Alles over afval Wat gebeurt er met papier als het is opgehaald? Mag ik mijn kapotte barbie bij het plastic afval doen? Waarom worden blikjes eigenlijk niet apart ingezameld? Leerlingen stellen u ongetwijfeld veel vragen tijdens het project De Klieners. Als u het antwoord niet weet, vindt u het misschien hier in de algemene achtergrondinformatie over afvalstromen en over de Haagse initiatieven. Er is ook veel informatie te vinden op websites over afval(scheiding) en op de site van de gemeente Den Haag. Daarom zijn ook de links naar een aantal van deze sites opgenomen. Ten slotte kunt u terecht op de site van het project.
Afvalstromen in Nederland 60 miljoen ton (60.000.000.000 kg!), zoveel afval produceren we met elkaar in een jaar in Nederland. Wat gebeurt er met dit afval? Hieronder leest u alles over de verschillende soorten afval en de weg die afval aflegt als het de vuilnisbak, gft- of glasbak heeft verlaten. Inzamelen Een gemeentelijke reinigingsdienst of een afvalinzamelingsbedrijf haalt ons afval op met een vuilniswagen. In zo’n wagen kan wel 12 ton afval worden opgehaald. Mensen kunnen afval ook zelf wegbrengen naar een milieustraat of afvalbrengstation. Elke gemeente pakt het inzamelen anders aan: mensen kunnen de vuilniszak aan straat zetten of moeten het afval deponeren in bovengrondse of ondergrondse containers. In Nederland bedraagt ons huishoudelijk afval ongeveer 9 miljoen ton per jaar. Hoe het zit met het inzamelen van huishoudelijk afval in Den Haag leest u op de site van de gemeente. Afval dat niet in de afvalbak past, noemen we grofvuil. Denk aan banken, kasten, wasmachines en stofzuigers. In Den Haag kunt u dit zelf wegbrengen naar een van de drie afvalbrengstations of u kunt het gratis laten ophalen. Voor bouw- en sloopafval moet u wel betalen (puin, grind, toiletpotten, wasbakken of aanrechtbladen). Zijn uw gebruikte spullen nog in goede staat dan kunt u er ook voor kiezen ze naar een kringloopbedrijf te brengen. De meeste kringloopbedrijven halen uw goederen gratis bij u thuis op. Stichting kringloop Den Haag zamelt jaarlijks 1,4 miljoen kilo goederen in en heeft vier winkels in Den Haag. Verderop leest u meer over het recyclen van elektrische apparaten. Er zijn diverse handige websites met informatie over afval en afvalinzameling. Op www.vrom.nl vindt u informatie en dossiers over soorten afval en het beleid. Op de websites www.milieucentraal.nl en www.afvalscheidingswijzer.nl vindt u veel nuttige informatie over afval en afval scheiden. Op de site www.afvalscheidingswijzer.nl kunnen de leerlingen bijvoorbeeld invullen wat voor afval zij hebben. Toetsen ze kauwgom in, dan geeft de site het advies dit te deponeren in de vuilnisbak of grijze container omdat het restafval is. Elk product kan worden opgezocht, de site adviseert vervolgens in welke soort afvalbak het moet én waarom. De Vereniging Afvalbedrijven (www.verenigingafvalbedrijven.nl) behartigt op nationaal en internationaal niveau de belangen van afvalbedrijven die actief zijn in de hele keten. De bedrijven houden zich bezig met het inzamelen tot en met verwerken van afval. Uit het verwerkte afval ontstaan onder meer compost, energie en secundaire grondstoffen. Op www.nederlandschoon.nl is een speciaal gedeelte voor basisschoolleerlingen met informatie voor bijvoorbeeld een werkstuk over zwerfafval. www.recyclingplatform.nl is een ontmoetingsplaats voor
Achtergrondinformatie
Achtergrondinformatie iedereen die geïnteresseerd is in, betrokken is bij of werkzaam is in de afval recycling industrie. Recycling Platform biedt het laatste nieuws over recycling, afval en hergebruik van materialen. Recycling Platform legt de principes van recycling uit en geeft een compleet overzicht van bestaande technologieën. Energie uit GFT-afval GFT staat voor groente-, fruit en tuinafval. Ongeveer de helft van ons huishoudelijk afval is GFT-afval. GFT-afval is een perfecte grondstof voor compost en energie. Daarvoor moet het wel gescheiden worden ingezameld en verwerkt. GFT-compost vergroot de doorlaatbaarheid van de grond en activeert het leven in de bodem. De organische voedingsstoffen uit de compost worden langzaam teruggeven aan de planten, die daardoor groter en steviger worden. De land- en tuinbouw neemt ongeveer de helft van de compost af, tuincentra, kwekers en hoveniers nemen ook een deel af en de rest komt vaak in de tuinen van mensen terecht. Naast compost ontstaat bij het vergisten ook biogas. Met biogas kan op duurzame wijze elektriciteit en warmte worden opgewekt. De website www.gft-afval.nl is onderdeel van de Vereniging Afvalbedrijven en geeft informatie over de verwerking van gft-afval. Vissen naar blik In Nederland zamelen we lege blikjes niet apart in, maar gaan ze samen met het restafval naar de afvalverbrandingsinstallatie. Daar worden ze van het overige restafval gescheiden. Blikjes worden van staal of van aluminium gemaakt. In de afvalverbrandingsinstallatie vissen grote magneten het blik dat van staal is gemaakt (90%) uit het afval. De blikjes die van aluminium gemaakt zijn, worden van het restafval gescheiden met wervelstromen. Daarna gaan de blikjes naar de hoogovens. Blik wordt dus niet apart ingezameld omdat het gemakkelijk van het restafval te scheiden is in de verbrandingsinstallatie. Het is daarvoor wel van belang dat je geen afval in een ander blikje stopt, waardoor het te zwaar wordt. Van alle blikjes die in ons land jaarlijks op de markt komen, wordt meer dan 80 % gerecycled. Stichting Kringloop Blik (SKB) is de organisatie van producenten van metalen industriële en consumentenverpakkingen en bedrijven die in metaal verpakte producten op de markt brengen, waaronder vooral voedingsmiddelen. SKB stimuleert de toename van recycling van metalen verpakkingen. Op de website www.kringloopblik.nl vindt u veel informatie over de inzameling, recycling en productie van metalen verpakkingen. Waarheen met wasmachine en tv? 620.000 wasmachines en wasdrogers, 540.000 tv’s en 600.000 koelkasten. Deze aantallen zijn slechts een fractie van wat we in Nederland jaarlijks aan elektrische en elektronische apparaten afdanken. En daarbij komen nog ongeveer 10 miljoen kleine elektrische apparaten. Sinds 1999 betalen mensen die een elektrisch apparaat kopen een ‘verwijderingsbijdrage’. De opbrengst van deze verwijderingsbijdrage wordt gebruikt voor materiaalhergebruik en een milieuverantwoorde verwerking van het restafval. Als u een nieuw apparaat koopt, kunt u het oude bij de winkelier inleveren of bij een kringloopwinkel, de gemeente, de milieustraat of het KCA-depot. Om het milieu te sparen en nog meer elektrische apparaten en spaarlampen in te zamelen en opnieuw te gebruiken is er de actie Wecycle (www.wecycle.nl). Het is een initiatief van producenten en importeurs van elektrische apparaten en spaarlampen. Bij Stadsboerderijen in Den Haag kunnen ook kleine elektrische apparaten worden ingeleverd (www.denhaag.nl/stadsboerderijen). Daarvoor is een eenvoudige regel: een elektrisch apparaat is klein als het in uw tas past. Als dat zo is, kunt u het inleveren in de bak bij de
Achtergrondinformatie genoemde vier stadsboerderijen. Ook staat op deze stadsboerderijen een speciale bak (een zogenaamde ‘Jekko’), waar bezoekers lege batterijen en spaarlampen in kunnen doen. De stadsboerderijen verdienen hiermee waardepunten voor de spullen die worden ingeleverd. Daarvoor kunnen ze op den duur leuke materialen en spellen voor op de stadsboerderij aanschaffen. Door de kleine elektrische apparaten en spaarlampen op de stadsboerderij in te leveren, helpt u dus het milieu én uiteindelijk ook de stadsboerderij. Kijk voor meer informatie over de materialen die ingeleverd mogen worden en de ‘Wecycle’- actie op www.wecycle.nl. Eindeloos recyclen met glas Glas is het perfecte verpakkingsmateriaal: doorzichtig, geurloos, goed afsluitbaar, stevig en... het kan eindeloos worden hergebruikt zonder kwaliteitsverlies! Zo’n 80% van het glas gooien we in de glasbak. Van de glasbak gaat het glas naar de glasrecycler. Daar maken ze het glas geschikt voor hergebruik. Glas dat goed op kleur is gescheiden, kan beter worden hergebruikt. In de glasbak mag u geen keramiek, porselein en steen gooien. Deze smelten niet in de oven en zorgen voor kwetsbare plekken in glas. Daarom is de glasbak er alleen voor verpakkingsglas. Ruiten, spiegels, kristal, lampen, tl-buizen en ovenschalen horen er niet in. Dit soort glas kunt u het beste afgeven bij een milieustraat. De gemeente Den Haag heeft voor groep 7 en 8 de leskist Glaswerk. Door deze leskist maken de leerlingen kennis met dit veelzijdige materiaal. Ze leren dat glas overal een belangrijke rol speelt, ook in de klas. Kijk maar naar de lampen! En ze leren ook wat wel en niet in een glasbak moet. Ze krijgen inzicht in de productie, toepassingen en recycling van glas. U kunt de leskist aanvragen via Natuur- en Milieueducatie Den Haag. De Stichting Promotie Glasbak (www.glasbak.nl) heeft als doel het verhogen van het inzamelpercentage, het uitbreiden van het aantal glasbakken en het stimuleren van het gebruik van het glasbaklogo op eenmalige glazen verpakkingen. Met voorlichtingsactiviteiten richting consumenten, scholieren, horeca en gemeenten wil de Stichting Promotie Glasbak het gebruik van de glasbak bevorderen. Stichting Kringloop Glas (www.kringloopglas.nl) is de brancheorganisatie van bedrijven en organisaties die betrokken zijn bij het hergebruik van glas: de glasfabrieken, de afvullers, de retail, de inzamelaars en de recyclingbedrijven. Voorzichtig met Klein Chemisch Afval Batterijen, medicijnen, cartridges, verf, accuzuur, laboratoriumafval; al deze dingen horen niet in de vuilnisbak thuis. Ze worden Klein Chemisch Afval (KCA) genoemd. Er zitten schadelijke stoffen in, zoals kwik, lood, organische oplosmiddelen, dioxines en cadmium. Deze schadelijke stoffen kunnen verontreiniging veroorzaken. Daarom moet u KCA apart inleveren, bijvoorbeeld bij een milieustraat. Ook kun je chemisch afval terugbrengen naar de winkel waar je het heb gekocht: medicijnen brengt u terug naar de apotheek, verf naar de doe-het-zelfzaak en batterijen in de box in de supermarkt. Hoe gevaarlijk KCA ook is, uit een deel van dit afval kunnen grondstoffen worden teruggewonnen. Denk hierbij aan accu’s, elektronica, batterijen, fotochemicaliën, afgewerkte olie en spaarlampen. Alleen het KCA waar we niets meer mee kunnen wordt opgeslagen of verbrand. In Nederland wordt er jaarlijks zo’n 21 miljoen kilo KCA ingezameld. Stichting Batterijen (www.stibat.nl) coördineert de inzamelactiviteiten voor lege batterijen in Nederland. De stichting ontwikkelt activiteiten op diverse terreinen om iedereen te informeren over het hoe en waarom van de inzameling van lege batterijen. De site www.batteryworld.nl is ook van Stichting Batterijen maar dan speciaal voor scholen en kinderen. Er zijn lessen te downloaden en kinderen kunnen er spelletjes doen, informatie voor een werkstuk vinden of doe-het-zelf experimenten doen.
Achtergrondinformatie Kunststof = grondstof In 2009 ging er in Nederland een landelijke campagne van start om ons plastic verpakkingsafval te scheiden van het restafval: Plastic Heroes. Het doel is dat eind 2012 42% van al het Nederlandse plastic verpakkingsafval efficiënt wordt gerecycled. Schone, gebruikte kunststofverpakkingen laten zich goed recyclen tot een grondstof voor de productie van nieuwe kunststofproducten. Denk hierbij niet alleen aan nieuwe plastic verpakkingen maar ook aan fleecekleding, behuizing van gsm’s en laptops, autodashboards, speelgoed en tennisballen. U mag niet zomaar alle plastic verpakkingen in de zak of container stoppen. Wat wel mag: plastic flessen en flesjes, shampoo -en wasmiddelflacons, lege tubes van tandpasta, crèmes en gel, zakken en bakjes van groente, fruit en salade, plastic tassen en boterkuipjes. Samengestelde materialen zoals chipszakken en kauwgomstrips mogen niet in de container of zak, net als verpakkingen die chemicaliënresten bevatten, zoals lijm- en verfverpakkingen of tuinstoelen en speelgoed. Op www.plasticheroes.nl leest u alles over de campagne om het Nederlandse plastic verpakkingsmateriaal efficiënt te recyclen. De Plastic Heroes-campagne levert een bijdrage aan dit bewustwordingsproces door de burgers op een speelse manier op dit belang te wijzen. Oud papier wordt wc-papier We zijn in Nederland koploper als het gaat om papier recyclen. Nergens in Europa wordt zoveel papier gerecycled als hier. Oud papier is de belangrijkste grondstof voor nieuw papier en karton. Van alle vezelgrondstoffen bestaat 75% uit oud papier en 25% uit verse vezels. In Nederland wordt elk jaar ruim 75% van alle papier en karton afkomstig uit huishoudens, kantoren en industrie hergebruikt. Toch wordt er nog veel papier onnodig bij het restafval gegooid, want ruim 85% van al het papier en karton kan in de oud-papierbak. Bij de afdeling Natuur- en Milieueducatie van de gemeente Den Haag kunt u voor groep 5 en 6 de leskist Papier lenen. Een wereld zonder papier is ondenkbaar, maar hoe wordt het eigenlijk gemaakt? Hoe deden de Egyptenaren dat en wat leerden wij van de oude Chinezen? Met de leerlingen volgt u het proces van papier maken. Dan blijkt dat je van allerlei materialen papier kunt maken. In de kist zit alles wat nodig is om samen kringlooppapier te maken. Door een opdrachtencircuit met opdrachten en proefjes ontdekken de leerlingen dat er verschillende soorten papier en karton zijn en waar je ze het beste voor kunt gebruiken. Het Informatiecentrum Papier en Karton (www.papierenkarton.org) is een centrale bron van informatie over papiergerelateerde onderwerpen als productie, recycling, bedrukking en toepassingen. De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken (www.vnp-online.nl) is de branchevereniging van alle papier- en kartonfabrieken in Nederland. Textielrecycling: van t-shirt tot poetslap! Kleding die u niet meer draagt, kunt u inleveren bij een kringloopwinkel of bij speciale textielrecycling bakken. De ingezamelde kleding wordt door de inzamelaars verkocht aan sorteerbedrijven. Deze sorteerbedrijven kijken goed naar de staat van het ingeleverde textiel. De nog goed draagbare kleding en schoenen vinden een tweede leven in bijvoorbeeld India, Pakistan en landen in Afrika en Oost-Europa. Goede doelen die kleding inzamelen besteden de geldopbrengst van de textielinzamelingen aan projecten in een groot aantal ontwikkelingslanden. Textiel dat niet opnieuw gedragen kan worden wordt versneden tot poetslappen. Ambachtsbedrijven zoals drukkerijen en garages, industriële bedrijven (bijvoorbeeld machinefabrieken en autofabricage) en het leger, de tram- en
Achtergrondinformatie spoorwegen maken er veel gebruik van. Onbruikbare textiel wordt gerecycled tot grondstof voor diverse nieuwe textielmaterialen: garens voor het maken van vloerbedekking, dekens, vilt voor geluidsisolatie en vulmateriaal voor bijvoorbeeld dashboards en autostoelen. Uiteindelijk blijft er maar 8% over dat onbruikbaar is en naar de verbrandingsoven gaat. Energie uit afval Niet alle afval is te recyclen. Het afval dat niet kan worden hergebruikt, maar dat wel brandbaar is, gaat naar een afvalverbrandingsinstallatie (AVI). Daar zijn er elf van in ons land. De vuilniswagen stort het afval in een opslagbunker. Het afval wordt daarna met een grijper via een trechter in de oven gestort. In die oven is het heel heet, tussen de 900 °C en 1100 °C. De rookgassen die vrijkomen, worden met grote rookgasreiniginginstallaties gezuiverd van schadelijke stoffen voor mens en milieu, zoals dioxine, stikstof of zwavel. Tijdens het verbrandingsproces gebeurt er iets bijzonders. Zonder dat er (fossiele) brandstof wordt toegevoegd, wordt er uit de afvalverbranding energie gewonnen. Dit komt doordat de rookgassen water in de wanden van de ovens verhitten tot stoom. Een deel van deze stoom wordt via turbines en generatoren omgezet in elektriciteit die wordt afgegeven aan het elektriciteitsnet. Een ander deel van de warmte gaat naar het stadsverwarmingsnet om huizen en kassen te verwarmen. Ook de verbrandingsresten worden goed gebruikt, bijvoorbeeld als funderingsmateriaal in de wegenbouw of het wordt verwerkt in asfalt. Het schroot uit de verbrandingsresten gaat naar de metaalindustrie. Hiermee krijgt zo’n 85% van de verbrandingsresten van ons huishoudelijke afval een nuttige toepassing. Storten als het niet anders kan Als afval echt niet te recyclen of te verbranden is, wordt het op gestort. In Nederland hebben we stortplaatsen voor onder andere bouw- en sloopafval en stortplaatsen voor de zwaarste categorieën afval, zogenaamd C2- en C3-afval. Dit afval zit vaak vol allerlei niet-brandbare en niet-herbruikbare anorganische reststoffen zoals zware metalen. Alle stortplaatsen moeten zich houden aan strenge milieumaatregelen. Om ervoor te zorgen dat de bodem, het water en de lucht niet vervuilen, zijn er op de stortplaats boven- en onderafdichtingen gemaakt. Een stortplaats die helemaal gevuld is, wordt afgedicht en krijgt een nieuwe functie. Het is zelfs mogelijk er dan een recreatie- of natuurgebied op aan te leggen. Afval in de gemeente Den Haag Website Op de natuur- en milieupagina’s van de website van de gemeente Den Haag vindt u nog meer informatie over: • de locaties van de afvalbrengstations. • de huisvuilkalender. • informatie wat te doen als de glasbak, afvalcontainer, afvalbak of papierbak vol is. • informatie over afval scheiden: textiel, papier, plastic, klein chemisch afval, groente-, fruit- en tuinafval, glas en het inleveren van elektrische apparaten. • een digitaal loket waar bijvoorbeeld afvalcontainers kunnen worden besteld, zwerfafval kan worden gemeld of een aanvraagformulier kan worden ingevuld voor het verwijderen van graffiti. • het laatste nieuws over natuur en milieu in Den Haag. Het adres: www.denhaag.nl/home/bewoners/natuur-en-milieu/afval-2. htm
Achtergrondinformatie Campagne Den Haag Schoon Een schone en veilige stad is fijn om in te leven. Met het programma Den Haag Schoon! zorgt de gemeente dat de stad schoon is en schoon blijft. U leest alles over het programma in de nota Den Haag Schoon. U kunt de nota downloaden via de website: www.denhaag.nl/home/bewoners/natuur-en-milieu/to-5/Den-HaagSchoon.htm Websites voor leerlingen Leerlingen kunnen op de volgende websites terecht voor spelletjes, tips en informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over afval. www.speeleiland.nl/spel/verzamelen_recyclen.html www.indetas.nl en www.wecycle.nl www.milieucentraal.nl www.glasbak.nl www.nederlandschoon.nl www.recyclingplatform.nl www.batteryworld.nl
