Al eerder heeft u de cijfers over de meldingen in 2011 in uw gemeente ontvangen; het onderhavige verslag gaat over alle activiteiten

Bureau Discriminatiezaken Kennemerland

Gemeente Heemstede afdeling Welzijnszaken t.a.v. mevrouw S. Hoogland en mevrouw M. Hofman Postbus 352 2100 AJ Heemstede

Al,

*-2012

Haarlem, 18 april 2012 Betreft: jaarverslag

Geachte mevrouw Hoogland en mevrouw Hofman,

Hierbij stuur ik u het jaarverslag van het Bureau Discriminatiezaken Kennemerland over 2011. Het verslag geeft een inhoudelijk inzicht in de activiteiten en werkzaamheden die het bureau in het kader van het voorkomen en bestrijden van discriminatie en het bevorderen van gelijke behandeling en tolerantie heeft ondernomen en verricht. Al eerder heeft u de cijfers over de meldingen in 2011 in uw gemeente ontvangen; het onderhavige verslag gaat over alle activiteiten. Later sturen we u de jaarrekening met financiële gegevens. Ik hoop dat u met belangstelling kennis neemt van dit inhoudelijke jaarverslag. Uiteraard ben ik bereid om een toelichting te geven als u daar prijs op stelt. Met vriendelijke groet,

Frederique Janss BureauvDjscriminatiezaken

KrU Allen die zich in Nederland bevinden, worden In gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Lange Herenvest 122 • Postbus 284 • 2000 AG Haarlem • Telefoon 023 - 531 58 42 • [email protected] • www.bdkennemerland.nl

Jaarverslag 2011

Bureau Discriminatiezaken Kennemerland Postbus 284 2000 AG Haarlem

023-5315842 [email protected] www.bdkennemerland.nl

I

Inhoudsopgave

Voorwoord

2

1. Inleiding en samenvatting

4

2. Klachtbehandeling

6

3. Registratie

16

4. Voorlichting en projecten

17

5. Onderzoek en monitoring

21

6. Advies en beleid

23

Bijlagen 1. Lijst van bestuur en medewerkers 2. Overzicht klachten en meldingen 2011 3. Voorlichting en trainingen

Bureau Discriminatiezaken

1

25 26 29

jaarverslaa 2011

V

Voorwoord Het schrijven van een jaarverslag doet reflecteren. Wat is er ook allemaal weer gebeurd, wat hebben we gedaan, hoe is het gegaan? We hebben veel gedaan, veel verschillende dingen en de meeste ervan zijn goed verlopen. In dit jaarverslag beschrijven we onze werkzaamheden en activiteiten zodat u daarmee inzicht krijgt in wat we doen; inzicht geven is immers een belangrijk aspect van ons werk.

In 2009 heeft het voorkomen en bestrijden van discriminatie een wettelijke grondslag gekregen in de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. Deze wet verplicht gemeentes om burgers toegang te bieden tot een antidiscriminatievoorziening en die voorziening moet op haar beurt klachten behandelen, die registreren en daarover rapporteren naar de gemeentes. We zijn blij met de wettelijke grondslag en samen met onze collega bureaus in het land werken we aan een positieve evaluatie van de wet die in 2012 plaatsvindt. Bureau Discriminatiezaken Kennemerland (BD) vindt voorlichting en preventie enorm belangrijk. Het is ook leuk, omdat we met de voorlichting het lastige onderwerp discriminatie vaak op een positieve manier benaderen. We houden mensen een spiegel voor en we laten mensen nadenken over wat raar is en wat gewoon, zodat ze ook buiten hokjes gaan denken. De vooroordelenkoffer, lesmateriaal voor basisscholen, is veelvuldig en met succes ingezet en krijgt een vervolg. Het werken met themajaren, waarbij een discriminatiegrond gedurende een langere periode centraal staat, bevalt goed en werpt vruchten af; niet alleen intern, maar ook extern. Dat uit zich in een grotere naamsbekendheid, hoewel dat moeilijk te meten is, en meer bewustzijn over discriminatie en ongelijke behandeling bij mensen die daarmee geconfronteerd (kunnen) worden. Het netwerk dat we hebben wordt uitgebreid en onderhouden door regelmatig gesprekken te voeren en uit te wisselen wat andere partijen doen en waarin we elkaar kunnen versterken. Het centraal stellen van een specifieke discriminatiegrond is daar een goed handvat voor. Helaas resulteert dit niet in een verhoging van het aantal meldingen, hetgeen we wel verwacht en als doel gesteld hadden. Opnieuw is gebleken dat het doen van onderzoek en daarover een rapport schrijven bijzonder belangrijk is om kennis en informatie over te dragen en vaak een aanleiding vormt om vervolg activiteiten te plannen. In 2011 was dat het onderzoek met rapport "Trend of incident?" over vijandigheid jegens lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders. In deze tijden van bezuinigingen waarmee iedereen te maken heeft, zowel op persoonlijk als op zakelijk vlak, blijven we positief en zoeken naar aanvullende middelen om onze kerntaken te blijven uitvoeren en waar mogelijk uit te breiden, bij voorkeur in gezamenlijkheid met anderen. Het recht op gelijke behandeling en het verbod op discriminatie zijn grondrechten en mensenrechten. Die moeten beschermd en gewaarborgd worden; wanneer schending plaatsvindt, moet er gehandeld worden om die schending ongedaan te maken en er voor te zorgen dat het in de toekomst niet weer gebeurt. Het BD zet zich met overtuiging in om dit te realiseren en zal dit ook blijven doen.


2

iaarversian ?nii

Dit verslag geeft inzicht in meldingen inzake discriminatie en ongelijke behandeling (hoofdstuk 2), de registratie en rapportage daarvan (hoofdstuk 3), activiteiten gericht op voorlichting en bewustwording (hoofdstuk 4), onderzoek en monitoring (hoofdstuk 5) en advies en beleid (hoofdstuk 6). Een inleidende samenvatting staat in het eerste hoofdstuk.


3

jaarverslag 2011

1

1.

Inleiding en samenvatting

De missie van het bureau is: het Bureau Discriminatiezaken Kennemerland zet zich in voor een gelijke behandeling van iedereen; artikel 1 van de Grondwet wordt getoetst en bewaakt. Het Bureau Discriminatiezaken is een expertisecentrum dat activiteiten en strategieën ontwikkelt om discriminatie en ongelijke behandeling tegen te gaan en tolerantie te bevorderen.

Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet ligt aan de basis: Allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Vijf kerntaken dragen er zorg voor dat de missie gerealiseerd wordt: • klachtbehandeling • registratie • onderzoek en monitoring • voorlichting en projecten • advies en beleid Het BD blijft het belang van het bestaan van een instelling die zich inzet voor een gelijke behandeling van iedereen onderstrepen. Ook de landelijke overheid ziet een belangrijke en prominente rol weggelegd voor Anti Discriminatie Bureaus (ADB's) op het gebied van discriminatiebestrijding, het streven naar gelijke behandeling van een ieder die in Nederland verblijft, het bevorderen van integratie en daarmee samenhangend het tegengaan van uitsluiting en radicalisering. Met het oog op de wetgeving, waarin staat dat gemeentes hun burgers toegang tot een onafhankelijke antidiscriminatievoorziening moeten bieden, werkt het BD samen met de collegabureaus in de provincie Noord-Holland om alle gemeentes regelmatig te informeren over wat de ADB's doen en het belang daarvan, de strekking van de wet en wat de meerwaarde voor de gemeentes is om gebruik te maken van de deskundigheid van de bestaande ADB's. Maatschappelijke rol Discriminatie is bij wet verboden. Justitie is uiteraard de instantie die de wet handhaaft, maar ook het BD heeft hier een rol in. Veel mensen voelen zich gediscrimineerd, maar in een aantal gevallen is er in juridische zin geen sprake van discriminatie. Ook andersom komt voor: er is sprake van discriminatie, maar door degene die ermee te maken heeft, wordt dit niet als zodanig opgevat. Door te luisteren, uit te leggen en toe te lichten, wijst het BD mensen op hun rechten en plichten of wordt de angel uit een conflict gehaald. Doordat wij zelfstandig en onafhankelijk zijn en preventief en oplossend werken, zijn wij een deskundige en betrouwbare partner en dat is een andere rol dan de politie heeft. Meldingen Bij het bureau is het aantal meldingen in 2011 behoorlijk gedaald ten opzichte van het aantal in 2010; 205 meldingen in 2010 en 158 meldingen dit jaar. In het volgende hoofdstuk wordt hier nader op ingegaan. Het BD is niet het enige Anti Discriminatie Bureau waar het aantal


4

iaarverslaa 2011

meldingen is gedaald; de ADB's hebben echter, zoals gezegd, een veel bredere functie en daarmee is hun bestaansrecht en noodzaak gewaarborgd. Het BD hamert er voortdurend op dat het doen van melding zo belangrijk is. Met de signalen immers kan maatwerk op het gebied van voorlichting, advies en onderzoek geleverd worden. Zo hebben de verschillende kerntaken een wisselwerking op elkaar en vullen ze elkaar aan. Preventie De activiteiten in het kader van de kerntaak voorlichting en projecten zijn van groot belang. Voorkómen is immers beter dan genezen en bekend maakt bemind. In 2011 zijn veel scholen bezocht om gastlessen te geven. Nieuw is dat we ook op veel basisscholen zijn geweest: de vooroordelenkoffer is daar ingezet. Na een inleiding gaan leerlingen 50 bordjes langs met raadsels, quizzen, plaatjes en stellingen over vooroordelen, pesten en wat raar of gewoon is. Ook is een nieuwe, intensieve training voor docenten gemaakt en gegeven, gericht op houding en omgangsvormen tijdens surveillances. Via het "veilig in en om school" netwerk (VIOS) tonen ook andere scholen belangstelling voor die training. De bijeenkomst "op gelijke voet" was de afsluiting van het themajaar handicap en chronische ziekte. Sprekers, cabaret, een tentoonstelling en een parcours met een blindegeleidehond waren onderdelen van een vol programma, waarin het BD ook de resultaten van het themajaar presenteerde. Daarnaast was de Dag van de Dialoog er weer, activiteiten op het Houtfestival en veel andere voorlichtingen, trainingen en gastlessen aan diverse doelgroepen. Onderzoek en monitoring Niet alleen wij, maar ook overheden willen een zo compleet mogelijk overzicht van wat er speelt aan discriminatie. Ongelijke behandeling ontwricht de samenleving zowel op microals meso- als macroniveau. Om dit overzicht te realiseren, hebben onderzoek en monitoring een onmisbare functie. De resultaten van onderzoeken dienen op hun beurt als uitgangspunt voor advies, voorlichting en projecten. Gedurende het uitvoeren van het onderzoek, komen ook weer meldingen binnen. De naamsbekendheid van het bureau neemt door het onderzoek toe. Het rapport "Trend of incident" vormde in 2011 de aanleiding om met verschillende organisaties in gesprek te gaan. Het Bureau Discriminatiezaken heeft haar positie in het maatschappelijk middenveld opnieuw versterkt en is gegroeid qua deskundigheid en qua verankering in de maatschappij. Door de keuze voor het themagerichte werken, in 2011 met de discriminatiegronden handicap en chronische ziekte en ras / afkomst, zijn concrete doelen gerealiseerd en afspraken gemaakt voor de korte en lange termijn. Het BD zelf is meer zichtbaar geweest, meer 'het veld ingegaan' en heeft meer van zich laten horen. Het BD kijkt met een positieve blik op haar werk en activiteiten in het jaar 2011 terug. Voor suggesties en adviezen om zaken te verbeteren, staan wij open.


5

jaarverslag 2011

2

2.

Klachtbehandeling

Eén van de kernactiviteiten van het BD is de behandeling van klachten en meldingen inzake discriminatie en ongelijke behandeling. Ook de registratie van alle klachten en meldingen is een kerntaak; beide taken zijn in de wet opgenomen als een verplichting voor gemeentes en hangen nauw samen.

Het BD is een laagdrempelig bureau. Dienstverlening aan mensen die een klacht of melding indienen, is voor hen kosteloos. Het bureau is alle werkdagen geopend en is dan zowel fysiek als telefonisch bereikbaar. Middels diverse communicatiemiddelen, zoals email, website en telefonisch antwoordapparaat kunnen mensen ook buiten kantoortijden contact opnemen. Het BD werkt conform een landelijk vastgesteld klachtenprotocol. De werkwijze is tot stand gekomen na jaren van ervaring; het protocol is leidend voor de bureaus die lid zijn van de landelijke branchevereniging. Het BD heeft een eigen verantwoordelijkheid en stelt zich onafhankelijk op; waar mogelijk zal het de klacht of melding onderzoeken. Vervolgens wordt bekeken of de zaak in behandeling wordt genomen. Wanneer een wederpartij bekend is, dan wordt die aangeschreven met de vraag om zijn of haar visie op de melding: er zitten immers altijd twee kanten aan een verhaal; hoor en wederhoor is voor het BD van groot belang. Óp die manier is een onafhankelijk oordeel over een klacht mogelijk. In dit hoofdstuk beschrijven we de in 2011 binnengekomen klachten en meldingen. Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van discriminatie in onze regio zijn ook de discriminatiemeldingen bij de politie Kennemerland in deze rapportage meegenomen. We schetsen een beeld van het soort klachten dat is binnengekomen bij het BD, op welke maatschappelijke terreinen deze zich hebben afgespeeld en er wordt gekeken naar de ontwikkelingen in de afgelopen drie jaar. Concrete voorbeelden geven inzicht in de variëteit van de meldingen. Naast dit jaarverslag ontvangt elke gemeente in ons werkgebied het overzicht van klachten zoals voorgeschreven door de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga) in het format zoals dat verstrekt is door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De presentatie van de landelijke discriminatiecijfers wordt verwacht in april 2012. De rapportage over landelijke cijfers komt tot stand door een samenwerking tussen de Anti Discriminatie Bureaus (ADB's) en de Universiteit van Utrecht. Sinds 2009 focust het BD zich gedurende een langere periode op een specifieke discriminatiegrond. In 2009/2010 en 2010/2011 was dit handicap en chronische ziekte. In 2011/2012 richten we onze aandacht op ras / afkomst. De specifieke aandacht die hierdoor wordt gegeven aan de betreffende doelgroepen die met discriminatie te maken kunnen krijgen, resulteert niet altijd in een stijging van het aantal klachten over die betreffende discriminatiegrond. Belangrijke punten die uit de cijfers van 2011 naar voren komen: •

Het aantal klachten dat jaarlijks bij het BD binnenkomt wordt deels beïnvloed door zaken waar het BD zelf weinig invloed op heeft. In 2009 en 2010 was er de landelijke 'anti-discriminatie' campagne Moet jij jezelf thuislaten als je naar buiten gaat? Dit leidde bij ons direct tot een toename van het aantal klachten.


6

iaarverslan 9011

•

•

•

•

• •

•

•

•

In 2009 was er bij de politie sprake van problemen met het nieuwe computersysteem, dit resulteerde in ongeveer tweederde minder klachten die via de politie werden aangeleverd. Ook in 2011 kwamen er via de politie weinig klachten binnen, dit is de oorzaak van de substantiële daling van het totaal aantal klachten in dit rapportagejaar. In december kwamen naar aanleiding van een landelijke actie van enkele zwarte kunstenaars bij het BD 7 klachten binnen over de stigmatiserende rol van Zwarte Piet. Normaal gesproken krijgen wij hierover vooral vragen en een enkele klacht per jaar. Het aantal klachten bij het BD Kennemerland is gedaald van 205 in 2010 naar 158 klachten in 2011. De oorzaak is de substantiële daling van het aantal klachten dat via de politie is binnengekomen: dit aantal is meer dan gehalveerd. De meeste klachten gaan over rassendiscriminatie. Het relatieve aandeel hiervan is redelijk stabiel. In 2011 kwamen er bij het BD 7 klachten binnen over 'de stigmatiserende rol van Zwarte Piet'. Cijfers over discriminatie op grond van godsdienst en leeftijd fluctueren behoorlijk. Het aantal klachten op grond van handicap en chronische ziekte is in 2011 afgenomen: het relatieve aandeel is gedaald van 9% in 2009 naar 6% in 2011. Klachten op grond van handicap en chronische ziekte speelden in 2011 vooral in het onderwijs en op het terrein van de commerciële dienstverlening. Het aantal klachten op grond van (homo)seksuele gerichtheid ligt al enkele jaren op circa 10 per jaar, ondanks het feit dat de landelijke media in het afgelopen jaar weer veelvuldig berichtten over geweld en intimidatie tegen homoseksuelen in hun woonomgeving. De meeste incidenten gericht tegen homoseksuele mannen en vrouwen in Kennemerland vinden plaats in de eigen woonomgeving en in de openbare ruimte. Discriminatieklachten die zich afspelen op de arbeidsmarkt vormen al jaren de grootste categorie. Na de arbeidsmarkt spelen de meeste zaken zich af in de openbare ruimte en in de eigen woonomgeving (buurt/wijk). Als we het aantal discriminatieklachten relateren aan de bevolkingsomvang staat de gemeente Zandvoort bovenaan. Ook de gemeentes Haarlem, Haarlemmermeer en Velsen scoren hoog.

Minder klachten in 2011 In 2011 registreerde het Bureau Discriminatiezaken 158 klachten over ongelijke behandeling, belediging en discriminatie. Dat zijn er beduidend minder dan in 2010; er kwamen in dat jaar 205 klachten binnen. De oorzaak is de substantiële daling van het aantal klachten dat via de politie is binnengekomen: dit aantal is meer dan gehalveerd. De oorzaak hiervan is niet bekend. Wij blijven benadrukken dat 70% van de mensen die discriminatie meemaakt dit niet meldt en dat de gemelde klachten geen reëel beeld geven van de werkelijkheid. Het aantal meldingen bij het BD is slechts een fractie van het werkelijke aantal discriminatie-incidenten in Kennemerland1. Over de afgelopen jaren sprong het jaar 2008 er uit met ruim 300 klachten. Dit hoge aantal was mede het gevolg van een eigen activiteit van het BD; medewerkers checkten personeels-advertenties op niet toegestane eisen op het gebied van geslacht en leeftijd. Ook was er dat jaar sprake van een hoog aantal registraties van bekladdingen. 1

Dit wordt onderbouwd door het onderzoek Discriminatieklimaat in Noord-Holland (2008): in Kennemerland zei 12% van de volwassen inwoners in het afgelopen jaar tenminste één keer te zijn gediscrimineerd.


7

jaarverslag 2011

In 2009 heeft de landelijke antidiscriminatie campagne "Moet jij jezelf thuislaten als je naar buiten gaat?" geleid tot een sterke toename van het aantal klachten bij het BD. Deze toename compenseerde de onvolledige cijfers die de politie dat jaar aanleverde vanwege problemen met een nieuw computersysteem: ongeveer tweederde minder klachten. In 2010 werd de campagne herhaald, maar leidde deze niet tot een even grote toename van de klachten als in 2009. Het gemiddeld aantal geregistreerde klachten per jaar lag de afgelopen tien jaar op 208. Grafiek 1. Aantal geregistreerde klachten bij Bureau Discriminatiezaken

•

inn -

__

lllllljll ^

WÊIISÊÊ —•—totalen

^J

A

i _

^

\

2002 ; 2003 2004 2005 2006 1 2007 12008 2009 2010 2011

194

174

iiiii 207

218

211 j 303

204

205

158

Bron: klachtenregistratie, Bureau Discriminatiezaken Kennemerland N.B. De lijn die tussen de gegevensreeks doorloopt is een trendlijn. Een trendlijn geeft een richting (dalend of stijgend) aan waarin zich iets ontwikkelt. Deze trendlijn is lineair, d.w.z. hij zoekt het midden van alle waarden.

Klachten naar discriminatiegrond In artikel 1 van de Grondwet, het Wetboek van Strafrecht en de Algemene Wet Gelijke Behandeling staan verschillende gronden waarop gediscrimineerd kan worden. Het BD onderscheidt in de registratie2 de volgende discriminatiegronden: herkomst/kleur/ras, godsdienst, levensovertuiging, politieke overtuiging, nationaliteit, geslacht, seksuele gerichtheid, leeftijd, handicap, burgerlijke staat, arbeidsduur/arbeidscontract en overig. Soms is er per klacht sprake van meer discriminatiegronden. Daarom is het aantal gronden in 2011 met 165 hoger dan het aantal klachten (158). De meeste klachten betreffen van oudsher rassendiscriminatie. Het relatieve aandeel hiervan is tamelijk stabiel. In december kreeg het BD 7 meldingen binnen over het "racistische karakter van het Sinterklaasfeest en de rol van Zwarte Piet". Dit kwam voort uit

In een landelijk registratiesysteem dat leden van de landelijke brancheorganisatie van Anti Discriminatie Bureaus gebruiken.


jaarverslag 2011

een landelijke actie van enkele zwarte kunstenaars. Normaal gesproken krijgt het BD hierover vooral vragen en een enkele klacht per jaar. De cijfers met betrekking tot discriminatie op grond van godsdienst fluctueren de laatste jaren behoorlijk. Het aantal klachten is in 2011 gedaald ten opzichte van het jaar ervoor, maar gestegen in vergelijking met 2009. De klachten in 2011 gingen in ruim 70% van de gevallen over discriminatie van moslims. Klachten op grond van godsdienst zijn evenredig verdeeld over alle maatschappelijke terreinen; het speelt zich dus bijvoorbeeld niet alleen af op de arbeidsmarkt of in de openbare ruimte. Ook het aantal klachten over leeftijdsdiscriminatie fluctueert. Deze klachten betreffen meestal de arbeidsmarkt: in 2011 speelt 90% van de leeftijdsklachten zich daar af. Het aantal klachten op grond van handicap en chronische ziekte is in 2011 afgenomen: het relatieve aandeel is gedaald van 9% in 2009 naar 6% in 2011. Klachten op grond van handicap en chronische ziekte speelden in 2011 vooral in het onderwijs en op het terrein van commerciële dienstverlening. Tabel 1. Klachten naar discriminatiegrond IGröinden 2009 Ras/herkomst/kleur (1) 110 Leeftijd 23 Godsdienst 7 Geslacht 14 Seksuele gerichtheid 12 Handicap/chronische ziekte 19 Nationaliteit 6 Politieke overtuiging 0 Burgerlijke staat 0 Levensovertuiging 1 Arbeidsduur/arbeidscontract 0 Overig (niet wettelijke 17 gronden) Totaal 209

% 53% 11% 3% 7% 6% 9% 3% 0% 0% 0,5% 0% 8%

2010 124 15 19 15 9 14 5 2 0 0 0 13

% 57% 7% 9% 7% 4% 7% 2% 1% 0% 0% 0% 6%

2011 94* 19 11 11 10* 9 4 2 0 0 0 5

% 57% 12% 7% 7% 6% 6% 1% 1% 0% 0% 0% 3%

100%

216

100%

165

100%

Bron: klachtenregistratie, Bureau Discriminatiezaken Kennemerland (1) inclusief antisemitisme * 93+1 en 8 + 2 (via andere ADB's; klacht is binnengekomen bij een ADB in een andere regio, maar de melder woont in de regio Kennemerland of het incident is voorgevallen in Kennemerland)

Klachten naar maatschappelijk terrein Discriminatie kan zich op verschillende plekken in de maatschappij voordoen. In tabel 2. zijn de klachten uitgesplitst naar maatschappelijk terrein. Tabel 2. Klachten naar maatschappelijk terrein 2009 % Arbeidsmarkt 66 32% 26 13% Openbare ruimte 17 Buurt/wijk 8% 23 11% Commerciële dienstverlening 14 7% Onderwijs


2010 47 33 45 14 15

% 23% 16% 22% 7% 7%

2011 46* 34 13 12 11

% 29% 22% 8% 8% 7%

jaarverslag 2011

Politie / Vreemdelingendienst/OM Media en reclame Sport en recreatie Publieke en politieke opinie Collectieve voorzieningen Horeca Huisvesting Privé-sfeer Justitie / Justitiële inrichtingen Overig

9

4%

6

3%

12

8%

4 3 7 20 3 3 4 3 2 204

2% 1% 3% 10% 1% 1% 2% 1% 1% 100%

6 3 5 17 5 4 2 0 3 205

3% 1% 2% 8% 2% 2% 1% 0% 1% 100%

7* 6 5 4 4 2 1 0 1 158

4% 4% 3% 3% 3% 1% 1% 0% 1% 100%

Bron: klachtenregistratie, Bureau Discriminatiezaken Kennemerland *44+2 en 6+1 (via andere ADB's)

Arbeidsmarkt Discriminatieklachten die zich afspelen op de arbeidsmarkt worden het meest gemeld. De meeste klachten over de arbeidsmarkt gaan over werving en selectie. Maar op de werkvloer zelf komen ook regelmatig discriminatie-incidenten voor. Tabel 3. Uitsplitsing klachten arbeidsmarkt 2009 28 Werving en selectie 14 Werkvloer Arbeidsomstandigheden/ 3 -voorwaarden Uitstroom 7 0 Beloning 0 Promotie/doorstroom 1 Overig 14 Niet ingevuld 66 Totaal

absolute aantallen) 2010 2011 22 27 11 13 5 3 1 0 5 0 47

0 0 0 0 6 0 46

Op de werkvloer worden mensen beledigd, uitgescholden of buitengesloten door collega's of klanten. Hieronder volgen enkele voorbeelden van discriminatiemeldingen op het terrein van de arbeidsmarkt. Een medewerker bij een zorgen revalidatiecentrum in Nieuw Vennep werd door haar collega beledigd door te suggereren dat 'zwarte mensen altijd zo zijn' toen zij zich ziek meldde. Daarmee bedoelde ze blijkbaar dat die zich om de haverklap ziek melden. De betreffende collega bleek al eerder opmerkingen te hebben gemaakt met een verwijzing naar de afkomst van cliënte. Wij hebben de cliënte geadviseerd om het gedrag van haar collega te bespreken met haar leidinggevende, die heeft een en ander ter sprake gebracht bij de betreffende collega. Een mannelijke peuterspeelzaalleider mocht na ziekte niet meer terugkeren op zijn eigen peuterspeelzaal omdat hij een man is. Argument van zijn werkgever: in de huidige maatschappij wordt het niet geaccepteerd dat een man alleen op een peuterspeelzaal staat. Echter, in deze zaak blijkt dat juist de ouders pleiten voor terugkeer van de


10

Jaarverslag 2011

peuterspeelzaalleider op zijn eigen plek, de ouders hebben het volste vertrouwen in hem. De welzijnsorganisatie gaf aan dat een vrouw alleen op een groep wel mogelijk was en een man alleen niet. De zaak is bij Bureau Discriminatiezaken gaan rollen naar aanleiding van twee klachten van ouders over de beslissing van de welzijnsorganisatie om de man niet meer terug te plaatsen op zijn eigen werkplek. Het BD is niet betrokken geweest bij de gesprekken tussen werkgever en de peuterspeel-zaalleider, deze rol was voorde advocaat weggelegd. Wij hebben de ouders wetteksten aangereikt en advies gegeven voorgesprekken met de werkgever. De man hebben wij ter morele ondersteuning bijgestaan tijdens de rechtsgang. Hij is door de Rechtbank in het gelijk gesteld, zijn werkgever moet hem weer terugplaatsen op zijn eigen peuterspeelzaal. ' '_ ^^^ Openbare ruimte Het absolute aantal klachten over incidenten in de openbare ruimte is de laatste jaren licht gestegen terwijl dit bij een groot aantal maatschappelijke terreinen niet het geval is. Daarom is het relatieve aandeel van klachten die zich afspelen in de openbare ruimte wel flink toegenomen. Meldingen over de openbare ruimte betreffen in 80% van de gevallen rassendiscriminatie. Verder gaat het in 15% van de gevallen om het uitschelden of bedreigen van homoseksuele mannen en vrouwen. Ook bekladdingen vallen onder openbare ruimte. De 7 meldingen die binnenkwamen over 'het racistische karakter van het Sinterklaasfeest en de stigmatiserende rol van Zwarte Piet' heeft het BD onder de categorie openbare ruimte geregistreerd. Buurt/wijk Het lage aantal klachten dat zich afspeelt in de eigen buurt of wijk komt door het lage aantal politiecijfers dit jaar. Veel aangiften en meldingen bij de politie betreffen dit maatschappelijk terrein. In 2010 lag het aantal klachten op het gebied van buurt/wijk weer op het oude, hogere, niveau. Onvolledige politiedata vanwege een falend registratiesysteem van de politie resulteerden in 2009 in een lager aantal klachten op dit terrein. In 2008 lag het aantal zaken in buurt/wijk nog rond de 50. In de eigen buurt of wijk gaat het vooral om rassendiscriminatie. Een enkele keer gaat het over godsdienst of (homo)seksuele gerichtheid. Commerciële dienstverlening Het absolute aantal klachten over de commerciële dienstverlening is de laatste twee jaar gedaald. Het gaat hierbij meestal om rassendiscriminatie of discriminatie op grond van handicap en chronische ziekte. Onderwijs In het onderwijs zien en horen we van bijzondere scholen dat zij niet precies weten hoeveel ruimte ze hebben om hun eigen grondslag te bewaren of bewaken. Er zit hier een frictie tussen de Grondwet-artikelen vrijheid van onderwijs en vrijheid van godsdienst. Hierover krijgt het BD regelmatig vragen maar niet zozeer klachten. Zaken die spelen in het onderwijs gingen in 2011 vooral over rassendiscriminatie en handicap en chronische ziekte. Hieronder volgt een voorbeeld van een discriminatiemelding op het terrein van onderwijs. Een vrouw is vanwege haar lichamelijke en psychische beperking tot twee maal toe ontmoedigd om te gaan studeren (HBO communicatie). De eerste maal bij aanmelding zei de studiebegeleider: ,Dan ga je toch niet studeren!?' en later door de decaan in verband met haar recente herniaklachten: ,Dan ga je er toch tussenuit!'. Cliënte voelt zich hierdoor negatief aangesproken en legt een relatie met haar handicap. Tevens heeft zij verzocht om


11

jaarverslag 2011

een goede stoel in verband met haar hernia. De stoel heeft ze na veel doorverwijzingen zelf moeten regelen, ook moet zij de stoel iedere week zelf ophalen. Een verzoek om uitstel voor een tentamen vanwege haar hernia is afgewezen. Wij hebben haar steeds geadviseerd over hoe ze zaken het beste kon aanpakken. Een officiële klachtenbrief richting de opleiding was vooralsnog niet gewenst. Het klachtendossier is nog niet afgesloten. Politie: douane en Koninklijke Marechaussee De politieklachten hebben vooral betrekking op de 100% controles op Schiphol. Er is een duidelijke toename van het aantal klachten: 10 klachten in 2011. Het BD heeft geen verklaring voor de toename. Bij deze klachten is meestal sprake van een golfbeweging. De bejegening van reizigers met een donkere huidskleur wordt door veel mensen als vernederend, beledigend en discriminerend ervaren. De controles worden gedaan door de douane en Koninklijke Marechaussee, maar worden in de registratie wel in de categorie politie opgenomen. Een aparte rapportage hierover van het BD verschijnt binnenkort. Eén klacht over de Marechaussee kwam van een homoseksuele man die op een beledigende en vernederende manier werd behandeld. Publieke en politieke opinie In 2011 vond het proces tegen Wilders plaats (zie kader). Dit heeft niet geleid tot een hoger aantal klachten op het terrein van publieke en politieke opinie. Het aantal meldingen op dit terrein schommelt al jaren rond de 5. Het jaar 2011 was het jaar van het 'proces Wilders', het proces dat op 23 juni tot een ontknoping kwam. Het was in vele opzichten een opmerkelijk proces dat de gemoederen danig verhitte. Volgens sommigen was het een politiek proces, anderen zagen het als krachtmeting tussen de grondrechten vrijheid van meningsuiting en het recht om gevrijwaard te worden van discriminatie. Wilders werd op alle punten vrijgesproken. Onder degenen die zich gediscrimineerd voelden door Wilders' uitlatingen, heeft menigeen het gevoel dat de rechtstaat mensen onvoldoende beschermt tegen discriminatie en haatzaaien. Anderen zijn juist van mening dat de uitspraak een overwinning is voor de vrijheid van meningsuiting. In die zin draagt de uitspraak niet bij aan minder polarisatie over dit onderwerp. In dit volledig gepolariseerde juridische steekspel zou dat bij een tegengestelde rechterlijke uitspraak waarschijnlijk ook niet het geval zijn geweest. bron: Stemmingen en koersen ten aanzien van discriminatie in 2011, ADB Rotterdam-Rijnmond, Midden- en West-Brabant, Brabant-Noord en Zuid-Holland-Zuid. Collectieve voorzieningen De categorie collectieve voorzieningen is een verzamelnaam voor lokale, provinciale en nationale overheden, maar kan ook betrekking hebben op de sociale zekerheid of de gezondheidszorg. Een buitengewoon opvallende daling is te zien op het terrein van de collectieve voorzieningen, van respectievelijk 20 en 17 klachten in 2009 en 2010 naar 4 klachten in 2011. De oorzaak hiervan is niet bekend, maar het lijkt toeval. Aard van de klachten De wijze waarop discriminatie geuit wordt noemen we de aard van de discriminatie. Vijandige bejegening omvat vooral scheldpartijen en bekladdingen. Omstreden behandeling gaat over anders behandelen en uitsluiten. Mensen worden belemmerd of uitgesloten van toegang tot diensten, voorzieningen en betrekkingen. Denk hierbij aan verzekeringen of een dienstbetrekking, maar ook weigering van toegang bij discotheken behoort hiertoe. Bureau Discriminatiezaken

12

jaarverslag 2011

Vijandige bejegening en omstreden behandeling zijn van oudsher de categorieën waar het meest op wordt geregistreerd. Door de wisselende kwaliteit van de registratie van discriminatiemeldingen bij de politie is er sprake van een fluctuerend beeld van de vijandige bejegeningsklachten. Tabel 4. Aard van de klachten (a bsolute aan tallen) 2009 2010 75 125 Vijandige bejegening 124 75 Omstreden behandeling 1 10 Geweld / Mishandeling 7 5 Bedreiging 0 2 Vernieling 3 4 Overig 209 221 Totaal

2011 78 72 6 5 2 2 165

Bron: klachtenregistratie, Bureau Discriminatiezaken Kennemerland Een klacht kan qua aard meer categorieën beslaan, daarom is het aantal hoger dan het aantal klachten.

Klachten per gemeente De woonplaats van de melder is bepalend voor welk Anti Discriminatie Bureau (ADB) de klacht in behandeling neemt, dat is een landelijke afspraak tussen ADB's. Uitzondering hierop vormen de 100% controles op Schiphol. Deze zaken worden altijd door BD Kennemerland in behandeling genomen ongeacht de woonplaats van de melder. De verdeling van de cijfers is anders als we uitgaan van de gemeente waar het incident plaats vindt dan wanneer we woonplaats van de melder als uitgangspunt nemen. Zie tabellen 5 en 6. De gemeente Haarlemmermeer springt hierbij het meest in het oog. 24 klachten zijn gemeld door inwoners van Haarlemmermeer, maar daarnaast kwamen er nog 9 klachten binnen via andere ADB's over incidenten die plaatsvonden in Haarlemmermeer en 10 klachten over de douane en Koninklijke Marechaussee op Schiphol. Tabel 5. Klachten van burgers op basis van woonplaats melder (absolute aantallen) 2009 2010 2011 86 57 Haarlem 88 33 Haarlemmermeer 43 24 20 Velsen 18 12 Beverwijk 13 12 9 2 Zandvoort 9 5 7 Heemskerk 14 5 13 Heemstede 4 5 4 Bloemendaal 1 2 4 Uitgeest 2 1 Haarlemmertiede/Spaamwoude 0 2 1 Woonplaats buiten Kennemerland 17 16 25* (m.n. Schiphol-klachten) 5 Onbekend 1 6 204 Totaal 205 158 Bron: klachtenregistratie, Bureau Discriminatiezaken Kennemerland * 3 via andere ADB's


13

jaarverslag 2011

Tabel 6. Incidenten in de gemeente op basis van plaats voorval (absolute aantallen) 2009 2010 2011 90 Haarlem 80 53 43 Haarlemmermeer 50 43* 17 Velsen 12 19 14 Beverwijk 16 9 3 Zandvoort 11 8 7 Heemskerk 15 5 10 Heemstede 3 5 Bloemendaal 4 3 3 1 Uitgeest 2 1 Haarlemmerliede/Spaamwoude 2 4 1 Buiten Kennemerland 10 0 10 3 Overig/niet bekend 7 1 204 Totaal 203 158 Bron: klachtenregistratie, Bureau Discriminatiezaken Kennemerland

*3 via andere ADB's Klachten per 10.000 inwoners per gemeente De meeste klachten komen uit Haarlem en Haarlemmermeer. Velsen komt op een derde plaats. Als we het aantal klachten omrekenen naar het aantal inwoners per gemeente is de uitkomst echter anders. Gerelateerd aan de bevolkingsomvang wordt de lijst aangevoerd door Zandvoort. Ook de gemeentes Haarlem, Haarlemmermeer en Velsen scoren echter hoog. Tabel 7. Klachten per 10.000 inwoners (piaats voorval) per gemeente Aantal Aantal inwoners klachten per 1/1/2012 per 10.000 inwoners afgerond Zandvoort 17.000 4,7 Haarlem 151.000 3,5 Haarlemmermeer 143.000 3,0 Velsen 67.000 2,8 Beverwijk 39.000 2,3 Heemstede 26.000 1,9 Haarlemmerliede/Spaamwoude 5.400 1,9 Bloemendaal 22.000 1,4 Heemskerk 39.000 1,3 Uitgeest 13.000 0,8

Klachtbehandeling: de rol van Bureau Discriminatiezaken Alle discriminatieklachten en -meldingen uit de regio Kennemerland nemen we op in ons registratieprogramma. Samen met registraties van meldingen van onder andere de politie, geeft dat een regionaal beeld van aard en omvang van voorgevallen en vermeende discriminatie. In een deel van de gevallen blijft het bij registratie. Dit betreft klachten die via de politie binnenkomen en niet worden doorgestuurd naar het Openbaar Ministerie of die om wat voor reden dan ook niet verder in behandeling genomen kunnen worden, bijvoorbeeld omdat de melder geen klachttraject wenst.


14

jaarverslag 2011

Tijdens een intakegesprek wordt samen met de cliënt bekeken wat er precies is gebeurd en of mogelijk sprake is van discriminatie. Ook kijken we naar de omstandigheden: bijvoorbeeld of er getuigen zijn, of iemand handelt vanuit een bedrijf of op eigen initiatief. Vervolgens geven wij advies over de mogelijkheden om de klacht aan te pakken en hoe wij als bureau hierbij ondersteuning kunnen bieden. Welke stappen genomen kunnen worden hangt af van waar de klacht over gaat, de wensen en verwachtingen van de melder en van de juridische mogelijkheden. Het BD past bij klachten hoor en wederhoor toe. Dit houdt in dat de persoon of organisatie die mogelijk gediscrimineerd heeft, ook de kans krijgt zijn of haar verhaal te vertellen. Er zitten tenslotte meestal twee kanten aan een verhaal. Vervolgens, mocht dit geen oplossing bieden, zijn verdere stappen mogelijk. Bijvoorbeeld het inschakelen van een bemiddelaar, het starten van een klachtenprocedure, het doen van nader onderzoek, of het in gang zetten van een juridische procedure. Wanneer een persoon aangifte wil doen bij de politie kan het BD begeleiding bieden. Hetzelfde geldt voor een procedure bij de Commissie Gelijke Behandeling of de Nationale Ombudsman. Bij bekladdingen wordt contact opgenomen met de gemeente waar de bekladding is aangebracht; die zorgt voor verwijdering van de bekladding. Regionaal Discriminatie Overleg Conform de Aanwijzing discriminatie die is opgesteld door het College van Procureurs Generaal vindt minimaal tweemaal per jaar een overleg plaats tussen de partners die zich in een politieregio met bestrijding van discriminatie bezighouden. Dat zijn politie, Openbaar Ministerie, gemeentes en het Anti Discriminatie Bureau. Dit overleg gaat over zaken die bij de politie zijn binnengekomen, over structurele ontwikkelingen en actualiteiten. In Kennemerland is het BD de trekker van het RDO. Financieel jaaroverzicht Subsidieverordeningen van gemeentes vereisen dat verantwoording wordt afgelegd over toegekende subsidies. Het BD doet de boekhouding en een accountant stelt de jaarrekening op. Elke gemeente ontvangt de jaarrekening waarop een accountantscontrole is toegepast.


15

jaarverslag 2011

3.

3

Registratie

Eén van de kernactiviteiten van het BD is de behandeling van klachten en meldingen inzake discriminatie en ongelijke behandeling. Ook de registratie van alle klachten en meldingen is een kerntaak; beide taken zijn in de wet opgenomen als een verplichting voor gemeentes en hangen nauw met elkaar samen. Mede vanwege internationale verplichtingen, moet de landelijke overheid rapportages inzake discriminatiecijfers leveren. Alle gemeentes in Kennemerland ontvangen een overzicht van de discriminatieklachten ingediend bij het BD door de eigen inwoners en van incidenten die binnen een gemeente hebben plaatsgevonden.

De registratie gebeurt in een database van waaruit diverse rapportages zijn te maken. De rapportage met landelijke cijfers is ook gebaseerd op dit systeem. Met ingang van januari 2012 wordt een nieuw systeem gebruikt, waarbij alle ADB's zullen zijn aangesloten. Monitoring zaken bij politie Het BD neemt deel aan het Regionaal Discriminatie Overleg met politie en OM. Het zaaksoverzicht dat daar ter sprake komt, vormt voor het BD regelmatig aanleiding om bij de politie en het OM te informeren hoe de stand van zaken met betrekking tot een aantal incidenten is. Voor het BD heeft discriminatie top-prioriteit, maar bij de politie is dat niet het geval en dan is de frequentie van het RDO te laag. Daarnaast blijkt dat de politie niet altijd bereid is aangifte van discriminatie op te nemen van burgers. Wanneer die burgers zich tot het BD wenden en wij de politie aanspreken op de onterechte weigering (politie is verplicht om aangiftes van discriminatie op te nemen), dan is aangifte wel mogelijk. We willen de politie scherp houden en besteden daarom tijd aan het monitoren van zaken bij de politie. In 2011 hebben wij een aantal teams van de politie daartoe trainingen gegeven. Daarbij is verteld over wetgeving, over de Aanwijzing discriminatie, over beeldvorming en zijn diverse casus behandeld. In het voorgaande hoofdstuk, klachtbehandeling, staan de cijfers gespecificeerd en zijn deze toegelicht. Als bijlage is een tabel opgenomen met rechte tellingen per gemeente.


16

jaarverslag 2011

4

4.

Voorlichting en projecten

Zoals al eerder en vaker gemeld, hecht het Bureau Discriminatiezaken veel waarde aan preventie. Dit komt tot uiting in de uren die besteed worden aan het geven van voorlichting, trainingen en workshops en het organiseren van projecten. Deze activiteiten richten zich op het vergroten van begrip en kennis, waardoor meestal tolerantie toeneemt en discriminatie afneemt. Ervaring heeft geleerd dat wanneer mensen elkaar kennen, ze de verschillen gewoon gaan vinden en daar geen punt meer van maken. De begrippen 'raar1 of 'gewoon' worden relatief en uitsluiting vanwege anders zijn wordt als onwenselijk gezien.

Scholen, bedrijven en instellingen worden geconfronteerd met situaties waarin ze niet weten hoe te handelen: of het nu gaat om conflicten tussen groepen van verschillende afkomst of om polarisatie, pesten of onbegrip. Het BD biedt inzicht, kennis en methodieken die leiden tot mogelijke oplossingen om dergelijke situaties het hoofd te bieden. Een deel van onze rol is gericht op het voorkómen van discriminatie door mensen bewust te maken van anders zijn en begrip daarvoor te realiseren. Nuances aanbrengen in discussies en meningen hoort hier bij. In het werkplan van het BD is de kerntaak voorlichting en projecten onderverdeeld in zes categorieën. Hieronder volgt een greep uit hetgeen in 2011 is gedaan per categorie. Voorlichting op scholen (docenten - leerlingen) Alle 311 scholen in de regio, zowel voor basis- als voor voortgezet onderwijs, krijgen jaarlijks een brief van het BD met daarbij mogelijkheden voor gastlessen en projecten en een summier overzicht van de materialen die het BD inzet bij lessen en trainingen die niet alleen voor leerlingen, maar ook voor docenten kunnen zijn. Het BD werkt samen met het VIOS (Veilig In en Om School) netwerk, een netwerk van scholen dat werkt aan veiligheid op een breed terrein in en om school. Veiligheidscoördinatoren realiseren zich dat discriminatie ook met veiligheid heeft te maken en dat het BD een deskundige partner is in het voorkomen van onveilige situaties die uit discriminatie voortkomen. Het Haarlem College, een grote VMBO school in Haarlem, heeft het BD in 2011 voor diverse trainingen gevraagd. Zo hebben we alle 14 eerste klassen gastlessen gegeven in het kader van een pestproject en is aan alle docenten een op maat gemaakte training gegeven om surveillancetaken beter en soepeler te kunnen uitvoeren. Veelvuldig is de vooroordelenkoffer ingezet op basisscholen. Dit slaat goed aan. Vaak wordt de koffer achtergelaten op de school, zodat docenten bij een nieuwe groep 7 of 8 het materiaal kunnen gebruiken om zelf daarmee lessen te geven. In een bijlage achter in dit verslag is een overzicht van alle voorlichtingen en trainingen op scholen te zien. Publieksvoorlichting Over haar activiteiten en projecten verspreidt het BD persberichten. Meestal worden berichten, al dan niet aangepast, geplaatst. Het onderzoeksrapport "Trend of incident" trok veel media aandacht en was voor een aantal journalisten aanleiding om aanvullende vragen te stellen en daarover te berichten.


17

jaarverslag 2011

Voorlichting - advies aan burgers, instellingen, bedrijven In het kader van het themajaar ras / afkomst werken we samen met lokale en regionale organisaties van allochtone bevolkingsgroepen. We informeren ze over ons werk, wat klachtbehandeling inhoudt en over wetgeving waarop mensen die geconfronteerd worden met ongelijke behandeling een beroep kunnen doen; discriminatie is tenslotte verboden. Het BD is jaarlijks aanwezig op de beursvloeren van Haarlem, Haarlemmermeer en in 2011 voor het eerst in de IJmond. Op de beursvloer ontmoeten bedrijven en maatschappelijke organisaties elkaar en zij kunnen daar diensten ruilen. De beursvloer vergemakkelijkt het om het lastige onderwerp discriminatie bespreekbaar te maken bij bedrijven. Het BD biedt advies over discriminatoire incidenten op de werkvloer aan en vraagt een hangplek voor roulerende exposities. Eén van de exposities, "Fien is ..." heeft in heel 2012 elke maand onderdak. In het kader van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen, de Wga, waarin staat dat gemeentes haar burgers toegang moeten bieden tot een Anti Discriminatie Bureau, geeft het BD medewerkers van gemeentelijke loketten, zoals een klant contact centrum of een WMO loket, voorliching over het BD en discriminatie in het algemeen. De medewerkers die burgers met een vraag of probleem over discriminatie aan hun loket krijgen, kunnen dit na de training herkennen en de burgers doorverwijzen naar het BD, In 2010 hebben we vier van dergelijke trainingen gedaan en in 2011 hebben er drie plaatsgevonden. Steeds vaker wordt het BD benaderd om trainingen op maat te geven aan specifieke groepen, zoals politie en gedetineerden. Politiebureaus hebben baliemedewerkers: zij hebben de eerste contacten met burgers. Het BD traint hen en daarbij gaat het over wetgeving, beeldvorming en associaties, wat het BD is en wat de verschillen in werkwijze zijn tussen politie en BD. Aangezien lang niet alle (gevoelde) discriminatie strafrechtelijk is aan te pakken, is het goed als mensen doorverwezen worden naar het BD en de baliemedewerkers bij de politie daarvan op de hoogte zijn. Het BD organiseerde een filmavond rondom twee documentaires: "The voice of 650 million times one" en "Nothing About Us". Beide films gaan over handicap, vooroordelen en ijzersterke mensen. Regisseur / filmmaker Marijn Poels was bij de vertoning aanwezig en vertelde over de ontstaansgeschiedenis van beide documentaires, die gemaakt zijn op verschillende plekken in de wereld, maar waarvan de inhoud net zo goed van toepassing is op mensen met een beperking in Nederland en de vooroordelen die zij ervaren. Het BD heeft de films ook laten zien op scholen en bij Heliomare; de filmmaker was daar ook bij aanwezig en dat maakte veel indruk. Informatieverzoeken In 2011 zijn 84 informatieverzoeken bij het bureau binnengekomen. Deze worden apart geregistreerd. De verzoeken variëren van het geven van een inhoudelijke reactie aan de media op een actuele kwestie, waaronder P W uitspraken over vrouwen met een hoofddoek, tot vragen van burgers wat ze moeten doen als ze een buitenlandse buurvrouw krijgen tot een uitleg over voorwaarden waaraan discriminatie juridisch gezien moet voldoen. Projecten HOUTFESTIVAL Zoals elk jaar leverde het BD een bijdrage aan het Houtfestival. Met een divers programma dat gericht was op bewustwording door interactie, oftewel leren en vooroordelen slechten door te doen, werden de bezoekers deelgenoot gemaakt van hoe het is om te leven met een chronische ziekte of handicap, in het bijzonder slechtziendheid en niet kunnen lopen. We hadden een bus waarin (computer)spelletjes gedaan konden worden en films bekeken, er was een rolstoelparcours dat met veel enthousiasme werd afgelegd, en er was een


18

jaarverslag 2011

parcours voor blinden en slechtzienden uitgezet. Door middel van diverse brillen konden mensen verschillende vormen en gradaties van slecht zien ervaren. Met stokken en onder begeleiding van mensen met een beperking konden bezoekers samen bewust worden van letterlijke en figuurlijke drempels en van het bestaan van ongelijke behandeling. OP GELIJKE VOET Als afsluiting van het themajaar handicap en chronische ziekte organiseerde het BD een bijeenkomst voor gemeentes, belangenorganisaties van mensen met een beperking en andere belangstellenden. In Heemstede bestond het programma uit cabaret, films, een tentoonstelling en hielden enkele deskundigen een lezing over toegankelijkheid van websites voor slechtzienden, over de gevolgen van de kortingen in het onderwijs voor kinderen die speciale zorg nodig hebben en over obstakels die mensen in een rolstoel in de openbare ruimte tegenkomen. Het BD presenteerde tot slot een canon met de in het themajaar behaalde resultaten. DAG VAN DE DIALOOG Bureau Discriminatiezaken organiseerde op woensdag 2 november de Dag van de Dialoog in Haarlem. In Heemskerk vond de dag op 11 november plaats. De Dag van de Dialoog was weer een succes. Aan circa 30 tafels gingen mensen die elkaar veelal niet kenden met elkaar in gesprek onder het genot van een maaltijd. Het thema dit jaar was "anders is leuk", wat overigens niet door iedereen beaamd werd. ROTT In het themajaar is het ROTT project ontstaan: Recht Op Toegang Team. Vier organisaties (BD, MEE Noord-West Holland, Nederlands Centrum voor Totale Toegankelijkheid en Versterking Cliënten Positie) stellen een team van vijf mensen met vijf verschillende beperkingen samen die gedurende bijna een jaar op pad gaan in Kennemerland en alles noteren waar ze tegenaan lopen als gevolg van hun beperking. Ze trekken direct aan de bel of leggen de ontoegankelijkheid voor aan het projectteam dat het op hun beurt als klacht zal behandelen of het aan juridische instanties voorlegt. Bewustmaking en wijziging van beleid zijn de doelstellingen van het project. Plannen zijn gemaakt en voorbereidingen zijn getroffen, maar uitvoering is afhankelijk van financiering. SAMS PRIJS Voor de derde maal werd in 2011 de SAMS prijs uitgereikt. Personen en instellingen kunnen een idee insturen dat tolerantie bevordert en de multiculturele samenleving positief neerzet. De Haarlemse SAMS, Stedelijke Adviesraad Multiculturele Stad, looft de prijs uit. Samen met de stichting Haarlem Roze Stad en een documentairemaker heeft het BD een projectvoorstel gemaakt en ingezonden. De filmmaker heeft de documentaire "I am gay and muslim" gemaakt: het gaat over mannen in Marokko die moslim zijn en homoseksueel. Het zijn portretten over hun worsteling en over de dilemma's van henzelf en hun familie. Het BD gaat de film inzetten op scholen met daaromheen gastlessen. NB: we hebben de prijs gewonnen! KOPLOPER De gemeente Haarlem heeft zich bij het Ministerie van VWS aangemeld als koploper. Dit houdt in dat gedurende drie jaar, ie 2012-2014, rijksmiddelen beschikbaar worden gesteld om activiteiten te ontplooien die gericht zijn op sociale acceptatie van homoseksualiteit. Met het COC Kennemerland, Gay Haarlem en de stichting Haarlem Roze Stad vormt het BD de projectgroep die plannen maakt en uitvoert. In 2011 zijn de voorbereidingen gestart.


19

jaarverslag 2011

Website De website wordt regelmatig geactualiseerd met nieuws en berichten. Er is veel bruikbare informatie te downloaden, vooral voor docenten. De eigen activiteiten van het bureau worden ook op de website gezet, geïllustreerd met foto's en ander beeldmateriaal. De website is hiernaast een communicatiemogelijkheid naar het BD toe, waarvan iedereen via internet op de tijd die hem of haar schikt, gebruik kan maken. Steeds vaker worden meldingen via het klachtformulier op de BD site ingestuurd.


20

jaarverslag 2011

5.

5

Onderzoek en monitoring

Onderzoek en monitoring is voor het BD een belangrijke kerntaak. Het geeft onderbouwd inzicht in wat er speelt, los van de meldingen, en gegevens kunnen beter geduid worden. Het zorgt daarbij ook voor kennis- en deskundigheidsbevordering bij de BD medewerkers.

Onderzoek naar diverse gronden en terreinen Handicap en chronische ziekte en arbeidsmarkt Deels stond 2011 in het teken van de grond handicap en chronische ziekte vanwege het themajaar. Het rapport "op gelijke voet", over het door ons in 2009 gedane onderzoek naar mensen met een fysieke beperking op de arbeidsmarkt, is na de presentatie veelvuldig onder de aandacht gebracht van met name werkgevers en arbeidsgerelateerde organisaties. Het rapport lag aan de basis om met werkgevers in gesprek te gaan over hun personeelsbeleid in brede zin. In 2010 zijn alle gemeentelijke afdelingen personeelszaken/HRM bevraagd en hebben we met hen gesproken; in 2011 resulteerde dit in een expertmeeting met de onderwerpen voorkeursbeleid en quota, diversiteit en gelijke behandelingswet- en regelgeving. Het BD presenteerde zich als helpdesk en trainer voor het omgaan met incidenten op de werkvloer en voorlichting op het gebied van beeldvorming, wetgeving en omgaan met verschillen. Trend of incident Om structureel zicht te krijgen (en te houden) op de situatie van homo- en biseksuelen heeft het BD in 2007 een digitaal onderzoekspanel in het leven geroepen, het Pink Panel. Hierbij krijgen homo- en biseksuelen in Kennemerland een paar keer per jaar een vragenlijst toegestuurd. De vragen richten zich op inzicht in ervaringen over het veilig en vrij voelen om voor homo- of biseksualiteit uit te komen, zowel op straat, in de woonomgeving als op het werk. Mede geïnspireerd door de uitgebreide mediaaandacht voor het pesten van homoseksuelen in hun woonomgeving, wilden wij een stand van zaken onderzoek doen, waarbij de situatie in Nederland en in Kennemerland in kaart gebracht werd. In dit onderzoek hebben we ons gebaseerd op klachtencijfers van het BD en de politie, de resultaten van Pink Panel, gesprekken met de doelgroep en hun belangenorganisaties en krantenberichten. Het resultaat is beschreven in het rapport "Trend of incident?" over vijandigheid jegens LHBT's (lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgenders). Uit de resultaten blijkt dat weinig concrete incidenten zich voordoen in Kennemerland, maar dat de gevoelens van onveiligheid wel toenemen en dat homoseksualiteit weinig zichtbaar is, wellicht voortkomend uit een gevoel van onveiligheid. Op scholen wordt het klimaat om uit te komen voor homoseksualiteit bijzonder onveilig geacht, zowel voor docenten als voor leerlingen. Pink Panel Noord-Holland Het Pink Panel is in 2011 eenmalig uitgezet in de hele provincie Noord-Holland. De resultaten zijn door het BD gepresenteerd tijdens een provinciale conferentie in Schagen. Daar werd ook een 'update' van de roze kaart Noord-Holland getoond en er waren workshops en presentaties, onder meer over zogenoemde gay straight alliances. Gemeentes en scholen hebben een verklaring voor gelijke behandeling en acceptatie van homoseksuele mannen en vrouwen ondertekend. Monitoring klachten Niet alleen het BD zelf, maar ook de landelijke en lokale overheden willen graag weten wat er speelt aan discriminatie, over welke gronden en op welke terreinen het gebeurt. Discriminatie heeft een negatieve invloed op sociale cohesie en kan een ontwrichtende


21

jaarverslag 2011

werking hebben op verschillende niveaus in de samenleving. Diverse onderzoeken hebben dit aangetoond. Aangezien discriminatie onze 'core business' is, moeten wij dat inzicht bieden. Daartoe maken we analyses van de cijfers die binnenkomen. Trends en ontwikkelingen op regionaal niveau worden, met behulp van het registratieprogramma, in kaart gebracht en ook zijn vergelijkingen met andere regio's mogelijk. Het BD blijft via diverse instanties goed op de hoogte van de stand van zaken met betrekking tot radicalisering, zowel van extreem rechts als van moslims. Tweemaal per jaar nemen we deel aan trainingen die tegelijkertijd bijeenkomsten zijn waar informatie wordt uitgewisseld tussen politie, jongerenwerk, gemeentes en scholen. Opzetten en onderhouden netwerk van lokale organisaties en instellingen Het BD richt zich niet alleen tot burgers met de 'oproep' om discriminatie te melden omdat melden helpt, maar ook tot organisaties en instellingen met de vraag 'help melden'. Daarnaast willen we dat iedereen doordrongen is van het belang van het voorkomen en bestrijden van discriminatie. Met betrekking tot de grond handicap en chronische ziekte hebben we een 'output' en een 'outcome' vastgesteld. De outcome, het doel en maatschappelijk effect dat we willen realiseren in het themajaar, is bereikt: 1. bewustwording creëren dat handicap en chronische ziekte een grond voor discriminatie is bij burgers, bedrijven, instellingen, de doelgroep (mensen met een beperking) 2. beeldvorming bijstellen over mensen met een beperking 3. kennis over de wetgeving vergroten bij werkgevers en de doelgroep 4. diversiteitsbeleid stimuleren bij werkgevers 5. toegankelijkheid vergroten In de voorgaande hoofdstukken zijn diverse activiteiten beschreven die ingezet zijn om het bovenstaande te realiseren. We zullen blijven monitoren om een en ander te verduurzamen. Voor de grond ras en afkomst is dezelfde 'outcome' van toepassing, hoewel de eerste, bewustwording dat ras een grond voor discriminatie is, goed bekend is. De meeste klachten die bij het BD worden ingediend hebben als grond ras / afkomst / huidskleur. Toch speelt er veel meer en in onze contacten met zelforganisaties, sleutelfiguren en individuen die tot de doelgroep behoren, hameren we vooral op het belang van het doen van melding. De boodschap daarbij is ook dat een melding niet altijd je eigen probleem oplost, maar dat we ervoor willen zorgen dat dergelijke zaken zich in de toekomst niet meer voor zullen doen. Het vijfde doel is dan ook het genereren van meer meldingen.


22

jaarverslag 2011

6.

6

Advies en beleid

Het BD hecht grote waarde aan samenwerking met andere organisaties en instellingen. Ten eerste is informatieuitwisseling wederzijds van belang; ten tweede is vaak meer resultaat te behalen als verschillende partijen hun expertise, contacten en invalshoek inbrengen. Advies vloeit soms als vanzelf uit samenwerking voort en is dan ook wederzijds. Daarnaast worden ook adviezen over zeer specifieke onderwerpen gegeven, zowel aan individuen als aan gemeentes, instellingen en bedrijven. Wat beleid betreft: hierbij gaat het vooral om beleid van organisaties, overheden en bedrijven waarop het BD invloed wil uitoefenen, maar ook op het beleid van het werkveld, met ingang van 2011 verenigd in de landelijke brancheorganisatie van Antidiscriminatiebureaus, LBA. Gemeentes Om te kunnen voldoen aan de wettelijke verplichtingen uit de Wga, moeten gemeentes samenwerken met Anti Discriminatie Bureaus, teneinde cijfers te kunnen leveren. Het BD Kennemerland wil graag haar expertise delen met gemeentes, omdat een discriminatievrije omgeving een algemeen belang is. Het BD informeert alle gemeentes over de werkzaamheden voortvloeiend uit de wet en de niet-wettelijke taken, zoals de onderzoeken, gastlessen op scholen, trainingen en de bijeenkomsten. Enkele gemeentes reageren hier op en vragen advies naar aanleiding van de informatie. Het BD waardeert dit en is uiteraard bereid hier op in te gaan.

Zo hebben we bij raadsvergaderingen en -commissies in verschillende gemeentes ingesproken en zijn we bij fractievergaderingen van politieke partijen langsgeweest om cijfers en/of rapporten toe te lichten. Hierbij bleek dat ook basale gegevens over het BD niet altijd bekend waren, dus voor de naamsbekendheid waren deze bezoeken ook zinvol. De gemeente Velsen heeft de door de samenwerkende ADB's in Noord-Holland opgestelde kadernota gemeentelijk antidiscriminatiebeleid gebruikt om op een vraag van de Raad beleid inzake antidiscriminatie te formuleren. Provinciale samenwerking Het BD Kennemerland werkt samen met de vier andere ADB's in Noord-Holland om alle gemeentes in de provincie te informeren over de werkzaamheden en hen te wijzen op het belang van het geven van voorlichting en het doen van onderzoek. De samenwerking wordt gecontinueerd en resulteert onder meer in het maken en verspreiden van een nieuwsbrief, tweemaal per jaar. Daarnaast is onder alle gemeentes een meetlat verspreid met een aantal vragen over het gemeentelijk beleid op het gebied van gelijke behandeling en diversiteit. Met de antwoorden konden de gemeentes punten scoren en dat resulteerde in een rangschikking van alle Noord-Hollandse gemeentes. Landelijke vereniging Het BD is lid van de landelijke brancheorganisatie LBA. Regelmatig vindt overleg plaats tussen de directeuren van de ADB's over standaardisering van werkwijze, over beleid en over ontwikkelingen in en om het werkveld. Hierbij wordt kennis en ervaring uitgewisseld en wordt gezamenlijk beleid bepaald. Ook op uitvoerend vlak is veel uitwisseling; bijvoorbeeld van voorlichtingsmaterialen of van projectplannen. Er is intervisie tussen klachtbehandelaars, onderzoekers en voorlichters. Er zijn landelijke werkgroepen die zich bijvoorbeeld buigen over kwaliteitseisen of over registratie. Het BD Kennemerland levert aan een aantal werkgroepen een bijdrage en het neemt deel aan relevante landelijke overleggen en


23

jaarverslag 2011

bijeenkomsten. Daarnaast vertegenwoordigt het BD de LBA in een tweejaarlijks overleg met de landelijke expertisecentra discriminatie van politie en Openbaar Ministerie. Samenwerking Het BD is een relatief kleine organisatie met een veelomvattend takenpakket. Niet alleen om redenen van 'efficiency', maar ook vanwege bundeling van kennis en vaardigheden, werkt het BD veel samen met andere organisaties die gelijksoortige doelstellingen hebben. De meest intensieve samenwerking is met collegabureau's binnen de provincie NoordHolland. Een verkenning naar intensieve samenwerking met de BD's Haaglanden en NoordHolland Noord is uiteindelijk afgeketst. Wel is besloten de samenwerking met het BD Zaanstreek Waterland te intensiveren. Ook de stichting Mondiaal Centrum Haarlem en een aantal andere instellingen waarmee het BD huisvesting deelt in het pand Mondiaal Centrum, zijn op projectbasis vaak een partner. Samenwerking varieert van het mee organiseren van debatten en tot bijvoorbeeld het meedenken met en adviseren van scholen in het VIOS netwerk in het kader van veiligheid.


24

jaarverslag 2011

B

Bijlage 1

Lijst van bestuur en medewerkers

Bestuur Bureau Discriminatiezaken Kennemerland in 2011 Ben Ottens Huibert Meijer Steven Alblas Michiel Schreuder Ikram Achahboun

(voorzitter) (secretaris) (penningmeester)

Medewerkers Bureau Discriminatiezaken in 2011 Frederique Janss Joke Persenaire Noëlle Beerepoot Marjolein van Haaften Rimko Danner Desley de Vries Nick Boogaard


(directeur) (klachtenconsulent) (voorlichter / trainer) (onderzoeker) (projectleider) (stagiair klachtbehandeling) (stagiair klachtbehandeling)

25

jaarverslag 2011

B

Bijlage 2 Overzicht klachten en meldingen Bureau Discriminatiezaken Kennemerland 2011 Uitgangspunt met ingang van 2009 is woonplaats melder (in 2008 was het uitgangspunt: plaats voorval) 2: Plaats voorval

1 : Woonplaats melder Haarlem

Haarlemmer meer

Beverwijk

Heemskerk

Uitgeest

Velsen

Bloemendaal

Heemstede

Zandvoort

Haarlemmer liede

Overig/ onbekend

1

57

24

9

5

1

18

2

5

6

1

6

2

5

15

-

1

-

2

1

-

1

-

-

TOTA;

158

Grond (*meer gronden per klacht mogelijk, daarom wijken de totalen per gemeente soms af van het aantal klach ten) Haarlem

Haarlemmer meer

Beverwijk

Heemskerk

Uitgeest

Velsen

Bloemendaal

Heemstede

Zandvoort

Haarlemmer liede

Overig

TOTAAL

31

24

7

4

1

13

2

4

3

1

4

94

5

4

1

11

Leeftijd Seksuele gerichtheid Godsdienst

9

4

4

5

6

1

Nationaliteit

3

Handicap

3

Herkomst/ kleur / ras Geslacht

Levensovertuig. Politieke overtuiging Burgerlijke staat

1 1

3

1

1

19 1

1

1

11

2

1

4

1

1

2

1

1

TOTAAL

9 0

2

2 0 0

Arbeidsduur Overig

10

1

2

64

41


1 6

9

26

1

20

1 3

jaarverslag 2011

5

8

5 1

7

165

Maatschappeli k terrein Haarlem

Haarlemmer meer

25

10

3

2

Openbare ruimte

9

14

2

2

Buurt/wijk Commerciële dienstverlening Collectieve voorzieningen Politie / OM / Vreemdelingendienst* Onderwijs

4

2

1

4

3

Media/reclame Huisvesting

1

Sport/recreatie Publieke/ politieke opinie Privé sfeer

3

Arbeid(smarkt)

Beverwijk Heemskerk

Uitgeest

1

Bloemendaal

2

1

2

1

Heemstede

4 1

1

Zandvoort

Overig

4

6

5

1

4

1

46

2

34 13

1

12

1

4 12

1 1

1

1

,.

1

1

1

1 1

.

2 1

6

3

5 1

1

3

1

11 7

1

1

TOTAAL

3

1

2

Haarlemmer liede

1

2

Horeca Justitie / Just, inrichting

4 0

Overig TOTAAL

Velsen

1 62

39

6

9

1

20

1 3

* De 100% contrc)les door cU5 douane op Schiphol va len hier ook onder


27

jaarverslag 2011

5

7

1

5

158

l

Aard (*meer typen discriminatie per klacht mogelijk, daarom wijken de totalen per gemeen e soms af van het aantal klachten) Haarlem

Haarlemmer meer

Beverwijk

Heemskerk

Uitgeest

Velsen

Bloemendaal

Heemstede

Zandvoort

Haarlemmer liede

Vijandige bejegening

23

20

7

5

1

13

1

4

3

1

Omstreden behandeling

35

17

2

1

7

2

1

4

Bedreiging

4

Geweld / Mishandeling

4

1

6

1


39

72 5

2

Overig 66

TOTAAL 78

3

Vernieling

TOTAAL

Overig

9

7

28

1

21

3

jaarverslag 2011

5

7

1

2

2

1

2

6

165

>•*% Bijlage 3 ^ ^ J

Voorlichting en trainingen

Datum uitvoerii Gemeente 7-1-2011 11-1-2011 12-1-2011 17-1-2011 18-1-2011 18-1-2011 21-1-2011 25-1-2011 26-1-2011 27-1-2011 1-2-2011 2-2-2011 8-2-2011 9-2-2011 9-2-2011 10-2-2011 17-2-2011 10-3-2011 24-3-2011 28-3-2011 8-4-2011 8-4-2011 12-4-2011 14-4-2011 19-4-2011 20-4-2011

Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Bloemendaal / Haarlem / Heemstede / Zandv Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Haarlem / Heemstede Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Haarlem Haarlem Haarlem Haarlem Haarlemmermeer Haarlem Haarlem Beverwijk / Velsen Beverwijk / Heemskerk Velsen Haarlemmerliede Haarlemmermeer Beverwijk Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Uitgeest Heemstede Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Haarlem Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest


Activiteit (+ naam school)

Aantal deelnemers

Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Voorlichting aan veiligheidscoördinatoren VlOS-zuid Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Docententrainingen middelbare school, Coornhert Lyceum Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen middelbare school, Haarlem College Gastlessen middelbare school, Haarlem College Gastlessen middelbare school, Haarlem College Informeren docenten ROC, Nova College Haarlem Docententraining seksuele diversiteit op ROC, Nova College Hoofddorp Gastlessen basisschool, Dr Dumontschool Gastlessen middelbare school, Haarlem College Voorlichting aan veiligheidscoördinatoren VlOS-noord Gastlessen middelbare school, Kennemer College praktijkgericht Informeren verschillende raadsfracties Docententraining basisschool, Halverwege, Halfweg Voorlichting aan veiligheidscoördinatoren VIOS-Haarlemmermeer Voorlichting wijkraad Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen basisonderwijs, SMOK-school Training medewerkers gemeente, Het Loket, Raadhuis Heemstede Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen ROC, Nova College Haarlem Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk

50 50 15 50 50 40 60 180 180 150 5 20 30 30 20 30 20 15 15 25 40 50 10 30 30 30

jaarverslag 2011

21-4-2011 26-4-2011 18-5-2011 19-5-2011 19-5-2011 19-5-2011 25-5-2011 26-5-2011 31-5-2011 1-6-2011 8-6-2011 9-6-2011 10-6-2011 23-6-2011 24-6-2011 30-6-2011 8-7-2011 12-7-2011 22-9-2011 27-9-2011 5-10-2011 6-10-2011 12-10-2011 13-10-2011 25-10-2011 25-10-2011 26-10-2011 31-10-2011 3-11-2011 3-11-2011 8-11-2011 9-11-2011 13-11-2011

Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Haarlem Haarlem Haarlem Haarlem / Velsen Haarlem Velsen Velsen Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Velsen Haarlem Haarlem Haarlem Heemskerk Haarlem Heemstede Velsen Haarlem Velsen Haarlemmermeer Haarlem Haarlem Heemstede Haarlemmermeer Haarlem Haarlem Haarlem Haarlem Haarlemmermeer Haarlem Haarlem Haarlem Haarlem


Gastlessen ROC, Nova College Beverwijk Docententraining op Haarlem College Voorlichting medewerkers digitaal loket Gastlessen met documentaire ROC, Nova College Haarlem Heliomare dagbesteding, docu handicap en vooroordelen Cinema Globaal, documentaire handicap en vooroordelen Gastlessen basisschool, Rozenheek, Velserbroek Gastlessen basisschool Rozenheek, Velserbroek Project helpenden op ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen basisschool Rozenheek, Velserbroek Gastlessen middelbare school, Sancta Maria Gastlessen middelbare school, Sancta Maria Gastlessen middelbare school, Sancta Maria Gastlessen basisschool, Vlinderschool Project handicap op ROC, Nova College Haarlem Seminar bijeenkomst Handicap en Gelijke Behandeling Training politie, SEB medewerkers Training politie, SEB medewerkers Gastlessen basisschool, Het Kompas, Umuiden Training politie, SEB medewerkers Gastlessen middelbare school, Haarlem College Gastlessen middelbare school, Haarlem College Informeren raadscommissie Gastlessen basisschool, Flamingo, Hoofddorp Gastlessen basisschool, Al Ikhlaas Docententraining middelbare school, Haarlem College Gastlessen basisschool, De Piramide Europawijk Gastlessen basisschool, Dr. Dumontschool Gastlessen basisschool, De Wilgen, Hoofddorp Docententraining middelbare school, Haarlem College Gastlessen basisschool, Emmaschool Docententraining middelbare school, Haarlem College Emancipatie voorlichting, Marokkoweek, Zohor

30 15 10 30 40 30 60 60 30 30 60 60 60 30 40 50 10 14 90 15 150 150 15 60 30 30 60 30 60 15 60 15 50

jaarverslag 2011

17-11-2011 17-11-2011 22-11-2011 23-11-2011 24-11-2011 24-11-2011 29-11-2011 1-12-2011 6-12-2011 8-12-2011 13-12-2011 13-12-2011 14-12-2011 15-12-2011 20-12-2011

Velsen Haarlem Haarlem Haarlem Haarlem Uitgeest Zandvoort Heemskerk Haarlem Haarlem Haarlem Beverwijk / Heemskerk / Velsen / Uitgeest Haarlem Haarlem Haarlem

Gastlessen basisschool, Boekanier, Umuiden Informeren raadscommissie Docententraining middelbare school, Haarlem College Lezing Leo Lucassen ism Mondiaal Centrum Haarlem Gastlessen basisschool, Zuiderpolder voorlichting medewerkers gemeente, Frontoffice Informeren raadsleden, in het kader van themabijeenkomst Gastlessen basisschool, Anne Frankschool Gastlessen aan gedetineerden, PI De Koepel Informeren docenten basisschool Bavo Westergracht Docententraining middelbare school, Haarlem College Theatervoorstelling seksuele diversiteit, ROC, Nova College Beverwijk Gastlessen basisschool, Msg Huibersschool Gastlessen basisschool, Bavo Westergracht Maatschappelijke stage, middelbare scholieren, Schoter College

100 12 15 20 60 6 20 60 25 4 15 60 30 30 15

nb.: met name het Haarlem College heeft een regionale functie; zowel docenten als leerlingen komen uit de gehele regio


jaarverslag 2011

Al eerder heeft u de cijfers over de meldingen in 2011 in uw gemeente ontvangen; het onderhavige verslag gaat over alle activiteiten

Recommend Documents