE/RL, Police, Armed Pro-Hijab Activists Clash in Baku, 5 oktober 2012. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013; www.eng.kavkazuzel.ru: Higher school lifts ban on hijabs in Azerbaijan, 3 april 2013. Vertrouwelijke bronnen; Zie voor informatie over IPA ook het algemeen ambtsbericht van mei 2012.

Pagina 24 van 61


Gelegen tussen Dagestan en Iran vrezen de Azerbeidzjaanse autoriteiten voor een islamisering van het land. Een dreigende islamisering moet volgens meerdere bronnen serieus genomen worden maar wordt door de overheid soms ook als argument gebruikt om vrijheden te beperken.144 Ook neigt de overheid ernaar islamisten verantwoordelijk te maken voor demonstraties.145 De islamisering is volgens meerdere bronnen toegenomen, zo ook het aantal salafisten. Volgens een bron zouden met name buiten Bakoe bijvoorbeeld meer hoofddoekjes worden gedragen, vrouwen zich vaker uit het maatschappelijk leven terugtrekken en moslim meisjes zich op scholen minder mengen met niet-islamitische kinderen. Vooral in het zuiden van het land, waar veel grensverkeer is, en door de tv-zender Sahar zou Iran invloed kunnen uitoefenen. Of en in hoeverre Iran daadwerkelijk invloed heeft op het religieuze leven in Azerbeidzjan kon niet worden vastgesteld.146 Het onderzoek naar de aanslag in augustus 2008 op de Abu Bekr Moskee in Bakoe is afgerond. Een aantal salafisten werd gearresteerd en tot gevangenisstraffen veroordeeld.147 Het is niet bekend of de moskee, die op last van de autoriteiten gesloten bleef tot het onderzoek zou zijn afgerond, inmiddels weer open is.

2.3.4 2.3.4.1

Bewegingsvrijheid en documenten Vestiging en in- en uitreis

Algemeen Azerbeidzjan kent geen wetgeving die het aanvragen van asiel in het buitenland door Azerbeidzjaanse staatsburgers strafbaar stelt. De inreisprocedure en –controle van personen die gedwongen terugkeren naar Azerbeidzjan en in het bezit zijn van een geldig reisdocument (paspoort of laissez-passer) verschilt niet van de procedure die gevolgd wordt ten aanzien van personen die om andere redenen Azerbeidzjan inreizen.148 Azerbeidzjan heeft bilaterale overeenkomsten afgesloten met Rusland en Georgië zodat minderheden over de grenzen contacten kunnen onderhouden.149 De grensovergang naar Rusland –Dagestan- staat alleen open voor paspoorthouders van de voormalige Sovjetlanden.150 Personenverkeer tussen Armenië en Azerbeidzjan is mogelijk via Georgië.151 In de verslagperiode gold voor een enkeling een uitreisverbod.152 Zie voor meer informatie het algemeen ambtsbericht van mei 2012. 144

145 146 147 148 149

150 151 152

Vertrouwelijke bronnen; ICG, Europe Briefing No. 71, Armenia and Azerbaijan: A Season of Risks, 26 september 2013. Oxford Analytica, Islamist threat looks like Azerbaijani state invention, 17 april 2013. Vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of the National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. Azerbeijan.nlambassade.org: producten en diensten/reizen/reizen door Azerbeidzjan, geraadpleegd 19 juni 2013. Iexplore.com: Armenia Travel Guide, geraadpleegd 28 augustus 2013. Zoals de persfotograaf en prijswinaar Mehman Huseynov die in juni 2013 niet naar Oslo mocht afreizen om zijn prijs in ontvangst te nemen: humanrightshouse.org, 18 juni 2013; IRFS statement, Mehman Huseynov’s case: President Aliyev’s Internet freedom promise rings hollow, 5 oktober 2013; RFE/RL, Azerbaijani Opposition Leader Gets To Play Spartan Hero (On YouTube At Least), 2 oktober 2013. Pagina 25 van 61

Etnische Armeniërs Formeel kunnen etnische Armeniërs vrij reizen. Lagere ambtenaren zouden echter vaak steekpenningen vragen van etnische Armeniërs die een paspoort aanvragen, of hen anderszins treiteren.153 De etnische Armeniërs die nog in Azerbeidzjan wonen behoren meestal tot de armsten waardoor zij niet in staat zijn steekpenningen te betalen.

Gedwongen huisuitzettingen Sinds 2008 werken de autoriteiten aan een stedelijke vernieuwing van Bakoe. Als gevolg daarvan worden honderden huizen en appartementen vooral in middenklasse wijken, afgebroken en de eigenaren onteigend, om plaats te maken voor onder andere parken, wegen en luxueuze appartementgebouwen. Ook grote internationale evenementen zoals het Eurovisie Songfestival 2012 en de eerste Europese Spelen in 2015 leiden tot bouwwerkzaamheden met als gevolg onteigening en afbraak van bestaande huisvesting, soms zonder voorafgaand overleg met betrokkenen of onrechtmatig.154 Huiseigenaren hebben recht op 1.500 manat per vierkante meter, ongeacht de marktwaarde van het pand.155 Naar aanleiding van onteigening en/of afbraak lopen er momenteel bij één advocaat 50 rechtszaken.156 Veel burgers vertrouwen echter het rechtssysteem niet en aarzelen een rechtszaak aan te spannen. Volgens een lokale ngo moesten voor de aanleg van de Oghuz-Gabala-Bakoe waterleiding 16.000 mensen in acht regio’s wijken. Ondanks een uitspraak van een rechtbank dat landeigenaren gecompenseerd moeten worden ontvingen slechts twee grondeigenaren een financiële compensatie.157

2.3.4.2

Bevolkingsadministratie en documenten

Voor zover bekend hebben zich sinds het vorige ambtsbericht (mei 2012) geen nieuwe relevante ontwikkelingen voorgedaan met betrekking tot bevolkingsadministratie, overlijdensaktes, naamgeving en naamswijziging.

Bevolkingsadministratie Geboorteaktes 153 154

155 156 157

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Oxford Analytica, Baku’s polish obscures Azerbaijani regime’s control, 6 november 2012; www.hrw.org: Worldreport 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; UN Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013; 2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, Azerbaijani NGO coalition report, submitted on 8 October 2012, www.humanrightshouse.org; www.rferl.org: Stadium Construction Threatens Baku’s Displaced People, 14 februari 2013 en: In Baku, A Battle To Save Homes From Demolition, 2 april 2013; www.rferl.org: Demolitions in Downtown Baku, 12 april 2013; Human Rights Watch, Azerbaijan: Stop Forced Evictions, Illegal Demolitions, 6 mei 2013; RadioFreeEurope/RadioLiberty: Azerbaijan, Stadium Construction Threatens Baku’s Displaced People, 14 februari 2013; RFE/RL, Azerbaijani Homeowners Protest Demolition, Insufficient Compensation, 31 juli 2013: www.rferl.org; www.coe.int: Azerbaijan greater freedom of expression and assembly urgently needed, 27 mei 2013; CoE Commissioner for Human Rights, Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Following his visit to Azerbaijan from 22 to 24 May 2013, CommDH(2013)14, 6 augustus 2013. Koers 6 september 2013: 1.500 manat is euro 1.458,86: nl.coinmill.com. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013.

Pagina 26 van 61


Personen die in het buitenland wonen kunnen een (kopie van een) geboorteakte aanvragen via een ambassade/consulaat van Azerbeidzjan in het betreffende land, indien hun gegevens c.q. geboortedatum in een database staan waarin geboorteaktes tot veertig jaar terug geregistreerd staan.158 De ambassade of het consulaat stuurt de aanvraag door naar het Azerbeidzjaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, van daar gaat de aanvraag verder naar het ministerie van Justitie, die een en ander doorgeeft aan het Citizenship Registration Bureau.159 In ziekenhuizen en geboorteklinieken worden pasgeboren baby’s geregistreerd. Bij thuisgeboorten vindt niet altijd consequent registratie plaats. Thuisgeboorten vinden vooral plaats bij hen die in armoede leven zoals Roma, de meeste ontheemden en minderjarige meisjes die niet voor de wet getrouwd zijn. Zodra een moeder meerderjarig is, kan zij alsnog aangifte doen van de geboorte in aanwezigheid van getuigen voor een rechtbank. Doch de meeste minderjarige meisjes zijn hiervan niet op de hoogte volgens een bron.160 Sinds bekend is dat niet-geregistreerde kinderen gemakkelijker slachtoffer van mensenhandel worden, maken de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie voort met het registreren van deze doelgroep.161 Voor meer informatie wordt verwezen naar het algemeen ambtsbericht van mei 2012.

Woonregistratie Azerbeidzjan kent een woonplaatsregistratieplicht, die geldt voor alle legaal in het land wonende personen. Deze plicht beperkt zich tot het laten registreren van het woonadres. Aangezien een woonplaatswijziging gepaard gaat met een automatische vervanging van de nationale identiteitskaart, dienen bij een registratieverzoek in ieder geval de documenten die nodig zijn voor de afgifte van een dergelijke kaart te worden overgelegd. Daarnaast dient een bewijsstuk te worden overgelegd waaruit blijkt dat men de rechtmatige bezitter of huurder van de woonruimte is (een koopakte dan wel een verklaring van de verhuurder).162 Op 1 april 2013 werden amendementen bekrachtigd op de Law On Registration According to Place of Residence or Sojourn. De wijzigingen betreffen de registratie van buitenlanders en staatlozen in Azerbeidzjan.163

Identiteitsdocumenten Voor zover bekend was er tijdens de verslagperiode geen sprake van wets- of procedurewijzigingen. Paspoort en nationale identiteitskaart Voor zover bekend waren er gedurende de verslagperiode geen wijzigingen in de wetgeving of nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot de identiteitsdocumenten.164 De nieuwe identiteitskaart zal mogelijk vanaf januari 2014 worden afgegeven.165

158 159 160 161 162 163

164 165

Vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Neergelegd in de Law on Registration according to the place of residence and sojourn van april 1996 (artikel 5). Zie voor meer informatie: Deloitte, Azerbaijan Taks & Legal News Doing the right things, 3 april 2013, www.deloitte.com. Vertrouwelijke bron. Trend.AZ: Azerbaijani ID card coverage to expand, 3 november 2012. Pagina 27 van 61

Sinds 2000 worden paspoorten en nationale identiteitskaarten in het centrale computersysteem National Automated Passport System (NAPS) geregistreerd.166 Biometrisch paspoort Begin september 2013 heeft de president tijdens een officiële ceremonie het eerste biometrische paspoort uitgereikt.167 De eerste keer zal men in persoon moeten verschijnen om een paspoort aan te vragen. Daar waar men een paspoortaanvraag kan indienen zullen de benodigde pasfoto’s worden gemaakt. Een tweede en volgende aanvraag kan overal ter wereld via internet worden gedaan.168 Documentvervalsing Met betrekking tot het vervalsen van documenten hebben zich in de verslagperiode geen nieuwe relevante ontwikkelingen voorgedaan. Corruptie Medio 2012 werden amendementen aangenomen die het verstrekken door overheidsambtenaren van zakelijke gegevens over bedrijven beperken (‘Law on Commercial Secrets’) en zorgen dat onder andere de identiteit en belangen van aandeelhouders vertrouwelijk blijven. Hierdoor zou het moeilijker worden de gang van zaken bij bedrijven te volgen en corruptie op het spoor te komen.169 Corruptie was alomtegenwoordig, zowel in de publieke en private sector, als in alle lagen van de samenleving.170 Volgens een informele lijst van NGO Organized Crime and Corruption Project (OCCRP), spant president Ilham Aliyev de kroon als het om corruptie gaat. Hij en zijn familie zouden ook betrokken zijn geweest bij dubieuze zaken in het buitenland.171 In de Transparency International Corruption Perception Index 2012 staat Azerbeidzjan op de 139ste plaats op een lijst van 176 landen. Tevens heeft het een score van 27, waarbij 0 uiterst corrupt is en 100 zeer schoon.172 In het kader van het National Activity Plan to combat corruption in 2012-2015 wordt door de State Committee on Property Issues of the Republic of Azerbaijan (SCPI) 166 167

168 169

170

171

172

Vertrouwelijke bronnen. News.AZ: Latest news from Azerbaijan: Samples of new biometric passports of Azerbaijan made public (23 juli 2012) en www.ann.az (geraadpleegd op 17 oktober 2012); Today.AZ: President Ilham aliyev handed over first biometric passport of Azerbaijani citizen, 3 september 2013, www.today.az. Trend.AZ: Azerbaijani ID card coverage to expand, 3 november 2012; vertrouwelijke bron. 12 juni 2012 werden amendementen op de volgende wetten aangenomen: ‘law on the right to obtain information’, ‘law on state registration and state registry of legal entities’ en de ‘ law on commercial secrets: 2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, Azerbaijani NGO coalition report, submitted on 8 October 2012, www.humanrightshouse.org; www.rferl.org: Azerbaijani Parliament Moves To Shield Aliyev, Family From Scrutiny, 14 juni 2012; Institute of War and Peace Reporting, Corporate Secrecy Shock in Azerbaijan, 22 juni 2012; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013: E.e.a. trad oktober 2012 in werking; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. www.cia.gov: world factbook, 14 februari 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; RadioFreeEurope/RadioLiberty, Mixing Government And Business in Azerbaijan, 4 april 2013; Institute for War and Peace Reporting: Azerbaijan: Bribery Allegations Hit Headlines, 5 oktober 2012 en azerireport.com: Second Parliament Bribery Video Implicates President Aliyev and His Wife, 8 oktober 2012; iwpr.net: Azerbaijan: Bribery Allegations Hit Headlines, 5 oktober 2012; www.rferl: Azerbaijani Politician Arrested on Corruption Charge, 14 februari 2013; www.rferl.org: Azerbijani Prosecutor Looking into Parliamentary Bribery Claim, 26 september 2012; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bron. www.rferl.org: Azerbaijani President Aliyev Named Corruption’s ‘Person Of The Year’, 2 januari 2013 en Criticism of President Provokes E-Mail Avalance From Azerbaijan, 23 januari 2013; www.sueddeutsche.de: Kriminelle willkommen, 4 april 2013; RadioFree Europe/RadioLiberty, Offshore Companies Link Corporate Mogul, Azerbaijan’s President, 4 april 2013; RFE/RL, In Election-Year Azerbaijan, Video Scandal Threatens to Rattle Regime, 10 januari 2013. www.transparency.org: corruption perceptions index 2012, geraadpleegd 28 februari 2013.

Pagina 28 van 61


het Electronic Document Circulation System gebruikt voor de registratie van vragen en klachten van burgers.173 Het aantal klachten over corruptie zou stijgen, aldus een bron. Tot nog toe worden vooral lagere ambtenaren wegens corruptie aangeklaagd en de media melden met name de minder serieuze corruptiezaken, de corrupte praktijken van de presidentiële familie blijven een taboe. Naar verluidt is vooral de elite, waaronder enkele ministers, tegen anti-corruptiemaatregelen.174 Een succes in de strijd tegen corruptie lijkt ASAN (Azerbaijan Service and Assessment Network). Een centraal en electronisch dienstverleningssysteem van meerdere, ook mobiele, servicepunten in het land, waar burgers diverse documenten en diensten kunnen aanvragen. ASAN regelt en levert diensten die voorheen bij negen verschillende ministeries waren belegd, zoals belastingen, identiteitskaarten, betaling van boetes en het openen van een bankrekening. Er komt geen contant geld aan te pas en de overheid topt het salaris van het – hooggekwalificeerde en gemotiveerde- personeel met 30% op, zodat het gemis aan inkomsten uit steekpenningen niet gevoeld wordt. Naar verluidt zijn zowel personeel als burgers tot nog toe zeer positief over ASAN.175

2.3.5

Rechtsgang

De wetgeving van Azerbeidzjan voldoet in theorie over het algemeen aan de internationale normen voor een eerlijke rechtsgang. In de praktijk wordt hieraan echter lang niet altijd voldaan. En hoewel de gerechtelijke hervormingen werden voortgezet176 geldt nog steeds dat rechters niet onafhankelijk zijn ten opzichte van de uitvoerende macht. Het justitiёle apparaat, ook de rechterlijke macht, kenmerkt zich door inefficiёntie, en binnen het gehele justitiёle apparaat komt corruptie voor. Veroordelingen staan vaak in geen verhouding tot het gedurende een strafrechtelijk proces geleverde bewijs.177 Het ministerie van Justitie oefende toezicht uit op de Judicial Council, waaronder de examens voor kandidaat-rechters vallen. Rechters en openbare aanklagers zouden instructies volgen van de regering en het ministerie van Justitie, vooral in zaken die in de belangstelling staan van internationale waarnemers.178 De gang van zaken bij een strafrechtelijke procedure, de rechterlijke macht en de advocatuur is ongewijzigd sinds het algemeen ambtsbericht van mei 2012.

173

174

175

176

177

178

www.ictnews.az: SCPI uses Electronic Document Circulation System to accept applications and complaints from citizens, 18 januari 2013. www.freedomhouse.org: Nations in Transit 2012 en 2013, Azerbaijan; Law of the Republic of Azerbaijan on combating corruption, aangenomen door de Milli Mejlis op 13 januari 2004: www.unhcr.org/refworld/country: National Legislative Bodies: Law of the Republic of Azerbaijan on combating corruption, 1 januari 2005, geraadpleegd 21 maart 2013; Zie website van de Commission on Combating Corruption: km.undp.sk: Law of the Republic of Azerbaijan On the approval of the ‘Statute of the Commission on Combating Corruption under the State Council of Management of the Civil Service’, 3 mei 2005, geraadpleegd 21 maart 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Freedom House, Freedom in the World Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bronnen; www.theguardian.com: Azerbaijan’s one-stop public service shop is driving up efficiency, 31 juli 2013. Europa-Press Releases, ENP Country Progress Report 2012 Azerbaijan, memo/13/243, 20 maart 2013, europa.eu/rapid/press-release; Azeri Press Agency, EU publishes annual ENP Progress Report on Azerbaijan, 21 maart 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; website Judicial Legal Council Azerbaijan (www.jlc.gov.az), geraadpleegd 23 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bronnen. Pagina 29 van 61

2.3.5.1

De rechterlijke macht

De afgelopen jaren heeft Azerbeidzjan in nauwe samenwerking met internationale organisaties een aantal hervormingen doorgevoerd bij de rechterlijke macht.179 De OVSE geeft nog steeds trainingen op velerlei gebied. Maar een tekort aan advocaten en rechters doordat bijvoorbeeld de salarissen in het bedrijfsleven aantrekkelijker zijn, en de aanhoudende corruptie en afhankelijkheid van de uitvoerende macht blijven het functioneren van de rechterlijke macht negatief beïnvloeden. Ook kwalificeren rechters en advocaten vaak nog onvoldoende en heeft men doorgaans weinig vertrouwen in het justitieel systeem.180 Rechters mijden uit angst voor repercussies meestal politiek gevoelige onderwerpen en beslissen vaak ten gunste van de regering.181 Zie ook 2.3.5 rechtsgang.

2.3.5.2

De advocatuur

De wetgeving voorziet in het recht op een advocaat vanaf het moment dat iemand in hechtenis wordt genomen maar in de praktijk is de toegang tot advocaten slecht, vooral buiten Bakoe. Hoewel men recht heeft op rechtsbijstand hebben behoeftigen niet altijd toegang tot rechtshulp.182 Zie ook 2.3.5 rechtsgang, 2.3.5.1 rechterlijke macht en het algemeen ambtsbericht van mei 2012.

2.3.6

Arrestaties en detenties

In mei 2013 werden amendementen aangenomen, ‘Amendments to the Administrative Code’, waardoor onder andere de maximale periode van administratieve detentie van vijftien dagen naar drie maanden en de maximale straf voor het negeren van politiebevelen van vijftien dagen naar een maand werden verlengd.183 Arrestaties vinden vaak plaats op onduidelijke aanklachten en de verdachte ontvangt doorgaans geen schriftelijke bevestiging van de aanklacht, het vonnis en zijn rechten. Het komt regelmatig voor dat personen dagen of zelfs weken in voorarrest worden gehouden, zonder een gerechtelijke beslissing.184 Volgens de grondwet van Azerbeidzjan kunnen personen alleen gearresteerd of gevangen gezet worden op basis van de relevante wetgeving.185 In de praktijk wordt hier niet altijd de hand aan gehouden. Met name oppositieleden zouden hiervan het slachtoffer zijn geweest. Zo hield de politie verdachten meer dan de maximaal 179

180

181 182

183

184 185

Hierbij valt te denken aan uitbreiding van het aantal rechters, verhoging van salarissen en verbetering van training en selectie van rechters. Zie ook de website van de rechtbanken in Azerbeidzjan: www.courts.az: Judicial system, geraadpleegd 25 maart 2013. Zo worden trainingen voor gevangenispersoneel georganiseerd. De lage salarissen en het lage prestige van de functies staan echter werving in de weg van goed opgeleid en gemotiveerd gevangenispersoneel: Penal Reform International, South Caucasus, 26 maart 2013: www.penalreform.org. PRI, South Caucasus, 26 maart 2013: www.penalreform.org; Council of Europe, Justice and Legal Co-operation Department, Azerbaijan: training of trainers session, juli 2013: www.coe.int. Freedom House, Nations in Transit 2013 Azerbaijan. legislationline.org: Code of Criminal Procedure of the Azerbaijan Republic, art. 91, geraadpleegd 25 maart 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Deloitte Legal, Azerbaijan Legal Updates, Prepare for a Changing Landscape, 2013; HRW, Azerbaijan: Reject Legislative Amendments, Changes on Criminal Libel, Detention Harshen Atmosphere for Civil Society, 16 mei 2013; Reporters Without Borders, Europe/Ex-USSR-Azerbaijan, Vice tightened, New legislative amendments further erode rights to freedom of expression and peaceful assembly, 16 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. The Constitution of the Republic of Azerbaijan, Chapter III Basic Rights and Liberties of a Person and Citizen, artikel 28, II: azerbaijan.az, geraadpleegd 26 maart 2013.

Pagina 30 van 61


toegestane 48 uur vast zonder arrestatiebevel. Willekeurige arrestaties en detenties komen voor, evenals het ontbreken van een eerlijke rechtsgang, soms zou een oordeel worden uitgesproken zonder de aanwezigheid van een advocaat. Verdachten waren soms meerdere uren of dagen incommunicado terwijl zij door de politie in voorarrest werden gehouden.186 Formeel is vrijlating op borgtocht niet mogelijk maar het komt voor dat particulieren borg staan voor een gedetineerde in voorarrest. Ook lieten de autoriteiten beschuldigden soms vrij tijdens een lopend onderzoek.187 Met name in de aanloop naar en tijdens het Eurovisie Songfestival vonden willekeurige arrestaties plaats. Het voorarrest, dat maximaal drie maanden mag zijn, duurde soms achttien maanden. De procureur generaal verlengde soms bijna routinematig en herhaaldelijk het voorarrest met meerdere maanden totdat de overheid een onderzoek had afgerond.188 Journalisten, bloggers en mensenrechtenactivisten werden op basis van valse beschuldigingen vast gehouden.189 Over het algemeen worden personen die zijn gearresteerd naar aanleiding van een demonstratie na een aantal dagen of na beëindiging van het voorarrest en/of het betalen van een boete weer vrijgelaten. Het komt voor dat deelnemers strafrechtelijk worden vervolgd voor hun deelname aan demonstraties, soms op basis van valse beschuldigingen. Volgens een bron komt het tevens voor dat politiek actieve studenten die deelnemen aan demonstraties van de door hen bezochte universiteit af moeten. Ofwel ze krijgen slechte cijfers en moeten derhalve de studie afbreken ofwel hen wordt verteld waarom ze van de universiteit worden gestuurd. Het zou dan niet meer mogelijk zijn aan een andere universiteit verder te studeren.190

Omstandigheden in gevangenissen In Azerbeidzjan zaten in 2012 ongeveer 20.000 personen in de gevangenis (inclusief voorarrest).191 Het aantal gevangenen per 100.000 inwoners is in Azerbeidzjan dubbel zoveel als het gemiddelde aantal gevangenen van de lidstaten van de Raad van Europa, dat 149 per 100.000 inwoners is.192 In 2012 waren 300 vrouwen en 26 minderjarigen gedetineerd.193 Vrouwen en mannen zitten samen in voorarrest maar na de veroordeling gaan vrouwen naar de vrouwengevangenis. Vrouwelijke gevangenen leefden onder betere omstandigheden dan mannelijke gevangenen. Er was meer toezicht op hen, en zij hadden beter toegang tot opleidingen en andere aktiviteiten.194 Hoewel minderjarigen separaat van volwassenen dienen te worden gedetineerd, kwam het voor dat kinderen samen met volwassenen werden opgesloten.195 Gevangenissen kunnen onder verschillende ministeries vallen. Een welingelichte bron stelt dat het aan transparantie ontbreekt waar het om de 186

187 188 189

190 191 192

193 194 195

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Freedom House, Freedom in the World World 2013 Azerbaijan, … www.freedomhouse.org; CaucasianKnot, In Azerbaijan, court arrests three activists of youth organizations for 15 days, 16 juli: eng.kavkaz-uzel.ru; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. www.eng.kavkaz-uzel.ru: Azerbaijani Court of Appeal keeps human rights defender Talekh Khasmamedov in custody, 9 oktober 2012; HRW, Tightening the Screws, Azerbaijan Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. En.apa.az: The number of prisoners in Azerbaijan exceeds the Council of Europe average by ore than double, 21 maart 2013. News.az: Number of women and teenager prisoners drops in Azerbaijan, 27 december 2012. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Pagina 31 van 61

verantwoordelijkheden gaat. Met name tijdens het voorarrest en in de cellen van het ministerie van Nationale Veiligheid zijn de omstandigheden slecht en is de psychische druk hoog. Het komt voor dat gevangenen worden geslagen, medische zorg wordt onthouden en gedreigd wordt familieleden te zullen arresteren. In de gevangenissen van het ministerie van Justitie is de situatie beter zijn. Reden waarom het maatschappelijk middenveld ernaar streeft alle gevangenissen onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Justitie te laten vallen.196 De meeste gevangenen verbleven in gebouwen uit de Sovjettijd, die niet voldoen aan de internationale standaard. De omstandigheden zijn doorgaans zwaar. Overbevolking, gebrekkige voeding en slechte medische verzorging veroorzaakten in sommige gevangenissen besmettelijke ziekten. Het ministerie van Justitie voert dan ook samen met het ICRC een campagne tegen tuberculose in detentiefaciliteiten. Bezoek van familie en advocaten is toegestaan maar wordt door de autoriteiten soms beperkt.197 Net als in de rest van de maatschappij is er corruptie in de gevangenissen, zo zouden gevangenen moeten betalen om vrij te komen of een brief te mogen schrijven.198 De overheid heeft inmiddels drie nieuwe gevangenissen gebouwd en achttien detentiefaciliteiten gerenoveerd. In de nieuwe gevangenissen zou de medische zorg aanzienlijk beter zijn.199 Er zijn plannen om ook buiten Bakoe gevangenissen te bouwen, zodat familie gemakkelijker op bezoek kan komen. De behandeling van gevangenen verbetert, maar de veranderingen zouden erg langzaam gaan volgens een bron.200 De extra beveiligde gevangenis in Gobustan werd nog niet gesloten.201 Het National Prevention Mechanism dat onder de Ombudsman valt heeft rechtstreekse toegang tot detentiecentra ten behoeve van voorarrest en tot gevangenissen. Daarnaast hebben het ICRC, de Raad van Europa en de OVSE toegang.202 Er bestaat eveneens een Public Committee van het ministerie van Justitie, waarin ngo’s zitting hebben, dat toezicht houdt op penitentiaire inrichtingen.203 Soms ondervond het ondanks vooraanmelding problemen bij de toegang tot gevangenissen.204 Politieke gevangenen De Azerbeidzjaanse regering ontkent het bestaan van politieke gevangenen. De Azerbeidzjaanse autoriteiten stellen dat de gevangenen die door internationale waarnemers en mensenrechtenactivisten als politieke gevangenen zijn aangemerkt, vastzitten wegens het plegen van concrete misdaden en niet omwille van hun politieke activiteiten.205

196

197

198 199 200 201 202 203

204 205

Vertrouwelijke bron; Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Penal Reform International, PRI joint report on Torture in Azerbaijan, 28 juni 2012. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bronnen. www.penalreform.org: The abolition of the death penalty and its alternative sanction in South Caucasus: Armenia, Azerbaijan and Georgia, 2012; www.justice.gov.az, geraadpleegd 3 juni 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. RFE/RL, Vote On Political Prisoners Highlights Azerbaijan’s Attempts To ‘Silence’ Pace, 5 oktober 2012.

Pagina 32 van 61


Soms werd grootschalig amnestie verleend, ook aan activisten die door waarnemers als politieke gevangenen werden beschouwd. Zo ontving in juni 2012 de jeudgdactivist en blogger Bakhtiyar Hajiyev amnestie, kort voor het bezoek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken.206 De speciaal rapporteur van de Raad van Europa voor politieke gevangenen in Azerbeidzjan, Strasser, kreeg geen visum van de Azerbeidzjaanse autoriteiten. Toch verscheen juni 2012 uiteindelijk een rapport van de Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) over politieke gevangenen in Azerbeidzjan, waarin meer dan 80 zaken vermeld staan. Het gaat om journalisten, mensenrechtenverdedigers en activisten die op basis van valse beschuldigingen worden vastgehouden. Vlak voor verschijning van het rapport werden negen gevangenen vrijgelaten als gevolg van een presidentieel pardon.207 Een ontwerpresolutie waarin de autoriteiten worden opgeroepen deze zaken te herzien of betrokkenen vrij te laten, werd januari 2013 niet aangenomen. Volgens een addendum op het rapport zijn inmiddels 35 van de 85 politieke gevangenen vrijgelaten.208 Enkele dagen na de stemming werden wederom deelnemers aan vreedzame protestacties gearresteerd. Arrestaties op basis van valse beschuldigingen vinden onverminderd plaats.209 Azerbeidzjan zou in Straatsburg een ongekende invloed hebben uitgeoefend op de besluitvorming, de geloofwaardigheid van de Parliamentary Assembly of the Council of Europe zou daardoor zijn aangetast. De overheid in Azerbeidzjan zou zich door de uitspraak gesterkt voelen in haar standpunten.210 Wel werd een resolutie aangenomen waarin de Raad van Europa stelt de lidmaatschapsverplichtingen van Azerbeidzjan ten aanzien van de vrijheid van meningsuiting en de mensenrechtensituatie in Azerbeidzjan nauw te blijven volgen en de regering dringend verzoekt aan de achterstallige verplichtingen te voldoen. De resolutie is gebaseerd op een –door Azerbeidzjan erkend- rapport van het Monitoring Committee van de Raad van Europa dat werd opgesteld na twee bezoeken van PACE-rapporteurs (Parliamentary Assembly of the Council of Europe) aan Azerbeidzjan in 2012.211

206

207

208

209

210

211

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; IRFS, Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, 13 mei 2013; EU, Statement by EU High Representative Catherine Ashton on the release of the political activist Bahtiyar Hajiyev in Azerbaijan, A 260/12, 8 juni 2012. Parliamentary Assembly, Committee on Legal Affairs and Human Rights: The follow-up to the issue of political prisoners in Azerbaijan, juni 2012 en The definition of political prisoners, doc. 13011, 5 september 2012; www.hrw.org: Worldreport 2013 en Azerbaijan: Head Council of Europe’s Call for Rights Reform, 23 januari 2013. Radio Free Europe/Radio Liberty, Report On Azerbaijani Prisoners Voted Down in Council of Europe, 23 januari 2013; Council of Europe, Parliamentary Assembly, The follow-up to the issue of political prisoners in Azerbaijan, doc. 13079 Add., 22 januari 2013; Charlemagne European Politics, Azerbaijan and the Council of Europe, 22 maart 2013. Amnesty International, Council of Europe must intervene after Azerbaijan imprisons more peaceful protesters, 28 januari 2013; Amnesty Internatioal European Institutions Office, brief aan Co-Rapporteurs Pedro Agramunt Font de Mora and Joseph Debono Grech, Committee on the Honouring of Obligations and Commitments, PACE, 31 januari 2013. European Stability Initiative, Caviar Diplomacy, How Azerbaijan silenced the Council of Europe, Part I, 24 mei 2012; RFE/RL, Vote On Political Prisoners Highlights Azerbaijan’s Attempts To ‘Silence’ Pace, 5 oktober 2012; www.azadliq.info, British MPs Question Integrity of PACE Vote Influenced by Authoritarian Azerbaijan, 15 februari 2013; vertrouwelijke bronnen. Council of Europe, Parliamentary Assembly, The progress of the Assembly’s monitoring procedure (June 2011May 2012), 8 juni 2012; Council of Europe, Parliamentary Assembly, The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084, 20 december 2012 en resolution 1917 (2013) final version; Council of Europe, Parliamentary Assembly, Committee on Legal Affairs and Human Rights, The definition of political prisoners, provisional version: assembly.coe.int; www.freedomhouse.org, Azerbaijan: Adoption of Council of Europe resolutions is essential for human rights protection and democratic progress, 21 januari 2013; En.trend.az, Head of Delegation: Azerbaijan accepts PACE Monitoring Committee’s report as main document, 28 december 2012. Pagina 33 van 61

2.3.7

Mishandeling en marteling

Op mishandeling en marteling staat maximaal tien jaar gevangenisstraf maar beide kwamen voor en enkele gedetineerden overleden vermoedelijk als direct gevolg hiervan.212 In 2012 zouden 141 mensen zijn mishandeld in detentie. De daders bleven doorgaans ongestraft. Mishandeling zou vooral plaatsvinden in voorarrest op politiebureaus. De autoriteiten willigden verzoeken van mishandelde gedetineerden om een onafhankelijk forensisch onderzoek niet in en hinderden de toegang tot advocaten. Bekentenissen verkregen door middel van marteling en mishandeling werden gebruikt als bewijsmiddel.213 2.3.8

Ontvoeringen en verdwijningen, buitengerechtelijke executies en moorden

Voor zover bekend werden in 2012 geen buitengerechtelijke executies en moorden gepleegd door of in opdracht van de autoriteiten van Azerbeidzjan. Evenmin vonden in 2012 politiek gemotiveerde verdwijningen plaats.214

2.3.9

Doodstraf

De doodstraf werd in Azerbeidzjan in 1998 afgeschaft. De straf van de 128 ter dood veroordeelden werd omgezet in levenslang. In augustus 2005 besloot het Constitutioneel Hof dat deze 128 zaken moeten worden herzien door de regionale rechtbanken. Het is onbekend of dit inmiddels is gebeurd.215

2.3.10 Mensenhandel en mensensmokkel Azerbeidzjan fungeert als een doorgangs- en bestemmingsland, en als land van oorsprong. De meeste mensen die vanuit Azerbeidzjan worden verhandeld zijn vrouwen en kinderen, met name ten behoeve van de prostitutie in de Arabische Emiraten, Turkije, Rusland en Iran. Het komt voor dat kinderen worden gedwongen te werken of te bedelen in Azerbeidzjan. Mannelijke slachtoffers van mensenhandel uit onder andere Turkije, Afghanistan en de Oekraïne worden vooral gedwongen te werken in de bouw. Ook op dit gebied verhindert systematische corruptie een verbetering van de situatie. Uit angst voor invloedrijke personen -waaronder overheidsambtenaren- die de bouwsector controlleren, deden uitvoerende instanties vaak geen onderzoek naar klachten inzake dwangarbeid. De overheid stelde onder andere meer middelen beschikbaar voor bewustwording van mensenhandel en implementeerde regelgeving ter bescherming van kinderen die een groter risico lopen. De autoriteiten lijken vooral te focussen op wetsovertredingen. Zo voerde zij bijvoorbeeld meer inspecties uit op de werkvloer om illegale arbeidskrachten op te sporen. Van de 13.000 telefoontjes die binnenkwamen bij de hotline leidden slechts twee meldingen tot een onderzoek naar mensenhandel.216 De wil om mensenhandel werkelijk aan te pakken lijkt te 212 213

214 215

216

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Penal Reform International, PRI joint report on Torture in Azerbaijan, 28 juni 2012; Amnesty International Annual Report 2013-Azerbaijan, 23 mei 2013; vertrouwelijke bronnen. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. IWPR, Azeri Lifers Demand Sentence Review, CRS No. 299, 10 augustus 2005, geraadpleegd 3 juni 2013; www.penalreform.org: The abolition of the death penalty and its alternative sanction in South Caucasus: Azerbaijan, 2012. US Department of State: Trafficking in persons report 2012, 19 juni 2012 en report 2013, 19 juni 2013: De hotline verstrekt informatie aan burgers en helpt potentiële slachtoffers van mensenhandel; UN Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013.

Pagina 34 van 61


ontbreken. Volgens een goed ingevoerde bron willen de autoriteiten de bestaande status quo handhaven omdat ook in de mensenhandel, net als in de rest van de maatschappij sprake is van monopolies en corruptie.217 Er is één opvangtehuis voor vrouwelijke en minderjarige slachtoffers van mensenhandel, met vijftig slaapplaatsen.218

2.4

Positie van specifieke groepen

Gelijkheid van een ieder voor de wet is door de Grondwet erkend als een basisrecht. Discriminatie is, ongeacht de grond, niet toegestaan.219 Daarnaast is Azerbeidzjan partij bij de belangrijke internationale verdragen tegen discriminatie.

2.4.1

Politieke opposanten

De in naam onafhankelijke politici die in het parlement zitting hebben, zijn alle op een of andere wijze gelieerd aan de regering. Oppositiepartijen kunnen te maken krijgen met represailles zoals intimidatie, (willekeurige) arrestatie, detentie of strafrechtelijke vervolging.220 Het gebeurt steeds vaker dat de activiteiten van oppositiepartijen worden bemoeilijkt, met name buiten Bakoe. Zo verstoren lokale autoriteiten bijeenkomsten of verbieden deze.221 De regering zou oppositiepartijen in principe tolereren en ignoreren. Wel worden demonstraties verboden en partijbijeenkomsten gehinderd. Maar wie zich kritisch uit zou gevaar lopen op intimidatie, bedreiging, invallen door de politie en/of arrestatie en veroordeling, vaak op basis van oneigenlijke argumenten.222 Of de autoriteiten represailles toepassen kan afhangen van factoren als hierarchie, functie, afkomst, bekendheid en het netwerk dat men heeft. Vooral leden van jeugdbewegingen zoals NIDA werden in de verslagperiode op basis van diverse beschuldigingen gearresteerd en veroordeeld.223 Maar ook andere 217 218

219 220

221 222 223

Vertrouwelijke bron. UN International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families, Committee on the Protection of theRights of All Migrant Workers and Members of Their Families, CMW/c/aze/co/2, 26 april 2013; vertrouwelijke bron. Artikel 25 van de Grondwet, azerbaijan.az, geraadpleegd 28 juni 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report 2013; RFE/RL, Azerbaijani Opposition Leader Accused Of Poisoning Former President, 19 augustus 2012; IWPR, Two Opposition Leaders Arrested in Azerbaijan, 5 februari 2013; AI, Azerbaijan: Opposition candidate arrested ahead of presidential elections, 6 februari 2013; www.eng.kavkaz-uzel.ru, In Azerbaijan, Court dismisses complaint of Ilgar Mamedov about decision to extend arrest, 28 mei 2013 en In Azerbaijan, adviser to leader of “Musavat” Party detained after rally, 28 mei 2013 en In Azerbaijan, Court sentences adviser to leader of “Musavat”party to 15-day arrest, 29 mei 2013 en Azerbaijani court leaves opposition activist Gadjibeili behind bars, 6 juni 2013 en In Azerbaijan, court extends arrest of Tofig Yagublu, deputy chairman of ‘Musavat”Party, 18 maart 2013. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bronnen. Human Rights Watch, Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013; RFE/RL, Amnesty Calls For Freeing Of Azeri Activist, 2 oktober 2012; www.eng.kavkaz-uzel.ru, “Nida” activists arrested in Azerbaijan can be exposed to illegal methods of pressure, their leaders are concerned, 12 maart 2013; RFE/RL, Azerbaijani Activist Faces Illegal Weapons Charge, 15 maart 2013; www.eng.kavkazuzel.ru, Azerbaijan: court leaves “Nida” activist Rashad Gasanov in custody, 19 maart 2013; RFE/RL, Two More Azerbaijani Activists Face Weapons charges, 31 maart 2013; www.eng.kavkaz-uzel.ru, “Nida” activist Zaur Gurbanly arrested in Azerbiajan, 1 april 2013 en ‘Nida”activist Zametdinov put in jail for 10 days in Azerbaijan, 4 juni 2013; RFE/RL, HRW Criticizes Baku for Intimidating Youth Activists, 3 april 2013; RFE/RL, Azeri Activist Detained Over Suspected Drug Involvement, 1 oktober 2012, www.rferl.org; RFE/RL, Two Activists, Including NDI Employee, Detained in Baku, 14 maart 2013; www.eng.kavkaz-uzel.ru: In Baku, three activists of youth organizations detained, 14 juli 2013 en In Azerbaijan, Court arrests three activists of youth organizations for 15 days, 16 juli 2013; RFE/RL, Additional Charges Brought Against Azerbaijani Youth Activists, 13 september 2013. Pagina 35 van 61

oppositieleden, onder wie Mustafa Gadjibeili en Yadigar Sadygov van de Musavat Partij.224 De Free Thought University (AFU) werd april 2013 door de openbare aanklager gesloten zonder opgave van reden. De AFU bood alternatief onderwijs en ruimte voor kritische discussies.225

2.4.2

Etnische minderheden

Minder dan 10% van de Azerbeidzjaanse bevolking behoort tot een etnische minderheid. Naast het recht op behoud van de eigen etnische identiteit, met inbegrip van het verbod op gedwongen wijziging van etniciteit, erkent de Grondwet het recht op gebruik van de eigen taal.226

2.4.2.1

Etnische Armeniërs

Hoeveel etnische Armeniërs daadwerkelijk in Azerbeidzjan wonen is onbekend.227 De meesten hebben hun naam gewijzigd, verhullen hun etniciteit en proberen zo onopvallend mogelijk te leven. Zodra hun etnische achtergrond bekend is, worden zij gediscrimineerd. De overheid –en media- doen niets om de negatieve kijk op alles wat met Armenië te maken heeft tegen te gaan, integendeel.228 Het grootste deel van deze groep is gemengd – dat wil zeggen gedeeltelijk – etnisch Armeens (meestal kinderen uit huwelijken tussen (etnische) Azeri en etnische Armeniërs of etnische Russen en etnische Armeniërs) of gemengd gehuwd. De gemengd gehuwden en hun kinderen zijn doorgaans geheel in de maatschappij geïntegreerd. Zij zouden de naam van de Azeri ouder of echtgenoot (of een Russische achternaam) gebruiken om niet op te vallen.229 Een kleiner deel is volledig etnisch Armeens. Deze laatste groep zou vooral bestaan uit (oudere) alleenstaande vrouwen die er veelal niet in zijn geslaagd geldige Azerbeidzjaanse identiteitsdocumenten te bemachtigen en daardoor bijvoorbeeld geen pensioen ontvangen.230 Etnische Armeniërs die, bijvoorbeeld door gebrek aan geld en relaties, hun naam niet konden wijzigen, tijdens de pogroms hun documenten verloren en geen Azerbeidzjaanse identiteitsdocumenten hebben (de tweede generatie heeft geen geboorteakte) leven naar verluidt onder moeilijke omstandigheden. Deze mensen zouden gemarginaliseerd zijn, geen toegang tot de sociale hulpverlening of arbeidsmarkt hebben en problemen ondervinden bij het aanvragen van

224

225 226

227

228

229 230

Eng.kavkaz-uzel.ru: In Azerbaijan, Court sentences adviser to leader of ‘Musavat’ Party to 15-day arrest, 29 mei 2013 en Azerbaijan: adviser to the head of ‘Musavat’ Party Yadigar Sadygov arrested for two months, 29 juni 2013; Contact, Five activists of ‘Musavat’ party arrested in Lankaran, 13 augustus 2013: www.contact.az. EMDS en VIC, Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013. The Constitution of the Republic of Azerbaijan, Chapter III. Basic Rights and Liberties of a Person and Citizen, Artikel 44 en 45, www.azerbaijan.az. Op grond van deze bepaling heeft een ieder het recht op onderwijs in eigen taal. Het US State Department spreekt in het Azerbaijan 2012 Human Rights Report van april 2013 van 20.000 tot 30.000 personen van Armeense afkomst. Andere bronnen noemen getallen tussen de 30.000 tot 50.000. Vertrouwelijke bronnen; Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bron.

Pagina 36 van 61


Azerbeidzjaanse documenten. Het is uiterst moeilijk een advocaat te vinden die de belangen van etnische Armeniërs in dergelijke zaken wil behartigen.231 Terugkeer van etnische Armeniërs, die oorspronkelijk uit Azerbeidzjan afkomstig zijn, naar Azerbeidzjan komt voor zover bekend nog steeds niet voor. Terugkeer van etnische Azeri, die oorspronkelijk uit Armenië afkomstig zijn, naar Armenië evenmin.232 Geboorteaktes tot veertig jaar terug staan geregistreerd in een database. Zie ook 2.3.4.2 bevolkingsadministratie/geboorteaktes. Etnische Armeniërs die in het buitenland verblijven en van daaruit documenten ter identificatie willen aanvragen in Azerbeidzjan kunnen echter te maken krijgen met tegenwerkende autoriteiten. Er is gedurende 2012 voor zover bekend geen sprake geweest van geweldpleging jegens Armeniërs in Azerbeidzjan.233 Zie ook 2.3.4.1 vestiging en in- en uitreis/etnische Armeniërs en voor achtergrondinformatie het algemeen ambtsbericht van maart 2010.234

2.4.2.2

Overige etnische minderheden

Er zijn geen nieuwe ontwikkelingen bekend die etnische minderheden in Azerbeidzjan betreffen. Het ontbreekt aan lange termijn overheidssteun om taal, cultuur en identiteit blijvend te kunnen beschermen en bevorderen. Dit geldt met name voor minderheden van geringe omvang. De informatie die beschikbaar is over minderheden beperkt zich tot stereotypes.235 Minderheden die trachten van hun recht gebruik te maken of opkomen voor hun gemeenschap worden al gauw verdacht van connecties met buurlanden en ontrouw aan hun vaderland. Hoewel de minderheden goed vertegenwoordigd zijn in de ambtenarij zouden zij derhalve aarzelen om voor de belangen van hun eigen groep op te komen.236 Om diezelfde reden vragen sommige minderheden geen toestemming aan voor het gebruik van buitenlandse fondsen. Mede door een tekort aan opleidingen voor docenten in minderheidstalen ontbreekt het aan gekwalificeerde docenten en vallen lessen uit. Ook is er te weinig lesmateriaal. Door de slechte kwaliteit van het onderwijs in minderheidstalen neemt het interesse van ouders en studenten voor het onderwijs dat nog aangeboden wordt af.237

231

232 233 234 235

236

237

Vertrouwelijke bronnen; Council of Europe, Advisory Committee of the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Zie hiervoor de websitet van de Rijksoverheid: www.rijksoverheid.nl/ministeries/bz. Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013; Unrepresented Nations and Peoples Organization, Alternative Report to CESCR-Azerbaijan E/C.12/AZE/3, maart 2013. Pagina 37 van 61

Volgens een rapport van de Economic and Social Council van de VN worden met name de Talysh en de Lezgins gediscrimineerd, bijvoorbeeld als het gaat om huisvesting, onderwijs, gezondheid en werkgelegenheid.238

2.4.3

Dienstplichtigen

Er hebben zich in deze verslagperiode geen relevante nieuwe ontwikkelingen voorgedaan met betrekking tot de wetgeving of de praktijk van dienstplichtigen, alternatieve dienstplicht, dienstweigeraars en deserteurs en de –onveranderd slechte- omstandigheden in het leger. Op grond van de Wet op de Dienstplicht zijn alle mannelijke staatsburgers van Azerbeidzjan in de leeftijd tussen 18 en 35 jaar dienstplichtig.239 Dit geldt ook voor mannen die buiten Azerbeidzjan verblijven. Een voorstel van de veiligheidsdiensten om de dienstplichtige leeftijd te verhogen naar 19 of 20 jaar haalde het niet in het parlement.240 De dienstplicht is voor de duur van zeventien maanden. Voor specialistische functies bij de landmacht kan de lengte afwijken.241 Mishandeling en intimidatie evenals brute ontgroeningsrituelen met zware verwondingen of de dood tot gevolg komen veelvuldig voor in het leger.242 Ook is sprake van een groot aantal onverklaarbare sterfgevallen, waaronder zelfmoord. Mishandeling blijft doorgaans ongestraft.243 In 2012 kwamen meer dan zeventig mannen om het leven, waarbij de doodsoorzaak geen gewapend conflict was.244 In januari 2013 overleed een soldaat, volgens militaire autoriteiten aan een hartaanval, volgens zijn familie was hij echter mishandeld. Dit was de aanleiding tot demonstraties in Bakoe in januari en maart 2013.245 Algemeen wordt aangenomen dat dienstplicht kan worden afgekocht en met steekpenningen gemakkelijker baantjes binnen het leger verkregen kunnen worden.246 Corruptie vormt net als overal elders in de maatschappij nog altijd een groot probleem binnen het leger. Inmiddels is een centraal oproepsysteem ingevoerd. De corruptie zou daardoor in de praktijk niet wezenlijk zijn verminderd.247 Dienstweigering en desertie, alsmede andere misdrijven tegen het leger van Azerbeidzjan, zijn strafbaar.248 De nieuwe conceptwet inzake alternatieve

238 239 240 241 242

243

244 245

246 247 248

VN EcoSoC, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Apa.az: Azerbaijani parliament rejects proposal to increase draft age, 19 februari 2013. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Russia/CIS Daily Brief, Young Azerbaijanis protest against bullying in army, 15 januari 2013. Institute for War and Peace Reporting: Azeri Anger Roused by Soldier’s Death, 18 januari 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; RadioFreeEurope/RadioLiberty, Another Army Conscript Dies in Baku, 25 maart 2013; en.apa.az: Serviceman of Azerbaijani Army has committed suicide, 31 mei 2013; The New York Times, Police Scatter Demonstrators in Capital of Azerbaijan, 10 maart 2013. Vertrouwelijke bron; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. www.rferl.org: Azerbaijani Soldier’s Suspicious Deatch Prompts Action By Activists, 10 januari 2013; www.rferl.org: Family of Dead Azerbaijani Soldier Seeks Answers, 11 januari 2013; www.rferl.org: Soldier’s Death Sparks Baku Protests, 12 januari 2013; www.reuters.com: Azerbaijan police break up protest against abuse in the army, 10 maart 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bronnen. Penal code of the Republic of Azerbaijan, artikel 321 en section XII Crimes Against Service en Chapter 35 Crimes Against Military Service, artikel 327 tot en met 353, geraadpleegd 16 augustus 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report for 2012, 20 mei 2013.

Pagina 38 van 61


dienstplicht is nog niet gereed. Alternatieve dienstplicht is nog niet mogelijk voor gewetensbezwaarden.249 In de verslagperiode waren twee Jehova’s getuigen gedetineerd op grond van gewetensbezwaren. Beiden kregen, na een aantal maanden gevangenschap, in 2013 amnestie.250

2.4.4

Vrouwen

De situatie van vrouwen is sinds de vorige verslagperiode niet wezenlijk veranderd. Traditionele patronen en sociale normen, en een gebrek aan economische ontwikkeling beperken de rol van de vrouw in het arbeidsproces en haar ontwikkelingsmogelijkheden, met name op het platteland. Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in de hogere echelons van de politiek en het bedrijfsleven en hun salaris zou zo’n dertig procent lager liggen dan het gemiddelde salaris van mannen.251 Volgens een bron zou de rol van de vrouw in de maatschappij inmiddels wel onderwerp van gesprek zijn, zowel onder vrouwen als in het algemeen. Meer mensen zouden zich laten scheiden en in Bakoe en Ganja kunnen alleenstaande vrouwen inmiddels probleemloos wonen en werken.252 Traditionele huwelijken vinden nog steeds plaats zoals beschreven in het ambtsbericht van mei 2012. Voor zover bekend zijn de geplande aanpassingen in de Family Code nog niet doorgevoerd. Het komt bijna niet voor dat stellen ongehuwd samenwonen in Azerbeidzjan. In de Azerbeidzjaanse cultuur is het gebruikelijk op betrekkelijk jonge leeftijd te trouwen en een gezin te stichten. De sociale controle hierop is groot. Twintig van de 125 zetels in de Nationale Assemblee worden bezet door vrouwen.253 Azerbeidzjan kent geen vrouwelijke minister. Wel is de vice-voorzitter van het parlement een vrouw en is er een aantal vrouwelijke staatssecretarissen. Ook wordt de functie van ombudsman in Azerbeidzjan vervuld door een vrouw. De echtgenote van de president, Mehriban Aliyeva, die al parlementslid was, werd in juni 2013 gekozen tot één van de vier vicevoorzitters van de regerende YAP (New Azerbaijan Party).254 Huiselijk geweld Doordat de uitvoering van de wetgeving voor de preventie van huiselijk geweld in de praktijk traag verloopt, blijft geweld tegen vrouwen een probleem. Vrouwelijke leden van de Milli Mejlis en het Committee for Women and Children organiseerden

249

250

251

252 253 254

Vertrouwelijke bron; US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report for 2012, 20 mei 2013. www.connection-ev.de: Aserbaidschan: Kriegsdienstverweigerer zu einem Jahr Haft verurteilt, 2 augustus 2013; vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; Counterpart International, Women’s economic leadership the focus of second Azerbaijan conference, 24 juni 2013: www.counterpart.org; VN EcoSoC, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/c0/3, 17 mei 2013. Vertrouwelijke bronnen. Azerbaijan Gender Information Center, Azerbaijan-Fears for Unschooled Girls’ Futures, 8 januari 2013. RFE/RL, The Political Rise of Azerbaijan’s First Lady, 13 juni 2013; vertrouwelijke bron. Pagina 39 van 61

activiteiten gericht tegen huiselijk geweld. Ook verslaggeving in de media droeg bij aan een groter bewustzijn van het probleem.255 Van huiselijk geweld wordt meestal geen aangifte gedaan omdat deze vorm van geweld als een familieaangelegenheid wordt gezien. Als een vrouw een en ander naar buiten brengt kan zij door haar familie worden verstoten. Scheiden wordt op het platteland doorgaans als een schande gezien en vrouwen schamen zich ervoor. Daarom wordt lang niet altijd van de opvangmogelijkheden gebruik gemaakt. Desondanks zou de vraag groter zijn dan het aantal plaatsen in de opvangcentra.256 Eén van de weinige opvangmogelijkheden voor vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld of verkrachting, de ngo Women Crisis Centre in Bakoe, verstrekt gratis medische, psychologische en juridische hulp. Dit opvangcentrum heeft geen slaapplaatsen maar verwijst door naar andere centra, heeft een telefonische hulplijn en helpt vrouwen onder andere met het aanschrijven van instanties. In samenwerking met andere donoren werkte het centrum aan projecten om geslachtsspecifiek geweld en mensenhandel in de Kaukasus tegen te gaan.257 De Ngo Clean World biedt slachtoffers van geweld onderdak en psychologische, juridische en sociale hulp.258 Verkrachting en eerwraak Op verkrachting staat een gevangenisstraf tot maximaal vijftien jaar.259 Verkrachting komt voor, maar het is niet bekend in welke mate. Op dit onderwerp rust in Azerbeidzjan, met name op het platteland, een taboe. Veel vrouwen schamen zich voor het feit dat zij slachtoffer zijn van verkrachting. Slachtoffers van verkrachting worden door de maatschappij gestigmatiseerd. Slachtoffers zouden vaak geen aangifte durven doen uit schaamte en angst voor repercussies. Het doen van aangifte biedt in de praktijk geen garantie dat de politie ook daadwerkelijk tot handelen overgaat (zie ook 2.2.2 rechtsbescherming). Soms zou een verkrachtingsslachtoffer of familielid van het slachtoffer de dader vermoorden.260 Volgens een bron komt eerwraak zelden voor.261 Kindhuwelijken Huwelijken met minderjarigen worden voltrokken door een imam maar zijn wettelijk niet erkend en derhalve niet geregistreerd bij de burgerlijke stand. Het is dan ook niet precies vast te stellen hoeveel minderjarigen het betreft. Volgens een bron waren er in 2012 zeventig zaken bekend. Met name onder ontheemden en op het platteland in het zuiden vinden nog huwelijken met minderjarige meisjes plaats. Redenen zijn vaak armoede (ouders kunnen het geld gebruiken dat de echtgenoot hen geeft) en de cultuur dat een meisje jong hoort te trouwen. Vooral Azerische mannen die in Rusland wonen, en Turken en Iraniërs die een paar maanden in

255

256 257 258 259

260

261

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Freedom House, Freedom in the World 2013 Azerbaijan, 10 april 2013, www.freedomhouse.org; UN Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013. Vertrouwelijke bronnen. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Criminal Code of the Republic of Azerbaijan, Special Part, Sectio VII, Crimes Against Peace and Security of Humanity, Chapter 16 Crimes Against Peace and Security of Humanity, artikel 108 en Chapter 20 Crimes Against Sexual Inviolability and Sexual Freedom of the Individual, artikel 149 en verder, geraadpleegd 16 augustus 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Institute for War and Peace Reporting, Azerbaijan’s Women Endure Workplace Harassment, 27 september 2013; vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron.

Pagina 40 van 61


Azerbeidzjan werken trouwen soms een minderjarig meisje en geven de ouders van het meisje geld als ze het land weer verlaten.262

2.4.5

LGBTI (lesbian, gay, bisexual, transgender and intersexual)

Homoseksuelen In de positie en wetgeving ten aanzien van LGBTI (lesbian, gay, bisexual, transgender and intersexual) is sinds het ambtsbericht van mei 2012 geen verandering opgetreden. Hoewel homosexualiteit niet illegaal is, genieten homosexuelen niet dezelfde wettelijke bescherming als heterosexuelen. Intolerantie, en gewelddadig gedrag van de politie jegens individuele LGBTI-leden kwamen geregeld voor volgens een lokale ngo. Zo zou de politie in 2012 zeventig keer bij LGBTI-leden zijn binnengevallen. Doorgaans bleef dit ongestraft. LGBTI-leden durfden meestal geen aanklacht in te dienen uit vrees voor wraak en het sociale stigma.263 Een werknemer ontslaan wegens zijn sexuele geaardheid is bij wet verboden. Werkgevers zouden echter pretenderen om andere redenen te ontslaan.264 Volgens een bron is het vrijwel onmogelijk als homosexueel een goede baan bij de overheid te krijgen. Bij kleine zelfstandigen als kapperszaken, winkels of hotels zou men meer kans maken indien men voor de aanstelling open is over zijn sexuele geaardheid en deze niet verbergt.265 Volgens dezelfde welingelichte bron maakt de maatschappij doorgaans geen onderscheid tussen pedofilie en LGBTI-geaardheid. Gezien het grote culturele taboe en maatschappelijke stigma houden de meesten hun sexuele geaardheid met name op het platteland en voor familie verborgen. Daardoor zijn deze mensen kwetsbaar voor geweld en afpersing door de politie. De politie zou ook via internet contact proberen te maken met homosexuelen om hen daarna te kunnen chanteren. Het komt voor dat iemand valselijk van homosexualiteit wordt beschuldigd om hem of haar in discrediet te brengen. Indien een LGBTI een klacht indient, wordt de zaak doorgaans met naam en toenaam, foto en de sexuele geaardheid van betrokkene in de media publiek gemaakt. Men zal mede daarom vaak geen klacht indienen. Veel LGBTI gaan naar Bakoe omdat men daar gemakkelijker kan leven dan op het platteland waar de sociale en culturele beperkingen groter zijn. Er zijn twee homobars in Azerbeidzjan, één werd 2012 in Bakoe geopend.266 De ngo Gender&Development zet zich in voor de LGBTI-gemeenschap. Deze ngo krijgt per mail en post circa vierduizend informatie-aanvragen per jaar en verstrekt onder andere psychologische hulp. Sinds 2012 heeft Gender&Development ook een kantoor in Ganja.267 De drie verdachten van de moord op de twee transseksuelen in 2010 in Bakoe zijn inmiddels veroordeeld.268 262

263 264 265 266 267 268

Vertrouwelijke bronnen; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; UN Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013. Instituto Affari Internazionali: Azerbaijan in Transition, 20 juli 2012. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bronnen. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Pagina 41 van 61

Zie ook 2.3.2 vrijheid van vergaderen.

2.4.6

Minderjarigen

Minderjarig zijn in Azerbeidzjan personen die nog geen achttien zijn. Voor personen in de leeftijd tussen zestien en achttien jaar geldt een beperkte vorm van handelingsbekwaamheid, die vergelijkbaar is met de situatie in Nederland. De algemene identificatieplicht is van toepassing op personen vanaf zestien jaar. In het Wetboek van Strafrecht zijn onder meer seksueel misbruik, geslachtsgemeenschap met een minderjarige jonger dan zestien en handel in minderjarigen strafbaar gesteld. Het werven van minderjarigen ten behoeve van prostitutie kan met drie tot vijf jaar gevangenisstraf worden bestraft. Indien daarbij geweld is toegepast wordt de gevangenisstraf vijf tot acht jaar.269 Kinderen onder de leeftijd van zestien jaar worden niet strafrechtelijk vervolgd, behalve indien het zware misdrijven betreft. De strafrechtwet voor minderjarigen die sinds 2008 in voorbereiding is, is nog niet aangenomen door het parlement.270 Er zijn meldingen van kinderhandel ten behoeve van prostitutie en bedelarij. Ook werden kinderen verkracht en kregen zij met ander sexueel geweld te maken.271 In Azerbeidzjan zijn kinderen in de leeftijd van zes tot en met zestien jaar leerplichtig. Onderwijs wordt kosteloos verstrekt tot en met zestien jaar. Sommige arme gezinnen dwingen hun kinderen te werken of te bedelen in plaats van naar school te gaan. In grote gezinnen op het platteland werden meisjes soms thuisgehouden om in het huishouden te helpen. Het werken voor de vijftienjarige leeftijd wordt in Azerbeidzjan in de meeste gevallen als kinderarbeid aangemerkt en is strafbaar gesteld. Er waren in 2012 weinig klachten over kinderarbeid. De oorzaak zou liggen in de vermindere katoenproductie volgens twee lokale ngo’s.272 Opvang Minderjarigen die niet langer opvang hebben bij hun ouders zullen in de meeste gevallen worden opgevangen door familie. Indien dit niet mogelijk blijkt, is de overheid verplicht kinderen tot zestien jaar op te vangen. In 2012 werd de wet op de sociale hulpverlening aangenomen, die bepaalt dat de overheid ngo’s geld geeft voor sociale hulpverlening. Het ministerie van Arbeid en Sociale Bescherming heeft de uitvoering hiervan met verve opgepakt. Als gevolg hiervan zijn er programma’s voor bijvoorbeeld dagopvang en recreatieve mogelijkheden voor minderjarige delinquenten. In 2013 heeft de president 2,5 miljoen doller extra toegekend voor aanvullende hulpverlening. Dat bedrag zal de komende jaren oplopen.273 Het State Program on De-institutionalization and Alternative Care dat door de overheid in samenwerking met UNICEF werd ingezet en tot 2015 loopt, werpt langzaam maar zeker zijn vruchten af. Nog circa 8.000 kinderen leven in 2013 in tehuizen. Daarvan zijn 4.000 scholieren die de tehuizen alleen overdag bezoeken. 269

270 271 272 273

Criminal Code of the Azerbaijan Republic, artikelen 108, 152 en 173: legislationline.org, geraadpleegd 22 augustus 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bron. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. Vertrouwelijke bron.

Pagina 42 van 61


4.000 kinderen overnachten ook in tehuizen, inclusief de 500 kinderen die geen (contact met) ouders hebben en permanent in een tehuis wonen. Jaarlijks zijn er een paar honderd families die hun kinderen in een tehuis willen plaatsen maar daarvoor worden alternatieven gezocht als kleinschalige familiehuizen, pleeggezinnen en adoptie, zodat er vrijwel geen nieuwe kinderen meer in opvangtehuizen worden geplaatst. Wanneer ouders om economische redenen de kinderen buitenshuis willen plaatsen trachten UNICEF en de overheid samen een oplossing te vinden door een andere of extra bron van inkomsten voor de ouders te zoeken, bijvoorbeeld in de vorm van een stuk land, zodat de kinderen bij de ouders kunnen blijven.274 Buiten Bakoe zijn inmiddels acht tot tien nieuwe dagopvangcentra voor kinderen met een handicap of uit moeilijke gezinsomstandigheden. Er wordt gewerkt aan alternatieven voor en vernieuwingen in de voorschoolse opvang. Hoewel de oude opvangcentra zijn gerenoveerd en de leefomstandigheden zijn verbeterd zijn deze nog steeds erbarmelijk. Zo ontbreekt het aan individuele begeleiding.275

274 275

Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Pagina 43 van 61

Migratie

3

3.1

Algemeen

De nieuwe Migration Code is sinds 1 augustus 2013 van kracht. De wet reguleert zaken als taalwerving van buitenlanders die permanent in Azerbeidzjan verblijven, migratieprocedures en het verlenen van het staatsburgerschap aan hen die aanzienlijke financiële middelen in de economie investeren.276 Per 1 april 2013 is de nieuwe registratieprocedure in werking getreden. Iedere buitenlander of staatloze die langer dan drie dagen in Azerbeidzjan wil verblijven moet bij de State Migration Service (SMS) worden geregistreerd. Registratie kan per mail of in persoon. Verantwoordelijk voor registratie is de gastheer, bijvoorbeeld een hotel of werkgever.277

3.2

Binnenlandse ontheemden

De rechtspositie van binnenlands ontheemden is geregeld in de Wet inzake de Status van Vluchtelingen en Ontheemden van 21 mei 1999. Op grond van deze wet kunnen binnenlands ontheemden aanspraak maken op een aantal basisrechten, zoals het recht op toegang tot de arbeidsmarkt en sociale voorzieningen (gezondheidszorg en onderwijs). Eind 2012 stonden nog zo’n 600.000 binnenlandse ontheemden (circa 153.000 families) geregistreerd volgens UNHCR. Het merendeel ontvluchtte zijn woongebied tussen 1988 en 1993 als gevolg van het conflict om Nagorny Karabach. De overheid hervestigde volgens UNHCR in 2012 rond de 4.500 families oftewel meer dan 22.700 personen. Circa 10.000 van hen kwamen in nieuwbouwwijken terecht, o.a. aan de rand van Bakoe. De meeste wijken hebben een nieuwe school, wijken medisch centrum. Ontheemden profiteren soms van positieve discriminatie: zo krijgen zij onder andere subsidies voor huisvesting, onderwijs en gas en betalen zij geen belasting. De overheidshulp is echter gekoppeld aan het verblijf in de toegewezen huisvesting.278 De overheid bouwde in samenwerking met het ICRC ook in de verslagperiode beschermende muren bij de line of contact om ontheemden en anderen te beschermen tegen verdwaalde kogels.279 De overheid wil in 2013 acht nieuwe wijken voor rond 20.000 ontheemden bouwen.280

276

277

278

279

280

en.trend.az, Azerbaijani parliament adopted migration code at new reading, 14 juni 2013; eapmigrationpanel.org, Entry into force of Migration Code of Azerbaijan postponed for 1 August, 2 juli 2013; Today.az, Azerbaijan’s new Migration Code to come into force in August, 3 juli 2013. Het gaat om amendementen op de Law on the Registration According to Place of Residence or Sojourn. En.trend.az, foreigners and stateless eprsons in Azerbaijan to be registered by place of residence sinde April 1, 27 mei 2013; en.apa.az, State Migration Service to register foreign and stateless people in Azerbaijan, 29 maart 2013; en.trend.az, Over 1000 foreigners registered in Azerbiajan since beginning of april, 4 april 2013; Deloitte, Azerbaijan Tax&Legal News, Doing the right things, Changes to registration rules for foreigners, 3 april 2013; vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron; Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013; Naast etnische Azeri bestaat de groep binnenlands ontheemden uit Koerden, etnische Russen en etnische Turken. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; IDMC: Azerbaijan at a glance, geraadpleegd 24 mei 2013; vertrouwelijke bron. News.Az, New buildings for 20.000 displaced persons to be constructed in Azerbaijan, 24 mei 2013.

Pagina 44 van 61


De nieuwe wijken zijn echter geïsoleerd en moeilijk bereikbaar. De infrastructuur en voorzieningen zijn in veel gevallen onvoldoende, er is beperkte werkgelegenheid en toegang tot medische voorzieningen. Met deze problemen wordt echter ook de plattelandsbevolking in het algemeen geconfronteerd. Ontheemden zijn uitgesloten van de besluitvormig over zaken die hen aangaan zoals huisvesting, en bijvoorbeeld het kopen van onroerend goed zou voor hen problematisch zijn.281 Een deel van de ontheemden leeft nog in oude collectieve huisvesting, nietafgemaakte woningen, verlaten appartementen, oude scholen, zelfgebouwde lemen huizen of bij familie of vrienden.282 Veel ontheemden zijn getraumatiseerd maar hebben geen psychologische begeleiding gehad, en leven in armoede.283

3.3

Vluchtelingen en asielzoekers

Azerbeidzjan is sinds 12 februari 1993 partij bij zowel het Verdrag als het Protocol betreffende de status van vluchtelingen. De Grondwet noemt het recht op asiel als één van de door Azerbeidzjan erkende mensenrechten.284 De rechtspositie van vluchtelingen is gelijk aan die van binnenlands-ontheemden.285 De State Migration Service (SMS), die belast is met de uitvoering van het migratiebeleid, is pas sinds 2008 operationeel.286 In 2012 werden 1.465 asielzoekers en vluchtelingen door UNHCR erkend, zij ontvingen van de organisatie een protection letter.287 Het merendeel kwam uit Tsjetsjenië (zo’n duizend per jaar), Afghanistan en Iran. Deze nationaliteiten werden door Azerbeidzjan niet erkend als vluchteling, zij kunnen dan ook geen aanspraak maken op voorzieningen en ondersteuning van overheidswege. Daarnaast mogen zij, evenals erkende vluchtelingen, niet werken.288 UNHCR zet zich in Azerbeidzjan in voor de bescherming en ondersteuning van vluchtelingen en asielzoekers. UNHCR verstrekt zogenoemde protection letters289 aan (door UNHCR) geregistreerde en erkende vluchtelingen om hen te beschermen tegen uitzetting. Niet-geregistreerde vluchtelingen ontvangen geen protection letter en blijven de facto verstoken van hulp. Azerbeidzjan herbergt tevens circa 200.000 etnisch-Azerische vluchtelingen uit Armenië. Deze personen zijn doorgaans staatsburger van Azerbeidzjan en zijn over het algemeen goed geïntegreerd.290 281

282 283 284

285

286

287 288

289

290

US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; IDMC: Azerbaijan at a glance, geraadpleegd 24 mei 2013; UN Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, Concluding observations on the third periodic report of Azerbaijan, adopted by the Committee at its fiftieth session, ge.13, 17 mei 2013; UN EcoSoC, Committee on Economic, Social and Cultural Rights, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013. IDMC: Azerbaijan at a glance, geraadpleegd 24 mei 2013. Vertrouwelijke bron. Artikel 70 van de Grondwet, geraadpleegd 14 augustus 2013. De regels met betrekking tot verlening van de asielstatus in Azerbeidzjan zijn nader uitgewerkt in de Richtlijn inzake de beoordeling van asielverzoeken van 13 november 2000. De Wet inzake de Status van Vluchtelingen en Ontheemden van 1999 is van toepassing op zowel binnenlands ontheemden als vluchtelingen. De SMS is onder meer verantwoordelijk voor de statusverlening aan vluchtelingen en ontheemden, het asielbeleid, staatsburgerschap en uitgifte van werkvergunningen. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; Council of Europe, Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013. Deze protection letters verlenen bescherming door en toegang tot faciliteiten van UNHCR, maar gelden niet als vluchtelingenstatus of reisdocument. De protection letters worden door de Azerbeidzjaanse autoriteiten erkend. Zie ook thematisch ambtsbericht Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in Azerbeidzjan (juli 2011); vertrouwelijke bron. Pagina 45 van 61

Volgens bronnen behandelen de Azerbeidzjaanse autoriteiten vrijwillig teruggekeerde afgewezen asielzoekers op een humane manier. Er zijn geen gevallen bekend van teruggekeerde Armeniёrs. De onderhandelingen met de EU over een terug- en overnameovereenkomst voor alle Azerbeidzjaanse vreemdelingen die illegaal in de EU verblijven zijn afgerond. De overeenkomst behelst ook de overname van zogenaamde derdelanders en staatlozen die via Azerbeidzjan naar de EU zijn gereisd en illegaal in de EU verblijven. Zodra de overeenkomst in november 2013 wordt ondertekend, zal deze van kracht worden. Met Zwitserland en Noorwegen zijn onderhandelingen gaande over een zelfde overeenkomst.291

3.4

Activiteiten internationale organisaties.

In Azerbeidzjan is een groot aantal VN- en andere internationale organisaties aanwezig, waaronder ICRC, IOM en UNHCR. Het ICRC faciliteert de uitwisseling van burgers en krijgsgevangenen tussen Armenië en Azerbeidzjan, bezoekt gevangenen in Azerbeidzjan die gevangen zitten naar aanleiding van het conflict om Nagorny Karabach en monitort de detentieomstandigheden. De organisatie verzorgt administratieve, juridische en psychologische begeleiding voor gezinnen waar een familielid wordt vermist. Ook werkt ICRC nauw samen met de Azerbeidzjaanse autoriteiten met betrekking tot de duizenden personen die nog steeds vermist zijn als gevolg van de strijd om Nagorny Karabach.292 Zowel ICRC als de overheid houden een database bij waarin vermiste personen uit het conflict worden geregistreerd. Bij ICRC staan momenteel circa 4.600 niet opgehelderde zaken geregistreerd. Het streven van ICRC is om met de overheid tot een uitwisseling van informatie over vermiste personen te komen.293 Vanaf 2014 start ICRC een groot project dat relatief nieuw is voor de organisatie. Met dit project wil men door het conflict vermiste personen opsporen. ICRC zal dan stoffelijke overschotten exhumeren, en identificeren aan de hand van dna. Het zal drie jaar duren voordat alle gegevens verzameld zijn. De juridische en methodologische voorbereidingen kosten veel tijd, het opslaan, managen en beheren van de vele gegevens zijn een omvangrijke operatie.294 IOM houdt zich in Azerbeidzjan bezig met verschillende activiteiten op het gebied van migratie, waaronder preventie en bestrijding van mensensmokkel, het faciliteren van terugkeer en re-integratie van vluchtelingen en het ondersteunen van de Azerbeidzjaanse overheid bijvoorbeeld bij de grenscontrole.295 UNHCR zet zich in Azerbeidzjan in voor de bescherming en ondersteuning van vluchtelingen en asielzoekers en biedt onder andere juridische hulp. UNHCR heeft gedurende de verslagperiode geen nieuw beleid uitgestippeld met betrekking tot de terugkeer van Azerbeidzjaanse vluchtelingen en asielzoekers naar Azerbeidzjan.296 Zie ook 2.4.2.1 Etnische Armeniërs.297 291

292

293 294 295 296 297

Visa-free-europe.eu: Negotiations on visa facilitation between EU and Azerbaijan very close to conclusion, 6 mei 2013; vertrouwelijke bronnen. Zie website ICRC (www.icrc.org), geraadpleegd 22 mei 2013; US State Department, Azerbaijan 2012 Human Rights Report, april 2013; APA: Azerbaijan hands over two Armenian civilians to Armenia, 20 maart 2013; ICRC, Azerbaijan/Armenia: Civilian internees repatriated under ICRC auspices, 20 maart 2013. US State Department, Azerbaijen 2012 Human Rights Report, april 2013; vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron. Zie website IOM (www.iom.az), geraadpleegd 1 augustus 2013. Vertrouwelijke bron. Vertrouwelijke bron.

Pagina 46 van 61


4

Situatie in Nagorny Karabach

Over Nagorny Karabach is geen informatie uit eerste hand of van vertrouwelijke bronnen bekend. Tussen de inwoners van Nagorny Karabach en Azerbeidzjan is weinig of geen contact. Dit hoofdstuk is zodoende vrijwel uitsluitend gebaseerd op informatie van openbare bronnen.

Staatsinrichting Hoewel niet erkend door de internationale gemeenschap, gedraagt Nagorny Karabach zich als een onafhankelijke staat, met sterke banden met Armenië. De enclave heeft ook een eigen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. In de grondwet, waarmee de bevolking van Nagorny Karabach per referendum op 10 december 2006 instemde, is de onafhankelijkheid en het staatsbestel van Nagorny Karabach expliciet vastgelegd.298 Azerbeidzjan bestrijdt de geldigheid van het referendum.299 De wetgevende macht berust bij een 33 zetels tellend, rechtstreeks gekozen parlement. De leden van het parlement worden gekozen voor een periode van vijf jaar. De Fatherland-party van premier Arayik Harutyunian won in 2010 de parlementsverkiezingen met 45,8% van de stemmen. De EU en de OVSE beschouwen de verkiezingen als onwettig aangezien de onafhankelijkheid van Nagorny Karabach internationaal niet wordt erkend.300 De uitvoerende macht berust grotendeels bij de president van Nagorny Karabach. Sinds 2007 is dit Bako Sahakian, die in juli 2012 werd herkozen met 66 procent van de stemmen. De oppositiekandidaat Vitaly Balasanian kreeg 32 procent van de stemmen.301 De president wordt rechtstreeks gekozen voor een periode van vijf jaar en mag maximaal twee termijnen dienen.302 Hij benoemt en ontslaat de premier van Nagorny Karabach.303 De premier is de voorzitter van de regering van Nagorny Karabach, bestaande uit de premier, de vice-premier en de ministers.304 Naast de regering functioneren ondersteunende overheidsorganen op verschillende beleidsterreinen.305 Daarnaast heeft Nagorny Karabach een eigen rechterlijke macht.306 Zie ook het algemeen ambtsbericht van mei 2012. De situatie van vluchtelingen is voor zover bekend onveranderd sinds het algemeen ambtsbericht van mei 2012.

298

299 300 301

302

303 304

305

306

Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013. Zie voor de grondwet: www.gov.nkr.am en www.nkrusa.org, geraadpleegd 3 juni 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno Karabakh, 24 mei 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno Karabakh, 24 mei 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno Karabakh, 24 mei 2013; BBC News Europe, NagornoKarabakh profile leaders, 5 oktober 2013. Constitution of the Nagorno Karabagh Republic, Artikel 62: www.president.nkr.am, geraadpleegd 22 augustus 2013. Constitution of the Nagorno Karabagh Republic, Artikel 68 lid 4: www.president.nkr.am. Constitution of the Nagorno Karabagh Republic, Artikel 99 lid 3. Voor een overzicht van alle ministeries en ministers, zie www.gov.nkr.am, geraadpleegd 3 juni 2013. In bovengenoemd presidentieel decreet is tevens vastgesteld welke organen dit zijn (de zogenaamde State Administrative Bodies Adjunct to the NKR Government). Een aantal voorbeelden: de nationale veiligheidsdienst, de belastingdienst en de politie van de republiek Nagorny Karabach. Zie: www.gov.nkr.am, geraadpleegd 3 juni 2013. Constitution of Nagorno Karabagh, Chapter VI: Judicial Power, geraadpleegd 22 augustus 2013. Pagina 47 van 61

4.1

Politieke onderhandelingen over Nagorny Karabach

Onder auspiciën van de OVSE wordt door de zogenoemde Minsk Group (onder covoorzitterschap van Frankrijk, de Verenigde Staten en de Russische Federatie) al jaren gezocht naar een oplossing van het conflict.307 De zaak Safarov, die augustus 2012 speelde, heeft de betrekkingen tussen Armenië en Azerbeidzjan echter op scherp gezet en daarmee de vredesbesprekingen geen goed gedaan.308 Zie ook: 1.1. politieke context/buitenlandse betrekkingen. Voor het eerst sinds de Sochi-bijeenkomst in januari 2012 hebben de presidenten van Armenië en Azerbeidzjan elkaar op 19 november 2013 in het kader van de Minsk Groep in Wenen weer ontmoet. Zij spraken af in de komende maanden verder te praten.309 Tussen Sochi en Wenen vonden een aantal andere ontmoetingen over het conflict plaats, waaronder onderstaande bijeenkomsten. Op 28 januari 2013 ontmoetten de ministers van Buitenlandse Zaken van Azerbeidzjan en Armenië elkaar in Parijs om het langlopende conflict te bespreken. De bijeenkomst vond plaats onder auspiciën van de Minsk Groep. Het was de laatste bijeenkomst van een serie besprekingen tussen de beide landen. Van een doorbraak was wederom geen sprake.310 In mei 2013 bespraken de co-voorzitters van de Minsk Groep en de ministers van Buitenlandse Zaken van Armenië en Azerbeidzjan mogelijkheden voor vooruitgang in het vredesproces. De ministers herhaalden hun belofte om zich in te zetten voor vrede in de regio.311 In juni 2013 kwamen een Armeense en Azerbeidzjaanse delegatie bijeen voor besprekingen over het conflict in het kader van de zomersessie van de Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) in Straatsburg. De uitkomst van de besprekingen is niet bekend.312

307

308

309

310

311

312

De Minsk Groep is een onderdeel van de OVSE dat speciaal gericht is op het vinden van een vreedzame oplossing voor het Nagorny Karabach-conflict. De groep staat onder co-voorzitterschap van Rusland, de Verenigde Staten en Frankrijk, aangevuld met afgevaardigden van Armenië en Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Zweden, Duitsland, Finland en Turkije. De naam ‘Minsk Groep’ komt van een in 1992 door de OVSE aangenomen voorstel, om een vredesconferentie met betrekking tot het conflict te beleggen in Minsk, Wit-Rusland. Deze conferentie is nog altijd niet gehouden (zie website OVSE: www.osce.org; De co-voorzitterlanden zijn die drie landen die de grootste Armeense diaspora herbergen: Instituto Affari Internazionali: Azerbaijan’s Foreign Policy: Between East and West …, 5 januari 2013. GlobalSecurity.org: Azerbaijan, Armenia FMs Discuss Nagorno-Karabakh Settlement, 28 oktober 2012; Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno Karabakh, 24 mei 2013; Süddeutsche.de: NATO-Generalsekretär in Armenien, Nato “tief besorgt” über Spannungen zwischen Aserbaidschan und Armenien, 6 september 2012, www.sueddeutsche.de; Council of Europe, Parliamentary Assembly, A new parliamentary effort to create a stability pact in the South Caucasus, doc. 13136, 18 februari 2013. En.apa.az: ENP Progress report: Negotiations between Armenia …, 21 maart 2013; zie ook het algemeen ambtsbericht van mei 2012; Oxford Analytica, NK deal will depend on Armenian, Azerbaijan presidents, 6 november 2013; OSCE Minsk Group, Press Relaease by the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group, 19 november 2013: www.osce.org; vertrouwelijke bron. EIU Country Report Azerbaijan, februari 2013; OSCE Minsk Group, Press Release by the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group and the Foreign Ministers of Armenia and Azerbaijan, 28 januari 2013; Reuters.com, Azerbaijan, Armenia hold talks over disputed Nagorno-Karabakh, 28 januari 2013. OSCE Minsk Group, Press Release by the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group and the Foreign Ministers of Armenia and Azerbaijan, 17 mei 2013, www.osce.org; News.AZ, Minsk group co-chairs meet Azerbaijani, Armenian FMs, 17 mei 2013, www.news.az. Azernews, Azerbaijani, Armenian delegations meet in Strasbourg, 27 juni 2013: www.azernews.az.

Pagina 48 van 61


4.2

Veiligheidssituatie

Er hebben zich voor zover bekend geen (hevige) gevechtshandelingen voorgedaan gedurende de verslagperiode. Wel hebben in de verslagperiode de autoriteiten van Azerbeidzjan, Nagorny Karabach en Armenië elkaar herhaaldelijk beschuldigd van het schenden van de staakt-het-vuren-overeenkomst.313 Ook deze verslagperiode vielen dodelijke slachtoffers als gevolg van landmijnen en schietincidenten langs de grens tussen Nagorny Karabach en Azerbeidzjan waarbij de incidenten buiten de line of contact (loc) toenamen.314 Enkele Armeense burgers die de grens met Azerbeidzjan passeerden, werden gevangengenomen.315 Zie ook 1.2 veiligheidssituatie.316 Sinds 2000 is de mijnopruimingsorganisatie HALO Trust bezig de mijnen langs de binnengrenzen van Nagorny Karabach (de grens tussen de bezette gebieden en Nagorny Karabach) te ruimen. Er is ook een staatsagentschap in Azerbeidzjan voor ontmijning dat zich bezighoudt met het probleem van landmijnen in het grensgebied van Nagorny Karabach met Azerbeidzjan: de Azerbaijan National Agency for Mine Actions (ANAMA).317

4.3

Mensenrechtensituatie

Formeel is in Nagorny Karabach de noodtoestand van kracht, die jaarlijks bij presidentieel decreet wordt verlengd. De noodtoestand biedt de regering de mogelijkheid om burgerrechten te beperken middels censuur in de media en een verbod op publieke demonstraties. Voor zover bekend werden in de verslagperiode echter geen beperkingen opgelegd op basis van de noodtoestand.318

313

314

315

316

317

318

www.eng.kavkaz-uzel.ru, Parties in Nagorno-Karabakh conflict accuse each other of shelling, 15 april 2013; RFE/RL, Deadly Shooting Reported Near Nagorno-Karabakh, 19 april 2013. www.fco.gov.uk: Azerbaijan, geraadpleegd 1 maart 2013; apa.az: Ceasefire violations doubled on contact line between Azerbaijani and Armenian troops, 30-12-12; en.apa.az: Armenians fire on positions of Azerbaijani Army along frontline, 27 februari 2013; en.apa.az: Armenians intensively fire on positions of Azerbaijani Arm, 28 februari 2013; apa.az: Armenians continue firing on positions of Azerbaijani Army, 8 februari en 1 maart 2013; apa.az: Armenians fire on positions of Azerbaijani Army in several directions, 20 en 23 februari 2013 en Armenians continue firing on positions of Azerbaijani Army, 25 februari 2013; apa.az: Situation on contact line of Armenian and Azerbaijani troops has become tense, 26 februari 2013; en.apa.az: A soldier of Azerbaijani Army was killed as Armenian armed forces violated ceasefire, 27 mei 2013; www.the-monitor.org: Landmine and Cluster Munition Monitor, Azerbaijan, 17 december 2012; International Crisis Group, Europe Briefing No. 71, Armenia and Azerbaijan: A Season of Risks, 26 september 2013; vertrouwelijke bronnen. Caucasion Knot, Azerbaijani MoD announced detention of two Armenian citizens at crossing the border, 18 maart 2013, Karabakh soldier Indjigulyan brought to Baku, 11 augustus 2013 en Azerbaijan’s authorities declare readiness to return soldier Akop Indjigulyan to Armenia, 22 augustus 2013: www.eng.kavkaz-uzel.ru; www.eng.kavkaz-uzel.ru: Azerbaijani MoD announced detention of two Armenian citizens at crossing the border, 18 maart 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno Karabakh, 24 mei 2013; Congressional Research Service, Azerbaijan: Recent Developments and U.S. Interests, 22 februari 2013; RFE/RL, Azerbaijan, One Killed, Two Wounded in Nagorno-Karabakh Clashes, 6 juni 2012; www.eng.kavkaz-uzel.ru, Soldier killed in conflict zome in Nagorno-Karabakh, 21 maart 2013; RFE/RL, Deadly Shooting Reported Near Nagorno-Karabk, 19 april 2013. www.halotrust.org, Nagorno Karabakh, geraadpleegd 9 augustus 2013; Landmine&Cluster Munitions Monitor, Country Profiles Nagorno-Karabakh, updates van 2 oktober 2012 t/m 28 juni 2013; Azerbaijan National Agency for Mine Actions: www.anama.gov.az, geraadpleegd 9 augustus 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013. Pagina 49 van 61

Eerlijke rechtspraak is in de praktijk niet gegarandeerd. Rechters staan zowel onder druk van de uitvoerende macht als invloedrijke politieke, economische en criminele groepen.319 Vrijheid van meningsuiting De regering controleert een groot deel van de media. De meeste journalisten hanteren een vorm van zelfcensuur, met name over onderwerpen die betrekking hebben op het vredesproces. Hoewel de toegang tot internet toeneemt, is deze nog steeds beperkt. Voor de presidentsverkiezingen van 2012 gebruikte de oppositie veelvuldig de social media.320 Vrijheid van vergadering De vrijheid van vereniging en vergadering is beperkt. Wel is het vakbonden toegestaan zich te organiseren. Nagenoeg alle actieve ngo’s zijn aan de overheid gelieerd, hebben een tekort aan fondsen en concurrentie van proregeringsorganisaties.321 Vrijheid van godsdienst De meeste inwoners van Nagorny Karabach behoren tot de Armeens apostolische kerk (ongeveer 90%). De vrijheid van godsdienst voor andere geloofsgemeenschappen is beperkt.322 Religieuze groeperingen en ngo’s berichtten dat zij soms met beperkingen en intimidatie te maken kregen.323 Religieuze groeperingen en ngo’s, waaronder Jehova’s getuigen en Forum 18, werden soms onderworpen aan intimidatie en beperkingen.324 Bewegingsvrijheid Tussen Azerbeidzjan enerzijds en Nagorny Karabach en de bezette gebieden anderzijds is geen verkeer mogelijk. De grens tussen de bezette gebieden en Armenië is open en het verkeer in beide richtingen is vrij. Vanuit Armenië loopt een weg van de hoofdstad Jerevan, door de bezette corridor rond de stad Lachin, naar Stepanakert (deze weg is gedeeltelijk een snelweg en gedeeltelijk een goed begaanbare autoweg). De overgang van de grens bij Lachin is eenvoudig te passeren en wordt bewaakt door een enkele grenswacht.325 Armeense staatsburgers en burgers van andere GOS-landen –Turkmenistan uitgezonderd- hebben geen visum nodig voor Nagorny Karabach. Ook Azerbeidzjaanse staatsburgers hebben geen visum nodig voor Nagorny Karabach. Voor de staatsburgers van andere landen geldt wel een visumplicht. Bij de de-facto autoriteiten van Nagorny Karabach in Jerevan kan een visum worden verkregen. In uitzonderlijke gevallen kan een dergelijk visum ook na aankomst in Stepanakert worden verkregen bij het Karabachse ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze visa worden door Azerbeidzjan niet erkend.326 Tijdens de verslagperiode werd bekend dat Azerbeidzjan een ‘zwarte lijst’ hanteert waarop buitenlanders staan die Nagorny Karabach hebben bezocht zonder daarvoor een visum te hebben aangevraagd bij de Azerbeidzjaanse autoriteiten, zoals 319 320

321 322 323 324 325 326

Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013 en Freedom in the World 2012, 7 september 2012. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013. Freedom House, Freedom in the World 2013 Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. US State Department, Azerbaijan 2012 International Religious Freedom Report, 20 mei 2013. Vertrouwelijke bron. Nagorno-Karabakh Republic, Ministry of Foreign Affairs, The procedure of foreign citizens’ entry to the NKR, www.nkr.am, geraadpleegd 28 augustus 2013.

Pagina 50 van 61


gebruikelijk is voor reizen naar Azerbeidzjan. Betrokkenen zouden voorlopig niet tot Azerbeidzjan worden toegelaten maar kunnen een verzoek indienen om van de lijst gehaald te worden.327 De Azerbeidzjaanse autoriteiten beschouwen reizen naar Nagorno-Karabach en de zeven bezette provincies zonder toestemming als illegaal.328 Reisdocumenten Het is niet bekend of de conceptwet op het staatsburgerschap inmiddels is afgerond. De inwoners van Nagorny Karabach hebben in de praktijk voor het overgrote deel de Armeense nationaliteit. Over identiteitsdocumenten is geen nieuwe informatie bekend. 4.4 4.4.1

Positie specifieke groepen Positie etnische Azeri

Voor zover bekend is hierin geen verandering opgetreden sinds het vorige ambtsbericht van mei 2012.

4.4.2

Dienstplichtigen

Er is geen nieuwe informatie bekend met betrekking tot dienstplichtigen, alternatieve dienstplicht en bestraffing sinds het vorige ambtsbericht van mei 2012. Er zijn geen aanwijzingen dat zich gedurende de verslagperiode wijzingen hebben voorgedaan in de rekruteringsprocedure van militairen. Dit geldt eveneens voor de gronden om uitstel of vrijstelling van de dienstplicht te krijgen. Zie ook het algemeen ambtsbericht Armenië van oktober 2013.329

327 328 329

Institute for War and Peace Reporting, Azerbaijan Clamps Down on Karabakh Visitors, 14 augustus 2013. Reisadvies Azerbeidzjan: www.rijksoverheid.nl, 28 augustus 2013. Zie hiervoor website rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl. Pagina 51 van 61

Bijlage(n)

5

5.1

Geraadpleegde literatuur 

Amnesty International (AI) -Human Rights Abuses Placed under the E-Spotlight, 29 oktober 2012 -Annual Report 2013 Azerbaijan, 23 mei 2013



Armenia Now -‘Even Blacker Garden’: Thomas de Waal speaks on prospects of Karabakh conflict resolution on visit to Yerevan, 3 juli 2013



BBC News Europe -Nagorno-Karabakh profile, 5 oktober 2013



Caucasus Research Resource Centers-Eurasia Partnership Foundation -Gender Issues in Azerbaijan Through the prism of CRRC surveys in 2012



Central Intelligence Agency (CIA) -The World Factbook Azerbaijan 2013, 22 augustus 2013



Congressional Research Service -Armenia, Azerbaijan and Georgia: Political Developments and Implications for U.S. Interests,24 januari 2013 -Azerbaijan: Recent Develpments and U.S. Interests, 22 februari 2013



Council of Europe (CoE) -Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities, Third Opinion on Azerbaijan, ACFC/OP/III(2012)005, 3 september 2013



Council of Europe, Commissioner for Human Rights -Report by Nils Muiznieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, following his visit to Azerbaijan from 22 to 24 May 2013, CommDH(2013)14, 6 augustus 2013 -Comments of the Azerbaijani authorities with regard to the report of the Commissioner of Human Rights of the Council of Europe, CommDH/GovRep (2013)7, 6 augustus 2013



Council of the European Union -Annual Report on Human Rights and Democracy in the World in 2012, 9431/13, 13 mei 2013



Economist -Eastern approaches Ex-communist Europe: Azerbaijan, How not to prepare for an election, 2 september 2013.



Economist Intelligence Unit (EIU) -Country Report Azerbaijan, februari 2013 -Country Report Azerbaijan, juni 2013

Pagina 52 van 61




Election Monitoring and Democracy Studies-Center (EMDS) in cooperation with Volunteers International Cooperation (VIC) -Interim Report on the nomination and registration of candidates, 16 september 2013 -Interim Report on the pre-election campaign, 7 oktober 2013



European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission) -Joint Opinion on the Law on Freedom of Religious Belief of the Republic of Azerbaijan, CDL-AD (2012)022, 15 oktober 2012



European Commission High Representative of the EU for Foreign Affairs and Security Policy -Joint staff working document, Implementation of the European Neighbourhood Policy in Azerbaijan, Progress in 2012 and recommendations for action, SWD(2013) 88 final, 20 maart 2013 -Joint Communication to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, European Neighbourhood Policy: working towards a Stronger Partnership, JOIN(2013) 4 final, 20 maart 2013



European Parliament -Resolutie van het Europees Parlement van 13 juni 2013 over Azerbeidzjan: de zaak Ilgar Mammadov (2013/2668(RSP)), P7_TA-PROV(2013)0285



European Stability Initiative -Caviar Diplomacy, How Azerbaijan silenced the Council of Europe, Part I, 24 mei 2012 -A Portrait of Deception, Monitoring Azerbaijan or Why Pedro Agramunt should resign, 22 januari 2013 -Disgraced, Azerbaijan and the end of election monitoring as we know it, 5 november 2013



Extractive Industries Transparancy Initiative (EITI) -Azerbaijan



Freedom House -Nations in Transit 2013, Azerbaijan -Nations in Transit 2013, Authoritarian Aggression and the Pressures of Austerity en Freedom in the World 2013-Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013 -Freedom in the World 2013, Azerbaijan, 10 april 2013 -Freedom in the World 2013, Nagorno-Karabakh, 24 mei 2013 -Freedom of the Press 2013, Azerbaijan -Freedom on the Net 2013, Azerbaijan, 3 oktober 2013



Guardian -Azerbaijan’s one-stop public service shop is driving up efficiency, 31 juli 2013



Human Rights House (HRH) -2nd cycle Universal Periodic Review of the Republic of Azerbaijan, submitted on 8 October 2012



Human Rights Watch (HRW) -Azerbaijan Universal Periodic Review Submission, 31 oktober 2012 Pagina 53 van 61

-Submission on Azerbaijan to the PACE Committee on the Honouring of Obligations and Commitments by Member States of the Council of Europe, 23 januari 2013 -World Report 2013 Azerbaijan, 31 januari 2013 -Tightening the Screws, Azerbaijan’s Crackdown on Civil Society and Dissent, 2 september 2013 

Institute for Reporters’ Freedom and Safety (IRFS) -The Right to Remain Silent, Freedom of Expression in Azerbaijan ahead of the 7th Internet Governance Forum, 2012 -Azerbaijan’s Critical Voices Struggling for Survival, 2012 Annual Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, HDS.NGO/0012/13, 13 mei 2013 -Azerbaijan’s Free Expression Crackdown Continues, 2013 First Quarterly Report on Freedom of Expression in Azerbaijan, HDS.NGO/0011/13, 13 mei 2013 -False Freedom, Internet freedom in Azerbaijan after the 7th Internet Governance Forum, The Expression Online Initiative, oktober 2013



Instituto Affari Internazionali (IAI) -A rocky road towards Europe, the prospects for the EU’s eastern partnership association agreements, FIIA briefing paper 110, 19 juni 2012 -Azerbaijan in Transition, Jens Hölscher, iai working papers 12/20, juli 2012 -Azerbaijan’s Foreign Policy: Between East and West …, Kamal Makili-Aliyev, iai working papers 13/05, januari 2013 -Azerbaijan’s Foreign Policy and the Nagorno-Karabakh Conflict, Elizabeth Fuller, iai working papers 13/12, april 2013 -Russia Plays on Azerbaijan’s Insecurity but Sinks into Its Own Troubles, Pavel K. Baev, iai working papers 13/09, april 2013 -Energy and Politics: Behind the Scenes of the Nabucco-TAP Competition, Nicolò Sartori, iai working papers 13/27, juli 2013 -Implications of Turkish-Azerbaijani Relations for Regional Security and Development, Burcu Gültekin Punsmann, iai working paper 13/28, augustus 2013



Interactive Map on Migration (i-Map) -Azerbaijan-Extended Migration Profile



International Crisis Group (ICG) -The North Caucasus: The Challenges of Integration (III), Governance, Elections, Rule of Law, Europe Report no. 226, 6 september 2013 -Update Briefing, Armenia and Azerbaijan: A Season of Risks, Europe Briefing No. 71, 26 september 2013



International Freedom of Expression Exchange (IFEX) -Semi-annual Azerbaijan freedom of expression report, januari 01-July 01, 2012



Konrad Adenaur Stiftung (KAS) -The South Caucasus 2018, Facts, trends, future scenarios, 2013 -Südkaukasus Länderbericht, Dr. Canan Atilgan, Der Konflikt um BergKarabach: Neue Lösungsansätze erforderlich, 21 juni 2012 -Südkaukasus Länderbericht, Dr. Canan Atilgan und Moritz Esken, Eine Wahl ohne Ueberraschung, 10 oktober 2013

Pagina 54 van 61




Landmine and Cluster Munition Monitor -Countryprofile Azerbaijan 2012-2013



Media Rights Institute Azerbaijan -Legal environment for media in Azerbaijan, Semiannual Report, JanuaryJune 2013



Minority Rights Group International -World Directory of Minorities and Indigenous Peoples, 28 juni 2012



New York Times -Choices for the South Caucasus, 28 augustus 2013



OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights -Interim Report No. 1, 28 August-12 September 2013 -Interim Report No. 2, 13-26 September 2013, 1 oktober 2013



OSCE Parliamentary Assembly -Statement of Preliminary Findings and Conclusions, 10 oktober 2013



Oxford Analytica Daily Brief -Opaque Azerbaijani regime will invite further dissent, 4 september 2013 -Azerbaijani Muslim body’s endorsement could backfire, 7 oktober 2013



Parliamentary Assembly Council of Europe (PACE) -The progress of the Assembly’s monitoring procedure (June 2011-May 2012), doc. 12954, 8 juni 2012 -The definition of political prisoners, doc. 13011, 5 september 2012 -The follow-up to the issue of political prisoners in Azerbaijan, doc. 13079, 14 december 2012 -The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, doc. 13084 report, 20 december 2012 -The honouring of obligations and commitments by Azerbaijan, resolution 1917 (2013) final version



Penal Reform -The abolition of the death penalty and its alternative sanction in South Caucasus: Armenia, Azerbaijan and Georgia, Republic of Azerbaijan, 2012



Penal Reform International -National mechanisms for the prevention of torture in the South Caucasus, 2013 -Report torture in Azerbaijan, 28 juni 2012



RFE/RL -Caucasus Expert On The Armenian-Azerbaijani ‘Suicide Pact’, interview Sargis Harutyunyan met Thomas de Waal, 6 juli 2013 -Baku Smooths Over Its Rights Record With A Thick Layer of Caviar, 8 november 2013



Thomas de Waal -Black Garden: Armenia and Azerbaijan Between Peace and War, 2013



United Nations Economic and Social Council, Committee on Economic, Social and Cultural Rights Pagina 55 van 61

-Concluding observations on the third periodic report of Azerbaijan, E/c.12/aze/co/3, 17 mei 2013 

United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) -ReliefWeb report: Azerbaijan MAAAZ002 Annual Report 2012



United Nations Human Rights Council, Working Group on the Universal Periodic Review, Sixteenth session -National report submitted in accordance with paragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21, Azerbaijan, A/hrc/wg.6/16/aze/1, 7 februari 2013 en Twenty-fourth session, Agenda item 6, Universal Periodic Review Azerbaijan, A/hrc/24/13, 5 juli 2013



USAID -Azerbaijan Country Development Cooperation Strategy (CDCS), 2011-2016



US State Department, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor -International Religious Freedom Report for 2012 -Azerbaijan 2013 Human Rights Report, april 2013 -2012 trafficking in persons report



Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO) in collaboration with the Federal Lezghin National and Cultural Autonomy -Alternative Report submitted to the UN Committee on the Economic, Social and Cultural Rights for the consideration of the third Report of Azerbaijan during the 50th session, maart 2013



Washington Post -Azerbaijan post-election report and what comes next, K. Pearce and F. Guliyev, 15 oktober 2013.

5.2

Geraadpleegde websites

                 

abc.az apa.az cesd.az ec.europa.eu en.trend.az jp.globalvoicesonline.org karabakhfacts.com legislationline.org nl.coinmill.com reliefweb.int www.abc.az www.amnesty.org www.anama.gov.az www.ann.az www.antikorrupsiya.gov.az www.article19.com www.asianews.net www.assembly.coe.int

Pagina 56 van 61


                                                      

www.avciya.az www.avim.org www.azadliq.info www.azerbaijan.az www.azerireport.com www.azernews.az www.azerweb.com. www.azhumanrights.az www.azpenalreform.az www.azstat.org www.balcanicaucaso.org www.bbc.com www.becketfund.org www.ca-c.org www.cacianalyst.org www.cia.gov www.coe.int wcd.coe.int www.connection-ev.de www.constcourt.gov.az www.contact.az www.counterpart.org www.courts.gov.az www.cpj.org www.cpt.coe.int www.crisisgroup.org www.crrc.ge www.crs.gov www.cruisinggays.com/baku www.defensenews.com www.deloitte.com www.dmfa.nakhchivan.az www.eastwestcenter.org www.echr.coe.int www.economist.com www.edri.org www.eiti.org www.eiu.com www.en.trend.az www.eng.kavkaz-uzel.ru www.esiweb.org www.ethnologue.com www.etiraz.com www.eurasianet.org www.eurasiareview.com www.europaforum.net www.europarl.europa.eu www.expressiononline.net www.faz.de www.fco.gov.uk www.forum18.org www.freedomhouse.org www.frontlinedefenders.org www.gaystarnews.com www.gender-az.org Pagina 57 van 61

                                                     

www.globalsecurity.org www.gov.nkr.am www.guardian.co.uk www.halotrust.org www.hrc.org www.hrw.org www.hrwf.org www.humanrightshouse.org www.hurriyetdailynews.com www.iai.it www.iaqmi.gov.az www.icbl.org www.icrc.org www.ict.news.az www.ifex.org www.imap-migration.org www.indexmundi.com www.interfax.com www.internal-displacement.org www.internews.az www.iom.az www.ipsnews.net www.ipu.org www.irfs.org www.itar-tass.com www.itv.az www.iwpr.net www.jlc.gov.az www.jurist.org www.justice.gov.az www.kas.de www.mail.com www.mediarights.az www.mfa.gov.az www.mia.gov.az www.migration.gov.az www.minorityrights.org www.mnonline.org www.msk.gov.az www.news.az www.nhc.no/en www.nkr.am/en www.nkrusa.org www.nrc.nl www.nu.nl www.nytimes.com www.nzz.ch www.ohchr.org www.ombudsman.gov.az www.osce.org www.osce.org/mg www.osce.org/odihr www.oxan.com www.parool.nl

Pagina 58 van 61


                                       

5.3

www.peace.ax www.penalreform.com www.penalreform.org www.persecution.org www.pinknews.co.uk www.president.nkr.am www.presstv.ir www.prisonstudies.org www.protectionproject.org www.refugees-idps-committee.gov.az/en www.register.consilium.europa.eu www.reuters.org www.rferl.org www.rijksoverheid.nl www.rsf.org www.sia.az Ww.smdt.az www.spiegel.de www.stat.gov.az www.state.gov www.sueddeutsche.de www.the-monitor.org www.today.az www.transparency.org www.treaties.un.org www.trend.az www.tt-ipd.info www.un.int/azerbaijan www.unhcr.org www.unhcr/refworld www.unicef.org www.upr-info.org www.usaid.org www.usak.org www.venice.coe.int www.washingtonpost.com www.yap.org.az www.youtube.com www2.ohchr.org www6.lexisnexis.org

Lijst van gebruikte afkortingen          

AI : Amnesty International ANAMA : Azerbaijan National Agency for Mine Actions AP: Associated Press ASAN: Azerbaijan Service and Assessment Network BBC: British Broadcasting Corporation BSEC: Black Sea Economic Cooperation CEC: Central Election Commission CMB: Caucasus Muslim Board CoE: Council of Europe (Raad van Europa) ECOSOC: Economic and Social Committee Pagina 59 van 61

                                 

EHRM: Europese Hof voor de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden EU: Europese Unie GOS: Gemenebest van Onafhankelijke Staten HRW: Human Rights Watch ICG: International Crisis Group ICRC: International Committee of the Red Cross IOM: Internationale Organisatie voor Migratie IPA: Islamic Party Azerbaijan IPD: Institute of Peace and Democracy IPGA: International Partnership Group for Azerbaijan IRFS: Institute for Reporters’ Freedom and Safety IWPR: Institute for War and Peace Reporting LGBTI:Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender and Intersexual Loc: line of contact NAPS: National Automated Passport System NCDF: National Council of Democratic Forces NDI: National Democratic Institute ngo: niet-gouvernementele organisatie OCCRP: Organized Crime and Corruption Project OSCE: Organisation for Security and Co-operation in Europe (OVSE) OVSE: Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking en Europa PACE: Parliamentary Assembly of the Council of Europe RFE/RL: Radio Free Europe / Radio Liberty RvE: Raad van Europa (Council of Europe) RWB: Reporters Without Borders SMDT: Election Monitoring and Democracy Studies Center SCPI: State Committee on Property Issues of the Republic of Azerbaijan SCWRA: State Committee on Work with Religious Associations SMS: State Migration Service UNHCR: United Nations High Commissioner for Refugees UNICEF: United Nations Children’s Fund US: United States VN: Verenigde Naties YAP: Yeni Azәrbaycan Party

Pagina 60 van 61


5.4

Landkaart van Azerbeidzjan

5.5

Overzichtskaart van Nagorny Karabach, de bezette gebieden, de frontlijn en Nachitsjevan

Pagina 61 van 61

Algemeen ambtsbericht Azerbeidzjan

Recommend Documents