AGRITERRA FINANCIEEL VERSLAG 2013
1
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
INHOUD JAARVERSLAG ............................................................................................................................................................................. 4 DIRECTIEVERSLAG GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING .......................................................................... 5 ALGEMENE INFORMATIE ......................................................................................................................................................... 5 SAMENSTELLING GELEDEINGEN AGRITERRA ........................................................................................................................... 5 ACTIVITEITEN IN 2013 .............................................................................................................................................................. 8 RESERVES EN FONDSEN ......................................................................................................................................................... 14 JAARPLAN EN BEGROTING 2014 ............................................................................................................................................ 15 JAARREKENING 2013 ............................................................................................................................................................. 16 GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING ...................................................................................................... 17 BALANS (na resultaatsbestemming) ...................................................................................................................................... 20 STAAT VAN BATEN EN LASTEN ............................................................................................................................................... 22 KASSTROOMOVERZICHT ........................................................................................................................................................ 23 TOELICHTING OP DE BALANS ................................................................................................................................................. 24 VASTE ACTIVA ........................................................................................................................................................................ 24 VLOTTENDE ACTIVA ............................................................................................................................................................... 25 GECONDITIONERDE PROJECTVORDERINGEN ........................................................................................................................ 26 OVERIGE PROJECTVORDERINGEN .......................................................................................................................................... 27 PASSIVA ...................................................................................................................................................................................... 28 RESERVES EN FONDSEN ......................................................................................................................................................... 28 OVERLOPENDE PASSIVA ......................................................................................................................................................... 31 GECONDITIONERDE PROJECTVERPLICHTINGEN .................................................................................................................... 32 GECONDITIONERDE PROJECTSCHULDEN PARTNERORGANISATIES ....................................................................................... 33 NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN ....................................................................................... 34 BATEN ........................................................................................................................................................................................ 35 BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING ................................................................................................................................... 35 BATEN UIT ACTIES VAN DERDEN ............................................................................................................................................ 36 BATEN UIT BELEGGINGEN ...................................................................................................................................................... 36 LASTEN ....................................................................................................................................................................................... 37
2
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
BESTEED AAN DOELSTELLINGEN ............................................................................................................................................ 37 KOSTEN VAN BELEGGINGEN .................................................................................................................................................. 37 BEHEER EN ADMINISTRATIE ................................................................................................................................................... 38 OVERIGE GEGEVENS................................................................................................................................................................... 41 RESULTAATBESTEMMING ...................................................................................................................................................... 42 DELIVERABLES ........................................................................................................................................................................ 43
Arnhem, juni 2014
3
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
JAARVERSLAG
4
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
DIRECTIEVERSLAG GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING ALGEMENE INFORMATIE
Agriterra is een agri-agency, dat wil zeggen een organisatie die door de verenigingen van het platteland en het landbouwbedrijfsleven is opgericht voor internationale samenwerking van boer tot boer. In Nederland zijn dat de gewestelijke Land- en Tuinbouworganisaties verenigd in LTO Nederland, de Nederlandse plattelandsvrouwenorganisaties, de Nationale Coöperatieve Raad voor de land- en tuinbouw en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt. Agriterra werkt vanuit de overtuiging dat vrouwen en mannen in ontwikkelingslanden zelf de ontwikkeling van hun land zullen dragen en dat sterke organisaties van ondernemers de sleutel zijn. Sterke landbouworganisaties en een florerend landbouwbedrijfsleven dragen bij aan democratische verhoudingen en zorgen voor economische ontwikkeling en een betere inkomensverdeling in ontwikkelingslanden. Daar wonen en werken veel mensen op het platteland. De landbouwsector is er de motor van de economie: ondernemende boeren en tuinders zorgen voor ontwikkeling en daarmee voor armoedebestrijding. Daarom wil Agriterra bereiken dat boerenorganisaties en coöperaties in ontwikkelingslanden sterk genoeg zijn om hun leden te ondersteunen bij het kiezen van een strategische positie in de markt. Zulke organisaties bevorderen het ondernemerschap van hun leden en leggen relaties met overheden en andere nationale en internationale spelers om aantoonbaar voordeel voor hun leden te halen. Wij ondersteunen hen met de inzet en kennis vanuit onze Nederlandse achterban en middelen van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking. Agriterra kiest dus voor de organisaties van boeren en tuinders, met speciale aandacht voor vrouwelijke en jonge ondernemers, die hun leden ondersteunen via het opzetten van bedrijven met een strategische marktpositie, het bevorderen van ondernemerschap en via strategische allianties met derden. Op deze drie hoofdpunten biedt Agriterra advisering en ondersteuning aan de organisaties bij het realiseren van hun plannen. Agriterra heeft haar werkorganisatie zodanig ingericht dat de drie hoofdpunten waarop we resultaten willen halen, belegd zijn bij drie teams. Deze hebben een nauwkeurig omschreven en afgebakende opdracht qua aantallen klanten, deelnemende boeren en gewenste versterking van de organisaties. Een duidelijke focus met betrekking tot organisaties, landen, sectoren en activiteiten is een kernopdracht. Omwille van de complementariteit zoekt Agriterra daarom ook actief de samenwerking met andere agri-agencies in AgriCord en met andersoortige dienstverleners in Agri-ProFocus. In beide gevallen stond Agriterra aan de wieg van deze allianties. Via haar Agripool mobiliseert Agriterra deskundigen uit de landbouworganisaties en het landbouwbedrijfsleven in Nederland voor versterkingsprocessen in ontwikkelingslanden. Elke organisatie heeft ervaringen waarvan anderen gebruik kunnen maken. We ondersteunen die processen door de Agripool-deskundigen in te zetten bij vragen vanuit verenigingen en coöperaties in ontwikkelingslanden; vragen die aansluiten bij de kennis vanuit de dragende landbouworganisaties en het Nederlandse landbouwbedrijfsleven. We leveren verder financiële ondersteuning aan landbouworganisaties zodat zij zelf handen en voeten kunnen geven aan hun plannen. Dit doen we in hechte samenwerking met de Nederlandse overheid en andere belanghebbenden die we met de Nederlandse overheid betrekken bij ons werk. We doen dat bovendien zo efficiënt mogelijk en resultaatgericht.
SAMENSTELLING GELEDINGEN AGRITERRA
Agriterra heeft een bestuur op afstand, dat wordt gevormd door de vier sectoren die Agriterra dragen. Dit zijn de LTO-organisaties, de plattelandsvrouwen, verenigd in de Stichting Samenwerkende Vrouwenorganisaties (SSVO), de Nationale Coöperatieve Raad voor land- en tuinbouw (NCR) en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK).
5
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Bestuur De bestuursleden worden op voordracht van de hiervoor genoemde organisaties door het bestuur benoemd voor een zittingsperiode van vier jaar. Er is een mogelijkheid tot herbenoeming, als de desbetreffende dragende organisatie hen daarvoor ook opnieuw voordraagt. De dragende organisatie kan tussentijds het door hen voorgedragen bestuurslid uit zijn functie ontheffen. Het bestuur bestaat uit zeven leden van de bovengenoemde dragende organisaties. Aan het einde van 2013 was de bestuurssamenstelling als volgt: Herbenoeming geleding Voorzitter : de heer Albert Jan Maat 2015 LTO Secretaris / penningmeester : mevrouw Ira Stam 2014 SVVO Bestuursleden : de heer Ruud Galle 2014 NCR : de heer Kees Menkhorst 2014 NCR : de heer Kees Coppens 2014 LTO : mevrouw Martina Benschop-Jansen 2015 SVVO : de heer John Hilhorst 2016 NAJK Het bestuur concentreert zich op twee hoofdtaken:
het besturen in de eigenlijke zin van het woord: besluitvorming van strategische en administratieve aard. Zo houdt het bestuur de informatie bij over de allianties, zoals die met Agri-ProFocus, AgriCord. Daarnaast stelt het bestuur de onder verantwoording van de directeur opgestelde begroting en jaarrekening vast en verleent, indien mogelijk, decharge aan de directeur. Het bestuur stelt ook de tarieven vast die voor de inzet van Agriterra-medewerkers in rekening worden gebracht bij donoren. Het stelt de arbeidsvoorwaarden vast en de aanpassingen daarin om een betere aansluiting bij de CAO-Welzijn te krijgen. Het bestuur beoordeelt het functioneren van de directeur.
het houden van algemeen toezicht op de ontwikkeling van de organisatie, met speciale nadruk op het onverkort vasthouden aan de missie (het versterken van landbouworganisaties) vooral in tijden van verandering. In 2013 is het bestuur vijf keer bijeen geweest. Het heeft als onderdeel van de jaarplannen ook goedkeuring gegeven voor een drietal trajecten om onze positie te versterken. Allereerst een traject voor professionalisering van de Agripool. Ten tweede, de bevordering van het gebruik van agro-info.net bij agri-agencies en klanten en het bevorderen van systemen voor monitoring en evaluatie systemen die passen in het algemene AgriCord-kader hiervoor. En op de derde plaats, activiteiten om onze fundamentele uitgangspunten beter onderbouwd te krijgen met behulp van gerenommeerde wetenschappers. Andere zaken die de aandacht van het bestuur vergden waren de rechtszaak die de curator van IFAP tegen Agriterra was begonnen, de viering van het lustrum, de betrokkenheid van Agriterra bij het Access to Seeds-project en de samenwerking met Royal FrieslandCampina. Voor de laatste zaak kwam het bestuur ook buiten de vergaderingen in actie. Het bestuur gaf ook groen licht voor de oprichting van de coalitie voor voedselzekerheid (die inmiddels is omgedoopt tot de Dutch Food Partnership). Het bestuur keurde de herziene rechtspositieregeling goed en de gedragscode voor het personeel. Het bestuur heeft ook de verschillende teams regelmatig aan het woord gelaten om zo goed op de hoogte te blijven van de gevolgen van de reorganisatie.
Directie Het bestuur heeft de uitvoering in hoge mate gedelegeerd en gemandateerd aan de directeur, dr. C. (Kees) Blokland. Twee stafafdelingen, te weten financiële administratie en ondersteuning & kwaliteit ondersteunen hem in de uitvoering van zijn taken. Van de laatste is hij ook het directe hoofd. De directeur beoordeelt het functioneren van de hoofden van afdelingen en teams. Hij voert de algehele leiding van de organisatie en is speciaal verantwoordelijk voor personeelsbeleid, communicatie, financiële zaken en de strategie. Zijn algemene opdracht is Agriterra leiden tot successen volgens planning, maar in 2013 kwamen daar accenten bij die vanuit het bestuur besloten zijn, zoals de professionalisering en verzakelijking
6
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
van Agripool, de inschakeling van klanten en agri-agencies (coalition of the willing) bij agro-info.net, de verdediging van Agriterra tegen de claims van de curator van IFAP, het actualiseren van de rechtspositieregeling, ervoor zorgen dat FrieslandCampina haar MVO-beleid in Oost-Afrika mainstreamt, de non-grant-financiering vorm geven, en een tiental medewerkers zo profileren dat ze het gezicht vormen van Agriterra bij onderscheiden organisaties en bedrijven in de achterban.
Adviesraad De adviesraad is de verzamelnaam voor de leden vanuit de dragende organisaties van Agriterra die deelnemen aan de afzonderlijke adviesgroepen van de verschillende teams van Agriterra. De adviesraad is ingesteld door het bestuur van Agriterra. In de adviesraad nemen personen zitting die op het desbetreffende deelterrein van een team deskundig zijn. Zij worden gerekruteerd uit de geledingen van Nederlandse plattelandsledenorganisaties (de gewestelijke LTO-organisaties en LTO-Nederland, de landelijke en regionale Plattelandsvrouwenorganisaties, het NAJK en regionale AJKs, de NCR en de coöperaties. Het aantal leden en de samenstelling van de adviesgroepen varieert en met name af van de adviesbehoefte binnen de teams. Ook deskundigen van buiten de dragende organisaties kunnen in de adviesgroepen opgenomen worden, zij maken echter geen deel uit van de adviesraad. Specifieke adviesfuncties zijn onderscheiden per team en worden daar in detail vastgesteld, maar in grote lijnen gelden de volgende: - Advies over werkmethoden, voortgang activiteiten en hoe de beoogde resultaten gehaald kunnen worden - Rekruteren van deskundigheid voor de klanten in het buitenland - Bevorderen en verbeteren van samenwerking tussen Nederlandse en buitenlandse partijen De benoemingsprocedure is als volgt: - De teammanagers kiezen de adviseurs - De directeur draagt de adviseurs voor aan het bestuur - Het bestuur beslist over de benoeming van nieuwe leden. Adviesgroep boergenoteerde bedrijven Berend Pastoor (LTO Noord) (tot september 2013) Corné de Louw (Rabo Development) Jan Breembroek (Flynth) Jan Drenthen (FrieslandCampina) Linda de Bie (NCR) Adviesgroep ondernemerschap Hans Verwegen (The Greenery) Louis Hooghiemstra (ZLTO) (tot september 2013) Ria Wilzing (OAJK en NAJK) (tot april 2013, opgevolgd door Inge van Schie-Rameyer (NAJK)) Grieta Gootjes-Hoekstra (Vrouw&Bedrijf LLTB) Peter van Arkel (LTO Noord) Harry Arkesteijn (voorheen Rabobank Deventer) (tot november 2013) Adviesgroep belangenbehartiging Noud Janssen (LLTB) Carola Bruinink (NBvP, Vrouwen van nu) Lobke van Oorschot (ZLTO) Martin Wiersema (LTO NOORD) Peter de Regt (NAJK)
7
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Bezoldiging Agriterra volgt de Code-Wijffels, een leidraad voor de beloning van directeuren van goede doelen. Het loongebouw voor medewerkers van Agriterra, inclusief haar directie, is vastgelegd in een eigen rechtspositieregeling welke is goedgekeurd door het bestuur. De rechtspositieregeling conformeert zich grotendeels aan de CAO-Welzijn. De bestuurs- en adviesraadleden zijn onbezoldigd en de onkostenvergoeding wordt geregeld door de organisatie die hen heeft voorgedragen. In voorkomende onvoorziene gevallen kan Agriterra onkosten vergoeden. Dat is in 2013 niet gebeurd. De bezoldiging van de directeur van Agriterra (1,0 FTE) bestaat uit salaris en een pensioentoezegging, en bedroeg in 2013 € 122.330. Bezoldiging directeur Fte werkweek van 36 uur Vaste beloning Pensioenpremie Totaal
Dr. C. Blokland 1,00 102.349 19.981 122.330
Nevenfuncties De algemeen directeur van Agriterra is in 2008 benoemd tot vice-voorzitter van AgriCord en is lid van AgriCord’s Algemene Vergadering. De senior management adviseur is lid van de Raad van Toezicht van de masteropleiding International Development Studies van de Rijksuniversiteit Utrecht. De senior-communicatieadviseur is lid van het bestuur van de Nederlandse Vereniging van Landbouwjournalisten en maakt sinds 2013 deel uit van het Bestuur van International Federation of Agricultural Journalists (IFAJ). De leden van het bestuur en de adviesraad zijn uiteraard actief in de eigen landbouworganisatie op voordracht waarvan zij in het Agriterra-bestuur of de adviesraad zitten.
ACTIVITEITEN IN 2013
Algemeen In 2013 was de totale begroting € 19.890.0001 (Buitenlandse Zaken /DGIS zou €17.885.000 bijdragen / andere donoren € 2.005.000). Het totaal bedrag dat in 2013 daadwerkelijk is besteed aan doelstellingen is € 16.151.848. De uitgaven van Agriterra betreffen dienstverlening via het werk van medewerkers op kantoor in Arnhem en vier op locatie in respectievelijk Kenia, Oeganda, Tanzania en Peru. Daarnaast via werkbezoeken van medewerkers, van agripoolers (deskundigen die we rekruteren uit de dragende organisaties en coöperatieve bedrijven) en consultants, veelal met een lange verbondenheid met de boerenbeweging in ontwikkelingslanden. Daarnaast maken we geld over voor projecten die landbouworganisaties uitvoeren. In 2013 bediende Agriterra op deze wijze 121 klanten, die in totaal 135 projecten hebben uitgevoerd (de projecten die aan onze Belgische zusterorganisatie Trias werden uitbesteed niet meegerekend). Er gingen 153 agripoolers op werkbezoek, naast 95 dienstreizen van medewerkers en 151 van ingeschakelde consultants. In het geval van de agripoolers (peer-to-peer-deskundigen) is dat ruim meer dan ooit voorzien in de meerjarenplannen zoals die ook bij het DGIS indertijd voor subsidie zijn 1
8
Inclusief verwachte rentebaten en non Grants.
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
ingediend. Sinds de reorganisatie gaat het om de resultaten. Dat wil zeggen, in de organisatiestructuur ligt al besloten op welke onderwerpen we resultaten willen boeken. Op investeringen in boergenoteerde bedrijven, op het bevorderen van ondernemerschap via organisatie van onderop en via belangenbehartiging met tastbare resultaten voor boeren. In totaal hebben we daarmee, blijkt bij de optelling van de eindverantwoordingen van klanten, ongeveer hetzelfde aantal boeren betrokken als vorig jaar, ruim 600.000 waarvan ruim 200.000 vrouw. (zie tabellen 2, 4, 7). AgriCord, de alliantie van agri-agencies, waarmee we internationaal ons werk af stemmen heeft de resultaten gestandaardiseerd en gerubriceerd in zogenaamde ‘deliverables’, ‘zaken die we leveren’, zoals dat populair heet. Onder elke ‘deliverable’ zijn doelstellingen geformuleerd. Een volledige lijst van die 17 deliverables vindt u achterin dit verslag. In tabel 1, 3 en 6 wordt het resultaat op bepaalde van die deliverables weergegeven. Boergenoteerde bedrijven In tabel staan de resultaten die horen bij ‘deliverable 17’ die vooral relevant is voor het team boergenoteerde bedrijven. Tabel 1. Resultaat op ‘deliverable 17’ Deliverable 17: the farmers' organisation has promoted trans parant farmer-led rural enterprises with good potential for sustainability (agricultural inputs, marketing, processing and trading) Aantal overeenkomsten met de private sector Aantal winstgevende plattelandsondernemingen Aantal ondernemingen met een duurzame positie in de waardeketen Bron: O&K; agro-info.net
Plan 2013
Realisatie 2013
64 14
50 14
9
8
Voor het team boergenoteerde bedrijven staan andere relevante cijfers in tabel 2. We hebben met elkaar en met het DGIS afgesproken in 2014 minstens 24 ‘rokende schoorstenen’ te hebben. Aanvullend hebben we in Agriterra doelstellingen gesteld voor de groei en nieuwe werkgelegenheid van de boergenoteerde bedrijven. De gegevens voor deze aspecten zijn nog niet verwerkt. Mobilisatie van vreemd vermogen was een andere die men terugvindt in tabel 2.
Tabel 2: Boergenoteerde bedrijven 2013 in cijfers Aandachtspunten
Plan
Aangetrokken vreemd vermogen € 3.000.000 Aantal klanten 50 Bijdrage Agriterra € 6.930.123 Aantal bereikte producenten 165.580 (31% vrouw) Verhouding financiering – 31-69% advisering Aantal werkbezoeken 155 Aantal agripoolers op werkbezoek 86 (*) door de klant verantwoorde kosten Bron: O&K, agro-info.net; Fiad
Realisatie € 7.246.358 56 € 5.161.226(*) 139.132 (26% vrouw) 20-80% 208 81
Het aantal klanten van team boergenoteerde bedrijven was aanzienlijk hoger dan de nagestreefde 24 rokende schoorstenen. Het team heeft met een grotere groep voorbereidende activiteiten om aan het eind van de rit in ieder geval 24 bedrijven te hebben met een investering die een nieuwe fase in hun ontwikkeling betekent.
9
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
In de benadering van het team boergenoteerde bedrijven is de inzet van Agriterra gekanteld en ligt het zwaartepunt in geld uitgedrukt op de adviesdiensten die ongeveer tweederde van de uitgaven uitmaken. Over Agriterra als geheel ligt die verhouding eigenlijk historisch gezien precies omgekeerd en wordt tweederde besteed aan projectovermakingen. Lokaal ondernemerschap In tabel 3 geven we de resultaten weer op de ´deliverable´ die correspondeert met de werkzaamheden van het team lokaal ondernemerschap. Aan het einde van de vierjarenperiode hebben naar verwachting 40 klanten in totaal 10.000 lokale groepen gevormd of bestaande groepen op een hoger plan gebracht (productieverhoging, toegang tot de markt, coöperatievorming).
Tabel 3. Resultaten op deliverable 5 Deliverable 5: The farmers' organisation has an active and representative membership, mandated by wellfunctioning local basic groups with increased membership base. Groepen met goede kwaliteit
Realisatie 2013
Plan 2013 52%
55%
Aantal nieuwe of versterkte groepen
6.481
7.538
Toename ledenaantal Aantal klanten dat met groepen werkt
34.000 40
42.000 43
Bron: Agro-info.net In tabel 3 zien we het aantal groepen dat versterkt of opgericht is. In 2013 zitten daarmee op 75% van het einddoel in 2014 (10.000 groepen in vier jaar). Ook voor dit team hebben we een aantal aandachtpunten waarop we aanvullende doelstellingen hebben geformuleerd. De plannen geven aan wat op die punten de opgetelde voornemens van de klanten waren en wat deze hiervan uiteindelijk verantwoord hebben. Tabel 4: Lokaal ondernemerschap 2013 in cijfers Aandachtspunten Plan Aantal nieuwe/versterkte 6.750 groepen Groepen per klant-met-project 165 Totaal aantal klanten 40 Bijdrage Agriterra € 6.949.945 Aantal bereikte producenten 225.927 (41% vrouw) Training financieel management 2 Verhouding financiering– 68-32% advisering Aantal missies gerealiseerd 144 Aantal agripoolers ingezet 89 (*) door de klant verantwoorde kosten Bron: Agro-info.net
Realisatie 7.584 185 43 € 6.631.548* 195.432 (61% vrouw) 4 69-31% 116 47
Het is duidelijk dat in de benadering van het team lokaal ondernemerschap het financiële zwaartepunt ligt bij projectuitgaven aan de landbouworganisaties in de ontwikkelingslanden die met subsidies van onze kant aan het werk gaan.
10
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Tabel 5: Specificatie groepen in de jaren 2011-2013 Ontwikkelingsfase % Productieverhoging Vermarkting/markttoegang Gezamenlijk economisch initiatief Toegang tot krediet Totaal Aantal groepen
2011 % 17 24 32 17 10 100 3.144
2012 % 50 34 6 10 100 2.791
2013 % 92 64 18 25 * 1.603
Bron: team lokaal ondernemerschap Het totaal zal meer dan 100% zijn omdat veel groepen zich op meer dan één doelstelling richten Belangenbehartiging Hieronder gaan we in op de doelstellingen behorende bij de ‘deliverable’ waar ons team belangenbehartiging en innovatie vooral aan werkt. Tabel 6. Resultaat op ‘deliverable 12’ Deliverable 12: The policy positions of the farmers' organisation have been integrated in national strategy documents Aantal beleidsvoorstellen van landbouworganisaties die hun plek hebben gekregen in documenten van de landelijke overheid
Plan in 2013 5
Realisatie 2013 3
Bron: Agro-info.net Het einddoel is om in 2014 36 trajecten van belangenbehartiging te hebben ondersteund. Als voornaamste doelstelling qua voordelen voor de leden van de landbouworganisaties waar we mee werken hebben we gesteld dat dit minimaal € 35 miljoen aan overheidsprojecten of projecten van multilaterale organisaties moet overleveren die via de gerichte lobby van onze klanten aan hun leden ten goede komen. De voortgang op deze doelstelling is geringer dan voorzien, zowel qua trajecten als qua geldelijk gewin voor de klanten. Het team heeft daarentegen wel veel werk gemaakt van trainingen.
Tabel 7: Belangenbehartiging 2013 in cijfers Aandachtspunten Totaal aantal klanten Bijdrage Agriterra Aantal bereikte producenten Lobbytrajecten Beleidsvoorstellen Trainingen MY-COOP Trainingen OPPO Trainingen FACT Allianties met gelijkgestemde organisaties Verhouding financiering – advisering Aantal missies gerealiseerd Aantal agripoolers ingezet
(*) door de klant verantwoorde kosten Bron: Agro-info.net
11
Plan
Realisatie
32 € 4.591.677 185.498 (45% vrouw) 16 9
29 € 3.135.203 272.367 (36% vrouw) 24 6 2 1 15
8
3 63-37%
58-42%
105 45
51 22
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
In ons programma hebben we andere doelstellingen waarop de voortgang nog niet in alle gevallen bekend is: 90% van de klanten heeft een adequaat financieel systeem. In de managementreview van de resultaten over 2013 kwam naar voren dat we bij deze doelstelling nog licht achterblijven met de hoeveelheid metingen om te kunnen vaststellen of we op schema zitten Ca. 60% van de klanten maakt vordering bij het verbeteren van de positie van de vrouw. De resultaten op het gebied van de participatie van vrouwen aan projecten blijven stabiel op ruim 40%, al zijn deze vooral in de projecten voor lokaal ondernemerschap hoog (61%). Bij 20% van onze klanten realiseren we zaken die te maken hebben met ICT doelstellingen. Dit is nog niet gemeten. We verbeteren de bewustwording in Nederland en dragen bij aan het monitoring en evaluatiesysteem van AgriCord. Op dit laatste is veel voortgang gemaakt. Monitoring en evaluatie elementen die Agriterra in de loop der tijd heeft aangedragen zoals profiling en story harvesting, zijn naast de in AgriCord ontwikkelde deliverables en targets en het algemene specifieke evaluatieonderzoek tot algemeen systeem voor monitoring en evaluatie in Agricord verheven. En het door ons ontwikkelde agro-info.net is tot basisregistratiesysteem van AgriCord verklaard. Aan de bewustwording in Nederland werken we gestaag door We verhogen de advisering van bedrijfsgenoten en personen vanuit de coöperaties. De inschakeling van coöperatiemedewerkers en leden neemt gestaag toe. De samenwerking met FrieslandCampina zal een testcase worden voor de relatie tussen het commercieel opereren van een bedrijf en haar maatschappelijk ondernemen. Recente ontwikkelingen in 2013 duiden erop dat de zuivelcoöperatie met Agriterra geschiedenis op dit punt gaat schrijven. Monitoring We dachten dat de aanpassingen van www.agro-info.net in de zomer van 2013 zou zijn afgerond, maar dit hebben we onderschat. In 2014 hopen we de belangen van alle stakeholders zodanig op één lijn te hebben gekregen dat we een goed resultaat kunnen laten zien. AgriCord Agriterra neemt op verschillende fronten deel aan AgriCord. Voorzitter Maat en directeur Blokland vormen deel van de algemene vergadering. Blokland is vicevoorzitter van het bestuur. José Levelink neemt deel aan het projectcomité en Jur Schuurman is lid van het comité dat zich buigt over monitoring en evaluatie .
12
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Eigen fondsenwerving In het verslagjaar zijn baten ontvangen met een door derden aangewezen specifieke bestedingsmogelijkheid. Voor zover deze in dit verslagjaar nog niet zijn besteed, worden deze nog niet bestede gelden aan de betreffende bestemmingsfondsen toegevoegd. Dit betreft fondsen met een door de donateurs aangewezen bestemming en het verloop hiervan is als volgt:
Stand van zaken fondsen Fonds
Stand 01-012013
*) Fonds mutatie
Bij: Donaties
Af: Besteding en
Stand per 31-122013
0
0
0
0
0
2.073
0
7.500
7.480
2.093
1.795 8.010
0 0
0 0
1.792 0
3 8.010
FCMN – Niger Tikonna – Benin 11N/0709 – Tanzania KENFAP – Improved banana production – Kenya Graanbanken Niger CSA-OCP Lelbren Dairies Kenia Aardappeldagen Burundi Unag Chinan C Meyboom + I Stam FFA5686 Mukurwe-ine Louw – 12NYsa-5812 Developing business plan on milk processing Scoping Kenya – vd Vlugt Jordaanse vrouwen
15.850 13.828 1.800
0 0 0
5.417 0 0
5.417 13.528 0
15.850 300 1.800
200 540 12.577 0 6.000
0 7.650 0 0 0
0 1834 0 10.000 0
0 2.374 12.577 5.021 6.000
200 7.650 0 4.979 0
3.500 150 -35 0
0 0 0 0
1.750 0 0 415
5.250 150 0 415
0 0 -35 0
0 0
0 0
2.500 75
2.500 0
0 75
Subtotaal
66.287
7.650
29.491
62.503
40.924
Deskundigenfonds
21.101
-7.650
3.969
9.250
8.170
87.388
0
33.460
71.753
49.095
Rurale Kas Chontales – Nicaragua UPDBU Vrouwen Krediet – Congo DR Studiefonds – Congo DR ALGA - Kirgizië
Totaal
Zoals uit de staat van baten en lasten blijkt, bedroegen de baten uit eigen fondsenwerving in 2013 een totaal van 33.460 euro. De kosten benodigd voor de werving bedroegen 0 euro. De wervingskosten komen namelijk niet ten laste van het uiteindelijk aan de doelstelling (de bestemmingsfondsen) te besteden bedrag. De door Agriterra uit eigen fondsenwerving verkregen middelen gaan voor 100% door naar de (vaak door de donateur gespecificeerde) bestemming. Onze donateurs zijn vaak afdelingen en groepen binnen Nederlandse landbouworganisaties. Het beleid van
13
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Agriterra is dat deze donateurs de toezegging krijgen dat de bedragen die zij ter beschikking stellen integraal naar hun zusterorganisatie (indien van toepassing; of anders naar de algemene bestemmingsfondsen) gaan. De gemaakte kosten komen daardoor ten laste van andere inkomstenbronnen (in dit geval ten laste van onze grootse subsidiegever, het DGIS), en dus niet ten laste van de geworven fondsen zelf. Overigens heeft Agriterra een probleem bij het doorsluizen van dit geld, omdat we dit willen inbrengen als financiering van projecten en dus contractueel willen vastleggen. Dat heeft voordelen qua zinvolle besteding, maar deze werkwijze komt de snelheid van besteding niet ten goede. De kosten zijn absoluut en relatief laag omdat Agriterra met name, of alleen maar, werft onder de dragende organisaties: de boeren- en plattelandsorganisaties en coöperaties in Nederland. De lage verhouding kosten versus opbrengsten is een expressie van de maatschappelijke worteling van het werk van Agriterra en van het al eerder genoemde belang van ‘peer-to-peer’ontwikkelingssamenwerking.
RESERVES EN FONDSEN Reserves Middels een Bestuursbesluit is vastgelegd dat een eventueel overschot van baten en lasten in beginsel wordt toegevoegd aan de continuïteitsreserve totdat een niveau is bereikt van de loonsom van het verslagjaar. Na toevoeging van het resultaat over 2013 staat de reserve op 86% van de loonsom (bruto salarissen) en 73% van de bruto salarissen inclusief premies pensioenfonds, arbeidsongeschiktheid en sociale lasten in 2013. Beleggen Agriterra heeft geen structureel beleggingsbeleid ter vergroting van het eigen vermogen. Er is belegd in Rabobank aandelen Type-I (voorheen Rabobank-ledencertificaten) voor een bedrag van 8.625 euro actuele waarde (oorspronkelijk 5.865,- euro). Alle overige beleggingen van (tijdelijk) overtollige middelen, betreffen voornamelijk ter beschikking gestelde gelden van subsidiegevers en donateurs. Deze gelden zijn ondergebracht op spaarrekeningen. De hieruit voortvloeiende rente-inkomsten worden toegevoegd aan de begroting voor de besteding aan de doelstellingen. Belanghebbenden, personeel en vrijwilligers Agriterra maakt, mede op grond van het ISO-certificaat 9001:2008 en de ‘klanttevredenheid’ die daarin een centraal begrip is, een onderscheid tussen klanten en overige belanghebbenden. De directe klanten zijn de landbouworganisaties in het Zuiden: Agriterra’s adviserings- en financieringsproducten zijn voor hen ontwikkeld en worden op hun verzoek gebruikt. Dat gebruik krijgt meestal vorm in projecten, en in dit verband is transparante communicatie over die projecten een sine qua non. Agriterra heeft gekozen voor vrijwel ongelimiteerd inzicht in de voortgang en inhoud van projecten. De projecten worden, inclusief de voortgang in besluitvorming daarover, (op internet) in het on-line projectbeheerssysteem “agro-info.net” geplaatst (zie www.agro-info.net ). Op de zelfde wijze geldt deze transparantie ook voor andere belanghebbenden, zoals de Nederlandse georganiseerde landbouw en de instellingen waarvan Agriterra subsidie ontvangt. Ook zij kunnen via agro-info.net en andere documenten zoals het eerder genoemde Activiteitenverslag, onverkort kennisnemen van behaalde en uitgebleven resultaten van het Agriterra-werk. Het personeelsbestand van Agriterra bestond per jaar ultimo 2013 uit 37,0 fte. Per jaar ultimo 2012 had Agriterra in 34.1 fte in dienst. Agriterra deed in 2013 een beroep op 22 vrijwilligers (meestal actief voor de nieuwsdienst op agroinfo.net in vier talen).
14
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
JAARPLAN EN BEGROTING 2014 De begroting 2014 is onderdeel van de subsidieaanvraag 2011-2014 zoals die bij het DGIS is ingediend en begin mei 2011 van een goedkeurende paraaf is voorzien van de staatssecretaris. Na overleg met het DGIS is de begroting van de subsidieaanvraag herzien. Dit had ook gevolg voor de begroting van 2014. De totaalbegroting voor het jaar 2014 bedraagt 19.1 miljoen euro. Dit is inclusief een bedrag van 3,5 miljoen t.b.v. goedgekeurde Non Grants. Naast de gevraagde bijdrage van DGIS ter grootte van 17,8 miljoen, zoekt Agriterra zelfstandig en in AgriCord verband naar aanvullende middelen, te werven voor het programma Boeren tegen Armoede.
15
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
JAARREKENING 2013
16
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING ALGEMEEN Algemene waarderingsgrondslag De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van Richtlijn 650 (Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen) van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening is opgesteld naar de grondslag van historische kosten. Tenzij bij het betreffende balanshoofd anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. Gebruik van ramingen Bij het opstellen van de jaarrekening dient de leiding van de huishouding in overeenstemming met algemeen aanvaardbare grondslagen voor de financiële verslaggeving bepaalde ramingen en veronderstellingen te doen die mede bepalend zijn voor sommige opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze ramingen afwijken. Vreemde valuta's Kosten en opbrengsten, alsmede de waardering van activa en passiva in vreemde valuta zijn opgenomen tegen de koersen op transactiedatum. Eventuele koersverschillen, ontstaan tussen het moment van betaling respectievelijk ontvangst van verplichtingen respectievelijk vordering, zijn in het resultaat verwerkt. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Liquide middelen in het kasstroomoverzicht betreffen de vorderingen in rekening-courant dan wel de vorderingen uit hoofde van spaartegoeden bij kredietinstellingen.
Pensioenen Voor alle medewerkers van Agriterra in loondienst is er een pensioenregeling. Dit betreft een Nederlandse Regeling en wordt gefinancierd door afdrachten aan de pensioenuitvoerder. Dit is het bedrijfstakpensioenfonds PGGM Zorg en Welzijn. Per ultimo boekjaar heeft dit pensioenfonds een dekkingsgraad van 109%. De pensioenverplichting wordt gewaardeerd volgens de “verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering”. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de staat van baten en lasten verantwoord. De stichting heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval een tekort bij PGGM Zorg en Welzijn, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. De stichting heeft daarom de pensioenregeling verwerkt als een “verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering” en heeft alleen de verschuldigde premie tot en meet het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord.
GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. Afschrijvingen geschieden lineair op basis van de verwachte economische levensduur. In het jaar van investeren wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikname. Financiële vaste activa De financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen marktwaarde.
17
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Geconditioneerde fondsen projecten en geconditioneerde projectverplichtingen De geconditioneerde fondsen projecten (vordering) respectievelijk de geconditioneerde projectverplichtingen (schuld) worden bepaald als het saldo van werkelijk ontvangen projectbijdragen van donoren onder aftrek van de werkelijke projectbestedingen. Vorderingen De vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde, voor zover noodzakelijk onder aftrek van een voorziening voor het risico van oninbaarheid. Liquide middelen Bij de liquide middelen wordt onderscheid gemaakt tussen middelen ten behoeve van de interne organisatie en ten behoeve van projecten. De liquide middelen, aangemerkt als ten behoeve van de interne organisatie staat ter vrije beschikking van de stichting. De liquide middelen aangemerkt als ten behoeve van projecten kunnen uitsluitend voor het betreffende project worden aangewend. Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve van stichting Agriterra is bedoeld als dekking voor de risico's op korte en middellange termijn. Bestemmingsreserve In overeenstemming met richtlijn 650 (richtlijn voor jaarverslaggeving van fondsenwervende instellingen) zijn reserves en fondsen, die een beperkte bestedingsmogelijkheid hebben gekregen, op de balans afgezonderd. Zodra het bestuur de beperking heeft bepaald is er sprake van een bestemmingsreserve; deze maakt onderdeel uit van het vrij besteedbaar vermogen. Bestemmingsfondsen In overeenstemming met richtlijn 650 (richtlijn voor jaarverslaggeving van fondsenwervende instellingen) zijn reserves en fondsen, die een beperkte bestedingsmogelijkheid hebben gekregen, op de balans afgezonderd. Zodra de beperking door derden is bepaald is dit een deel aangemerkt als "bestemmingsfonds". Kortlopende schulden De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar.
18
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
GRONDSLAGEN VOOR STAAT VAN BATEN EN LASTEN Algemeen Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Een positief saldo van baten en lasten wordt verantwoord voor zover dit op balansdatum is gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden verwerkt indien en voor zover deze bij het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Baten De baten uit eigen fondsenwerving betreffen de in het boekjaar ontvangen donaties. De baten uit hoofde van subsidies van overheden en baten uit acties van derden zijn verantwoord voor zover de werkelijke kosten voor de betreffende projecten eveneens in het boekjaar zijn verantwoord. Het verschil tussen de baten uit eigen fondsenwerving en de bestedingen ten aanzien van deze bestemmingsfondsen wordt toegevoegd (indien overschot) dan wel onttrokken (indien tekort) aan de in de balans opgenomen beschikbare bestemmingsfondsen ultimo voorgaand boekjaar. Kosten Bij de kosten in de jaarrekening is onderscheid gemaakt naar kosten die vallen onder de interne organisatie (Beheer en administratie) en kosten die direct toe te rekenen zijn aan projecten (Bestedingen aan doelstellingen).
19
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
BALANS (na resultaatsbestemming) 31-12-2013 €
31-12-2012 €
VASTE ACTIVA Verbouwingen Kantoorinventaris Computerapparatuur Overige apparatuur Materiële vaste activa
62.605 23.196 37.871 915
Financiële vaste activa
66.326 18.589 26.806 2.662 124.587
114.383
8.625
8.625
VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Overlopende activa Geconditioneerde fondsen projecten Kortlopende vorderingen
65.635 125.782 1.598.660
108.027 99.136 932.463 1.790.077
1.139.626
Liquide middelen
2.628.780
1.729.764
Totaal activa
4.552.069
2.992.398
20
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Balans (na resultaatbestemming) 31-12-2013 €
31-12-2012 €
RESERVES EN FONDSEN Reserves Continuiteitsreserve Bestemmingsreserve Herwaarderingsreserve Fondsen Bestemmingsfondsen Deskundigenfonds
1.817.756 132.294 432
1.657.157 168.119 432
33.276 8.170
66.288 21.101
Totaal reserves en fondsen
1.991.928
1.913.098
KORTLOPENDE SCHULDEN Overige schulden Overlopende passiva Geconditioneerde fondsen projecten
402.818 230.177 1.927.147
337.209 176.261 565.830
Totaal kortlopende schulden
2.560.142
1.079.300
Totaal passiva
4.552.069
2.992.398
21
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
STAAT VAN BATEN EN LASTEN
Bedragen in euro's
Realisatie
Begroot
Realisatie
2013
2013
2012
33.460 2.088.862 13.960.708 30.478 37.853
50.000 2.000.000 17.820.000 86.000 34.800
78.986 1.345.528 12.103.836 66.423 37.203
16.151.362
19.990.800
13.631.978
16.072.444 0 79.403 16.151.848
19.749.963 0 50.000 19.799.963
13.516.258 8.289 41.064 13.565.610
0 0 0 2.276 2.276
0 0 0 1.000 1.000
0 0 0 1.832 1.832
2.873.215 55.789 180.971 443.274 1.428 -3.636.269 -81.592
2.654.000 74.400 181.500 313.800 10.900 -3.434.818 -200.218
2.771.773 70.718 161.813 244.265 1.330 -3.544.868 -294.970
16.072.532
19.600.745
13.272.472
78.829
390.055
359.506
BATEN Baten uit eigen fondsenwerving en acties van derden Subsidies van derden Subsidies van overheden Baten uit beleggingen Overige baten Totaal baten LASTEN Besteed aan doelstellingen - Programma Farmers Fighting Poverty - EU, IOB en PSO - Programma's bestemmingsfondsen Totaal besteed aan doelstellingen Werving baten - Kosten eigen fondswerving - Kosten acties van derden - Kosten verkrijging van subsidies van overheden - Kosten van beleggingen Totaal werving van baten Beheer en administratie - Personeelskosten - Afschrijvingskosten - Huisvestingskosten - Algemene kosten - Activiteiten kosten - Doorbelast aan doelstellingen Totaal beheer en administratie Totaal lasten Resultaat ( + = overschot )
22
Financieel verslag 2013
KASSTROOMOVERZICHT De mutatie van de geldmiddelen is als volgt te analyseren:
Stichting Agriterra, Arnhem
2013
2012
€
€
78.829 55.789 0 134.618
359.506 70.719 173 430.397
42.391 0 -26.646 65.609 53.915 135.270
5.610 0 1.668 34.466 12.419 54.163
269.889
484.560
-65.993 -77.333 77.333
-35.829 0 0
-65.993
-35.829
-666.197 1.361.318 -701.519
-419.186 -6.601.144 7.103.539
-6.398
83.209
197.498
531.940
Liquide middelen per 1 januari Liquide middelen per 31 december
721.453 918.951
189.535 721.453
Mutatie liquide middelen intern
197.498
531.918
KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN INTERN Cashflow Saldo van baten en lasten Afschrijvingen op materiële vaste activa Waarde mutatuies financiële vaste activa Mutatie reservess Veranderingen in het werkkapitaal intern Mutatie vorderingen Mutatie eliminatieposten Mutatie overlopende activa Mutatie kortlopende schulden Mutatie overlopende passiva Kasstroom uit operationele activiteiten intern KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN INTERN Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Desinvesteringen afschrijvingen in materiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten intern KASSTROOM UIT FINANCIERING VAN PROJECTEN Mutatie geconditioneerde fondsen projecten Mutatie geconditioneerde projectverplichtingen Afname (+) resp. toename (-) liquide middelen projecten Kasstroom uit financiering van projecten Netto kasstroom intern INTERN
23
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA
VASTE ACTIVA MATERIELE VASTE ACTIVA De samenstelling van de boekwaarde per balansdatum is als volgt:
Verbouwingen Kantoorinventaris Computerapparatuur Overige apparatuur
31-12-2013
31-12-2012
62.605 23.196 37.871 915
66.326 18.589 26.806 2.662
124.587
114.383
Het verloop van de materiële vaste activa in het boekjaar 2013 is als volgt:
Stand per 1 januari Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving Mutaties in het boekjaar Investeringen: Desinvesteringen: Afschrijvingen: Afschr. desinvesteringen: Stand per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijving
Gehanteerde afschrijvingspercentages: - Verbouwingen - Kantoorinventaris - Computerapparatuur - Overige apparatuur
24
Verbouwingen
Kantoorinventaris
Computerapparatuur
Overige apparatuur
€
€
€
€
260.125 -193.798 66.326
172.831 -154.242 18.589
184.660 -157.854 26.806
55.727 -53.065 2.662
673.343 -558.960 114.383
19.655 0 -23.377 0 -3.721
15.273 0 -10.667 0 4.606
31.064 77.333 -19.998 -77.333 11.066
0 0 -1.746 0 -1.746
65.993 77.333 -55.789 -77.333 10.204
279.780 -217.175 62.605
188.105 -164.909 23.196
293.057 -255.186 37.871
55.727 -54.812 915
816.668 -692.081 124.587
12,5% t/m 20% 20% 33% 33%
Totaal €
Financieel verslag 2013
FINANCIELE VASTE ACTIVA
Stichting Agriterra, Arnhem
De samenstelling en het verloop van de financiële vaste activa in 2013 is als volgt:
RABO Bank Ledencertificaten
€ Stand per 1 januari Actuele waarde
8.625
Stand per 31 december Actuele waarde
8.625
Dit betreft 345 Rabobank aandelen van het type I met een oorspronkelijke verkrijgingsprijs van € 17
VLOTTENDE ACTIVA VORDERINGEN
Studieschuld van personeel Leningen personeel Fietsenplan personeel Voorschotten pensioenpremie Nog te ontvangen rente Visa personeel Vooruitbetaalde bedragen Totaal
31-12-2013
31-12-2012
€
€
8.045 5.337 882 32.759 4.957 947 12.709
10.045 3.237 1.799 80.460 3.258 114 9.114
65.635
108.027
31-12-2013
31-12-2012
€
€
34.187 2.409 44.976 3.563 2.094 3.128 17.176 16.715 1.534
33.403 2.355 52.216 1.485 2.216 3.079 1.205 0 3.177
125.782
99.136
OVERLOPENDE ACTIVA
Huur Willemsplein 41-42-43 Verzekeringen Verzuim verzekering Reiskosten personeel Lidmaatschappen en literatuur Licentie web survey Overige licentie Fee Meset (Ethiopie) Diversen Totaal
25
Financieel verslag 2013
GECONDITIONERDE PROJECTVORDERINGEN
Stichting Agriterra, Arnhem
Donoren 31-12-2013 €
31-12-2012 €
0 0 0
-19.823.748 20.204.159 380.411
EU - 2: Ontvangen subsidies EU - 2: Gedeclareerde projectkosten
-255.608 397.263 141.655
-255.608 397.263 141.655
TRIAS: Ontvangen subsidies TRIAS: Gedeclareerde projectkosten
-1.237.949 1.410.459 172.510
-867.157 959.659 92.502
767.087 767.087
166.094 166.094
FUPRO: Ontvangen subsidies FUPRO: Gedeclareerde projectkosten
-41.772 70.744 28.972
-41.772 70.744 28.972
Formin: Ontvangen subsidies Formin: Gedeclareerde projectkosten
-40.000 53.500 13.500
0 0 0
Passage: Gedeclareerde projectkosten
19.940 19.940
0 0
1.143.664
809.634
31-12-2013 €
31-12-2012 €
-22.357.427 22.519.691 -43.644 118.621
0 0 0 0
-188.336 286.648 -5.405 92.907
-120.017 235.928 -5.405 110.506
211.528
110.506
DGIS: Ontvangen subsidies DGIS: Gedeclareerde projectkosten
IFAD: Gedeclareerde projectkosten
Totaal geconditioneerde projectvorderingen donoren
GECONDITIONERDE PROJECTVORDERINGEN PARTNERORGANISATIES
Partnerorganisaties
Mutaties PO's: gedeclareerde projectkosten PO's: verstrekte voorschotten PO's: voorziening oninbare vorderingen Mutaties Agri-agencies: gedeclareerde special services Agri-agencies: verstrekte voorschotten Agri-agencies: AKV Totaal geconditioneerde projectvorderingen partnerorganisaties
26
Financieel verslag 2013
OVERIGE PROJECTVORDERINGEN
Stichting Agriterra, Arnhem
31-12-2013 €
31-12-2012 €
0 9.213 0 234.255 243.468
0 8.887 0 3.436 12.323
0
0
243.468
12.323
1.598.660
932.463
Farmers Fighting Poverty programma 2011-2014: - DGIS: Nog te ontvangen subsidies - Nog te ontvangen rente DGIS- financiering - Nog te ontvangen bijdragen van derden Debiteuren m.b.t. projecten Totaal FFP-programma Diversen Totaal overige projectvorderingen Totaal geconditioneerde projectvorderingen LIQUIDE MIDDELEN 31-12-2013
€
31-12-2012 €
548 916.967 1.436
342 719.781 1.330
918.951
721.453
0 1.709.829
0 1.008.310
Totaal projecten
1.709.829
1.008.310
Totaal intern en Projecten
2.628.780
1.729.764
Intern Kas intern RABO Bank ING Bank Totaal intern Projecten Kas projecten RABO Bank projecten
27
Financieel verslag 2013
PASSIVA
Stichting Agriterra, Arnhem
RESERVES EN FONDSEN De samenstelling van de reserves en fondsen per balansdatum is als volgt: 31-12-2013 € Continuiteitsreserve *) Bestemmingsreserve Herwaarderingsreserve
31-12-2012 €
1.817.756 132.294 432
1.657.157 168.119 432
1.950.481
1.825.708
33.276 8.170
66.288 21.101
41.447
87.390
1.991.928
1.913.098
Totaal reserves
Bestemmingsfondsen Deskundigenfonds Totaal reserves
Totaal reserves en fondsen
*)
In verband met het volgen van richtlijn 650 fondsenwervende instellingen is een continuïteitsreserve gevormd. De continuïteitsreserve geeft de stand weer
ná toevoeging van (een deel van) het saldo van baten en lasten.
CONTINUITEITSRESERVE
Deze reserve vormt gezamenlijk met de bestemmingsreserve het vrij besteedbaar vermogen van de stichting. Het verloop is als volgt:
Stand per 1 januari Mutaties in het boekjaar Resultaatbestemming Stand per 31 december
2013 €
2012 €
1.657.157
1.268.704
160.599
388.454
1.817.756
1.657.157
Door het bestuur is de doelstelling vastgelegd dat de continuïteitsreserve dient aan te groeien met eventuele resultaatoverschotten totdat een niveau is bereikt van de loonsom van het verslagjaar.
28
Financieel verslag 2013 BESTEMMINGSRESERVE
Stichting Agriterra, Arnhem
Deze reserve is voor een bedrag ad 105.384 gevormd uitsluitend met als doel initiatieven te ontplooien welke beogen andere donoren te bewegen te investeren in het programma Boeren tegen Armoede. Deze initiatieven kunnen bestaan uit het investeren in de opbouw van een agri-agency in het land van een geassocieerd AgriCord lid, het houden van een 2e Boeren tegen Armoede conferentie voor donoren of door het ontplooien van andersoortige stimuleringsactiviteiten voor potentiële donoren. In 2011 wordt een bedrag van 100.000 aan de reserve toegevoegd met de bestemming opleiding personeel om aan de missie van Agriterra te kunnen blijven voldoen. In 2012 en 2013 is daarvan resp. 37.265 en 35.825 aangewend. Het verloop van deze bestemmingsreserve is als volgt:
Stand per 1 januari Mutaties in het boekjaar Toevoeging saldo van baten en lasten Stand per 31 december
2013 €
2012 €
168.119
205.384
-35.825
-37.265
132.294
168.119
HERWAARDERINGSRESERVE
Dit betreft een herwaarderingsreserve voor beleggingen (Rabobank Ledencertificaten type I) en het verloop is als volgt:
Stand per 1 januari Mutaties in het boekjaar Toevoeging uit hoofde van ongerealiseerd koersresultaat Stand per 31 december
29
2013 €
2012 €
432
432
0
0
432
432
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
BESTEMMINGSFONDSEN Dit betreffen fondsen met een door de donateurs aangewezen bestemming en het verloop hiervan in 2012 is als volgt: Ontvangende organisaties en projecten
Stand 01-012013
Fonds mutatie
Resultaat bestemming
Stand per 31-12-2013
UPDBI Vrouwen Krediet – Congo DR Studiefonds – Congo DR ALGA - Kirgizië FCMN – Niger. 11N/0709 – Tanzania Tikonna + Malebouni Benin KENFAP – Banana production – Kenya Graanbanken Niger CSA-OCP Lelbren Dairies Kenia Aardappeldagen Burundi Unan Chinan droogvloeren Linking farmers and strenghtening womens wing India Murkuwe-ine Nyakyero sacco Developing business plan on milk processing Scoping Kenya Jordaanse vrouwen
2.073 1.795 8.010 15.850 1.800 13.828 540 0 12.577 0 6.000
0 0 0 0 0 0 7.650 0 0 0 0
20 -1792 0 0 0 -13528 -8.190 0 -12.577 4.979 -6000
2.093 3 8.010 15.850 1.800 300 0 0 0 4.979 0
3.500 150 -35 0 0 0
0 0 0 0 0 0
-3500 -150 0 415 0 75
0 0 .35 415 0 75
66.287
7.650
-40.662
33.275
Totaal
DESKUNDIGENFONDS Dit betreft een door Agriterra opgericht fonds ter ondersteuning van buitenlandse organisaties. De middelen van dit fonds zijn afkomstig van donaties door deskundigen: Stand 01-01-2013
Fonds Mutatie
Resultaat bestemming
Stand per 31-12-2013
Deskundigenfonds
21.101
-7.650
-5.281
8.170
Totaal
21.101
-7.650
- 5.281
8.170
OVERIGE SCHULDEN
Crediteuren Agriterra Reservering vakantiegeld Reservering vakantierechten Totaal
30
31-12-2013 €
31-12-2012 €
207.284 86.774 108.760
163.172 80.557 93.480
402.818
337.209
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
OVERLOPENDE PASSIVA
Loonheffing Accountantskosten Uitzendkosten Expatriat Reiskosten Netto loon / ONVZ Pensioenpremies VISA card personeel E-Way Out rapporten Daaromdus remote check Diversen Diversen Totaal
31
31-12-2013 €
31-12-2012 €
142.646 14.170 38.663 5.641 5.679 0 11.643 0 4.596 130 7.008
131.730 10.728 7.525 1.398 2.712 2.976 2.593 7.418 2.520 0 6.661
230.177
176.261
Financieel verslag 2013
GECONDITIONERDE PROJECTVERPLICHTINGEN
Stichting Agriterra, Arnhem
Donoren 31-12-2013 €
31-12-2012 €
34.963.000 -34.164.867 798.133
0 0 0
1.469.256 -827.976 506.272
280.938 -250.387 30.551
PSO: Ontvangen subsidies PSO: Gedeclareerde projectkosten
309.955 -297.931 12.024
306.644 -297.931 8.713
EU - 1: Ontvangen subsidies EU - 1: Gedeclareerde projectkosten
384.629 -264.259 120.370
384.629 -264.259 120.370
SNV: Ontvangen subsidies SNV: Gedeclareerde projectkosten
124.875 -124.875 0
0 0 0
IFAJ: Ontvangen subsidies IFAJ: Gedeclareerde projectkosten
16.809 -16.809 0
0 0 0
Friesland Campina: Ontvangen subsidies Friesland Campina: Gedeclareerde projectkosten
96.848 -96.848 0
0 0 0
Overige: Ontvangen subsidies Overige: Gedeclareerde projectkosten
12.500 -12.500 0
0 0 0
179.662 179.662
199.263 199.263
1.616.461
358.897
DGIS: Ontvangen subsidies DGIS: Gedeclareerde projectkosten Agricord: Ontvangen subsidies Agricord: Gedeclareerde projectkosten
Nog te betalen facturen projecten
Totaal geconditioneerde projectschulden donoren
32
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
GECONDITIONERDE PROJECTSCHULDEN PARTNERORGANISATIES Partnerorganisaties
Mutaties PO's: gedeclareerde projectkosten PO's: verstrekte voorschotten PO's: voorziening oninbare vorderingen Mutaties AgriCord: AKV AgriCord: verstrekte voorschotten
Gepresenteerd onder geconditioneerde projectfondsen als vooruitbetaalde tranches
Totaal geconditioneerde projectschulden partnerorganisaties Totaal geconditioneerde projectschulden
31-12-2013
31-12-2012
€
€
0 0 0 0
13.043.938 -13.059.472 43.644 28.110
0 298.309 298.309
0 178.823 178.823
12.379
0
310.688
206.933
1.927.149
565.830
Het programma Farmers Fighting Poverty (FFP) loopt van 2011 tot en met 2014. De wijze van presentatie van ontvangen subsidies, verstrekte voorschotten, gedeclareerde projectkosten en gedeclareerde AKV (algemene kostenvergoeding) geeft steeds per ultimo boekjaar inzicht in de cumulatieve ontwikkelingen van deze posten gedurende de looptijd van dit programma.
33
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Toelichting op de staat van baten en lasten GECONDITIONEERDE PROJECTFONDSEN EN- VERPLICHTINGEN Fondsen Door het ministerie van Buitenlandse Zaken (Directoraat -generaal Internationale Samenwerking, afgekort als DGIS, waaronder de themadirectie Duurzame Economische Ontwikkeling ressorteert, afgekort als DDE) is aan Agriterra een subsidiebeschikking afgegeven voor een totaalbedrag van € 50.000.000 voor de jaren 2011 tot en met 2014. De subsidiebeschikking is afgegeven voor het Programma Ondersteuning Producentenorganisaties (POP), door Agriterra internationaal aangeduid als het programma Farmers Fighting Povert y (FFP). Verplichtingen In het kader van het programma Farmers Fighting Poverty gaat Agriterra contracten aan in het buitenland met producenten organisaties en agri -agencies ter financiering van hoofdzakelijk lokale projecten. Deze projectcontracten hebben een looptijd variërend van één tot enkele jaren (uiterlijk tot december 2014). Tot en met 31 december 2013 waren binnen voornoemd programma toegezegde subsidiebijdragen aan projectorganisaties aangegaan voor een bedrag van maximaal € 20.487.230. De reali satie van deze verplichtingen is afhankelijk van in hoeverre producentenorganisaties en agri -agencies binnen de contractperiode projectbestedingen realiseren binnen de daarvoor overeengekomen projectdoelstellingen en het financiële kader. Tot en met 31 -12-2013 waren verplichtingen volledig gerealiseerd . KREDIETFACILITEIT Agriterra beschikt niet over een kredietfaciliteit. BANKGARANTIE Er is een bankgarantie afgegeven voor de huur van het pand Willemsplein te Arnhem ad € 6.069,31. HUUROVEREENKOMST De huurovereenkomst voor het pand Willemsplein 41 -42-43 te Arnhem is aangegaan voor een periode van 4 jaar en is per 1 mei 2011 verlengd tot een periode van 4 jaar. De bij aanvang overeengekomen huur bedraagt op jaarbasis € 96.500 (met jaarlijkse indexatie). Hierva n wordt jaarlijks (tot 1 maart 2014) een bedrag van circa € 37.120 in rekening gebracht bij Stichting Agri -ProFocus. NON GRANT TRIODOS BANK DGIS heeft in 2013 een bedrag van € 2.500.000, - beschikbaar gesteld in het kader van samenwerking tussen Agriterra en de Triodos bank met betrekki ng tot de vorming van een fonds. Vanuit dit fonds, the Triodos Sustainable Agriculture Fund (TSAF), zullen leningen aan boerenbedrijven worden gegeven in het kader van pre-export financierings activiteiten, CAPEX investeringen en renovatie van plantages. D aar het een bijdrage aan het fonds betreft is de storting ad € 2.500.000, - , door Agriterra aan het fonds, in de jaarrekening verantwoord als besteding aan doelstellingen. Tot het moment dat het fonds aantoonbaar aan de doelstellingen van het FFP programm a voldoet is het bedrag in de vorm van een lening aan het fonds verstrekt.
34
Financieel verslag 2013
BATEN
Stichting Agriterra, Arnhem
BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING
Bestemmingsfonds Agriterra Deskundigenfonds Agriterra
2013 €
2012 €
37.141 -3.681 33.460
46.748 2.333 49.081
0 0 0 5.417 0 9.484 0 10.000 0 1.750 0 0 0 7.500 415 2.500 75
0 10.528 660 25.000 1.300 7.058 10.102 5.000 6.000 3.500 150 2.750 1.000 0 0 0 0
37.141
46.748
Een verbijzondering van het bestemmingsfonds ad € 37.141 (2012: € 46.748 volgt hieronder:
Tikonna - Benin Studiefonds - Congo DR FCMN - Niger 11N/0709 - Tanzania Graanbanken Niger CSA-OCP Lelbren Diaries Kenia Aardappeldagen - Burundi UNAG Chinan - Droogvloeren Project 5685 - India Mukurwe - ine zuivelplan Algemeen - Uganda Lion St. Oedenrode - CKO UPDBI Vrouwen Kredit - Congo Developing business plan on milk processing Scoping Kenya Jordaanse vrouwen Totaal bestemmingsfonds
In bovenstaande tabel wordt weergegeven waaraan de ontvangen gelden van donateurs wordt besteed. In de tabel "Donaties van Derden" op blz. 39 wordt weergegeven van wie de donaties afkomstig zijn.
35
Financieel verslag 2013
BATEN UIT ACTIES VAN DERDEN
Stichting Agriterra, Arnhem 2013 €
2012 €
Farmers Fighting Poverty programma 2011-2014: PSO IFAJ bijdrage masterclass
0 0
5.711 24.194
Totaal
0
29.905
2013 €
2012 €
12.500 712.597 0 450.800 0 124.875 53.500 600.993 16.809 19.940 96.848
267.146 264.013 186.955 459.659 167.756 0 0 0 0 0 0
2.088.862
1.345.528
2013
2012
€
€
13.960.708
12.103.836
13.960.708
12.103.836
2013 €
2012 €
22.879 7.159 440
57.197 8.736 491
30.478
66.423
2013 €
2012 €
37.853 0
37.120 83
37.853
37.203
SUBSIDIES VAN DERDEN
Derden Agricord EU II TRIAS PSO SNV Formin IFAD IFAJ Passage Friesland Campina Totaal
SUBSIDIES DGIS
DGIS: Farmers Fighting Poverty programma 2011-2014 Totaal
BATEN UIT BELEGGINGEN
Rente projecten Rente intern Dividend intern Totaal
OVERIGE BATEN
Huurbaten Agri-ProFocus Diversen Totaal
36
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
LASTEN BESTEED AAN DOELSTELLINGEN 2013 €
2012 €
Programma Farmers Fighting Poverty: Financiering via DGIS en AgriCord: - Kosten Agripool - Kosten advisering - Kosten events - Kosten projecten producenten organisaties - Kosten financieringsactiviteiten Sub-totaal Financiering via EU: - Project Filipijnen en Project AFDI Sub-totaal
879.432 4.188.336 557.416 9.437.905 1.009.355 16.072.444
600.788 3.695.700 375.549 7.697.863 1.146.358 13.516.258
0 0
8.289 8.289
Totaal FFP-programma Programma's bestemmingsfondsen Totaal
16.072.444
13.524.547
79.403
41.064
16.151.848
13.565.610
Percentage besteed aan doelstellingen Totaal baten (excl. overige kosten) Totaal besteed aan doelstellingen Percentage bestedingen ten opzichte van baten
16.113.508 16.151.848 100,2 %
13.594.774 13.565.610 99,8 %
Totaal lasten Totaal besteed aan doelstellingen Percentage bestedingen ten opzichte van lasten
16.072.532 16.151.848 100,5 %
13.272.472 13.565.610 102,2 %
KOSTEN VAN BELEGGINGEN 2013 €
2012 €
Bank- en rentekosten Waardeverandering beleggingen
2.276 0
1.659 173
Totaal
2.276
1.832
37
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
BEHEER EN ADMINISTRATIE PERSONEELSKOSTEN
Bruto salarissen Pensioenpremies Sociale lasten Mutatie reserve vakantiegeld Mutatie reserve vakantiedagen Ontvangen uitkeringen UWV/NatNed Ziektekostenverzekering en arbo Medische keuring Bedrijfsfiets, kinderopvang, tevredenheidsonderzoek Uitzendbureau Bijzondere lasten personeel Onkostenvergoeding Diversen Sub-totaal Scholing personeel Werving personeel Totaal
Aantal FTE
2013 €
2012 €
2.108.271 219.906 157.305 6.217 15.280 -28.729 54.939 2.242 917 13.636 0 217.425 19.308
2.009.826 225.935 169.059 3.690 3.249 -20.234 60.359 1.803 1.565 0 15.644 187.566 12.835
2.786.717
2.671.297
82.623 3.876
95.154 5.322
2.873.215
2.771.773
37,0
34,1
2013 €
2012 €
23.377 10.667 19.998 1.746
28.996 18.324 21.379 2.018
55.789
70.718
2013 €
2012 €
135.954 2.330 3.642 29.061 9.984
124.211 1.911 3.911 23.436 8.345
180.971
161.813
AFSCHRIJVINGSKOSTEN
Afschrijving Afschrijving Afschrijving Afschrijving
verbouwingen kantoorinventaris computerapparatuur overige apparatuur
Totaal
HUISVESTINGSKOSTEN
Huurkosten huisvesting Energieverbruik Zakelijke lasten huisvesting Schoonmaakkosten Overige kosten huisvesting Totaal
38
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
ALGEMENE KOSTEN 2013 €
2012 €
27.611 98.310 16.758 12.116 6.808 23.325 10.249 36.274 1.128 6.109 71.108 71.037 50.231 7.897 4.312
16.740 34.762 30.203 11.705 3.823 19.773 9.686 11.765 1.549 5.500 17.462 66.179 7.298 6.902 919
443.274
244.265
2013 €
2012 €
ISO-certificering
1.428
1.330
Totaal
1.428
1.330
Accountantskosten Automatiseringskosten Kantoorbenodigdheden Telefoonkosten Porti, verzendkosten etc. Contributies en abonnementen Diverse verzekeringen Overige advieskosten Onderhoud en klein aanschaf Drukwerk Overige algemene kosten Reis- en verblijfkosten Nederland Reis- en verblijfkosten Expats Salarisadministratie Kosten infrastructuur Totaal
ACTIVITEITEN KOSTEN
39
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
40
Financieel verslag 2013
OVERIGE GEGEVENS
41
Stichting Agriterra, Arnhem
Financieel verslag 2013
RESULTAATBESTEMMING
Stichting Agriterra, Arnhem
Resultaat 2013 Het saldo van baten en lasten over v, een overschot van € 78.829,- is als volgt verwerkt: Actueel 2013
Actueel 2012
Toevoeging resp. onttrekking aan continuiteitsreserve
160.599
388.454
Toevoeging resp. onttrekking aan bestemmingsreserve Toevoeging resp. onttrekking aan bestemmingsfondsen Toevoeging resp. onttrekking aan deskundigenfonds
-35.825 -33.012 -12.931
-37.265 14.211 -5.894
Totaal bestemd resultaat
78.831
359.505
1) Tijdens de eerste bestuursvergadering van Agriterra is besloten dat een eventueel overschot in beginsel wordt toegevoegd aan de continuïteitsreserve totdat een niveau is bereikt van de loonsom van het verslagjaar. Indien in het verslagjaar baten zijn ontvangen met een door derden aangewezen specifieke bestedingsmogelijkheid die in dit verslagjaar nog niet zijn besteed, worden deze nog niet bestede gelden aan de betreffende bestemmingsfondsen toegevoegd. 2) Het bestuur heeft bepaald dat de bestemmingsreserve m.b.t. een bedrag ad € 105. 384 uitsluitend kan worden aangewend voor activiteiten die beogen andere donoren te bewegen te investeren in het programma Boeren tegen Armoede. Projecten die in dit kader worden geïnitieerd, ten laste van deze bestemmingsreserve, dienen vooraf door het bestuur te worden goedgekeurd. Een bedrag ad € 100.000,- wordt in 2011 toegevoegd m.bt. opleiding en scholing van het personeel om aan de missie van Agriterra te kunnen blijven voldoen.
42
Financieel verslag 2013
DELIVERABLES
Stichting Agriterra, Arnhem
Work area 1 – Organizational strength and inclusiveness Deliverable 1 (member participation) The farmers organization plans, implements and monitors policies and operations within a strategy agreed by its membership in a participatory manner. Deliverable 2 (human resources) The farmers organization has adequate and sustainable resources (infrastructure, finance, human resources and others) and manages them appropriately. Deliverable 3 (financial management) The farmers organization operates appropriate financial management systems to provide correct, timely and transparent financial information that guarantees accountability towards its members and donors. The farmer organization management utilizes the financial reports for planning, control and decision-making. Deliverable 4 (governance) The farmers organization is democratically governed and functions with the full participation of its informed members. Deliverable 5 (membership base) The farmers organization has an active and representative membership, mandated by and structurally aligned with well-functioning local basic groups with increased membership base. Deliverable 6 (specific groups) The farmers organization empowers youth, women and specific vulnerable farmers to participate and to exploit their economic and social potential. Work area 2 – Institutional development Deliverable 7 (networking) The farmers organization has positioned itself strategically in the external environment in its own country and abroad, and is networking with other organization. It has built visibility for increased credibility and influence. Deliverable 8 (formal arrangements) The farmers organization established formal institutional arrangements with relevant private, public and donor institutions with the aim of improving service-delivery to its members. Work area 3 – Policy elaboration and advocacy Deliverable 9 (participatory policies) The farmers organization has analyzed and decided on its strategic positions regarding policy issues in a participatory way. Deliverable 10 (joint positions) The farmer organization has developed an exchange process with the national, regional and international organizations of family farmers and other actors on issues related to agriculture and food security. Deliverable 11 (policy communications) The farmers organization communicates on its policy positions. Deliverable 12 (policy adoption) The policy position of the farmers’ organization have been integrated in the national strategy documents
43
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
Work area 4 – Business development Deliverable 13 (access to resources) The farmers organization facilitates fair access to resources (such as land, rural credit and risk management products) for individual members, for local farmer groups or for sub-national or national-level farmer organizations. Deliverable 14 (access to inputs) The farmer organization facilitates or provides sustainable and timely access to adequate, cost-efficient inputs and new techniques for agricultural production and for other rural incomegenerating activities. This includes knowledge dissemination (extension) and strengthening the management capacities of members and local farmer groups. Delivery 15 (processing and handling) The farmer organization facilitates or provide s integrated services for individual farmers or local farmer groups to achieve a sustainable increase in processing, decreased post-harvest losses and improved product quality. Delivery 16 (marketing) The farmer organization leads collective action to improve product marketing (better conditions including price, timely marketing, more value added and shorter chain) to increase the market power of family farmers and to achieve higher incomes. Deliverable 17 (rural enterprises) The farmer organization promoted transparent farmer-led rural enterprises with the good potential for sustainability (agricultural inputs, marketing, processing and trading).
44
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
45
Financieel verslag 2013 Stichting Agriterra, Arnhem
46