Alfabetisch overzicht instrumenten

Alfabetisch overzicht instrumenten 15-Woordentest ..................................................................................................................................3 ADS (Anger Disorder Scale, Nederlandse versie) ................................................................................3 ATL (Adolescenten Temperamentlijst) .................................................................................................4 BADS (Behavioural Assessment of the Dysexecutive Syndrome) ........................................................5 Bender Visual Motor Gestalt Test ........................................................................................................5 Benton Visual Retention Test ..............................................................................................................6 Bourdon-Vos .......................................................................................................................................7 Brus één-minuut-test ...........................................................................................................................8 CDT (Cijfer Doorstreep Test)...............................................................................................................8 CPT II (Continuous Performance Test II) .............................................................................................9 D2.......................................................................................................................................................9 DAPP-BQ (Dimensionale Asessment van Persoonlijkheidspathologie) .............................................. 10 ESSEON-R (Schaal voor het schatten van het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau – Revisie) .... 11 FP40 (Forensische Profiel Lijsten) ..................................................................................................... 12 GIT-2 (Groninger Intelligentie Test-2) ................................................................................................ 14 INVRA (Inventarisatie Van RedzaamheidsAspecten) ......................................................................... 15 KAIT (Kaufman Intelligentietest voor (Adolescenten en) Volwassenen) ............................................. 15 K-Bit (Kaufman Brief Intelligence Test) .............................................................................................. 16 K-Snap (Kaufman Neuropsychologische Screening) ......................................................................... 17 MCT (Multiculturele Capaciteiten Test) .............................................................................................. 18 Meander, kruis, kubus, klok ............................................................................................................... 19 MMPI-2 (Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2) ................................................................... 19 NEO-PI-R (NEO-Personality Inventory-Revised) en NEO-FFI (NEO-Five Factor Inventory) ............... 20 NPST (Negativisme, Ernstige Psychopathologie en Somatisering) .................................................... 20 NPV-2 (Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst 2) ........................................................................... 21 PCL-R (Psychopathie Checklist-Revised).......................................................................................... 22 PDQ-4+ (Personality Disorders Questionnaire) ................................................................................. 23 Raven SPM (Raven Standard Progressive Matrices) ......................................................................... 23 RBMT (Rivermead Behavioural Memory Test)................................................................................... 24 Rey Complex Figure Test.................................................................................................................. 25 RS-NL (Resilience Scale, Nederlandse versie) .................................................................................. 25 SCID-II (Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality disorders) ................................. 26 SEO-R (Expertimentele Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking - Revised) ......................................................................................................................... 27 SON 6-40 (Snijders-Oomen Niet-Verbale Intelligentietest) ................................................................. 28 SRZ-P (Sociale Redzaamheidschaal voor Zwakzinnigen-Plus).......................................................... 29 Stroop Kleur Woord test .................................................................................................................... 29 TCI en VTCI (Nederlandse Verkorte Temperament en Karakter vragenlijst)....................................... 30 Tower of London ............................................................................................................................... 31 Trailmaking test ................................................................................................................................ 32 UCL (Utrechtse Coping Lijst) ............................................................................................................. 33 1

VABS (Vineland Adaptive Behavior Scales) ...................................................................................... 34 Verkorte GIT ..................................................................................................................................... 34 Verkorte versie van de WAIS-III-NL ................................................................................................... 35 Vineland-Z ........................................................................................................................................ 36 VKP-4 (Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid) ............................................................. 36 WAIS-III-NL (Wechsler Adult Intelligence Scale)................................................................................ 37 WASI (Wechsler Abbreviated Scale of Intelligence) ........................................................................... 39 Wisconsin Card Sorting Test ............................................................................................................. 40 WNV-NL (Wechsler Non Verbale test –Nederlands) .......................................................................... 40 ZALC (Zinnenaanvullijst Curium) ....................................................................................................... 41

2

15-Woordentest Naam instrument

15-Woordentest

Belangrijkste literatuurbron/vindplaats

Kalverboer & Deelman, 1964; Saan & Deelman, 1986

Beschikbaarheid Nederlandse vertaling

Ja

Doel

Deze test meet het actieve verbale geheugen en doet zowel een beroep op het korte termijn (trials 1 t/m 5) als het lange termijn geheugen (uitgestelde reproductie en herkenning). De test is bestemd voor cliënten van 14-76 jaar, ook voor verstandelijk beperkten.

Doelgroep Beschrijving

Afname (Afnametijd, door wie af te nemen)

Test met twee versies, A. image vorm, concrete woorden en B. no-image vorm, abstracte woorden. Elke versie bestaat uit 15 éénlettergrepige woorden die laag-associatief zijn. Via een cassetteband worden de 15 woorden in 25 sec. aangeboden. De respondent moet zoveel mogelijk woorden herhalen. Nog viermaal wordt de reeks woorden aangeboden, na elke aanbieding worden de onthouden woorden genoteerd. Na 15 minuten wordt gevraagd welke woorden men zich nog kan herinneren (delayed recall). (COTAN, 2000) Optioneel kan een herkenningstaak worden gedaan. 15 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Wegens veroudering zijn de normen niet meer bruikbaar (COTAN, 2000). Beoordeling/ervaring De versie met concrete woorden (versie A: bloem, snor, klok) heeft de voorkeur. De leercurve geeft aanwijzingen voor de leerbaarheid. Er bestaan van deze test verschillende varianten. De in Nederland gebruikelijke Groningse variant met de normen van Van der Elst, Van Boxtel, Van Breukelen & Jolles (2005) lijkt echter de beste keus. Er zijn hierbij aparte normgegevens voor mensen met een laag ontwikkelingsniveau. Deze normen zijn gerelateerd aan leeftijd en het opleidingsniveau. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Bij een zeer slechte prestatie kan ook de 8 WT worden afgenomen uit de DVZ (Dementie Vragenlijst voor verstandelijk gehandicapten, 1998).

ADS (Anger Disorder Scale, Nederlandse versie) Naam instrument

ADS-NL (Anger Disorder Scale, Nederlandse versie)


DiGiuseppe & Tafrate, 2007


De Ruiter & Hildebrand, 2009

Doel

Identificeren en in kaart brengen van factoren van disfunctionele boosheid in 5 dimensies; provocaties, opwinding, cognities, motieven, 3

gedragingen. Doelgroep

Volwassenen 18-76 jaar.

Beschrijving

5 dimensies 18 domeinen 74 items 20 minuten


Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Niet bekend. Beoordeling/ervaring Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Relatief nieuw diagnostische instrument. Lijkt toegankelijk voor mensen met een lichte verstandelijke beperking, gelet op taalgebruik (complexiteit, lengte van zinnen) en validiteit (worden de gevolgen van de verstandelijke beperking gemeten of het te onderzoeken domein). Binnen Trajectum worden (eerste) ervaringen opgedaan met dit instrument.

ATL (Adolescenten Temperamentlijst) Naam instrument

ATL (Adolescenten Temperamentlijst)


Feij & Kuiper, 1984


n.v.t.

Doel

Temperamentseigenschappen in kaart brengen.

Doelgroep

De ATL is af te nemen bij 13-18 jarigen.

Beschrijving

De persoonlijkheidseigenschappen extraversie, emotionaliteit, impulsiviteit, en spanningsbehoefte onderscheiden naar spanningsbehoefte en ontremming. Eenvoudig taalgebruik. Inhoudelijk gaat de lijst in op autoriteitsproblemen, studie- en relatieproblemen, vroegtijdige onderkenning van verslaving. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Duur afname: ca. 15 minuten. Afname en interpretatie onder supervisie van een psycholoog. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan 1986: op alle gebieden voldoende tot goed. Beoordeling/ervaring Leden van de taskforce hebben goede ervaringen met deze test. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

4

BADS (Behavioural Assessment of the Dysexecutive Syndrome) Naam instrument

BADS (Behavioural Assessment of the Dysexecutive Syndrome)


Wilson, Alderman, Burgess, Emslie & Evans, 1996


Ja.

Doel

De BADS is een testbatterij die een aantal (executieve) functies meet die te maken hebben met het functioneren van de frontaal kwab zoals planning en organisatie, concentratie, en probleemoplossend vermogen. Gemiddeld begaafden.



De BADS voorspelt problemen in het dagelijks functioneren, voortkomend uit het „dysexecutive syndrome‟ (plannings- en organisatiestoornis). De totaalscore van de BADS is een weerspiegeling van de mate waarin een onderzochte efficiënt kan functioneren in het dagelijks leven. Het afnemen van de test duurt 45 minuten.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit Er is in Nederland enig onderzoek naar de BADS gedaan bij normale proefpersonen in verschillende leeftijden, maar met een klein aantal proefpersonen (Krabbendam & Kalff, 1999). Normgroepen te klein en normen niet representatief en/of de representativiteit is niet te beoordelen. Naar de overige criteria is geen onderzoek gedaan (COTAN, 1999). Beoordeling/ervaring Voor cliënten met een laag niveau is het aan te bevelen om onderdelen af te nemen. De ervaring leert dat de eerste 5 subtesten goed aansluiten bij het niveau van de LVB. Ook kunnen de makkelijkste onderdelen (sleutelzoektest) los worden afgenomen en dan kwalitatief worden beoordeeld. De meest complexe taken op de BADS (Dierentuinplattegrondtest, Conditie 1 en 6-elemententest) kan de TaskForce niet adviseren voor standaard afname bij cliënten met een IQ lager dan 70 omdat zij uitvoerende controlefuncties onvoldoende kunnen ontwikkelen en de genoemde onderdelen daarom moeilijk zijn af te ronden. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Het is nog een experimenteel instrument en er is nog onvoldoende onderzoek naar normen en dergelijke uitgevoerd. Van Toorn en Bon deden onderzoek naar de bruikbaarheid van deze test in een forensische populatie. De resultaten zijn bij het ter perse gaan van dit stuk nog niet bekend.

Bender Visual Motor Gestalt Test Naam instrument

Bender Visual Motor Gestalt Test


Bender, 1938

Beschikbaarheid Nederlandse vertaling Doel

Het meet visueel-motorische constructie.

Doelgroep

Vanaf 4 jaar. De doelgroep van dit instrument is verstandelijk 5

beperkten Beschrijving


Test met negen kaarten met getekende figuren of configuraties. De eerste kaart dient ter introductie. Opdracht: de gegeven figuren natekenen. Wordt o.a. gebruikt voor de screening op hersenorganiciteit. 20 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De COTAN-beoordeling (1992) is voor testmateriaal, handleiding, normen, betrouwbaarheid en criteriumvaliditeit onvoldoende. De uitgangspunten en de begripsvaliditeit zijn wel voldoende. Beoordeling/ervaring De prestaties van verstandelijk beperkte kinderen zijn zwakker dan van gemiddeld-normaal begaafde kinderen. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Er zijn geen specifieke diagnostische aanwijzingen voor deze doelgroep.

Benton Visual Retention Test Naam instrument

Benton Visual Retention Test


Benton, 1961



Dit instrument is een neuropsychologische indicator met betrekking tot niet aangeboren hersenletsel, zowel op linker- als op rechterhemisfeergebied, en dissociatieve stoornissen. Het meet de capaciteit visuele informatie vast te houden. Het is een maat voor de concentratie, visueel waarnemingsvermogen, retentievermogen en uitvoering, zowel ideatoir als constructief. Korte termijn visueel geheugen. Vanaf 8 jaar. Er zijn vijf vormen: a, b, c, d en e. Deze zijn aan elkaar gelijkwaardig, maar in de praktijk wordt meestal vorm c gebruikt en gescoord. De test bestaat uit drie equivalente series van 10 kaarten met getekende figuren in opklimmende graad van complexiteit. Er zijn vier wijzen van testafname: A. elke figuur wordt 10 sec. aangeboden, daarna uit geheugen tekenen; B. elke figuur wordt 5 sec. aangeboden, daarna uit geheugen tekenen; C. elke figuur wordt nagetekend; D. elke figuur wordt 10 sec. aangeboden en moet na een pauze van 15 sec. uit geheugen worden getekend. Er zijn goedscores (eerst scoren per tekening, max. 10) en foutscores (meestal, in de dagelijkse praktijk, max. 24 van de 64 mogelijke

6

type-fouten). Afname (Afnametijd, door wie af te nemen)

20 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Het is een betrouwbare, over de tijd stabiele maat. Er is een weliswaar laag, maar significant verband met het IQ. De Visual Retention Test werd door de COTAN in 1981 op de criteria uitgangspunten bij de testconstructie, betrouwbaarheid, begripsvaliditeit en criteriumvaliditeit als voldoende beoordeeld. Daarnaast werden kwaliteit van het testmateriaal en kwaliteit van de handleiding als goed beoordeeld. Het enige criterium waar de Visual Retention Test onvoldoende op scoort, zijn de normen. Dit heeft te maken met het feit dat de normen verouderd zijn. Beoordeling/ervaring Het kost relatief veel tijd om deze test af te nemen, er zijn alternatieven zoals de meander, kruis, kubus en klok. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Om deze test uit te kunnen voeren is een goede constructie noodzakelijk. Als je deze test goed en volledig afneemt, kost hij veel tijd.

Bourdon-Vos Naam instrument

Bourdon-Vos


Vos, 1988; Vos, 1998


N.v.t.

Doel

Deze test is zinvol voor het meten van schommelingen in aandacht en concentratie. Tevens geeft deze informatie bij een slechte concentratie en grote afleidbaarheid, bij snel gefrustreerde of impulsieve mensen. Voor kinderen en jongeren van 6 t/m 17 jaar.



De test bestaat uit een blad met 33 regels van elk 24 figuren met 3, 4 of 5 stippen. De 4-stip figuren zijn voor 50% vierkant en voor 50% ruitvormig. Men moet zo snel mogelijk, ononderbroken, alle 4-stip figuren doorstrepen. Er zijn twee oefenregels. 7-14 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Normgroepen te klein en normen niet representatief en/of de representativiteit is niet te beoordelen. De normen zijn verouderd (COTAN, 1997). Beoordeling/ervaring In het algemeen moet deze test gezien worden in relatie tot testen observatiegegevens. Deze test is geschikt voor hoog tot matig verstandelijk beperkten. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Er is ook een variant voor volwassen: de Bourdon Wiersma, deze is echter 3 keer zo lang en kan voor veel frustratie zorgen. Wel zijn de normen hiervan waarschijnlijk beter toe passen betreffende leeftijd.

7

Brus één-minuut-test Naam instrument

Brus één-minuut-test, vorm A en B (EMT)


Brus & Voeten 1973; 1999


N.v.t.

Doel

Deze test wordt gebruikt voor de niveaubepaling van het technische lezen van losse woorden. Leerlingen groep 3 t/m 8 van het basisonderwijs en het speciaal onderwijs.



Schooltoets bestaande uit twee vormen. Vorm A zowel als vorm B bestaat uit een lijst met 116 onder elkaar geplaatste woorden die het kind vlug en duidelijk moet voorlezen. De EMT is opgenomen in het leerlingvolgsysteem "Leer in Zicht". Afnameduur is 1 minuut.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Parallelvormbetrouwbaarheid goed (.89 tot .97), test-hertestbetrouwbaarheid goed (.82 tot .92), Begripsvaliditeit goed (minimum .66) De COTAN gaf voor alle psychometrische aspecten een beoordeling “goed”. Criteriumvaliditeit is niet van toepassing (test wil geen voorspellingen doen). Beoordeling/ervaring Indien het leestempo lager ligt dan het te verwachten niveau, dient er onderzoek naar dyslexie verricht te worden. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

CDT (Cijfer Doorstreep Test) Naam instrument

CDT (Cijfer Doorstreep Test)


Dekker, Dekker & Mulder, 2007


N.v.t.

Doel

Dit is een aandachts- en concentratietest. Deze test meet snelheid en nauwkeurigheid van visueel waarnemen, concentratie en selectieve aandacht. 14 t/m 80+ jaar


Test gericht op het meten van snelheid en nauwkeurigheid van het (visueel) waarnemen (selectieve aandacht). Op een pagina zijn 800 cijfers afgedrukt en de opdracht is het aanstrepen van 241 doelcijfers. De 3 en de 7 dienen diagonaal doorgestreept te worden, de 4 moet onderstreept worden. Hiervoor krijgt de cliënt drie minuten de tijd. Voorafgaand aan de test is er één minuut de tijd om te oefenen op een oefenblad. 8


5 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De Cotanbeoordeling (2007) is goed en voldoende behalve voor criteriumvaliditeit, hier is geen onderzoek naar gedaan. Beoordeling/ervaring Het instrument is vergelijkbaar met de D2 test maar heeft als voordeel dat er alleen cijfers en geen letters worden gebruikt. Dit maakt deze test ook meer geschikt voor mensen met dyslexie. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

CPT II (Continuous Performance Test II) Naam instrument

CPT II (Continuous Performance Test II)


Conners, 2004


Nee.

Doel

De CPT is een computeriseerde test die de langdurig volgehouden aandacht en impulsiviteit meet. 6 jaar en ouder.



Er worden met wisselende intervallen (1, 2 of 4 seconden) stimuli in de vorm van letters aangeboden. Op alle letters, met uitzondering van de letter X, moet een reactie gegeven worden (spatiebalk indrukken). De test duurt 15 minuten.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Niet beoordeeld door Cotan. Beoordeling/ervaring Deze test wordt veel gebruikt om aandachtsproblemen op te sporen: kan indicatief zijn voor ADHD. Ook zouden mensen met schizofrenie en depressie beduidend slechter scoren op deze test. De Taskforce heeft met deze test geen ervaring bij de LVB-groep. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

D2 Naam instrument

D2


Brickenkamp, 2007


De D2 is een moderne test voor het meten van een aantal aandachts- en concentratieprestaties (visuele selectieve aandacht, snelheid van informatieverwerking en concentratie)

9

Doelgroep

Volwassenen

Beschrijving

Op basis van het visuele profiel kan een eerste indruk verkregen worden van de mate van stabiliteit van het aandachtsniveau gedurende de taak (constant of wisselend/fluctuerend). Op basis van de percentielscore en standaardwaarde van de GZ-waarde en GZ-Fwaarde wordt het tempo waarmee de taak is uitgevoerd bepaald. Ook kan bepaald worden of het aantal fouten acceptabel is en of het aantal fouten regelmatig verdeeld is over de taak (Fehlerverteilung). Door vermoeidheid kan het aantal fouten bijvoorbeeld toenemen, door een oefeneffect kan het aantal fouten afnemen. Of er sprake is van een constant of fluctuerend aandachtsniveau kan bepaald worden met behulp van de percentielscore behorende bij de SB-waarde. Test bestaande uit 14 regels met elk 47 items. Op deze regels staan doelstimuli bestaande uit de letter d met twee apostroffen of verticale streepjes en afleidende stimuli. Opdracht voor de geteste is om doelstimuli te identificeren en door te strepen. Per regel is de maximum tijd 20 seconden. 5 minuten


Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De normen zijn onvoldoende omdat ze niet representatief zijn of niet te beoordelen. Naar de overige zaken is geen onderzoek gedaan (COTAN, 2008). Beoordeling/ervaring De test is goed genormeerd en geeft ook een indicatie voor een slechter functioneren van het werkgeheugen. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Wanneer deze test te moeilijk is, zoals bijvoorbeeld het geval kan zijn bij zwakke lezers, kan de Bourdon-Vos of de CDT worden afgenomen. De steekproef waarop de Nederlandse normering is gebaseerd is afkomstig van de MAAS Study (Maastrichtse Aging Study), en zijn normaalbegaafde volwassenen. Voor het berekenen van de standaardscores is een Excel file beschikbaar.

DAPP-BQ (Dimensionale Asessment van Persoonlijkheidspathologie) Naam instrument

DAPP-BQ (Dimensionale Asessment van Persoonlijkheidspathologie)


Van Kampen, & De Beurs, 2009


N.v.t.

Doel

Het onderscheiden van persoonlijkheidsstoornissen op achttien dimensies. Afname is mogelijk bij volwassenen die tenminste kunnen lezen op het eindniveau van de basisschool.

Doelgroep

10

Beschrijving

De Nederlandse bewerking van de DAPP-BQ bestaat uit 290 vragen die door de cliënt zelf beantwoord worden. Bij de Nederlandse bewerking van de DAPP-BQ is ook een screeningsversie ontwikkeld. De DAPP screening bestaat uit 136 items waarmee dezelfde achttien dimensies kunnen worden beoordeeld. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) De DAPP-BQ en DAPP Screening zijn eenvoudig toepasbare instrumenten door psychologen, psychiaters en andere klinische beroepsbeoefenaren. Duur afname DAPP-BQ: ca. 45 minuten. Duur afname DAPP screening: ca. 25 minuten. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan (2010): op alle gebieden „voldoende‟ tot „goed‟, behalve de normen, die als „onvoldoende‟ beoordeeld werden. Beoordeling/ervaring Er is nog relatief weinig ervaring opgedaan met de DAPP-BQ, zeker bij deze doelgroep. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

ESSEON-R (Schaal voor het schatten van het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau – Revisie) Naam instrument


ESSEON-R (Schaal voor het schatten van het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau – Revisie) Hoekman, Miedema, Otten & Gielen (2011) http://www.pits-online.nl/nl/ESSEON.html


N.v.t.

Doel

Bepalen van het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau, uitgedrukt in een ontwikkelingsleeftijd. Kinderen en volwassenen bij wie een bepaling van het niveau van de sociaal-emotionele ontwikkeling binnen het bereik van de ontwikkelingsleeftijd van 0 -14 jaar om uiteenlopende redenen gewenst is. Het is een gedragsbeoordelingsschaal die buiten de aanwezigheid van de cliënt kan worden ingevuld. Specifieke gedragsobservatie is alleen dan nodig als het niet bekend is of bepaald gedrag wel of niet kenmerkend voor een cliënt is. Door in beide domeinen alle 76 items te scoren op 'kenmerkend' of 'niet kenmerkend' en vervolgens een eenvoudige rekenregel toe te passen kan het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau bepaald worden. De ESSEON-R wordt bij voorkeur door een gedragsdeskundige (orthopedagoog of psycholoog) ingevuld in samenspraak met een of meerdere informanten die de cliënt dagelijks in een bepaalde context meemaken. De gedragsdeskundige dient een goede kennis van de 'normale' kinderlijke ontwikkeling te bezitten

Doelgroep

Beschrijving


11

en in staat te zijn tot professionele distantie. De ESSEON-R resultaten kunnen desgewenst met behulp van een formulier of het computerprogramma ook per domein en per dimensie kwalitatief geanalyseerd worden. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De ESSEON-R is momenteel nog onder beoordeling bij de Cotan. De ESSEON (versie 2007: Hoekman, Miedema, Otten & Gielen, 2007) werd op uitgangspunten, testmateriaal en handleiding als „goed‟ beoordeeld door de Cotan (2008), maar qua normen, betrouwbaarheid, begrips- en criteriumvaliditeit als „onvoldoende‟. Beoordeling/ervaring De ESSEON-R is eind 2011 op de markt gekomen en er zijn nog geen beoordelingen bekend. De grootste verandering tussen de ESSEON en de ESSEON-R betreft de kwalitatieve analyse van sociaal-emotioneel gedrag (optioneel). Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

FP40 (Forensische Profiel Lijsten) Naam instrument

FP40 (Forensische Profiel Lijsten)


Brand & Van Emmerik, 2001


Ja

Doel

Risicotaxatie t.a.v. delinquent gedrag en/of agressie

Doelgroep

Forensische patiënten, tbs-gestelden

Beschrijving

Met de FP40 worden gegevens vastgelegd afkomstig uit dossieronderzoek, interviews en observaties. De gegevens kunnen worden omgezet in schaalscores waarmee een profiel van 40 punten kan worden gemaakt van een patiënt. De FP40 bestaat uit tien vragenlijsten. Vier lijsten waar alle info staat van verschillende beroepsgroepen, psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers, sociotherapeuten, en zes themalijsten, coping, sex, sociaal netwerk, verslaving, gedrag op de afdeling, persoonlijkheidsstructuur. De items zijn onder te verdelen in vier domeinen: psychiatrisch beeld en verslaving, persoonlijkheid en vaardigheden, ontwikkeling en maatschappelijke inbedding situationele en overige invloeden (eventueel tijdens de delictsituatie). Het instrument geeft van elke patiënt een multidimensionaal sterkte- en zwakteprofiel. De subschaal redzaamheid bestaat uit 12 items die gaan over ADL-vaardigheden die de (groeps)leiding op basis van hun observaties 12

beoordeelt. Sociale redzaamheid kan in kaart gebracht worden met de subschaal sociaal inzicht die op eenzelfde manier gescoord wordt. De subschaal empathie van acht items bestaat uit een combinatie van vragen over empathie, normen en verantwoordelijkheid. De vragen informeren nadrukkelijk naar de beleving rondom “het delict” en kan hierdoor uitsluitend gebruikt worden bij veroordeelde delinquenten of wanneer “delict” vervangen wordt door “agressief gedrag” voor mensen die zich daaraan schuldig gemaakt hebben. Het onderdeel gewetensfuncties bestaat uit 9 items.


Het onderdeel seksualiteit bestaat uit een dossierdeel, een interviewdeel en achteraf een evaluatiedeel. Het interview moet goed worden voorbereid. Het dossiergedeelte bestaat uit een inventarisatie van de delicten. Het interview met patiënt bevat vragen over seksuele identiteit, of er sprake is geweest van een bevredigende seksuele relatie met een volwassene, of patiënt zelf misbruikt is en op elke personen patiënt seksueel gericht is. Ook zijn er vragen over dwangmatigheid en agressie, en over verkrachtingsstadia. Met het evaluatiegedeelte worden de kenmerken van het slachtoffer van de patiënt, de emoties en attitudes over seks, vrouwen en normbesef onderzocht. De observatie van het gedrag concentreert zich op pornomateriaal, promiscue gedrag, seksuele eisen ten aanzien van partner, agressie bij de seks en actief op zoek gaan naar een slachtoffer voor seks. Ook wordt nagegaan in hoeverre er sprake is van pedofilie door aanwezigheid van kinderporno en het bezoek van scholen en speelplaatsen. Afnameduur is 6 uur.

De Seksualiteitslijst wordt ingevuld door de/een psycholoog. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2007:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: voldoende  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: voldoende  Betrouwbaarheid: voldoende  Begripsvaliditeit: voldoende  Criteriumvaliditeit: onvoldoende (onderzoeksresultaten niet overtuigend en te weinig onderzoek gedaan) Beoordeling/ervaring Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) De ontwikkeling van de FP40 begon in 1990, om belangrijke en relevante kenmerken van tbsgestelden vast te leggen voor behandeling en onderzoek. De FP40 is ontstaan door interviews in 13

het forensische veld, interviews met de medewerkers van het voormalige Meijers Instituut en op basis van literatuurstudie. Alles onder begeleiding van een externe wetenschappelijke begeleidingscommissie. Het beoordelingsinstrument FP-40 is onderzocht en genormeerd op 498 tbs-patiënten, waaronder personen met een LVB en zwakbegaafdheid. Voor zover de Task Force bekend is er met dit instrument geen onderzoek gedaan bij LVB.

GIT-2 (Groninger Intelligentie Test-2) Naam instrument

GIT-2 (Groninger Intelligentie Test-2)


Luteijn & Barelds, 2004


N.v.t.

Doel

Intelligentietest

Doelgroep

Beschrijving

Subtest Woordenlijst: verbaal begrip; Subtest Matrijzen: logisch redeneren (denken) met verbaal materiaal; Woord opnoemen I en II: verbale vloeienheid. In de neuropsychologische literatuur wordt Woordopnoemen gebruikt als test om het semantische geheugen te onderzoeken, als een test voor taalproductie en als “frontaaltest”. 16 t/m 85 jaar. Van extreem lage verstandelijke capaciteiten (IQ=64) tot extreem goede verstandelijke capaciteiten ( IQ=135). Eind 2004 is de GIT 2, de herziene versie van de Groninger Intelligentie Test, uitgebracht (Luteijn & Barelds, 2004) Hij bestaat uit 9 subtests en geeft geen aparte maten voor verbaal en performaal IQ, al wordt wel gebruik gemaakt van verbale en minder verbale subtests.

Woordenlijst: Uit vijf woorden moet telkens het woord met dezelfde betekenis als een stimuluswoord gekozen worden. Matrijzen: Bij 20 in moeilijkheid oplopende items moet een logisch principe tussen twee woordparen ontdekt worden en op een derde woord toegepast. Woord opnoemen I en II: In een minuut moeten eerst zo veel mogelijk dieren en daarna zo veel mogelijk beroepen opgenoemd worden. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Individueel af te nemen in 1,5 uur tijd. Het vereiste minimale deskundigheidsniveau voor een verantwoorde interpretatie van een GIT-2 uitslag is dat van een psycholoog. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2006:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: voldoende  Betrouwbaarheid: voldoende 14

 

Begripsvaliditeit: goed Criteriumvaliditeit: voldoende

Beoordeling/ervaring Zeer goede ervaring met de subtest Woord opnoemen I en II voor de verbale vloeienheid. Deze subtest is makkelijk en snel af te nemen (ongeveer 5 minuten inclusief instructie). Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) De subtest Woord opnoemen is ook geschikt bij autisme onderzoek. Volwassenen met ASS presteren veelal zwakker op deze test.

INVRA (Inventarisatie Van RedzaamheidsAspecten) Naam instrument

INVRA (Inventarisatie Van RedzaamheidsAspecten)


www.invra.nl, Douma & Schuurman, 2000


Ja

Doel

De INVRA is een descriptieve beoordelingslijst die systematisch specifieke zelfredzaamheidsvaardigheden in kaart brengt Zwakbegaafde mensen en mensen met een LVB tussen de 18 en 27 jaar.


Het instrument omvat een deel 'arbeid‟ en een deel „wonen‟.


De afnameduur is ongeveer anderhalf uur.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Geen Cotan-beoordeling. Beoordeling/ervaring Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Deze methode is ontwikkeld op Woldyne te Epe, waar ook specifieke trainingsprogramma‟s op gedragstherapeutische basis ontwikkeld zijn.

KAIT (Kaufman Intelligentietest voor (Adolescenten en) Volwassenen) Naam instrument

KAIT (Kaufman Intelligentietest voor (Adolescenten en) Volwassenen)


Mulder, Dekker, & Dekker, 2004; Dekker, Mulder, & Dekker, 2005


N.v.t.

Doel

Intelligentietest

Doelgroep

14-85+ jaar

Beschrijving

Is gebaseerd op neuropsychologische theorieën over de structuur van intelligentie en maakt een onderscheid tussen „crystalized intelligence‟ (kennis) en ‟fluid intelligence‟ (probleemoplossend en adaptief vermogen). De KAIT bestaat uit een kernbatterij van zes subtesten en vier additionele tests (voornamelijk 15

geheugentests). Afname (Afnametijd, door wie af te nemen)

Afname van de kernbatterij is voldoende om het niveau van intellectueel functioneren te bepalen. Afname duur is ca. 65 minuten voor de kernbatterij en ca. 91 minuten voor de uitgebreide batterij. De test is individueel af te nemen. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2005:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: voldoende  Betrouwbaarheid: goed (de betrouwbaarheid van de subtest Auditief begrip is onvoldoende)  Begripsvaliditeit: goed  Criteriumvaliditeit: onvoldoende (geen onderzoek naar gedaan) Beoordeling/ervaring Volgens Kraijer en Plas (2006) is de KAIT bruikbaar vanaf een IQ van 50 en hoger en is hij gebruikersvriendelijk voor deze groep. Van Toorn en Bon (2011) menen dat de kernbatterij van de KAIT onvoldoende onderscheidend vermogen heeft bij mensen met een lagere intelligentie en daarom minder geschikt voor toepassing bij LVB. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

K-Bit (Kaufman Brief Intelligence Test) Naam instrument

K-Bit (Kaufman Brief Intelligence Test)


Kaufman & Kaufman, 1990


Intelligentietest

Doelgroep

Personen van 4-90 jaar oud.

Beschrijving

De K-Bit is een screeningsinstrument voor intelligentie en bestaat uit twee subtesten: „vocabulary‟ (82 items) en „matrices‟ (37 items). De eerste test is een verbale test waarbij men objecten moet benoemen en woorden moet vinden na aanbieding van een cue. De tweede test is een non-verbale test waarbij patronen gecompleteerd moeten worden. 15-30 minuten.


Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Geen Cotan-beoordeling. Beoordeling/ervaring

16

Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Onderzoek (Kaufman & Kaufman, 1993) toont aan dat de gemiddelde K-BIT scores ongeveer twee punten lager waren dan de KAIT-scores.

K-Snap (Kaufman Neuropsychologische Screening) Naam instrument

K-Snap (Kaufman Neuropsychologische Screening)


Kaufman & Kaufman, 2005


Ja.

Doel

Korte eerste screening van het cognitief functioneren en opvallende afwijkingen hierin door hersenletsel, een psychose, dementie et cetera. De K-SNAP is bedoeld om binnen korte tijd een indruk te verkrijgen of uitgebreid npo nodig is. Het is geen vervanging van npo. jeugdigen en volwassenen van 14-85 jaar met een licht verstandelijke beperking of zwakbegaafdheid (IQ bereik van 65-90). Deze test is bedoeld voor screening van probleemoplossend vermogen. De test is ontwikkeld op grond van neuropsychologische en cognitief psychologische theorie en onderzoeksresultaten op deze gebieden. Er is een theoretische achtergrond, in de zin dat er een relatie wordt gelegd met het model van Luria, betreffende de drie functionele systemen of “blokken”. Met deze vier subtests wordt het functioneren op drie niveaus van cognitieve complexiteit in kaart gebracht.

Doelgroep

Beschrijving


De Nederlandstalige K-SNAP bevat vier subtests: Mentale Status, Figuur Herkennen, Cijfers Nazeggen, Code-Woorden. Met deze vier subtests wordt het functioneren op drie niveaus van cognitieve complexiteit in kaart gebracht. Niveau I: de subtest Mentale Status meet aandacht en oriëntatie. Niveau II: de subtests Cijfers Nazeggen en Figuur Herkennen. Cijfers Nazeggen wordt in de handleiding in verband gebracht met geheugen, auditieve informatie en sequentiële informatieverwerking. Voor Figuur Herkennen wordt de relatie gelegd met waarnemen, visuele informatie en simultane informatieverwerking. Niveau III: met de subtest Code-Woorden meet men planning: men moet een plan van aanpak opstellen, uitvoeren en controleren of het resultaat goed is. De subtest bestaat uit 25 items waarbij de cliënt uit aangeboden aanwijzingen het „geheime' codewoord afleidt. Totale test 25-30 minuten

17

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De COTAN-beoordeling is op alle punten voldoende tot goed met uitzondering van de criteriumvaliditeit maar hier is geen onderzoek naar gedaan (2006). Beoordeling/ervaring De TaskForce heeft nog geen ervaring met dit instrument op alle onderdelen. Wel wordt verwacht dat dit instrument als screener een waardevolle bijdrage kan leveren. De subtest Figuur Herkennen geeft informatie over de waarneming, hetgeen een waardevolle bijdrage kan leveren bij onderzoek naar autismespectrumstoornissen. Voor de subtest Code-Woorden moet de cliënt wel kunnen lezen en Nederlandse woorden kennen. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) De K-SNAP is niet geschikt voor cliënten die niet of gebrekkig Nederlands kunnen lezen en/of spellen, zoals allochtonen, dyslectici en afasiepatiënten. De K-SNAP is niet bedoeld als verkorte intelligentietest.

MCT (Multiculturele Capaciteiten Test) Naam instrument

MCT (Multiculturele Capaciteiten Test)


Bleichrodt & Van den Berg, 2004


Intelligentietest

Doelgroep

Autochtone en allochtone volwassenen, niveau afgerond basisonderwijs t/m afgerond HAVO/MBO, vanaf ca. 13 jaar Beschrijving Er is een test voor middelbaar niveau en één voor hoog niveau. Deze test heeft normen voor 18 tot 65 jarigen en maakt net als de KAIT onderscheid tussen ‟crystalized‟ en „fluid intelligence‟. Er wordt eerst een taaltest afgenomen. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Afname kan individueel of groepsgewijs in 1,5 uur. Er is een schriftelijke versie en een pcversie. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2005 (op basis van schriftelijke versie):  Uitgangspunten bij de testconstructie: voldoende  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: voldoende (deze beoordeling betreft de staninenormen van de papier-enpotloodversie; de IQ-normen zijn onvoldoende omdat de normen niet representatief zijn en/of de representativiteit niet is te beoordelen, en er geen onderscheid wordt gemaakt naar verschillende leeftijdscategorieën)  Betrouwbaarheid: voldoende  Begripsvaliditeit: voldoende  Criteriumvaliditeit: voldoende Beoordeling/ervaring De test is officieel alleen voor niveau voltooid basisonderwijs, maar mogelijk ook bruikbaar bij mensen met een LVB of zwakbegaafdheid die hun lager onderwijs niet in Nederland hebben gevolgd. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

18

Meander, kruis, kubus, klok Naam instrument

Meander, kruis, kubus, klok

Belangrijkste literatuurbron/vindplaats Beschikbaarheid Nederlandse vertaling

Ja.

Doel

De manier van natekenen geeft kwalitatieve informatie over het visuo-motorisch en visuospatieel vermogen voor zowel planning als organisatie.


De Visuo-constructieve taken bestaan uit het natekenen van een meander, kruis en een kubus. Het zijn eenvoudige geometrisch figuren. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Maximaal 15 minuten. Scoringsvoorbeelden volgens Lindeboom. Eigenlijk is de scoring vooral kwalitatief, daarom goed observeren. Het is de bedoeling dat het moederfiguur ( voorbeeld) als patroon verinnerlijkt wordt. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit Beoordeling/ervaring Voor deze test dient de visus in orde te zijn. Let op motoriek en potlooddruk. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

MMPI-2 (Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2) Naam instrument

MMPI-2 (Minnesota Multiphasic Personality Inventory-2)


Sloore, Derksen, Mey & Hellenbosch, 1993


Vlaams-Nederlandse bewerking van de (MMPI2) van Butcher, Dahlstrom, Graham, Tellegen en Kaemmer (1989) door Sloore, Derksen, Hellenbosch en De Mey Persoonlijkheidsaspecten in kaart brengen.

Doel Doelgroep

Volwassenen vanaf 18 jaar met voldoende leesniveau.

Beschrijving

Het betreft een zeer uitgebreide lijst met 574 vragen en zeer uitgebreide analysemogelijkheden.


Impulsiviteit komt op de MMPI tot uitdrukking door een lage score op de 0-schaal, een hoge score op 4-schaal (let op de invloed van het toestandsbeeld!) en door de controle-index. Duur afname: 1 à 1,5 uur. Afname en interpretatie door psychodiagnostisch geschoolde klinisch psychologen.

19

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan 1999: De kwaliteit van het testmateriaal en de kwaliteit van de handleiding worden als „goed‟ beoordeeld. De betrouwbaarheid is „voldoende‟. De uitgangspunten van de testconstructie, de normen, de begripsvaliditeit en de criteriumvaliditeit werden echter als „onvoldoende‟ beoordeeld. Beoordeling/ervaring Als enige van de persoonlijkheidsvragenlijsten is een analyse van de betrouwbaarheid en validiteit van de resultaten mogelijk. De MMPI-2 doet een groot beroep op motivatie, concentratie en taakgerichtheid. Tevens dient er sprake te zijn van een zekere mate van verbaal begrip om de vragenlijst in te kunnen vullen. In de praktijk wordt het instrument niet ingezet bij een verbale begripsindex van minder dan 85 op de WAIS-III. Momenteel loopt er echter een onderzoek door Trajectum en de Radboud Universiteit Nijmegen naar de betrouwbaarheid van afname van het instrument bij mensen met een verbale begripsindex vanaf 75. De eerste resultaten zijn hoopgevend. De MMPI-2 zou wel bruikbaar kunnen zijn voor zwakbegaafden, maar niet voor licht verstandelijk beperkten, in verband met het niveau van de verbale begripsindex. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

NEO-PI-R (NEO-Personality Inventory-Revised) en NEO-FFI (NEO-Five Factor Inventory) Naam instrument

NEO-PI-R (NEO-Personality Inventory-Revised) en NEO-FFI (NEO-Five Factor Inventory)


Hoekstra, Ormel & Fruyt, 1996


Ja.

Doel

Het in kaart brengen van „Big Five‟ persoonlijkheidsdomeinen en –facetten.

Doelgroep

Volwassenen.

Beschrijving

De NEO-PI-R vragenlijst en de verkorte versie NEO-FFI zijn gebaseerd op de „Big Five‟persoonlijkheidstrekken: neuroticisme, extraversie, openheid, altruïsme en consciëntieusheid. De NEO-PI-R bestaat uit 240 items, de NEOFFI uit 60 items. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Duur afname NEO-PI-R: 40-50 minuten. Duur afname NEO-FFI: 10-15 minuten. Afname en interpretatie door psychodiagnostisch gekwalificeerden. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan 1999: NEO-PI-R en NEO-FFI: worden beide op alle gebieden als „voldoende‟ tot „goed‟ beoordeeld, behalve op criteriumvaliditeit, deze is „onvoldoende‟. Beoordeling/ervaring Zowel de NEO-PI-R en de NEO-FFI zijn waarschijnlijk te moeilijk voor de doelgroep en worden derhalve niet aangeraden. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

NPST (Negativisme, Ernstige Psychopathologie en Somatisering) Naam instrument

NPST (Negativisme, Ernstige Psychopathologie en Somatisering)


Luteijn, 2003

20


N.v.t.

Doel

Het meten van drie belangrijke persoonlijkheidsaspecten.

Doelgroep

Volwassenen en adolescenten vanaf 16 jaar.

Beschrijving

De NPST is ontwikkeld als een paralleltest voor de Nederlandse Verkorte MMPI (NVM), die niet meer verkrijgbaar is. De NPST bestaat uit 54 items verdeeld over drie schalen: „Negativisme‟, „Somatisering‟ en „Ernstige psychopathologie‟. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Duur afname: 15-20 minuten. Afname en interpretatie door een gezondheidswetenschapper, orthopedagoog, psycholoog, diagnostisch geschoold. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan (2005): op alle gebieden voldoende tot goed. Beoordeling/ervaring Er zijn geen normen beschikbaar voor de LVB doelgroep. De Task Force raadt het gebruik van dit instrument niet aan. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

NPV-2 (Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst 2) Naam instrument

NPV-2 (Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst 2)


Barelds, Luteijn, Van Dijk & Van Starren, 2007


n.v.t.

Doel

Persoonlijkheidsaspecten meten.

Doelgroep

Vanaf 15 jaar.

Beschrijving

De test bestaat uit 140 „Juist - ? – Onjuist‟ vragen. De meetdimensies van de NPV-2 zijn inadequatie (neuroticisme), sociale inadequatie, rigiditeit, verongelijktheid, zelfgenoegzaamheid, dominantie en zelfwaardering. Duur afname: 20-30 minuten. De NPV-2 kan groepsgewijs of individueel afgenomen worden.


Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Deze test komt op alle fronten als „goed‟ en „voldoende‟ uit de Cotan-beoordeling (2009). Beoordeling/ervaring De NPV-2 wordt door veel leden van de Task Force voor de doelgroep gebruikt, soms in de experimentele aangepaste versie van Hoeve Boschoord. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

21

PCL-R (Psychopathie Checklist-Revised) Naam instrument

PCL-R (Psychopathie Checklist-Revised)


Vertommen, Verheul, De Ruiter & Hildebrand (2002)


Doel

Nederlandstalige bewerking door Vertommen e.a. (2002) van de Hare Psychopathy ChecklistRevised van Hare (1991) Meten van de mate en ernst van psychopathie.

Doelgroep

Volwassen mannen.

Beschrijving

Beoordelingsschaal met 20 items om gedragskenmerken en persoonlijkheidseigenschappen passend bij psychopathie te meten. De schaal heeft twee factoren en een totaalscore: - Factor 1: egoïstisch, ongevoelig en zonder wroeging gebruikmaken van anderen (8 items). - Factor 2: chronisch instabiel en antisociaal gedrag (9 items). - Totaalscore: psychopathie (20 items). Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Duur afname: 160 minuten. De informatie benodigd om de items te beantwoorden, wordt verkregen door zowel een individueel, semi-gestructureerd interview af te nemen als door dossieranalyse te verrichten. Het is verplicht eerst een training te volgen alvorens men het instrument af kan nemen of kan interpreteren. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan (2006): op alle gebieden voldoende, behalve de normen, die worden als onvoldoende beoordeeld omdat er geen Nederlands normen beschikbaar zijn. Beoordeling/ervaring Vanuit de literatuur (Morrissey et al, 2005; in Van den Berg & De Vogel, 2011) lijkt het gebruik van de PCL-R bij verstandelijk gehandicapte plegers tegen een aantal problemen aan te lopen. De auteurs noemen bijvoorbeeld dat door het langdurig verblijf in een leefgroep het vóórkomen van een parasitaire leefstijl, onverantwoordelijk gedrag en een gebrek aan realistische langetermijndoelen niet of op een andere manier zichtbaar wordt. Daarnaast kunnen autoanamnestische gegevens bij mensen met een verstandelijke handicap onbetrouwbaar zijn, doordat hun geheugen minder goed is dan bij andere plegers. Ook wordt grensoverschrijdend gedrag binnen de (residentiële) hulpverlening van verstandelijk gehandicapten lang niet altijd gemeld. Morrissey (2003; ook in Van den Berg & De Vogel, 2011) heeft om deze reden richtlijnen opgesteld voor het gebruik van de PCL-R bij deze doelgroep. Wanneer men gebruikmaakt van deze richtlijnen kan men de methodologische problemen mogelijk overwinnen. Morrissey et al (2007; in Van den Berg & De Vogel) raden aan voor het objectiveren van de mate van psychopathie bij mensen met een lichte verstandelijke handicap de verkorte versie van de PCL-R, de PCL:SV, te gebruiken omdat de scoring bij dit instrument minder bepaald wordt door de delictgeschiedenis. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Van belang is te vermelden dat onderzoek naar de validiteit en bruikbaarheid van de PCL-R voor vrouwelijke populaties een negatief resultaat laat zien (De Vogel & De Ruiter, 2005). De PCL-R lijkt een zeer geschikt instrument voor de forensische populatie. Hoewel de PCLR bedoeld is voor psychopathie en niet voor het voorspellen van recidive, tonen diverse onderzoeken aan dat de score hoog correleert met de uitslagen op andere risicotaxatieinstrumenten en blijkt de predictieve validiteit minstens even hoog. In vergelijking met alle andere tot nu toe bekende risicofactoren blijkt het de krachtigste voorspeller 22

voor gewelddadige recidive (Federaal-wetenschapsbeleid, 2007; Grann, Langstrom, Tengstrom & Kullgren, 1999; NIFP, 2007).

PDQ-4+ (Personality Disorders Questionnaire) Naam instrument

PDQ-4+ (Personality Disorders Questionnaire)


Akkerhuis, Kupka, Groenestijn & Nolen, 1996


Ja.

Doel

Screenen op criteria van specifieke persoonlijkheidsstoornissen.



De vragenlijst bestaat uit 99 items. De interviewer kan doorvragen als de patiënt op een item bevestigend antwoordt. Bedoeld als screeningsinstrument. Duur afname: 20 minuten.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Geen Cotan-beoordeling. Vanuit onderzoek wordt geconcludeerd dat onder andere de normen en de criteriumvaliditeit onvoldoende zijn. Zie „Andere informatie‟, onderstaand. Beoordeling/ervaring Over de bruikbaarheid voor licht verstandelijk beperkten is niets bekend. Leden van de taskforce zijn bekend met het gebruik van de PDQ-4 en hebben de indruk dat deze veel „vals-positieve‟uitslagen genereert. Eurelings-Bontekoe et al (2009) schrijven dat er veel onderzoek naar de PDQ is gedaan en dat hieruit naar voren komt dat de PDQ zeer geschikt is als screener: als er iets is, pikt het instrument dit in de meeste gevallen op, maar dat het instrument tegelijkertijd fors overscoort: er wordt te vaak iets als aanwezig gescoord, terwijl dat er in de praktijk niet blijkt te zijn. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Dit instrument, vertaald door Akkerhuis, Kupka, Groenestijn en Nolen (1996) kent twee versies: een die de persoonlijkheidsstoornissen conform de DSM-IV meet (PDQR), en een die ook de experimentele persoonlijkheidsstoornissen in kaart brengt (PDQ4+). De PDQ-4+ bestaat uit 99 items, waarbij de patient wordt gevraagd of een stelling op hem/haar van toepassing is (juist/onjuist). Uit onderzoek (Ouwersloot, Van den Brink, Diekstra & Hoogduin, 1994) is gebleken dat de PDQ-R een hoge sensitiviteit heeft, maar een lage specificiteit. Dingemans en Sno (2004) concluderen op grond van de criteriumvaliditeit dat men beter de PDQ-R kan gebruiken dan de PDQ-4+. Dit instrument is reeds gebruikt in een forensische setting (Greeven, 1997). Uit Nederlands onderzoek bij tbs-gestelden blijkt dat de PDQ-R geen goede screener is voor persoonlijkheidsstoornissen (De Ruiter & Greeven, 2000). Bij deze doelgroep verdient het namelijk de voorkeur om screening niet louter op zelfrapportage te baseren. (bron: Zorgprogramma Persoonlijkheidsstoornissen, Expertisecentrum Forensische Pscyhiatrie, 2008)

Raven SPM (Raven Standard Progressive Matrices) Naam instrument

Raven SPM (Raven Standard Progressive Matrices)


Verouden, Ross, Stet & Scheele, 1987; Raven, Court, & Raven, 1992


23

Doel

Intelligentietest (non-verbaal)

Doelgroep

Kinderen en volwassenen vanaf 6 jaar

Beschrijving Afname (Afnametijd, door wie af te nemen)

Afname duur is 20-45 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 1986:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: onvoldoende  Betrouwbaarheid: voldoende  Begripsvaliditeit: voldoende  Criteriumvaliditeit: voldoende Beoordeling/ervaring De ervaring is dat de normen van de Raven discutabel zijn en dat in de meerderheid van de gevallen de Raven leidt tot een (forse) overschatting van het IQ. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Er zijn voorlopige aangepaste nieuwe normen (Moenaert, 2006), die gemiddeld genomen weinig zouden verschillen van de WAIS-III. Bij mensen met lagere cognitieve vaardigheden is echter de vergelijking met de WAIS niet apart onderzocht.

RBMT (Rivermead Behavioural Memory Test) Naam instrument

RBMT (Rivermead Behavioural Memory Test)


Wimmers, 1985; 1987;1993


Ja

Doel

De RBMT is een testbatterij voor het waarnemen van stoornissen in het alledaagse geheugen en voor het vastleggen van veranderingen hierin volgend op behandeling van geheugenproblematiek. De doelgroepen zijn: kinderen, jongeren, volwassenen en personen met hersenletsel (1065 jaar).

Doelgroep

Beschrijving

De schalen zijn: onmiddellijke herinnering, uitgestelde herinnering en herkenning.


20-35 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Wat betreft de normen: Geen specifieke normgroepen en normen niet representatief en/of de representativiteit is niet te beoordelen. De normen zijn verouderd. Geen specifieke normgroepen en normen niet representatief en/of de representativiteit is niet te beoordelen. De normen zijn verouderd. Voor de betrouwbaarheid en validiteit is niet voldoende onderzoek verricht (COTAN, 1994). Beoordeling/ervaring Deze test wordt pas ingezet als er duidelijke geheugentekorten lijken te zijn, voor geringe

24

problemen is de test te makkelijk. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

Rey Complex Figure Test Naam instrument

Rey Complex Figure Test


Lezak, Howieson & Loring, 2004; Visser, 1973




De Rey Complex Figure Test meet perceptuele organisatie en visueel geheugen. De werkwijze bij het uitvoeren van de test geeft informatie over de visuo-spatiele en visuo-constructieve functies. D kopieertaak van de figuur van Rey doet een beroep op het overzichtsvermogen. Is oorspronkelijk bedoeld voor volwassenen maar kan ook bij kinderen worden afgenomen. De proefpersoon wordt gevraagd een figuur na te tekenen. Na een pauze van 15 minuten wordt gevraagd de figuur nog eens te tekenen.. Ongeveer 5 -10 minuten per tekening.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De Cotanbeoordeling is voldoende behalve voor de handleiding en de criteriumvaliditeit (Verberne, 2009). Vanwege veroudering zijn de normen niet meer bruikbaar (COTAN, 1992). Beoordeling/ervaring Deze test blijkt een sensitieve indicator te zijn voor hersendysfuncties, vooral van de mate waarin iemand niet meer in staat is een complex geheel te overzien en te analyseren. Hierop is de normering van Visser (1973) gebaseerd. Alleen voor lager functionerende cliënten (IQ lager dan 60) kan beter gebruik gemaakt worden van de Bender (zie visuoconstructie). Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) De reproductie moet wel goed zijn om het geheugen te kunnen beoordelen.

RS-NL (Resilience Scale, Nederlandse versie) Naam instrument

RS-NL (Resilience scale, Nederlandse versie)


Wagnild & Portzky, 2011


Wagnild & Portzky, 2011

Doel

Resilience, ofwel mentale veerkracht kan worden omschreven als je persoonlijkheidstrek die mensen in staat stelt de negatieve effecten van spanning te matigen, te verzachten; zich aan te passen aan. Mentale veerkracht is het vermogen dat ten grondslag ligt aan copingvaardigheden, wordt in verband gebracht met zelfvertrouwen, zelfwaardering, vermogen controle uit te oefenen op de omgeving of zich 25

aan te passen aan de omgeving (adaptieve vaardigheden). Doelgroep

Vanaf 16 jaar

Beschrijving

25 items moeten worden beantwoord op een 4punts schaal, leiden tot ene normscore in decielen. er zijn normen vanaf 16-jarigen, geen afzonderlijke normen voor LVB. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Afname: minimaal psycho-diagnostisch werkende. Interpretatie: master in psychol./pedag. wetenschappen (afgaande op de handleiding). Afnametijd: 5 minuten. Zeer korte en concrete vraagstellingen. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) In de normen is een redelijke groep „laag opgeleiden‟ meegenomen (Nederlandse normen: 9%). Er is een normtabel residentiële psychiatrie. Beoordeling/ervaring Interessant inhoudelijk concept. Hangt nauw samen met stemmingsproblemen. Instrument kent sterke verwantschap met de UCL. Geeft inzicht in de motivatie, inzicht in de waar de behandeling op gericht moet zijn. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Nieuw diagnostische instrument. Lijkt zeer toegankelijk voor mensen met een licht verstandelijke beperking, gelet op het concrete taalgebruik, de korte zinnen en de validiteit (worden de gevolgen van de verstandelijke beperking gemet of het te onderzoeken domein). Binnen Trajectum worden (eerste) ervaringen opgedaan met dit instrument.

SCID-II (Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality disorders) Naam instrument

SCID-II (Structured Clinical Interview for DSMIV Axis II Personality disorders)


First, Spitzer, Gibbon & Williams, 1997


Weertman, Arntz en Kerkhofs, 2000.

Doel

Vaststellen van psychiatrische stoornissen gebaseerd op de DSM-IV.

Doelgroep

Volwassenen.

Beschrijving

Het instrument bestaat uit modules voor alle elf persoonlijkheidsstoornissen, waarbij de vragen zijn gegroepeerd naar stoornis. Daarnaast is een appendix toegevoegd voor classificatie van de depressieve en passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis. Deze persoonlijkheidsvragenlijst kan als screener afgenomen worden. Het is noodzakelijk dat de interviewer gedegen kennis heeft van As-I stoornissen en van persoonlijkheidsstoornissen. Daarnaast moet de interviewer bekend zijn met de verschillende verschijningsvormen van psychopathologie en maar vooral van de diagnostische criteria van de DSM-IV . Verder is een goede gespreksvaardigheid een vereiste. Het interview


26

wordt individueel afgenomen via de pen-enpapiermethode. De afnameduur is variabel. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De interbeoordelaarsbetrouwbaarheid is redelijk tot goed (Arntz, Van Beijsterveldt, Hoekstra, Hofman, Eussen & Sallaerts, 1992) en de test-hertestbetrouwbaarheid bij een kort tijdsinterval bleek ook redelijk tot goed (Weertman, Arntz, Dreessen, Van Velzen & Vertommen, 2003). Beoordeling/ervaring De SCID-II wordt reeds toegepast in de forensische setting, maar is niet genormeerd voor de forensische populatie (Federaal-wetenschapsbeleid, 2007). De indruk bestaat dat ze minder geschikt is voor deze populatie door onder meer de neiging tot het geven van sociaal wenselijke antwoorden (NIFP, 2007). Het instrument kan gebruikt worden als een relatief snelle screenende methode om problemen in het interpersoonlijk- en psychisch functioneren te inventariseren. Het instrument dient dan te worden afgenomen bij referenten, niet bij de cliënten zelf. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

SEO-R (Expertimentele Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking - Revised) Naam instrument




SEO-R (Experimentele Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised) Ontwikkeld door prof. dr. Anton Došen en bewerkt door Lien Claes en Anne Verduyn, december 2011 (Oude referentie: Došen, 1990). N.v.t. Een inschatting maken van de emotionele ontwikkeling bij iemand met een verstandelijke beperking. Kinderen, jongeren en volwassenen. De SEO-R is opgebouwd uit dertien schalen die de verschillende sociaal-emotionele ontwikkelingsdomeinen representeren, te weten: omgang met eigen lichaam, omgang met andere volwassenen, beleving van zichzelf, ontwikkelen van objectpermanentie, angsten, omgang met leeftijdsgenoten, omgang met materiaal, verbale communicatie, affectdifferentiatie, agressieregulatie, omgaan met vrije tijd, morele ontwikkeling en emotieregulatie.

Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Niet beoordeeld door de Cotan. Beoordeling/ervaring Volgens Kraijer en Plas (2002) is de lijst bruikbaar voor verstandelijk beperkte kinderen, jeugdigen en volwassenen van alle vier niveaus van functioneren. Nadeel is dat de lijst alleen afgenomen kan worden door een in Došens theorie goed ingevoerde gedragswetenschapper. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) De schaal is eenduidiger en meer/ook geschikt gemaakt voor afname van de schaal rondom volwassenen. Binnen het project is niet alleen vanuit theoretische invalshoek gekeken naar de 27

SEO, maar men heeft ook gebruik gemaakt van de input en feedback van orthopedagogen en psychologen uit de praktijk door gebruik te maken van klankbordgroepen. De SEO-R voorziet in een duidelijke begrippenlijst, heeft een aantal domeinen aangepast (meer gerichtheid op het emotionele aspect gegeven) en heeft het aantal domeinen uitgebreid met 3 nieuwe. Toegevoegd zijn onder andere: Omgaan met vrije tijd, Morele ontwikkeling en Emotieregulatie. http://www.senvzw.be/wg/werkgroep-sociaal-emotionele-ontwikkeling/content/emotioneleontwikkeling-van-personen-met-een-verstandelijke-beperking-vormingspakket

SON 6-40 (Snijders-Oomen Niet-Verbale Intelligentietest) Naam instrument

SON 6-40 (Snijders-Oomen Niet-Verbale Intelligentietest)


Tellegen & Laros, 2011


N.v.t.

Doel

Intelligentietest. De test is geschikt voor personen die beperkt zijn in hun verbale communicatie (doven, slechthorenden, personen met taal- en spraakstoornissen), personen die weinig Nederlands spreken, voor autistische personen en voor kinderen met ontwikkelingsachterstanden. Ook te gebruiken bij indicatiestelling voor LWOO-PrO. Het leeftijdsbereik is van 6 tot 40 jaar.



De SON 6-40 is eind september 2011 beschikbaar gekomen en vervangt de SON-R 5½-17 (zie hierboven). De SON-R 6-40 bestaat uit de vier onderdelen van de verkorte SON-R 5½-17, gericht op concreet en abstract redeneren en ruimtelijk inzicht. In de nieuwe SON-R is het aantal items uitgebreid en het plaatjesmateriaal vernieuwd. De onderdelen zijn: - Analogieën, 3 reeksen van 12 items. - Mozaïeken, 2 reeksen van 13 items. - Categorieën, 3 reeksen van 12 items. - Patronen, 2 reeksen van 13 items. De normen zijn gebaseerd op steekproeven uit Nederland en Duitsland (N=1933). De test bestaat uit 4 subtesten. In het computerprogramma van SON-R is een correctie voor het Flynn-effect (veroudering van de normen) ingebouwd. SON-R wordt individueel afgenomen, de afnameduur is ongeveer 60 minuten..

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2011 (i.v.m. RVC-VO procedure zijn nu alleen de normen beoordeeld):  Uitgangspunten bij de testconstructie: nog niet beoordeeld  Kwaliteit van het testmateriaal: nog niet beoordeeld  Kwaliteit van de handleiding: nog niet beoordeeld  Normen: goed  Betrouwbaarheid: nog niet beoordeeld  Begripsvaliditeit: nog niet beoordeeld 28



Criteriumvaliditeit: nog niet beoordeeld.

De samenhang met Cito-toetsen (leerlingvolgsysteem, entreetoets, eindtoets) is gemiddeld .66; voor rekenen is dit .62 en voor taal .59; De samenhang met algemene intelligentietests is hoog, gemiddeld .80 (WISC-III/IV .80; WAIS III .83 en NIO .79); de correlatie met de WNV is .77; Beoordeling/ervaring Dit is een nieuw instrument, de Task Force heeft daarom nog geen ervaring opgedaan met het gebruik ervan, maar de testen zouden goed differentiëren bij personen met LVG problematiek. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

SRZ-P (Sociale Redzaamheidschaal voor Zwakzinnigen-Plus) Naam instrument

SRZ-P (Sociale Redzaamheidschaal voor Zwakzinnigen-Plus)


Kraijer & Kema, 1994


Deze schaal meet het sociaal aanpassingsvermogen

Doelgroep

Personen met een verstandelijke handicap, van (ruim) matig zwakzinnig t/m licht zwakzinnig/zwakbegaafd, vanaf 12 jaar De SRZ-P werkt met standaardscores


De afnameduur is 10-15 minuten. De auteurs bevelen aan de SRZ-P af te nemen in de vorm van een interview met groepsleiding of ouders. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 1995:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: goed (doch verouderd)  Betrouwbaarheid: goed  Begripsvaliditeit: goed  Criteriumvaliditeit: goed Beoordeling/ervaring

Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

Stroop Kleur Woord test Naam instrument

Stroop Kleur Woord test


Hammes, 1973


Ja.

Doel

De Strooptest geeft een maat voor interferentiegevoeligheid. Gekeken wordt of de 29



cliënt een dominant, verbale respons kan onderdrukken. De test geeft hiernaast informatie over de selectieve aandacht en in hoeverre deze kan worden volgehouden. In de rapportage gebruik je de interferentiescore om de aandacht te beschrijven. De doelgroep van de Strooptest is kinderen, jongeren en volwassenen (8-65 jaar). Test bestaand uit drie kaarten en een antwoordformulier. Kaart I: 10 rijen met de namen van de kleuren rood, groen, geel en blauw (zwart gedrukt). Kaart II: 10 rijen met rechthoekjes in deze kleuren. Kaart III: 10 rijen met kleurnamen in kleur gedrukt, terwijl de drukkleur verschilt van de kleurnamen. De tijd die nodig is om kaart I te lezen en van III de kleur te benoemen en de tijd om de kleuren te benoemen van kaart II worden genoteerd. Vooraf moet gecontroleerd worden op partiële kleurenblindheid. Ongeveer 5 minuten.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De COTAN beoordeling is goed voor de lange versie (2003). Beoordeling/ervaring Een nadeel van deze test is dat hij alleen betrouwbaar kan worden afgenomen indien er geen sprake is van kleurenblindheid en het technisch lezen is geautomatiseerd (Verberne, 2009). Er zijn verschillende Stroop formats in ontwikkeling en in omloop. Wanneer de „color word‟ variant wordt afgenomen, de meest gebruikte Strooptest, dient duidelijk te zijn of de cliënt het lezen voldoende heeft geautomatiseerd. Indien dit niet het geval is, wordt afgeraden om deze test te gebruiken (Lezak, Howieson & Loring, 2004). Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Hij is recentelijk genormeerd, onder andere door Van der Elst, Van Boxtel, Van Breukelen en Jolles (2006) en Schmand, Houx en De Koning (2003) en is uitgebreid onderzocht (o.a. Bouma, Mulder & Lindeboom, 1996; Strauss, Sherman & Spreen, 2006; Lezak, Howieson & Loring, 2004; Evers, Van Vliet-Mulder & Groot, 2000). Harcourt Publishers ontwikkelt een zeer uitgebreide testbatterij, D-KEFS, voor het onderzoeken van EF, met een uitgebreide normgroep. In deze batterij is o.a. de Color-Word interference test opgenomen, gebaseerd op de oorspronkelijke color-word Stroop. Er is momenteel nog weinig klinische ervaring met deze test bij (SG)LVG.

TCI en VTCI (Nederlandse Verkorte Temperament en Karakter vragenlijst) Naam instrument

TCI en VTCI (Nederlandse Verkorte Temperament en Karakter vragenlijst)


TCI: Duijsens & Spinhoven, 2000 VTCI: Duijsens & Spinhoven, 2001


TCI is een bewerking van de Temperament and Character Inventory van Cloninger, 1994.

Doel

Persoonlijkheidsaspecten, temperament en karakter in kaart brengen.

Doelgroep

Adolescenten en volwassenen van 15 tot 79

30

jaar met een voldoende leesvaardigheid.

Beschrijving

In respectievelijk 240 en 105 vragen worden temperaments- en karakterdimensies van de persoonlijkheid in kaart gebracht (hoofdschalen prikkelzoekend, leedvermijdend, sociaalgericht, volhardend, zelfsturend, coöperatief en zelftranscendent). Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Duur afname TCI: 25-40 minuten. Duur afname TCI-105 (VTCI): 15-20 minuten. Afname door diagnostische geschoolde psychologen, psychiaters of psychotherapeuten. Individueel en groepsgewijs af te nemen. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling TCI 2000: op alle punten goed of voldoende, behalve op criteriumvaliditeit. Beoordeling/ervaring Leden van de Task Force hebben goede ervaringen met deze instrumenten bij de doelgroep. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

Tower of London Naam instrument

Tower of London


Culbertson & Zillmer, 2005; Drexel University, 2nd Edition, Culbertson, W.C.& Zillmer, E.A., 2007 Nee.


Doelgroep

Beschrijving


Onderzoekt het probleemoplossend vermogen Het instrument kan gebruikt worden voor het vaststellen van een planningsstoornis of planningsprobleem. De test is bedoeld voor klinische groepen waarbij sprake is van cognitieve problemen met het executief functioneren. Er wordt een beroep gedaan op het vermogen tot het uitstippelen van een stappenplan om een specifiek doel te bereiken. Methode bestaande uit 16 (2005 versie) of 10 (2007 versie) opgaven. De opdracht is om drie gekleurde blokjes te verplaatsen vanuit een standaardconfiguratie op drie staafjes met verschillende lengte naar een doelpositie met een minimum aantal verplaatsingen. De opdrachten lopen op in moeilijkheidsgraad, het aantal noodzakelijke verplaatsingen loopt op van twee naar zeven. Voor elke opgave is een maximum tijd van 60 seconden, er zijn twee pogingen mogelijk per opgave. Bij een lage testprestatie worden op de testversie van 2005 alleen de eerste 12 opgaven afgenomen. 10-20 minuten

31

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit De normen, betrouwbaarheid en criteriumvaliditeit zijn onvoldoende. De normen worden als niet representatief gezien (2007). Beoordeling/ervaring Met deze test worden functies onderzocht die uitermate belangrijk zijn bij het behandelen van de doelgroep (Verberne, 2009). De ervaring van de Task Force is dat de Tower of London test erg moeilijk is voor gebruik bij de LVB doelgroep. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

Trailmaking test Naam instrument

Trailmaking Test


Reitan, 1956


Ja.

Doel

Meet planning, flexibiliteit en verdeelde aandacht. Wordt gebruikt om te screenen op hersenorganiciteit. A (en B) wordt hier gebruikt om tempo van informatieverwerking te beschrijven. In de rapportage gebruik je de interferentiescore om de aandachtsfuncties te beoordelen. Vanaf 12 jaar mits intacte visuomotoriek.



De Trailmaking Test, onderdeel van de ReitanHalstead batterij, is een visuele zoektaak, waarbij snelheid van eenvoudige visuele informatieverwerking en cognitieve flexibiliteit en aandacht gemeten worden (vermogen tot conceptshifting en verdeelde aandachtsfunctie). Deze test bestaat uit vorm A, B en vorm C. A bestaat uit cijfers, B uit letters en C uit zowel cijfers als letters. Er bestaat ook een AB versie, hierbij bestaat A uit cijfers en B uit cijfers en letters. De interferentiescore is het verschil in tijd tussen vorm A en B. Van de Trail making Test zijn verschillende varianten in omloop. De meest recente wordt uitgegeven door Harcourt Test Publishers en is een onderdeel van de D-KEFS. Deze Trail Making Test bestaat uit 5 condities, in plaats van 2 (Trail Making Test handleiding, Delis, Kaplan, Kramer, 2007). Ook deze taak doet een uitspraak over de mentale flexibiliteit van een cliënt (switching). Ongeveer 10 minuten. Het is belangrijk om voor de aanvang van de test te controleren in hoeverre de cliënt vloeiend kan tellen (minstens tot 24) en het alfabet heeft geautomatiseerd. Met name dit laatste is voor veel van onze cliënten moeilijk, waardoor deze test niet valide is af te nemen.

32

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De COTAN-beoordeling is op alle punten onvoldoende (1992). Beoordeling/ervaring Voor deel B (en C) moet het alfabet geautomatiseerd zijn, deel A is eenvoudiger en eerder geschikt voor mensen met een verstandelijke beperking. Ook zeer waardevol bij observeren. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

UCL (Utrechtse Coping Lijst) Naam instrument

UCL (Utrechtse Coping Lijst)


Schreurs, Van de Willige, Tellegen & Brosschot, 1993


N.v.t.

Doel

Het doel van de UCL is het vaststellen van het karakteristieke copinggedrag bij confrontatie met problemen of aanpassingvereisende gebeurtenissen. Adolescenten en volwassenen vanaf 14 jaar.



De UCL bevat 47 items en 7 subschalen: 1. Actief aanpakken en confrontern ( 7items) 2. Palliatieve reactie (8 items) 3. Vermijden en afwachten (8 items) 4. Sociale steun zoeken (6 items) 5. Passief reactiepatroon (7 items) 6. Expressie van emoties/boosheid (3 items) 7. Geruststellende en troostende gedachten (5 items) Men moet op een vierpuntsschaal (1 „zelden of nooit‟, 2 „soms‟, 3 „vaak‟, 4 „zeer vaak‟) aangeven hoe vaak men in het algemeen op de beschreven manier reageert op problemen of onplezierige gebeurtenissen. De afnameduur is ongeveer 5 minuten.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) COTAN-beoordeling Utrechtse Coping Lijst 1994 - Uitgangspunten bij de testconstructie: Goed - Kwaliteit van het testmateriaal: Goed - Kwaliteit van de handleiding: Voldoende - Normen: Onvoldoende (1) - Betrouwbaarheid : Voldoende - Begripsvaliditeit: Voldoende - Criteriumvaliditeit: Voldoende (1) Normen zijn niet representatief en|of de representativiteit is niet te beoordelen. De normen zijn verouderd. Beoordeling/ervaring Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) De vragenlijst is niet primair ontwikkeld voor mensen die op zwakbegaafd of licht verstandelijk 33

beperkt niveau functioneren, maar is wel bruikbaar voor iedereen die met deze vragenlijst 'testbaar' is, d.w.z. de vragen dusdanig goed begrijpt dat de antwoorden tot een betrouwbaar beeld van de copingstrategieën leiden. Bij de normgroepen zijn ook mensen opgenomen die alleen lager onderwijs hebben genoten.

VABS (Vineland Adaptive Behavior Scales) Naam instrument

VABS (Vineland Adaptive Behavior Scales)


Sparrow, Balla, & Cichetti, 1984; 2005 (versie 2)


Doelgroep

Adaptief gedrag in kaart brengen op vier domeinen: Communicatie, Dagelijkse Vaardigheden, Socialisatie en Motoriek 0-90 jaar.

Beschrijving

De VABS werkt met leeftijdsequivalenten. De VABS wordt afgenomen in de vorm van een interview waarbij naar vaardigheden vanaf de geboorte wordt gevraagd.


Voor het verantwoord kunnen afnemen van de VABS is een cursus noodzakelijk. De afnameduur is ongeveer 60 minuten.

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Geen Cotan-beoordeling Beoordeling/ervaring De afname van de volledige versie is tijdrovend. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Er bestaan een verkorte versie, de Vineland Survey, en een versie voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking, de Vineland-Z (Sparrow, Balla & Cicchetti, 2003). Volgens Kraijer, De Bildt, Sytema en Minderaa (2003) kan de kinderversie ook gebruikt worden bij volwassenen wanneer een omzettingstabel wordt gebruikt naar leeftijdsequivalenten. De differentiatie stopt bij twaalf jaar.

Verkorte GIT Naam instrument

Verkorte GIT (Verkorte Groninger Intelligentietest)


Kooreman & Luteijn, 1987


N.v.t.

Doel

Intelligentietest

Doelgroep

Lager geschoolden, AAW/WAO uitkeringsgerechtigden

Beschrijving

34


Individueel af te nemen in ca. 25 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 1989:  Uitgangspunten bij de testconstructie: onvoldoende  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: voldoende  Normen: onvoldoende  Betrouwbaarheid: onvoldoende  Begripsvaliditeit: onvoldoende  Criteriumvaliditeit: onvoldoende Beoordeling/ervaring In het verleden werd de verkorte GIT gebruikt in twee vormen: drie of zes van de negen GIT-2 subtests. Bij de scoring werd geëxtrapoleerd naar aanleiding van de afgenomen hoeveelheid subtests. In de praktijk wordt niet gekozen voor het gebruik van enkel 3 testen in verband met de onbetrouwbaarheid in relatie tot de totaalscore. Bij niet-klinisch Pro Justitia onderzoek is het gangbaar om de zes subtests variant af te nemen als screeningsinstrument voor een laag niveau van intellectueel functioneren. Het gaat dan om de subtesten woordenlijst, legkaarten, figuur ontdekken, matrijzen, cijferen en woord opnoemen. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Van Toorn en Bon (2011) raden aan om als een onderzochte op de verkorte GIT een lagere IQ score haalt dan 85, ook de totale WAIS-III af te nemen om een uitgebreider profiel te verkrijgen. Zo kunnen zowel de sterke als de zwakke vaardigheden van een proefpersoon goed in kaart worden gebracht.

Verkorte versie van de WAIS-III-NL Naam instrument

Verkorte versie WAIS-III-NL

Belangrijkste literatuurbron/vindplaats Beschikbaarheid Nederlandse vertaling

N.v.t.

Doel

Intelligentietest

Doelgroep Beschrijving Afname (Afnametijd, door wie af te nemen)

Afname van enkele subtests van de WAIS-IIINL

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Geen Cotan-beoordeling. Beoordeling/ervaring In een pilotstudy (Bon & Van Toorn, 2010) werden 50 scores op een verkorte versie van de WAISIII vergeleken met die op de volledige versie. Deze verkorte WAIS-III bestond uit de eerste 3 verbale en de eerste 3 performale subtesten (overeenkomsten, rekenen, cijferreeksen, onvolledige tekeningen, symbool substitutie coderen en blokpatronen). De scores op de verkorte WAIS leken gemiddeld nauwelijks af te wijken van de scores op de volledige WAIS-III, waarmee de verkorte versie een redelijk goede voorspeller voor het scoreresultaat van de volledige versie lijkt. Op individueel niveau bleek echter dat het verschil tussen verkorte en volledige versie kan oplopen tot 21 IQ-punten. Dit wordt hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door disharmonische scoreresultaten, die slecht zichtbaar zijn op de verkorte versie. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

35

Vineland-Z Naam instrument

Vineland-Z


Bildt & Kraijer, 2003.


De Vineland-Z is een vertaling en sterke inkorting van de Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS), ontwikkeld in 1984 in de Verenigde Staten. Doel van de Vineland-Z is een beeld te krijgen van de sociale redzaamheid van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. Jeugdigen van 4 tot 18 jaar met een verstandelijke beperking.

Doel


De Vineland-Z is een open interview met in totaal 225 items. Het interview beslaat drie subdomeinen: communicatie, dagelijkse vaardigheden en socialisatie. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Het instrument wordt als interview afgenomen bij een ouder, verzorger of begeleider die het kind goed kent. Voordat een gedragswetenschapper of maatschappelijk werker de Vineland-Z mag afnemen, moet hij/zij eerst een training voor het gebruik van het instrument hebben gevolgd. De vakgroep Orthopedagogiek aan de Universiteit Leiden geeft deze training. De afname duurt 20 tot 60 minuten. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De COTAN beoordeelt de Vineland-Z op alle punten als goed. Beoordeling/ervaring Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

VKP-4 (Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid) Naam instrument

VKP-4 (Vragenlijst voor Kenmerken van de Persoonlijkheid)


Duijsens, Eurelings-Bontekoe, Diekstra & Ouwersloot, 1995.


De VKP is gebaseerd op de International Personality Disorder Examination (IPDE), ontwikkeld onder auspiciën van de World Health Organization (WHO). Het screenen van persoonlijkheidsstoornissen volgens de classificatiesystemen DSM IV/ICD 10. Volwassenen vanaf 18 jaar met voldoende kennis van de Nederlandse taal.

Doel


De VKP bestaat uit 197 vragen, te beantwoorden met “waar”, “?” of “onwaar”. De uitspraken hebben betrekking op de laatste vijf jaar.

36

De VKP meet twaalf persoonlijkheidsstoornissen volgens het DSMIV classificatiesysteem en negen stoornissen volgens de ICD-10. Daarnaast is nog een experimentele stoornis, de depressieve persoonlijkheidsstoornis opgenomen. Aan de hand van de vragen wordt nagegaan of men voldoet aan de algemene criteria voor een persoonlijkheidsstoornis. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Schriftelijke of direct achter de computer af te nemen. Individueel en groepsgewijs. De afnameduur is 40 minuten. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Schriftelijke of direct achter de computer af te nemen. Individueel en groepsgewijs. De afnameduur is 40 minuten. Beoordeling/ervaring Over de bruikbaarheid voor licht verstandelijk beperkten is niets bekend. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

WAIS-III-NL (Wechsler Adult Intelligence Scale) Naam instrument

WAIS-III-NL; Wechsler Adult Intelligence Scale (Nederlandstalige bewerking)


Uterwijk, 2000


N.v.t.

Doel

Intelligentietest

Doelgroep

Substitutie: Dit is naast de Digit Span een test die hoog meet op de factoren aandacht en concentratie. Woordenschat: Bij deze subtest wordt de proefpersoon gevraagd de betekenis van enkele woorden te geven. Overeenkomsten: Bij deze subtest wordt de proefpersoon gevraagd de overeenkomst te noemen tussen 2 woorden Werkgeheugen Index (WgI): Rekenen, Cijferreeksen, Cijfers & Letters nazeggen: Deze index geeft informatie over de capaciteit van het werkgeheugen, aandacht en concentratie. Verwerkingssnelheid Index (Vsl): Symbool Substitutie-Coderen en Symbool Zoeken: Beoordelen verwerkingssnelheid. Perceptuele Organisatie Index (POI): Onvolledige Tekeningen, Blokpatronen, Matrix Redeneren: Meten van perceptuele vaardigheden. 16-85 jaar

Beschrijving

Substitutie: De proefpersoon moet binnen 90 seconden zoveel mogelijk cijfers onder de bijbehorende tekens invullen. Woordenschat: Bij deze subtest wordt de proefpersoon gevraagd de betekenis van 37


enkele woorden te geven. Overeenkomsten: Bij deze subtest wordt de proefpersoon gevraagd de overeenkomst te noemen tussen 2 woorden. Rekenen: rekenopdrachten die binnen een bepaalde tijdslimiet uit het hoofd opgelost moeten worden. Cijferreeksen: de proefpersoon moet telkens in lengte toenemende reeksen cijfers, die door de proefleider worden opgenoemd, in dezelfde volgorde nazeggen (vooruit) of in omgekeerde volgorde nazeggen (achteruit). Cijfers en letters nazeggen: Symbool zoeken: Blokpatronen: gevraagd wordt om met behulp van blokken, die aan 2 zijden wit, 2 zijden rood en 2 zijden halfwit/halfrood zijn, plaatjes van patronen met overeenkomstige kleuren na te leggen. Onvolledige tekeningen: de proefpersoon moet bij tekeningen van voorwerpen of situaties aangeven welk onderdeel er aan ontbreekt. Matrix redeneren: de proefpersoon moet door het kiezen van 1 van 5 opties het patroon compleet maken. Individueel af te nemen testbatterij met een duur van 90 minuten.

Voor de meeste subtesten geldt dat de afname ongeveer 10-15 minuten per subtest is. De afname door voor de subtest Substitutie is 3 minuten. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2006:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: voldoende  Betrouwbaarheid: goed  Begripsvaliditeit: voldoende  Criteriumvaliditeit: onvoldoende (geen onderzoek naar gedaan) Beoordeling/ervaring In 2006 verscheen een studie naar de factorstructuur van de WAIS-III bij LVB en zwakbegaafde volwassenen (Jones, Van Schaik, & Witts, 2006). In dit onderzoek werd geen ondersteuning gevonden voor de vierfactorstructuur die wel bij de normaalbegaafde onderzoeksgroep werd aangetroffen. Er werden twee factoren gevonden, die overeenkomen met de oudere verbale en performale factor. In 2010 constateerden Thijs, Hoogervorst, Pesch en Ponsioen hetzelfde: de vierfactorstructuur past niet op deze doelgroep. Zonder de subtest rekenen werd overigens wel voldaan aan de vierfactorstructuur. Bij zwakbegaafdheid en mensen met een LVB zou de subtest rekenen derhalve beter buiten beschouwing gelaten kunnen worden. De WAIS-III-NL baseert zich sterk op schoolse vaardigheden, terwijl die vaak juist in de forensische LVB-groep slechter ontwikkeld zijn. Reden daartoe zijn bijvoorbeeld een onderbroken schoolcarrière als gevolg van uithuisplaatsing, slechte schoolprestaties als gevolg van gedragsproblemen of verwaarlozing en traumata in het stamgezin. Voor het schatten van het daadwerkelijke niveau van functioneren dient men zich in dat geval te richten op andere aspecten van intelligentie. Zo zijn er tests die minder gericht zijn op verworven (schoolse) kennis en vaardigheden, ook wel samengevat met het begrip 'crystallized intelligence') en meer probleemoplossende vaardigheden beoordelen. De zogenaamde 'fluid intelligence tests' zijn meer op deze laatste vaardigheden gericht. Voor een deel wordt dit getest met een aantal performale 38

WAIS subtests (met name Matrix Redeneren). Het betrekken van het sociaal adaptatievermogen in bredere zin dan de intelligentie blijft echter noodzakelijk om een indruk te krijgen van de mogelijkheden en onmogelijkheden van een persoon. Een ander punt van aandacht is dat de score op de WAIS-III-NL lager kan uitvallen voor personen met een andere etnische achtergrond. Substitutie: Het meet onder andere ook de verwerkingssnelheid. Tevens geven de subtests Rekenen, Cijferreeksen en Cijfers&Letters nazeggen ook aanwijzingen voor zwakke concentratie en afleidbaarheid. Werkgeheugen Index (WgI): Rekenen, Cijferreeksen, Cijfers & Letters nazeggen: Als het onderdeel Cijfers en Letters niet afgenomen kan worden omdat het alfabet niet gekend wordt, kan ook alleen gebruik gemaakt worden van het onderdeel Cijferreeksen (Digit span). Voor de WAIS wordt gesteld dat bij ASS het performale IQ vaak hoger zou zijn dan het verbale IQ. De onderdelen informatie, blokpatronen en figuurleggen kunnen relatief sterker zijn. De ruimtelijk analytische factor is sterker. Bij het Syndroom van Asperger zijn informatie en blokpatronen relatief sterk. Het begrijpen is relatief laag en substitutie zwak. Het verbale IQ is hier vaak hoger dan het performale. Bij PDD-NOS zouden informatie en figuurleggen eveneens relatief sterk zijn en substitutie en begrijpen relatief zwak. Daarentegen stelt Van Berckelaer-Onnes (2007) dat op volwassen leeftijd IQ maten onvoldoende informatie opleveren voor classificatie van ASS. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Een sterk disharmonisch profiel van subtesten, of een significant verschil in verbaal IQ en performaal IQ, moet uitdrukkelijk vermeld worden. Het is dan niet zinvol een totaalscore te berekenen. Indien gewenst kan een functieonderzoek gedaan worden om eventuele specifieke leerstoornissen en hun mogelijke oorzaak te achterhalen (met name kijkend naar executieve functies als planning, strategie, ordening en sociale adaptatie). Bij een dergelijk verschil is het aan te raden de indexscores te benoemen (Van der Heijden, Van den Bos, Mol, & Kessels, 2010). Verwerkingssnelheid Index (Vsl): Symbool Substitutie-Coderen en Symbool Zoeken: Wees alert op As I problematiek, dyslexie/dyscalculie of een leerstoornis.

WASI (Wechsler Abbreviated Scale of Intelligence) Naam instrument

WASI (Wechsler Abbreviated Scale of Intelligence)


Wechsler, 1999


N.v.t.

Doel

Intelligentietest


Verkorte vorm van WAIS-III-NL

Afname (Afnametijd, door wie af te nemen) Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Geen Cotan-beoordeling Beoordeling/ervaring De WASI wordt slechts aangeraden als screeningsinstrument voor het onderscheid tussen een zwakbegaafd en een (laag)gemiddeld begaafd niveau van intellectueel functioneren. In de praktijk wordt de WASI weinig gebruikt en wordt vaker gekozen voor het verkorten van de WAIS-III door slechts enkele subtests af te nemen. 39

Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

Wisconsin Card Sorting Test Naam instrument

Wisconsin Card Sorting Test


Grant & Berg, 1984


Nee.

Doel

Het meten van het vermogen concepten af te leiden en een denkstrategie aan te passen aan veranderende omstandigheden.



De Wisconsin card Sorting Test is bedoeld om abstract redeneren en switching in kaart te brengen (Lezak et al., 2004). Boven IQ van 70 Dit is een discriminatie-leertaak waarbij gekeken wordt naar zogenoemde schiftingproblematiek. Het is een taak die flexibiliteit vereist en problemen weergeeft in de organisatie van gedrag. Er zijn verschillende scoringsformats in omloop, waarbij de meest gebruikte papieren versie uitgegeven wordt door Psychological Assessment Resources, Inc. Daarnaast is er een Nederlandstalige computervariant, uitgegeven door Swets Test Services (WCST handleiding, Van Schijndel, 1994). 20-30 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit Er is geen Cotan-onderzoek gedaan. Beoordeling/ervaring Dit is een bruikbare test als cliënten boven een IQ van 70 functioneren (Verberne, 2009). Goed bruikbaar in de diagnostiek van schizofrenie en autismespectrumstoornissen. Het voordeel van een computervariant is dat het bijhouden van de testresultaten geautomatiseerd kan verlopen. In de pen-en-papier uitvoering vergt de scoring van deze test de nodige moeite. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Er is ook een computerversie van deze test: Wisconsin Card Sorting Test-64 (Psychological Assessment Resources, 2003).

WNV-NL (Wechsler Non Verbale test –Nederlands) Naam instrument

WNV-NL (Wechsler Non Verbale test – Nederlands)


Wechsler & Naglieri, 2008


N.v.t.

40

Doel

Intelligentietest

Doelgroep

Kinderen, adolescenten en jongvolwassenen van 4 tot 21 jaar. De test wordt aanbevolen bij individuen met gehoor- en taalproblemen, een stoornis binnen het autistisch spectrum, en allochtone kinderen, adolescenten en jongvolwassenen. Er wordt gebruik gemaakt van pictogrammen.


Individueel af te nemen, afnameduur is ca. 45 minuten

Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) Cotan-beoordeling 2009:  Uitgangspunten bij de testconstructie: goed  Kwaliteit van het testmateriaal: goed  Kwaliteit van de handleiding: goed  Normen: goed  Betrouwbaarheid: voldoende (betreft de totaalscore (van de volledige versie), de betrouwbaarheid van de scores op de subtests is onvoldoende)  Begripsvaliditeit: goed  Criteriumvaliditeit: voldoende Beoordeling/ervaring Er zijn bij de TF geen ervaringen met dit instrument bekend bij de volwassen doelgroep. Wel zijn er positieve ervaringen bekend over het gebruik van dit instrument bij de jeugd. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast) Een nadeel is dat het duur in aanschaf is.

ZALC (Zinnenaanvullijst Curium) Naam instrument

ZALC (Zinnenaanvullijst Curium)


Kievit, Tak & Bosch, 2009


N.v.t.

Doel

Het meten van de psycho-sociale of sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen en jongeren. De ZALC is bedoeld voor kinderen en jongeren van 8 tot en met 25 jaar. Er zijn zes verschillende versies van de ZALC: een versie voor 8-12-jarigen, 13-18-jarigen, en 19-25jarigen. Voor elke leeftijdsgroep is er een aparte versie voor meisjes/vrouwen en jongens/mannen (Pearson uitgeverij, 2011). De ZALC is een bewerking van de zinaanvulmethode, gebaseerd op de egoontwikkelingstheorie van Loevinger. De ZALC is een vragenlijst bestaande uit 32 items. De items bestaan uit onafgemaakte zinnen, waarbij de invuller de zin afmaakt zoals hij dat zelf wil. Met de test wordt nagegaan hoe kinderen of jongeren aankijken tegen relaties met anderen, hoe zij zich opstellen naar anderen en bij anderen overkomen en wat zij vinden van

Doelgroep

Beschrijving

41

sociale regels en de overtredingen daarvan. Afname (Afnametijd, door wie af te nemen)

De test kan zowel individueel als groepsgewijs worden afgenomen. De afnameduur bedraagt tussen de 15 en de 45 minuten. De scoring vraagt training. Psychometrische kenmerken (Cotan, betrouwbaarheid, validiteit) De ZALC werd door Cotan (2005) als „voldoende‟ tot „goed‟ beoordeeld, behalve op het gebied van de normen en de criteriumvaliditeit, die scoorden een „onvoldoende‟. Beoordeling/ervaring De ZALC verdient als zinaanvullijst een bijzondere vermelding. De antwoorden op 32 aan te vullen zinnen kunnen worden gescoord met en zeer uitgebreide handleiding. Het niveau van de egoontwikkeling wordt in kaart gebracht, probleemgedrag kan functioneel samenhangen met het ontwikkelingsstadium waar de persoon in verkeert. Juist in het verloop van de schaal kan de ontwikkelingsachterstand van mensen met een LVB in kaart gebracht worden. De uitwerking en interpretatie van de ZALC zijn tijdrovend. De zinaanvulvragen van de ZALC zijn toegankelijker voor LVB en zwakbegaafde personen dan de Zinnen Aanvul Test (ZAT). Als projectie-instrument kan hij nuttig zijn bij de doelgroep. Andere informatie (bijv. niet ontwikkeld voor doelgroep, maar wel toegepast)

42

Alfabetisch overzicht instrumenten

Recommend Documents