CHRONISCHE PIJN
Het is niet alleen fysieke pijn, ook psychische pijn:
eenzaamheid, onmacht, onzichtbaar, afgesloten etc.
SPSO / AIW Dhr. Hans Samwel December 2011 Groep 4b
Wijnesteinlaan 4 3525 AL UTRECHT Jeanette Manders Collegekaartnr. 208 6139
Het begon met een ongeluk In september 2003 maak ik thuis een bijzonder ongelukkige val van een ladder waarbij ik drie meter naar beneden viel en met mijn hak op de punt van een stoel terecht kwam. Direct voelde ik dat dit niet goed zat! Ik kon mijn voet op geen enkele manier ontzien, alles deed pijn: stilhouden en laten rusten of ondersteunen, koud water erop (tegen de zwelling), niets hielp! Het was vrijdag avond laat, onze zevenjarige dochter was op dat moment uit logeren. Mijn man besloot met mij naar de eerste hulp te gaan in het ziekenhuis. Hij heeft mij naar beneden moeten dragen en in de auto gelegd op de achterbank. Ik heb de pijn moeten verbijten van al die bewegingen, ik wist niet hoe ik die voet kon ontzien. Inmiddels was er ruim een uur verstreken toen wij bij het ziekenhuis aankwamen. Daar ben ik uit de auto in een rolstoel getild en zijn wij ons bij de poli gaan melden. Inmiddels was ik in shock, klappertandend probeerde ik te vertellen wat er was gebeurd, al wist ik toen niet precies hoe ik was geland. De reactie van de dienst hebbende receptionist maakte me woedend, en nog steeds, maar ik kon er toen geen uiting aan geven: “Een val, stop met aanstellen en houd op met klappertanden!” Zo ontving ik de boodschap dat het niks voorstelde, dat ik op moest staan en gewoon gaan lopen. Ik werd naar een onderzoekskamer gebracht en moest wachten op een dienstdoende arts. Het zag er niet best uit, er werden röntgenfoto’s gemaakt en ik moest opnieuw wachten terwijl de foto’s werden bekeken. Ondertussen werd onderzocht hoe het met mijn achillespees was, die leek ok maar verder was het nog onduidelijk. Er werden daarna ook foto’s van mijn rechtervoet gemaakt, de vermoedens kwamen omhoog dat het inderdaad flink fout was. Een arts kwam vertellen dat dit inderdaad zo was: ik zou zeker een operatie moeten ondergaan maar pas over een aantal weken, nu eerst rust en gips totdat de zwelling voldoende weg was. De arts zou mij de volgende morgen bellen om verdere uitleg te geven. Toen kon ik naar huis met een paar zware pijnstillers, de arts zou de volgende dag recept uitschrijven voor de daarop volgende dagen. Bijna vier uur later, inmiddels diep in de nacht, kwamen wij weer thuis en ik deed een mislukte poging om te slapen. Door de opwinding, het onhandige gips en de pijn lukte slapen niet, ik probeerde dan maar wat te rusten. Daarna veel pijn en onzekerheid De volgende morgen en heel wat paracetamols verder was de pijn bijna ondraaglijk, daarbij ook veel vragen van wat er nu precies stuk was en hoe dat operatief hersteld kon worden? De arts belde aan het einde van de ochtend, ik had mijn calcaneus (hak) verbrijzeld en die zou ong. een maand later operatief zoveel mogelijk hersteld worden. Vragen over het verloop evt. gevolgen en complicaties wilde hij niets zeggen “eerst de operatie maar en dan zien we wel verder”. We maakten een afspraak ergens in de komende week om eea verder te bespreken. Daar moest ik het maar mee doen! Na een slapeloze nacht en een dag met heel veel pijn, ondanks de voorgeschreven medicatie, wist ik niet meer waar ik het zoeken moest, ik huilde veel en schreeuwde het uit van de pijn. Daarom toch de arts maar weer gebeld aan het einde van die eerst dag. Ik zat al over het maximaal voorgeschreven aantal heen van wat ik per dag mocht innemen, op zijn advies nam ik naast hetgeen voorgeschreven was ook twee paracetamols in voor het slapen gaan. Ik zou daarvan ‘van de wereld’ kunnen raken maar zou dan wel een voldoende nachtrust krijgen, dat zou zeker schelen met het kunnen dragen van de pijn. Eventueel die nacht ook nog innemen en de volgende morgen, dan zien hoe het gaat. Dat heb ik gedaan en dat deed me inderdaad goed, ik had nog steeds pijn en nog erg geschrokken, die zondag was de pijn draaglijk. Samen probeerden we te achterhalen wat er zo mis was gegaan en zagen toen het kussen schuin liggen op de stoel tegen de muur die onder de trap stond. Nu begreep ik ook waarom ik naast de ladder en niet op de ladder was geland. Die vriendin die erbij stond en het zag gebeuren, vertelde nog dat ik dan wel naast de ladder viel maar daarbij met mijn hoofd en nek vlak langs de rand van het bed was gegaan. Ergens mocht ik toch nog wel van geluk spreken, ik had makkelijk ook mijn rug en nek kunnen breken! Toen onze dochter later die dag thuis gebracht werd waren wij van de eerste schrik bekomen en kon ik haar enigszins ‘normaal’ onder ogen komen. De operatie en erna Het eerste gesprek ging vooral om de operatie en daarna zou pas ingegaan worden op de gevolgen, maar ik moest er rekening mee houden dat ik blijvende schade had opgelopen. Hij stelde een paar vragen: Wat voor werk ik deed? Administratief en vooral zittend werk… dat is maar gelukkig dan. Hobby’s? Dansen, tennis en meer… tja dat kon lastig worden. Ik wilde ook weer op hakken kunnen lopen? Laten we er eerst maar voor zorgen dat je weer kunt lopen… Heel verontrustend allemaal! Er werd een mri-scan gemaakt om een duidelijker beeld te krijgen tbv de operatie, en dat was het… De operatie ging goed, flinke pijnmedicatie tijdens en direct erna. De chirurg kwam vertellen dat de operatie heel wat langer had geduurd en beter was gegaan dan hij verwacht had. Zijn werk zat erop, nu kwam het op mij aan om samen met de fysiotherapeut te gaan werken aan het revalidatieproces. Ook nu weer geen antwoord over de vooruitzichten. Gesprek met de fysiotherapeut in het ziekenhuis over revalidatie, na de vraag hoe ik zo’n gecompliceerde breuk had opgelopen want zo’n verbrijzelde hak had hij in de 32 jaar dat hij werkzaam was als fysiotherapeut in het ziekenhuis alleen nog maar
gezien bij motorcrossers die met hun hak tussen de spaken waren gekomen, maar niet in combinatie met de schade in het enkelgewricht door de val. Het gewricht was flink beschadigd (aantal scheurtjes aan de onderkant vooral), ook leek het kraakbeen te zijn aangetast. Ik moest gelijk al beginnen met voorzichtige oefeningen om de enkel in beweging te houden, zowel voor het gewricht als tegen het ophopende vocht in mijn been. Drie dagen later mocht ik naar huis, een afsprakenkaartje mee voor de fysiotherapie. In ieder geval de komende drie maanden in een rolstoel, de enkel zo veel mogelijk omhoog houden en voorzichtige bewegingen. Daarna langzaam met krukken leren weer leren lopen, eerst onbelast alleen de beweging, daarna slechts 15 kg. belasting (zoiets als alleen mijn voet laten rusten) en langzaam mocht ik voorzichtige stapjes los gaan doen, mits ik wel zo normaal mogelijk dus recht bleef staan en ook tijdens het lopen. In die periode kreeg ik last van mijn rug en schouders door het vele tillen en steunen, ik vroeg aan de fysiotherapeut om daar ook naar te kijken, maar kreeg te horen dat hij alleen met de revalidatie was voor wat lopen betreft. Ik kon heel weinig zelf doen, met de rolstoel naar buiten gaan lukte niet en als dat al lukte zou ik niet ver komen vanwege de vermoeide en overbelaste spieren. Ik vroeg al zoveel van anderen en om mijn partner te vragen nog meer te voor mij te doen, dat kon en wilde ik niet dus liet ik dat voor wat het was. Het kwam in mijn afhankelijke gedachten niet in mij op om de fysio in de buurt te vragen of er iemand voor bij mij thuis kon komen. Als ik alleen was lukte het me om wat kleine dingen te doen in huis zoals bv eten koken lukte nog wel, voor mezelf wat pakken ook, iets achter de computer doen ook wel, maar ik kon me onvoldoende concentreren om er achter te werken. Ik probeerde vooral niet te zeuren of mopperen, man en dochter moesten al zoveel meer doen dan anders. Na een tijd begon het gezin er naar mijn idee ook onder te leiden en deed ik een aanvraag voor thuishulp. Die werd afgewezen omdat het niet chronisch (genoeg) was, terwijl dat mogelijk wel zou kunnen blijken te zijn, maar dat was het nu nog niet. Ik moest de norm van mijn huishouden maar omlaag bijstellen en een beroep doen op mijn man en grotere zelfstandigheid van onze zevenjarige dochter. Ik was boos, ik vond het al moeilijk genoeg om hulp nodig te hebben, te vragen en te accepteren. Als niet eens voor mezelf kan zorgen of iets leuks kan doen, hoe ben ik dan nog nuttig, een toevoeging? Ik voldeed niet meer als vrouw en moeder. Kon ik in de toekomst nog iets betekenen? Weer werken? Sporten? Leuke dingen doen? Ik kan bijna niets meer en hoeveel en wat ga ik nog kunnen, wat niet? Die gedachten spookten door mijn hoofd, dat alles maakte mij heel onzeker, net als de toekomst! Belangrijk: Blijf onderscheid maken tussen wie je bent en wat je doet! Onzekerheid en angst Na het doen van te zware fysio oefeningen, werd mijn enkel ineens zo dik, stijf en pijnlijk, dat de fysiotherapeut in het ziekenhuis vreesde voor een (posttraumatisch/operatieve) spierdystrofie: Posttraumatische dystrofie is een extreme pijnreactie op trauma. Aanvankelijk valt vooral op dat het getroffen ledemaat veel meer pijn doet en dat deze pijn veel langer aanhoudt dan je zou verwachten aan de hand van het letsel. Het ledemaat doet hevig pijn waardoor de patiënt het vaak vrijwel niet meer durft te gebruiken. Daar schrok ik van, werd het erger ipv beter? Terwijl ik steeds dacht dat ik met goed oefenen zelf invloed had op verbetering. Ik durfde bijna niet meer te belasten en bewegen. Ik kwam vast te zitten in de gevolgen als ik wat had gedaan: bv verjaardagsfeestje van mijn dochter, ik deed dan teveel, mijn enkel werd erna dan heel stijf en pijnlijk, ik werd gedwongen rust te nemen. De volgende dag ook nog pijn en baalde er dan van, want ik had eigenlijk niets abnormaals gedaan. Derde dag was ik bang dat het mss niet meer goed zou komen en de pijn zou blijven. De vierde dag was ik opgelucht dat de pijn zo goed als weg was en ook bang om opnieuw iets te doen met zelfde pijn cyclus tot gevolg. Ik durfde bijna niet extra te belasten of te bewegen. Deed rustig aan, maar dan kwam het weekend en wilde toch iets leus gaan doen met gezin, opnieuw toch teveel doen etc. Ik kon geen inschatting maken van wat ik wel of niet kon of hoelang ik dat kon volhouden. Vaak had ik nog dagenlang last en werd beperkt in bewegen met veel pijn, was iets mij die nasleep waard? Pijngedrag Overbelasting (vrees voor falen) Overactiviteit vanuit gedrevenheid. Niet luisteren naar de pijn waardoor pijn klachten verergeren. Ook angst door minder te kunnen dat ik als mens overbodig en een last ben, dat ik niet waardevol ben als ik niets voor anderen kan doen. Ik ben wat ik doe, anders ben ik niet van betekenis. Ik ontleende daaruit bevestiging en waardering. Vermijdingsgedrag (vrees voor pijn) Inactiviteit uit angst, passief ook depressief. Vanuit angst antwoorden zoeken in de medische/gezondheidszorg. Ik stelde de verkeerde vragen of kreeg niet de juiste antwoorden. Uiteindelijk nam ik de controle en initiatief in eigen hand. Vroeg een second opinion (medisch verklaring) en in afwachting daarvan ben ik de mogelijkheden tot bewegen en belasting gaan uitzoeken onder begeleiding van fysiotherapeuten. Door de pijn heen gaan of leren luisteren naar de pijn, is dat een signaal van overbelasting of niet? Dit bracht mij tot accepteren van pijn, ook door de pijn heen bewegen en meer kunnen zonder pijn (of in ieder geval veel minder pijn).
De omgeving Ik heb het als heel frustrerend ervaren dat mijn blessure en pijn werd vergeleken met die van iemand anders, dat die van mij daaraan werd gelijkgesteld. De voorspellende uitkomst, er werd uitgegaan van het ergste en dat het dus nooit meer (helemaal) goed zou komen en eerder, heel waarschijnlijk, alleen nog maar erger zou worden. Iedereen is anders, ik en de situatie is anders! Ik was heel dankbaar voor hulp, vaak ook uit onverwachte hoek, vond het moeilijk die te accepteren omdat ik niets terug kon doen. Ik wilde niet zeuren en mensen wegjagen door gezeur, dus verborg ik mijn zorgen achter een vrolijkheidsmasker. Na een half jaar kon ik korte stukken op platte schoenen en zonder krukken lopen. Ik kwam weer meer naar buiten en onder de mensen. Zij zagen niets meer aan mij, dus ging het goed! Ik wilde ook verder, hield mijn mond, klaagde niet, maar ik had nog steeds pijn en niet alleen lichamelijk maar ook emotioneel! Ik realiseerde dat ik een half jaar had ‘gemist’ en had ook nog een half jaar nodig om die psychische klap op te vangen en daarvan bij te komen en te herstellen. Onzeker over de oorzaak van de pijn, of die pijn erbij hoorde, of die pijn altijd zal blijven, of het nog erger kan en zal worden? Wel belasten, maar niet te veel, ik moest de balans terug zien te vinden!! Pijncognities Niet zeuren, me eroverheen zetten, niet laten zien dat ik pijn heb… maar als een ander niets aan mij ziet, dan is het er ook niet en wordt het dus niet serieus genomen! Zo kwam ik voor nacontrole bij de chirurg, mijn tenen deden raar, op blote voeten lopen ging de ene keer wel goed en andere keer niet, soms op schoenen langere wandeling zonder veel last tijdens en erna, soms nog geen half uur vol kunnen houden en dan dagen lang last. Ik probeerde duidelijkheid te krijgen van wat ik nou wel of niet meer kon, wat ik kon doen zonder dat erger te maken. Mijn vragen die werden afgedaan met: “Ik zie dat je op leren teenslippers loopt, het gaat dus goed! Kromme tenen zijn vaak erfelijkheid.” Met die antwoorden moest ik het maar doen, de tijd zou leren hoeveel blijvende beperkingen ik zou houden. Mijn klachten werden niet serieus genomen of besproken, werden meteen afgedaan als: Jammer en leer er maar mee leven! Ik meende toch dat er meer moest kunnen dan nu het geval was. Na dat tweede half jaar kwam er een soort bezinning, kwam er een keerpunt. Mag de pijn er zijn? Bij de huisarts stelde ik dezelfde vragen en kreeg een verwijzing naar een podotherapeute. Door haar voelde me voor het eerst begrepen en kreeg ik hulp. Corrigerende zooltjes om recht te blijven lopen en vooral wel met mijn tenen af te blijven zetten, tegen die stijfheid. Zij vroeg zich af of mijn tenen misschien ook ergens een breuk hadden gehad, was ernaar gekeken en of zij foto’s mocht opvragen? Zij nam contact hierover op met de huisarts maar hij vond dat ik hem zelf hierover moest bellen. Dat deed ik en wat was zijn reactie? Hij stuurde mij terug naar de chirurg! Opnieuw werd ik niet serieus genomen en werd door de chirurg dan maar verwezen naar een podotherapeut, niet wetende dat ik daar al geweest was. Slechte communicatie! Uiteindelijk besloot ik om een andere huisarts te nemen (die wel naar me luisterde). Wat ik wilde? Antwoorden en goede begeleiding! Ik heb nav dat gesprek een second opinie aangevraagd, immers ik wilde uitleg krijgen van wat nog blijvende schade is en de te verwachten beperkingen. In afwachting daarvan ben ik onder begeleiding gaan sporten met ook fysiotherapie, om erachter te komen wat ik wel/niet kan, mag ik door de pijn heen gaan of moet ik dan stoppen? Stel ik me aan of niet, hoort het erbij dus moet ik die dan maar accepteren? Tegelijk ook koesteren en verzorgen door de fysiotherapeut, die regelmatig de stijfheid eruit probeerde te masseren. Daar kwam ik te weten geen blijvende schade op te lopen als ik met pijn doorga met evt. wel overbelasting tot gevolg, dan was ik wat beperkter in beweging, die gaat weer weg als op tijd signaal opvang en rust neem of flink doorloop (aanmaak bepaalde stof door statische beweging die weg gaat als min. half uur rust neem of flink kan doorstappen). Dat weten maakte de pijn beter te dragen, hielp gedeeltelijk ook met het accepteren van de gevolgen. Poging ook om oefeningen te vinden om tenen te trainen, een tijdelijke oplossing door een spalkje onder mijn tenen te leggen op de momenten dat mijn tenen erg stijf waren, om die op te vullen zodat ik wel nog normaal kon lopen (het is verdomd lastig lopen met verkrampte tenen). Later een gemaakt door de podotherapeute. Langzaam ging het beter… Wat versterkte mijn pijnbeleving? Vooral onzekerheid en het gevoel geen controle of invloed te hebben op de pijn. Niet willen of kunnen praten over mijn worstelingen met steeds maar pijn te hebben, beperkt te zijn en weinig te kunnen. Het gevoel een last te zijn voor anderen, daardoor vooral in een eigen (pijn)wereld te blijven zitten.
Psychologie bij pijn Ik ben een extravert persoon, treed open naar buiten. Krijg vaak te horen dat ik ‘wel erg aanwezig’ ben en ‘opval’. Een paar jaar geleden is een diagnose ADHD gesteld en terugkijkend heeft mij dat geholpen bepaalde manieren van doen te herkennen. Mijn enthousiasme durf ik niet altijd te tonen, hou mezelf in, durf niet gelijk “ja” te zeggen, bang dat ik daardoor te veel hooi op mijn vork zal gaan nemen en niet meer terug kan komen op een besluit. Vaak teruggefloten worden (mn. door anderen) omdat ik ‘te aanwezig’ of ‘te spontaan’ ben. ADHD: Alle Dagen Heel Druk, veel tegelijk willen doen, dat hoort erbij en dan valt het niet mee om dat lichamelijk niet te kunnen, erdoor beperkt te worden! Steeds maar weer geconfronteerd worden met iets niet kunnen. Mijn blessure, die akelige valpartij, is mijn noodrem geweest, ik moest stoppen met alles gewoon maar te doen. Tijd om na te denken, om tot bezinning te komen. Onbewust was dat wel wat ik nodig had om weer vooruit te komen… Mijn meer onafhankelijke houding bracht ook problemen in de relatie, doordat ik echt afhankelijk was geweest, wist ik heel zeker dat ik dat niet meer wilde en regelde meer dingen (voor me)zelf. Dat had ik niet hardop uitgesproken en mijn partner voelde zich hierdoor wat overbodig. Hij vond anderen om te helpen en ik voelde me hierdoor in de steek en aan mijn lot overgelaten. We hadden in de relatie een en ander uit te zoeken en doordat mijn enkel minder om aandacht vroeg, was hier ruimte voor. Ik had geleerd dat het goed is om af en toe eens stil te staan en na te denken over hoe het gaat en of dat wel is wat en hoe ik dat wilde, zo niet hoe dan wel en wat ga ik eraan doen? Deze twee punten kwamen nog eens voor het voetlicht tijdens het eerste trainingsweekend in het tweede collegejaar van deze studie. Met mijn enkel ging het eigenlijk wel goed, heel soms even wat stijf maar meestal geen pijn en ook geen hulpstukken meer nodig (kruk of wandelstok). Daarin kende ik mijn grenzen inmiddels en al kon ik nog steeds niet alles wat ik voorheen deed, was ik tevreden zoals het ging. Ik was op dat moment erg bezig met hulp zoeken en de juiste hulp te krijgen met het beter leren omgaan met ADHD. Opnieuw ging het om de juiste hulp vragen en die ook te kunnen accepteren. Ik kwam met nog een ander in een bestaande groep, als ‘vreemde eend in de bijt’ wilde ik niet zo opvallen, dat lukte niet toen ik me net na de pauze lelijk verstapte en mijn enkel flink verstuikte. Nu was het niet mijn ‘slechte’ enkel maar mijn ‘goede’. Gelijk maakte ik me zorgen, zou ik hierdoor niet die andere enkel teveel gaan belasten? Nu wachtte ik niet af, ik liet me helpen en belde een nood huisarts in de buurt om er gelijk naar te laten kijken, regelde vervoer de volgende dag naar huis (want auto rijden was onmogelijk) en regelde gelijk op maandag een afspraak bij mijn eigen fysiotherapeut. Hierbij kreeg ik een moment van inzicht: word ik hiermee nu getest, om te kijken of ik hierdoor niet al te lang uit evenwicht blijf, ga ik tijdig hulp vragen en kunnen accepteren en ga ik snel(ler) mijn balans terugvinden? Anders gezegd, had ik van de vorige keer geleerd, stond ik nu stevig genoeg? Ik wachtte niet af, ondernam actie en hervond inderdaad vrij vlot mijn evenwicht. Inzicht tijdens college: Neuroplasticiteit Bij 70% wordt voor chronische pijn geen beschadiging gevonden, er is dan geen verklaring voor die pijn te vinden. Dit zou kunnen komen door het zgn. pijngeheugen. Pijn geeft een signaal via limbisch systeem en de cortex, de hersenen herkennen dit als een pijnprikkel. Als er gedurende 1½-2 mnd. steeds pijnprikkels naar de hersenen gaan, worden nieuwe verbindingen in het zenuwstelsel gelegd. Daardoor wordt pijn voelen makkelijker, je blijft diezelfde pijn voelen zonder nog echt pijn te hebben! Dan pijn blijven voelen zonder aanwijsbare oorzaak, het voortduren van de pijn waarneming, al is de beschadiging er niet meer. Het is dus belangrijk om zoveel mogelijk rekening te houden met deze neurologische herinnering en bij operaties pijnmedicatie te geven. Vooral voor pijn in bewegingsapparaten: voor, tijdens en erna voldoende pijnmedicatie om geen chronische pijn te ontwikkelen. Mij werd die pijnmedicatie slechts korte tijd gegeven, alleen direct na de val en net na de operatie. Er werd geen aandacht aan besteedt toen ik begon met revalideren en steeds meer ging belasten, terwijl ik toen vaak dagenlang pijn had, wekelijks en maanden lang (jaren eigenlijk) moeite met om in beweging te komen en gaan! Dit heeft zeker bij mij ook een grote rol gespeeld, niets meer durven uit angst voor pijn die erop volgde. Wat verminderde mijn pijnbeleving? Begrip, hulp en steun uit mijn omgeving. Deels accepteren dat ik minder kan en aanpassing nodig heb zoals bv. wel de kerstmarkt op maar dan met een kruk ter ondersteuning, wat vaker en langer een rustpauze nemen. Naar Disney World gaan, dagen lang door pretparken gaan, daar gebruik te maken van een rolstoel en ook een beetje van de voordelen te genieten (andere ingang en vaak kortere wachttijden). Belangrijk ook dat ik me niet schaamde en de vreemde blikken negeerde die ik kreeg wanneer ik (als door een wonder) uit de rolstoel opstond en ineens wel kon lopen. Ik kon dan wel lopen, alleen niet zoveel of lang achter elkaar en we wilden natuurlijk zoveel mogelijk zien en doen nu we daar waren. Ik trok me niets meer aan van de vooroordelen zoals ook de scheve blikken als ik met een kruk liep maar wel schoenen met hakken aan had. Al was dan geen zichtbaar gebrek,
ik wist van mezelf dat het geen aanstellerij was en dat was genoeg. Tegelijkertijd begon ik een beetje door te krijgen wat ik wel/niet kon en hoelang ik door kon gaan, zonder erna pijn te hebben. Langzaam boekte ik toch vooruitgang, kon zelfs op hakken lopen mits de schoen stevig genoeg was. Blij dat ik toch ben gaan zoeken naar antwoorden en de juiste hulp. Al is dit misschien niet blijvend, kan ik altijd nog problemen en ook weer pijn krijgen, daar maak ik me niet nu al druk over, ik geniet van wat ik kan en vertrouw erop dat ik hoe dan ook mijn balans zal kunnen vinden. Ik sta nu wat vaker stil bij waar ik sta en wat ik doe, weet wat ik kan en dat ik waardevol ben om wie ik ben en niet om wat ik doe. SCEGS-model Ik heb mijn pijnverloop en de veranderingen per punt nog eens bekeken mbv het besproken model. Somatisch Volgens mij had vooral de chirurg mij meer kunnen vertellen over wat ik kon verwachten aan problemen, had hij duidelijker geweest dan had ik minder in onzekerheid gebleven. Cognities Door te weinig uitleg en informatie, geen ruimte om mee te denken en te beslissen over eventuele behandelingen, ging ik uit van wat ik hoorde, vooral uitgaan van het slechtste. Emoties Toch nog wat angst voor weer een operatie, dat de plaat/schroeven eruit moeten of dat ik door slijtage in de toekomst erge pijnklachten krijg, de enkel vastgezet moet worden (ik zou dan blij zijn met die oplossing om van de pijn af te komen die ik dan zal hebben). Nog steeds toch ook wel boos dat ik zo weinig medewerking heb gekregen vanuit de medische hoek en dat ik veel alleen heb moeten uitzoeken, dat het daardoor vermoed ik ook wel langer heeft geduurd en met meer pijn en onzekerheid dan nodig was. Gedrag Mijn afwachtende houding is veranderd in een meer ondernemende en open houding. Sociaal Ik heb geleerd waar mijn kracht ligt en durf hulp te vragen met wat ik minder goed kan. Ben minder vluchtig en ontwijkend in mijn contacten, ik maak tijd voor vrienden en spreek mijn waardering uit. Waar ik kan zal ik mijn hulp aanbieden, er voor hun zijn, ook om te blijven luisteren naar hun beleving. Ga niet doen alsof er niets aan de hand is maar ga ook zeker geen oordelen, advies geven of verwachtingen uitspreken, die krijgen ze er waarschijnlijk al veel te veel, dat maakt het alleen maar moeilijker dan het al is. Slotwoord Hiermee wil ik mijn werkstuk afsluiten. Ondanks dat het geen aangename ervaring was, is het er wel een die mijn leven op een positieve manier heeft beïnvloed, die mij ook veel goeds heeft gebracht. Ik zie mezelf, ook al is die enkel blijvend stuk, veel meer als een heel persoon.
Dit plaatje geeft voor mij uitdrukking aan pijn, drukt uit in beeld:
verkrampt door de pijn… pijn voor jezelf houden, bij je dragen… volhouden… vasthouden… de worsteling en strijd met jezelf… Proberen hoop te houden en die niet los te laten, want zonder hoop is er alleen nog maar pijn?
