Albert Alexandre Mormont
1861 – 1918
Jemelle
Mélanie Paulis Vieuxville
1856 – 1893
Antwerpen
Rond 1800 woont in de Aisnevallei, in de gemeente Heyd, ene Charles Alexandre (†1840) waarvan we alleen maar weten dat hij trouwt met Marguerite Collard (†1857) uit de omgeving. Hoeveel kinderen het gezin telt, is onbekend maar zeker is dat in 1807 in Heyd een zoon Marcellin Alexandre wordt geboren. Het hoe of wat is totaal onbekend, maar de jonge Marcellin krijgt de kans om te studeren en verdiept zich blijkbaar in de toen nog nagelnieuwe wetten van Napoleon. Marcellin Alexandre huwt in 1837 (30 jaar oud) Marie Davin uit de buurgemeente Aisne en vestigt zich in het mooie woonhuis van de “Fourneau de Laforge”, gemeente Mormont, als “Légiste”, wetskundige, een soort advocaat die ook optreedt als onofficiële vrederechter bij koop/verkoop, huur/verhuur, erfrecht, gebuurschap, …. “Maître Alexandre” is bekend in het hele Aisnedal en ook ver daarbuiten. Hij krijgt zelfs regelmatig bezoek van advocaten, rechters en dokters uit Luik. Hijzelf gaat ook vaak naar Luik. Marcellin en Marie krijgen 8 kinderen waarvan er 3 jong sterven. Van de 5 die opgroeien, is de oudste een dochter: Marie Cathérine Alexandre (°1837 Laforge). Rond 1860 verlooft Marie zich. Een citaat uit het “boek van Leunis” : “Zij is bevriend geraakt met een jonge man die bij hen aan huis kwam. Een man van standing en officier. Toen ze bereidselen maakten voor het huwelijk is het gebeurd dat Marie, die heftig van aard was, haar verloofde een slag in het gezicht gaf. Daar dit gebeurde in aanwezigheid van een deftig gezelschap, meende de officier het aan zijn eer verschuldigd te zijn onmiddellijk met zijn verloofde te breken. Marie was niet de persoon om te trachten dit geschil te schikken. Echter op 16 maart 1861 werd een kindje geboren en werd genoemd Albert Louis Alexandre.” (onze overgrootvader Albert Alexandre dus)
Laforge (Mormont)
1861 Geboorte van Albert Alexandre. Hij wordt in het geboorteregister van de gemeente Mormont ingeschreven als Albertus Ludovicus Alexandre. Albert zal met zijn ongehuwde moeder bij zijn grootvader Marcellin in Laforge opgroeien tot zijn 10° jaar.
Albert 1 jaar oud.
1871
Albert 10 j
De tweede echtgenote van Marcellin overlijdt. Hij is 64 jaar en gaat op pensioen, verlaat het huis in Laforge en keert terug naar Heyd om daar zijn oude dag te slijten. In 1875 zal hij daar, 68 jaar oud, overlijden. Marie Cathérine en zoon Albert verhuizen met hun (groot)vader mee naar Heyd. Als Marcellin sterft is Albert 14 jaar.
1873
Albert 12 j
Moeder Marie Cathérine bevalt (nog steeds ongehuwd) van een dochtertje: Marie Nestorine Alexandre. Albert heeft er een 12 jaar jonger zusje bij.
1875
Albert 14 j
Na de dood van haar vader gaat het Marie Cathérine financieel niet meer zo gemakkelijk. Eerst zoekt moeder en daarna ook zoon Albert werk en ze verblijven daarvoor regelmatig in Luik. Beiden hebben een aantal korte jobs. Moeder vooral als huishoudster en kokkin bij rijke families. Ze zou ook een tijdje op het kasteel van Chevetogne gewerkt hebben. Tussendoor verblijven ze te Heyd. Ergens in die periode vervult Albert ook zijn legerdienst in Luik en wordt sergeant. Precieze details ontbreken daarover maar het moet in de periode 1879-1880 geweest zijn. Albert is dan 18-19 jaar oud.
Graf van Marcellin Alexandre op het kerkhof van Heyd
1880
Albert 19 j
Rosalie Alexandre, een jongere zus van Marie Cathérine en dus tante van Albert, is gehuwd met Henri Grignet die jachtopziener is op het kasteel Les Rochettes in Izier. Ze wonen met hun 6 kinderen op het kasteeldomein. Als in 1880 om een ons onbekende reden een einde komt aan zijn taak als jachtopziener, vindt Henri Grignet een job als knecht op de hoeve van Petit-Bomal. De familie Grignet zoekt een woonst in de buurt van Petit-Bomal en vindt die in Vieuxville op de grote baan, komende van Bomal het eerste huis op de linkerkant, net voor het huis waar Lisa woonde. Een daglonershuisje met een kamer beneden en een kamer boven, net als het “huis in Logne”… Vader Grignet stapt elke dag naar Petit-Bomal, moeder Rosalie zorgt voor een paar koeien en kippen, een moestuin en wat grasland beneden aan de Lambrée.
1881
Albert 20 j
Mélanie 25 j
Marie Cathérine Alexandre gaat af en toe met zoon en dochtertje vanuit Heyd op bezoek bij haar zus in Vieuxville. Albert is terug thuis na zijn legerdienst en zoekt werk. Rosalie wil Albert als knecht bij haar op het boerderijtje in dienst nemen. En zo komt Albert in Vieuxville wonen. Albert raakt daar in Vieuxville bevriend met Mélanie Paulis, die bij haar moeder in het huis Pondant woont. Albert is dan 20-22 jaar, Melanie is 5 jaar ouder, 25-27 jaar.
Wat weten we over Mélanie Paulis ?
Van Jean François Matthieu Pondant weten we dat hij arts-chirurg is, dat hij gehuwd is met Gérardine Biron en in 1766 in Vieuxville voor hem een groot huis laat bouwen.
Een dochter van Matthieu en Gérardine, Marie Victoire Angélique Pondant (1767- 1828), huwt Célestin Denis Paulys (1774-1845), griffier aan het vredegerecht van het kanton Ferrières. Ze hebben drie kinderen. De oudste is zoon Jean Gérard Victor Célestin Paulis (1799-1862), de tweede zoon, Nicolas Joseph, sterft jong, de derde is een dochter, Marie Victoire Rosalie. Wanneer in 1845 Célestin Denis Paulys senior sterft, wordt het huis onder de twee nog levende kinderen verdeeld. Beiden worden landbouwer en vormen hun deel om tot een boerderij door een stal en een schuur aan te bouwen.
Célestin junior huwt in 1853 een meisje uit Izier: Anne-Joseph Fagnoule (1833-1897). Anne-Joseph komt mee in het linker-deel van het huis Pondant (ofte “huis van de grootmoeder”) in Vieuxville wonen.
Anne-Joseph Fagnoule
Célestin Paulis en Anne-Joseph Fagnoule hebben 5 kinderen. De tweede is dochter Mélanie Paulis (1856-1893). Melanie groeit op in het huis Pondant. Na haar schooltijd blijft ze thuis om haar moeder te helpen bij het huishouden.
Terug naar Albert nu : hij doet het werk op de boerderij helemaal niet graag. Hij vindt zijn nonkel en tante bovendien slavendrijvers.
1883
Albert 22 j
Mélanie 27 j
Albert zoekt ander werk. In de streek rond Vieuxville is er alleen werk als knecht op een hoeve te vinden. Op zoek naar een andere job verblijft hij daarom regelmatig in Luik. Van wat hij daar allemaal uitricht, weten we niets maar het zijn wellicht een reeks korte jobs. Hij verblijft in ieder geval regelmatig in Vieuxville, waar zijn vriendschap met Melanie overgaat in verliefdheid. Getuige daarvan zijn 2 ♥kaartjes die Albert in 1883 en 1884 aan Mélanie schrijft. Twee pathetische kleinoden die perfect in die tijd passen…
“La fleur au sentiments vouée. C’est la pensée des absents, elle prends l’emploi, l’illusion vers elle l’attire, l’amour, l’amitié lui font dire, pensez à moi, aimez-moi. A ma bien-aimée Mélanie, le 9 août 1883, Albert.
Souvenir à mon ange chérie et bien-aimée Mélanie Paulis. Ces fleurs diront à Mélanie que pour l’aimer il est trop peu de la vie. Tu conserveras cette image en souvenir de ton Albert, tu te rappellera du 2 janvier 1884, jour ou il te quittas le coeur bien gonflé de tristesse.
1885
Albert 24 jaar
Mélanie 29 j
Uit wat grootva Leunis in zijn boek schrijft, zou je kunnen afleiden dat Albert naar Congo is getrokken als een avonturier, dat hij in 1888 tijdens een verlof in België naar zijn vriendin Mélanie in Vieuxville is gekomen, daar verliefd is geworden, gevolgd door een snelle verloving en huwelijk. Maar wellicht heeft die verloving reeds in 1885 of begin 1886 plaatsgevonden. Dit blijkt in ieder geval uit een kaartje dat Albert in 1886 schrijft aan zijn “fiancée” Mélanie (zie verder). Maar als er reeds in 1885 de afspraak is om te trouwen, waarom trekt Albert dan nog naar Congo als avonturier of om er de stoere soldaat uit te hangen? We weten dat moeder Marie Cathérine Alexandre het moeilijk heeft om de eindjes aan mekaar te knopen, met zijn werk als boerenknecht bij zijn tante heeft haar zoon Albert bitter weinig verdiend. Mélanie helpt haar moeder thuis maar heeft dus ook geen geld. Wellicht beseffen Albert en Mélanie dat er eerst geld moet verdiend worden voor de huur van een huisje, meubelen, kleding en eten vooraleer ze kunnen trouwen. Leopold II heeft net op de conferentie van Berlijn in februari 1885 Congo als privé-bezit toegewezen gekregen. Hij richt in zijn Congo-Vrijstaat een administratieve structuur op en een ordedienst: de “Force Publique” wordt een koloniaal leger met blanke officieren. Albert heeft wellicht in de krant de oproep van Leopold II gezien: hij zoekt Belgische onderofficieren, die in Congo als officier de inlandse troepen zullen leiden.
Om de nodige mensen aan te trekken, zal de verloning als officier waarschijnlijk nog hoger hebben gelegen dan in België. Geld verdienen zal dus wellicht de reden geweest zijn waarom Albert voor zijn huwelijk eerst een paar jaar naar Congo is getrokken. Daarbij heeft Albert daar niet de “stoere soldaat” uitgehangen. Op een envelop (de inhoud is verdwenen) die Albert op 20 november 1888 naar Mélanie stuurt, kunnen we uit de afzender afleiden dat hij werkzaam was in het “Régiment d’administration” in de havenstad Boma. Zijn wapen was dus een pen. Hij deed bureauwerk. In een postzegel-boekje van Mélanie zitten nog meer postzegels uit de “Etat Indépendant du Congo” van andere data maar telkens afgestempeld in Boma. Een bewijs bovendien dat Albert en Mélanie in de Congo-jaren een correspondentie onderhielden.
Mélanie van haar kant verdient ondertussen geld als onderwijzeres. In de dorpsschool van toen is de onderwijzer altijd een man maar voor “handwerk” werd er een “maîtresse de couture” ingeschakeld. Als in 1887 ene mevrouw Charlier ontslag neemt, krijgt Mélanie op 7 juni 1887 een brief van de provinciegouverneur van Luik waarin ze met onmiddellijke ingang wordt aangesteld als institutrice de couture in de gemeenteschool van Vieuxville.
Mélanie
Het gebouwencomplex, dienende als herberg van Vieuxville, werd in 1868 aangekocht door de gemeente die het omvormde en opdeelde in 4 delen: gemeentehuis, school, onderwijzerswoning en pastorij.
1886
Albert 25 jaar
Mélanie 30 j
Albert tekent voor 4 jaar dienst in de Force Publique en vertrekt op 18 oktober 1886 vanuit Antwerpen naar Boma in Congo.
3 dagen later, op 21 oktober 1886, stuurt hij vanuit een tussenstop in Lissabon een kaartje naar Mélanie.
Lisbonne 21 octobre 86. Souvenir donné à ma fiancée chérie et bien aimée Mélanie de ton fiancé Albert. A toi mon coeur et ma dernière pensée ma Mélanie. Ne m’oublie jamais. N’ oublie pas que mon âme est toujours près de toi.
Boma is een havenstad aan de Congo-rivier, 100 km stroomopwaarts van de monding. Vanaf 1886 was het de hoofdstad van de Congo Vrijstaat en later van Belgisch Congo tot in 1926 Leopoldville, nu Kinshasa, die rol overnam.
Boma aan de Congostroom.
“Pour preuve de ma conduite”, schrijft Albert later, klimt hij in Congo snel op tot de rang van onder-luitenant.
1889
Albert 28 jaar
Mélanie 33 j
Na 3 jaar zit Albert’s eerste “term” van 3 jaar in Congo er op en heeft hij recht op een betaalde reis naar huis en een half jaar vrij. Begin september 1889 komt hij aan in België. Hij reist vrijwel onmiddellijk door naar Vieuxville, naar zijn Mélanie. Ze besluiten niet langer te wachten met trouwen en de trouwdatum wordt vastgelegd op 2 januari 1890, 4 maand later. In principe moet Albert het vierde jaar van zijn contract in Congo nog uitvoeren maar blijkbaar is het feit van te huwen een vastgelegde reden om het contract te stoppen. Zo blijkt toch uit een brief die hij enige tijd later aan zijn baas en Kolonel stuurt. Albert zal nu een job in België zoeken.
1890
Albert 29 jaar
Mélanie 34 j
2 januari: huwelijk van Albert Alexandre met Mélanie Paulis in Vieuxville. Anne-Joseph Fagnoule, moeder van Mélanie, is fel gekant is tegen het huwelijk. Ze vindt Mélanie te zacht, te lief en te goed voor een man van de wereld die Albert toch is. Ze zal tot op de morgend van het huwelijk trachten van Mélanie te doen afzien van het huwelijk. Ze wil haar naam niet laten vermelden in de huwelijksakte maar zal uiteindelijk toch voor akkoord tekenen. Amper anderhalf jaar later zullen haar slechte voorgevoelens waarheid worden…
Albert en Mélanie huren een huisje achteraan rechts in de Truchette. Ze beleven er een gelukkige tijd. Ze leven van het inkomen van Mélanie en het spaargeld van Albert. De huishoudkosten worden nauwkeurig in een schrijfboek bijgehouden. Albert zoekt een passende betrekking maar dat loopt erg moeizaam. “Soms is hij zeker van te gelukken”, schrijft grootva Leunis, “maar dan loopt het weer mis…”.
Op 9 december 1890 wordt hun dochtertje Florentine Marie Joseph Marceline Alexandre geboren. “Flore” wordt ze genoemd. Eerst laat moeder Mélanie haar leerlingen naar de Truchette komen, na een paar maand gaar Florentine in de kinderwagen mee naar de klas.
Ernest en Leonie Pasquasy (13 en 10 jaar), kinderen van Mélanie's oudere zus Pauline Paulis en Joseph Pasquasy, zijn veel bij hun grootmoeder Anne-Joseph Fagnoule in het grootmoedershuis en houden zich veel met de kleine Flore bezig. Volgens fiches van Henriette Damas zijn Albert’s moeder Marie Marguerite en zusje Marie Nestorine (17 jaar in 1890) ook een tijd in het huisje in de Truchette ingeschreven. Daarna vertrekken ze naar Luik.
1891
Albert 30 jaar
Mélanie 35 j
Florentine 1 j
Ten einde raad zoekt Albert zijn vroegere chef op van tijdens zijn legerdienst in Luik. De man is ondertussen Kolonel Commandant van het 5° regiment Artillerie, gelegerd in het Nationaal Réduit in Antwerpen. Albert vraagt hem om te bemiddelen bij het zoeken van een job binnen het leger. De kolonel herinnert zich Albert als iemand “met een goede ontwikkeling, die goed kon opstellen en heel nauwkeurig kon werken”. Hij biedt hem onmiddellijk aan om bij hem als secretaris te komen werken. Albert kan beginnen als Sergant-Chef met snelle doorgroei naar Adjudant, de hoogste graad binnen de onderofficieren. Albert aanvaardt de job en installeert zich te Antwerpen als “Wachtmeester-Secretaris van het 5° regiment Artillerie”.
5 Artillerie is gelegerd in Antwerpen in “Fortje 6”. Toen Antwerpen zich in de 19° eeuw sterk ging uitbreiden buiten de “Spaanse vesten”, werden rond 1850 een 7-tal “fortjes” gebouwd ter verdediging van die groeiende stadswijken Borgerhout en Berchem. Als 10 jaar later Antwerpen wordt uitgebouwd tot het “Nationaal Réduit” en de grote Brialmont-versterkingen worden gebouwd, verdwijnen de meeste van deze fortjes. Fortje 6 blijft bestaan en wordt opgenomen in de Brialmont-vesting waar het dienst blijft doen als kazerne.
Fortje 6 in 1850
Aanleg van de Brialmont-omwalling rond 1860
Fortje 6 opgenomen in de Brialmont-gordel (na 1860)
1892
Albert 31 jaar
Mélanie 36 j
Florentine 2 j
Op 22 april 1892 komen vrouw en kind over naar Antwerpen. Albert voelt zich goed thuis in de kazerne. Voor Mélanie verandert de wereld volledig: de grote stad, de lawaaierige kazerne, heel andere mensen, veel van hen spreken een taal waarvan ze niets begrijpt, bij conversaties met andere onderofficiersvrouwen voelt ze zich in haar landelijke onschuld heel onbehaaglijk, … In deze omgeving leven en haar kind grootbrengen is voor Mélanie een nachtmerrie. Ze wordt ziek. Welke ziekte is onbekend maar zeker is dat moedeloosheid en heimwee er een grote rol in spelen…
Links, achter de kriekenboom, is de woonst van Albert en Mélanie…
De overgang is veel te groot voor Mélanie…
1893
Albert 32 jaar
Mélanie 37 j
Florentine 3 j
Op 16 mei overlijdt Mélanie Paulis op 37-jarige leeftijd. Florentine is 2,5 jaar.
Op 19 mei 1893 wordt Mélanie begraven op het kerkhof van Vieuxville naast haar stiefzus Florentine Jacquet die 5 jaar eerder op 20-jarige leeftijd overleed.
Uit het boek van grootva Leunis …
Graf van Mélanie (stenen monument) naast dat van Florentine Jacquet (houten kruis) 51 jaar later zal naast Mélanie, op de plaats van Florentine Jacquet, haar dochter Florentine Alexandre begraven worden :
En in 1954 zullen Leunis en de kinderen op deze plaats een nieuw grafmonument laten oprichten :
Albert Blijft totaal hulpeloos achter. Voor het huishouden en de verzorging van kleine Flore neemt hij eerst een meid in dienst maar dat loopt uit op “gesukkel”. Dan komt zijn zus Marie Nestorine (ondertussen 20 jaar) hem enige tijd helpen. Ook Flore’s jongste oom Arthur Jacquet (dan 22 jaar oud) komt regelmatig op bezoek in Antwerpen en neemt Flore soms voor enkele weken mee naar haar grootmoeder in Vieuxville. Arthur werkt aan de spoorwegen en kan daardoor regelmatig reizen maken. Albert komt ook regelmatig naar Vieuxville en logeert dan telkens in Logne bij Leonie en Ernest Pasquasy.
Florentine met haar oom Arthur rond 1895… en 40 jaar later…
1894
Albert 33 jaar
Florentine 4 j
Een geheimzinnig gebeuren: najaar 1893, een half jaar na het overlijden van Mélanie, trekt Albert naar Scherpenheuvel en bezoekt er een gepensioneerd commandant van de gendarmerie en zijn dochter. Is vader Paquot een oude vriend of collega van Albert of is de dochter Thérèse een vriendin? Van waar kent hij ze en sinds wanneer? Vragen zonder antwoord. Feit is dat Albert en Thérèse besluiten te trouwen. Geen grote liefde maar duidelijk een verstandshuwelijk. Albert ziet in Thérèse een goede huishoudster. Thérèse is 8 jaar ouder dan Albert. Ze is geboren te Bihain bij Vielsalm in 1853. Albert verkrijgt als militair op 18/12/1893 vergunning tot dit huwelijk van “den minister van oorlog” en op 18 januari 1894 (8 maand na het overlijden van Mélanie) trouwen Albert Alexandre en Thérèse Paquot te Scherpenheuvel. De huwelijksakte vermeldt de aanwezigheid van de ouders van Thérèse en van Marie Cathérine Alexandre, moeder van Albert. Alles verloopt vlot. Thérèse verzorgt haar man en de kleine Florentine zo goed mogelijk maar zonder enige vorm van hartelijkheid. Albert is ’s avonds dikwijls niet thuis. Hij gaat kaartspelen met vrienden of houdt discussies over politiek of spiritisme of dergelijke. Er zijn tijden dat hij kerkelijk is, dan weer is hij liberaal en een keer is hij zelfs bijna aangenomen als vrijmetselaar. Florentine gaat naar de gemeenteschool en leert er even vlot Vlaams (“Antwerps”) als Frans spreken.
Eerste communie van Florentine met vader Albert en stiefmoeder Thérèse. 1896
1897
Albert 36 jaar
Florentine 7 j
Grootmoeder Anne-Joseph Fagnoule overlijdt in Vieuxville. Einde van de enige moederliefde die Flore (nu 7 jaar oud) heeft gekend. Vanaf nu zal ze in de rol van “slechts” stiefdochter gedwongen worden…
Het graf van Anne-Joseph Fagnoule op het kerkhof van Vieuxville
Florentine heeft het eerste leerjaar van de basisschool beëindigd. Ze kan nu lezen! Albert schenkt haar bij die gelegenheid een leesboekje :
Rond 1900: Albert poseert... Nee, geen heldhaftige generaal, wel een bekwame secretaris die heel erg goed is in zijn administratieve werk!
Uit het Felixarchief. Fortje 6 : eerst Wilrijksevest 39 daarna Wilrijksesteenweg 2
1906
Albert 45 jaar
Florentine 16 j
Maart 1906: Thérèse schrijft een verjaardagskaartje voor Albert:
Enige maanden later overlijdt Thérèse Paquot. De omstandigheden zijn niet bekend. Voor Albert begint nu weer een moeilijke tijd na de 12 jaren dat Thérèse voor hem zorgde en alles zo vlot ging. Hij reist nu weer meer naar Vieuxville en Florentine brengt er alle vakanties door.
Florentine is nu 16 jaar en gaat voor drie jaar naar de staatsnormaalschool in Brugge, de “Ecole Normale pour Demoiselles” in de Rue St Georges. Ze verblijft er op het Internaat.
Vader Albert bezoekt haar daar een paar maal en stuurt af en toe een kaartje.
Albert is na het overlijden van Thérèse bevriend geworden met de weduwe van een oudcollega in Antwerpen. Haar naam kennen we niet. Ze is ouder maar heeft veel geld… Ze hebben al samen een reisje gemaakt… Maar als hij eens in Vieuxville bij Sophie Breulheid in de Ravet op bezoek is, logeert daar een nichtje van Sophie, Hortense. Ze is 29 jaar, 17 jaar jonger dan Albert. Sophie fungeert een beetje als koppelaarster en de vonk slaat over… Albert vergeet de rijke weduwe en zijn kans op een renteniersbestaan en kiest resoluut voor de jonge Hortense. Ze gaan trouwen ! Heeft hij goed gekozen? Wellicht niet. Nog voor het huwelijk wordt Albert (zie volgende brief) “Fatigué et surtout déprimé”… Ook al wijt hij dat zelf hoofdzakelijk aan “razende tandpijn”…
Hortense Gaspard is geboren in Durbuy. Haar vader werkt aan de telegraaflijnen langs de spoorwegen en is overgeplaatst naar het grote spoorwegcomplex van Jemelle. Daarom verhuist de familie Gaspard daarheen. Ook de twee broers van Hortense werken er voor de spoorwegen, de ene als machinist, de andere als ambtenaar aan de statie.
1907
Albert 46 jaar
Florentine 17 j
7 september 1907 : huwelijk van Albert Alexandre met de 29-jarige Hortense Gaspard uit Jemelle.
Hortense eist vanaf het begin Albert volledig voor haar op. Hij is er voor haar. Als Florentine thuis is in Fortje 6, moet ze een veel mindere plaats innemen dan vroeger.
Drie weken voor het huwelijk stuurde Albert een brief aan zijn 17-jarige dochter Florentine in Brugge. Grootva Leunis schrijft in zijn boek “De correspondentie die Florentine in de kostschool van thuis ontvangt is meestal vol klachten en weinig prettig”. Hij neemt de brieven niet op in zijn boek maar dit voorbeeld van “klachten en verwijten” is toch bewaard gebleven:
(Bladzijde 1/4)
“On dirait vraiment que tu ne cherche qu’à me faire dépenser de l’argent, c’est tout de même terrible!” …
(Bladzijde 2/4)
“Je ne vais pas faire la dépense d’aller à Bruges. Avec tout le désir que j’éprouve de te revoir le plus souvent possible, avoue que ce serait de l’argent jeté follement.” …
(Bladzijde 3/4)
“Je communique ta lettre à maman après avoir corrigé plusieurs fautes d’ortographe. Fais donc attention !” …
“… quel misère d’être seul avec cette gamine …” : dat is zijn 17-jaar jongere bruid…
(Bladzijde 4/4)
Opmerkelijk: Vader tekent hier met “Albert”. In alle bewaarde correspondentie tot nu toe tekende hij voor zijn dochter altijd met zijn familienaam “Alexandre”…
1908
Albert 47 jaar
Florentine 18 j
Er wordt bij Hortense en Albert een meisje geboren, Antoinette. Maar als ze een jaar oud is, sterft ze.
1909
Albert 48 jaar
Florentine 19 j
Hortense verblijft bij haar ouders in Jemelle voor de geboorte van Marcellin Alexandre.
1910
Albert 49 jaar
Florentine 20 j
Florentine behaalt het diploma van onderwijzeres. Het is in die tijd soms jaren wachten op een eerste interim voor de klas. Flore wil die wachttijd nuttig gebruiken door voort te studeren voor regentes. Stiefmoeder Hortense wil echter de studiekosten niet betalen, als Florentine wil verder studeren, moet ze die studie zelf betalen. Haar moeder Melanie had van de grootmoeder een paar stukken grond in de Ravet geërfd en die heeft Flore overgeërfd. Nonkel Edouard Paulis is beheerder van die gronden. Hij gaat akkoord om er enkele te verkopen, zodat Florentine hiermee haar studies kan betalen. En Albert? Hij laat betijen, wat Hortense zegt is wet… Florentine vertrekt voor twee jaar naar de “Ecole Normale de l’Etat, section Moyenne” in de Rue des Rivageois te Luik (Fragnée). Ze gaat er uiteraard weer op internaat.
Tijdens de vakanties komt ze thuis in Fortje 6 en daar moet ze het huishouden doen zodat Hortense “eens rust kan nemen”… Uit het boek van grootva Leunis: “Vader is goed en vriendelijk maar moet er geheel en alleen voor Hortense zijn”…
1911
Albert 50 jaar
Florentine 21 j
Het tweede zoontje, genoemd naar zijn vader, Albert Alexandre wordt geboren in Antwerpen.
1912
Albert 51 jaar
Florentine 22 j
Zomer 1912: Florentine heeft het diploma van regentes behaald en woont terug thuis in Fortje 6. In afwachting van een betrekking op een school, kijkt ze uit naar een tijdelijke job, misschien op een bureel of zo. Een paar collega’s van haar zijn naar Rusland als gouvernante in een adellijke familie gaan werken. Flore neigt ook wel in die richting maar vader is absoluut tegen. Gelukkig wordt ze vrij snel geplaatst in een school op het Kiel.
De “Blekke School” aan de De Bosschaertstraat
Ze wordt onderwijzeres in de legendarische “Blikke -” ofte “Blekke School” aan de De Bosschaertstraat 280, een stedelijke meisjesschool als noodschool opgetrokken uit Aluminium en plaatstaal.
Albert zal er nog in de klas zitten bij zijn moeder. Jawel, Albert heeft op een meisjesschool gezeten! Leunis vond het heel speciaal dat op de “bulletins” (rapporten) van Albert, Florentine handtekent onder “de onderwijzeres” en hij daarnaast onder “de ouders”. Begin jaren 30 gaat ze als regentes aan de slag in de school van “den Tir” aan de Sint Bernardsesteenweg. De school is gevestigd in een voormalige kazerne met aangrenzend schietveld, vandaar de benaming.
Toendertijd noemde men “wetenschappelijke” vakken, de vakken die nu “algemene” vakken worden genoemd. In tegenstelling tot de “praktijkvakken”. Algemene vakken in de voormiddag, praktijk in de namiddag, staat er dus. Welk “wetenschappelijk” vak of welke vakken Florentine in Den Tir geeft, weten we niet. Haar Onderwijzeresdiploma vermeldt dat ze naast de verplichte vakken ook “den niet verplichtenden leergang in de Engelsche taal” met vrucht gevolgd heeft. We weten ook dat ze rond de tijd dat ze Leunis leerde kennen, een avondcursus Engelse literatuur volgde. Haar Regentaatsdiploma vermeldt dat ze naast geslaagd te zijn voor de voorgeschreven examens, ze bovendien ook “a subi un examen sur le Français et qu’elle s’est particulièrement distinguée”. Wellicht geeft ze dus Engels en/of Frans? … Informatie daarover ontbreekt.
Brugge 1910
Luik 1912
Terug naar 1913 :
1913
Albert 52 jaar
Florentine 23 j
Florentine gaat nu elke dag te voet van Fortje 6 over het Wilrijkse Plein naar de school in de De Bosschaertstraat. Op de verlaten weg over het plein komt ze dagelijks een jonge man tegen die… Maar dat verhaal kennen we! Daar is Leunis Barentsen die vanuit de Abdijstraat 166 op weg is naar de Minervafabriek… Albert Alexandre zit niet meer goed in zijn vel. Hij voelt zich niet gezond en thuis kan hij de drukte van zijn twee kleine, verwende zoontjes maar moeilijk verdragen en zijn zenuwachtige, prikkelbare jonge vrouw al helemaal niet meer… Hij wordt ziek. Blijkbaar hoest hij ’s morgens altijd erg. TBC? We weten het niet. Hij verblijft enkele maanden in het Militair Hospitaal van Kamp Beverlo (Leopoldsburg).
Zijn toestand verbetert niet, ook niet voor het gezin zonder vader in Fortje 6. Uiteindelijk vraagt Albert het pensioen aan. Het wordt hem toegekend. Ze moeten dan ook vertrekken uit Fortje 6 en besluiten te verhuizen naar Jemelle, waar de familie van Hortense woont. In Jemelle zelf vinden ze zo snel geen woongelegenheid maar wel in Serinchamps, 10 km ten noordwesten van Jemelle. Op 2 december 1913 verhuist het gezin naar Haversin 144 in Serinchamps. Enig tijd later verhuizen ze toch naar Jemelle. Over wanneer dat precies gebeurt en waar ze in Jemelle gaan wonen, hebben we geen informatie.
Uittreksel uit de bevolkingsregisters in het Felixarchief. Florentine verhuist uiteraard niet mee naar Haversin, ze blijft in Antwerpen wonen, in de buurt van haar school. Ze huurt een kamer met pension bij oude mensen in de Wittestraat 106 op het Kiel en zal een half jaar later trouwen met Leunis en in de Kruishofstraat 160 gaan wonen.
Een kaart die Albert schreef vanuit het Militair Hospitaal aan Florentine.
Florentine
Hortense
1914
Albert 53 jaar
Florentine 24 j
Florentine gaat trouwen met Leunis Barentsen. Vader Albert is er niet erg over te spreken. Hij heeft allerlei bedenkingen. Hij is er vooral tegen omdat zijn kandidaat schoonzoon geen rooms-katholiek is. Gelukkig weet stiefmoeder Hortense Albert toch te overhalen om te tekenen. 4 augustus 1914 : huwelijk van Florentine Alexandre met Leunis Barentsen te Antwerpen. En dat is net ook de dag dat de Duitsers België binnenvallen en dat “den grooten oorlog” uitbreekt. Of er een verband is tussen beide gebeurtenissen, blijft onduidelijk… Het huwelijk vindt, omwille van de oorlogsomstandigheden, op het Antwerpse stadhuis plaats onder hun beiden zonder andere familieleden of vrienden. De huwelijksreis vindt ’s namiddags plaats: een oversteek van de Schelde naar de rust van de Linkeroever. Het huwelijksmaal bestaat ’s avonds uit een etentje in een restaurant op de Suikerrui en dan rijden ze met de tram terug naar het Kiel…
Uit het boek van Leunis: “Als Albert weet dat hij niet lang meer zal leven en een weduwe achterlaten met twee kinderen, dan wordt hij gelovig, neen, hij heeft godsdienstwaanzin. Soms blijft hij voor een boom of een paal staan en begint zijn gebeden op te zeggen als stond hij voor een altaar. De kinderen van de buurt noemen hem een zot en lachen daarvoor zijn jongens uit. Het is treurig en wreed, maar het gaat immers zo. Hun herinnering aan hun vader was: een lastige, venijnige man.” “Daartegen is Florentine dikwijls opgekomen. Ze zegde hen dat ze hem alleen gekend hebben als een zieke man in een zeer moeilijke toestand. De gezonde normale Albert
Alexandre was een geestige opgeruimde mens, die steeds goed en lief voor zijn dochter geweest is. Hij heeft zijn leven geleefd en ruim zijn deel gehad in de miserie. Het was een goed man.”
1918
Albert 57 jaar
Florentine 28 j
Albert Alexandre overlijdt rond middernacht in de nacht van 9 op 10 juni 1918.
Hortense Gaspard woont nog zo’n 40 jaar als weduwe in Jemelle. Florentine en Leunis en ook hun zoon Albert bezoeken de “grootmoeder van Jemelle” regelmatig. Hortense wordt ongeveer 80 jaar oud en overlijdt rond 1957.
In 1924 ondernemen Florentine en Leunis met zoon Albert een fietstocht door de Ourthestreek. Voor Leunis is het de eerste maal dat hij in de Ardennen komt. Hij raakt op slag verliefd op de geboortestreek van Florentine. Een jaar later zullen ze in Logne het huisje kopen. Bij die fietstocht brengen ze zoon Albert naar Jemelle die daar een tijdje gaat logeren bij zijn stief-grootmoeder. Zijn nonkels Marcellin en Albert Alexandre zijn dan 15 en 13 jaar oud, Albert Barentsen is er dan 9. Een generatie verschil maar toch ongeveer dezelfde leeftijd en dus goede speelkameraden. Een uittreksel uit het begin van het reisverslag van Leunis:
Albert Alexandre junior verhuist met zijn tweede vrouw, Hélène Braibant, naar Ciney. Ze hebben twee zoons: Jean-Pierre en Alain. Ook met de” familie Alexandre van Ciney” is lange tijd contact onderhouden.
Florentine Alexandre en Leunis Barentsen bouwen met hun 4 kinderen een dubbel-leven uit: half op het Kiel in Antwerpen, waar Albert Alexandre van 1892 tot 1913 in Fortje 6 gewoond en gewerkt heeft, en half in Logne (Vieuxville), waar Albert zijn Melanie heeft gevonden en waar hij tussen 1880 en 1892 regelmatig verbleef. Het Barentsen-Alexandre verhaal staat uitvoerig beschreven in het “boek van grootva Leunis”.
Frank Barentsen. Augustus 2013
