AFSTUDEERPROJECT R SCHOLS . VOORONDERZOEK JUN-AUG 2011
H A LT E B O S S C H E R V E L D D E G A S FA B R I E K
FOTOS . MAASTRICHT
FOTOS . MAASTRICHT
MAASTRICHT NOORDWEST
R E G I O B E LV É D È R E
BOSSCHERVELD
l ee Uittreksel Kadastrale Kaart nd o tR He
Uw referentie: 2081613 14
53
3376 8
59
2415
3999
3546
4000
2
3855
3914 3938 61
8 72
3
3915 399
3913
5
4001
Lage Frontweg
rtw
ille
m we
g
61 A 12
Fo
3996
3994
3997
2B
3179 Ca r be
3625
3998
eg
rw ge
3372
3941
3462
Ka
3341
30
n
3887
2A
laa
3910
45
3886
3369 47
3888
2129
B E LV É D È R E G E B I E D met de monumenten van cultuurhistorische waarde
HISTORISCHE INFRASTRUCTUUR
(gem. Maastricht 2003)
GEBOUWEN
RIJKSMONUMENTEN
10
nje
e ag
Fr
L
g we
t
on
3972
3944 4297
3880 3860
4220 9
59
38
3
3879 1
sta
3770
GESCHIEDENIS . MAASTRICHT
ONDERZOEK 1600 - 2000
ROMEINEN
MIDDELEEUWEN
VESTING
INDUSTRIE
2000
1000
0
LAGE FRONTEN N I E U W E G A S FA B R I E K I N W E R K I N G 1 9 1 3 - 1 9 3 0 VESTINGWERKEN
1600
G A S FA B R I E K
DE HOGE / LAGE FRONTEN
1700
1800
R U B B E R FA B R I E K
1900
2000
0000 - 0500 ROMEINS MAASTRICHT
1 2 0 0 - 1 5 0 0 F O R T I F I C AT I E S
1 8 5 0 - 1 9 3 0 G A S FA B R I E K M T R I C H T
0500 - 1500 MIDDELEEUWS MAASTRICHT
1500 - 1867 VESTINGWERKEN
1 8 8 5 - 1 9 3 8 N I E U W E H AV E N K O M
1 5 0 0 - 1 8 5 0 V E S T I N G S TA D M A A S T R I C H T
1675 - 1867 DE FRONTEN
1 9 1 2 - 1 9 3 0 N I E U W E G A S FA B R I E K
1 8 5 0 - 2 0 0 0 I N D U S T R I E S TA D M A A S T R I C H T
1867 - 1937 DEPOTOIR
1 9 3 0 - 2 0 1 1 R U B B E R FA B R I E K
GESCHIEDENIS . MAASTRICHT
De stad Maastricht heeft een lange geschiedenis die teruggaat tot in de Keltische Tijd. De oorsprong van de naam komt waarschijnlijk uit het Romeinse T ijdperk.
MOSAM / MEUSE / MAES
* de rivier de Maas
TRAIECTVM / TRECHT / TRICHT
* doorwaadbare plaats * (strat. laag water bij een rivier) * oversteek, brug
VIA BELGICA
R o m e i n s e H e i r b a a n Tu s s e n B o u l o g n e - s u r- M e r e n K e u l e n Maastricht vormde een belangrijk knooppunt op deze weg; de Houten Brug maakte oversteek over de Maas mogelijk.
K A Z E M AT T E N
C A S A M AT TA = M o o r d k u i l ( i t a l i a a n s )
MAASTRICHT
ROMEINS KEULEN (COLONIA)
GESCHIEDENIS . MAASTRICHT
MAASTRICHT 1581 (Braun, Hogenberg)
M A A S T R I C H T 1 6 5 2 ( B l a e u , To n e e l d e r S t e d e n )
GESCHIEDENIS . MAASTRICHT
MAASTRICHT 1866 ( GETEKEND DOOR J. KUIJPER )
A N A LY S E H I S T O R I S C H E S TA D S V E R D E D I G I N G v s O P K O M E N D E I N D U S T R I E naar Hasselt Roermond / Aachen
1 Fort Koning Willem ca. 1815-1818 B
M
6
2 VR OLV
5
3 4 naar Luik
1 2 3 4 5 6
Bosscherpoort Brusselse Poort To n g e r s e P o o r t St Pieterspoort Wijckerpoort St Maartenspoort
M VR O LV B
DE MARKT VRIJTHOF O LV P L E I N HET BASSIN
Fort Sint Pieter 1701-1702
GESCHIEDENIS . DE HOGE FRONTEN
GESCHIEDENIS . DE LAGE FRONTEN
GESCHIEDENIS . GASPRODUCTIE
1700
1784 1785 1789
ontdekking lichtgas (steenkoolgas) / uitvinding gasverlichting Professor Jan Pieter Minckeleers (publicatie) Minckeleers verlicht zijn auditorium met lichtgas 1x per jaar (als docent aan de universiteit van Leuven) terugkeer van Minckeleers in Maastricht (docent aan École Centrale, gesticht door Fransen)
1800
1800
W illiam Murdoch (Engels) bevordert gebruik van lichtgas voor verwarming en verlichting op grote schaal 1812 - 15 Straten van Londen en Parijs worden verlicht met gas. 1826 Rotterdam: eerste gasfabriek in Nederland 1827 G a s f a b r i e k i n G e n t : 7 0 0 g a s l a n t a a r n s i p v. f a k k e l s 1854 Maastricht legt eerste gasleiding aan voor straatverlichting onder beheer van de gemeente 1885 Bouw Westergasfabriek Amsterdam: grootste in Nederland 4 hectare aan grondgebied ontwerp arch. Isaac Gosschalk (Holandse neo-renaissance) tegenwoordig cultuurpark / recreatieplek 1912 1913 1930 1933
1900
1949 1959
Ontwerp gasfabriek Cabergerweg, ing. Jan Gerko W iebenga Opening Nieuwe Gasfabriek Maastricht Gasfabriek Maastricht wordt gesloten; gas voortaan gewonnen uit de staatsmijnen. Betaafse Rubberfabriek geopend op terrein van de Gasfabriek te Bosscherveld. Ve r b o u w i n g s t o k e r i j g e b o u w g a s f a b r i e k t b v d e r u b b e r f a b r i e k Door uitvinding gloeilamp raakt gasverlichting in onbruik; veel fabrieken in Nederland en Europa gesloten
Foto: Standbeeld ter ere van Minckeleers aan de Markt in Maastricht 2000
‘de eeuwig brandende vlam’ ontwerp Bart van Hove (1904)
GESCHIEDENIS . GASPRODUCTIE
G K M Sch C E
= = = = = =
generator kameroven main schoorsteen condensator exhauster
P A Z Mr Gh c
= = = = = =
teerafscheider ammoniakwasser zuiveringskist gasmeter gashouder cokes
pl sl g s r k
= = = = = =
primaire lucht secundaire lucht generatorgas steenkool ruw lichtgas koelwater
t a ij w z
= = = = =
teer ammoniakwater ijzeraarde water gezuiverd steenkoolgas
GESCHIEDENIS . BOSSCHERVELD
MAASTRICHT 1900 De aanleg van de Nieuwe Havenkom is in deze plattegrond opgenomen. Va n a f 1 8 6 7 w e r d d e z e i n g e r i c h t t e r b e v o r d e r i n g van de industrie te Bosscherveld. Een gedeelte van de vestingwerken ter plaatse van de Lage Fronten werd omgebouwd tot depotoir (afvalverwerking) voor het afval uit de stad.
GESCHIEDENIS . BOSSCHERVELD
GESCHIEDENIS . BOSSCHERVELD
A A N L E G N I E U W E H AV E N K O M c a . 1 8 8 0 links: haven gezien naar het oosten aan de linkeroever staat de Kazermat van Ravelijn B. beneden: plattegrond voor de verbouwingsplannen in het midden terrein ‘tot bereiding van meststoffen’ (depotoir)
boven: te water laten vrachtboot Lage Fronten (RHCL archief 1910)
GESCHIEDENIS . BOSSCHERVELD
DEPOTOIR 1920
D E G A S FA B R I E K . H E T T E R R E I N
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
Links: oorspronkelijk ontwerp 1912 door de Duitse firma Klönne uit Dortmund, uitvoering in een staalconstructie. --Rechts: ontwerp Jan Gerko Wiebenga, staalconstructie omgezet in goedkopere, maar tevens explosiebestendige variant van gewapend beton.
uitvergroting in positief
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
AFBEELDINGEN ARCHIEF NAI ROTTERDAM (1912)
BOVEN: RECHTS:
CONSTRUCTIE KOLENLOODS BOUW STOKERIJGEBOUW E N H O O G B U N K E R ( G E W. B E T O N )
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
KOPGEVEL STOKERIJ
K O L E N L O O D S / T R E I N H A LT E
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
D E G A S FA B R I E K . H E T G E B O U W
T O P O G R A F I S C H E S I T U AT I E 1 9 4 9
BOSSCHER VELD
FOR T WILLEM GASFABRIEK BOSSCHE / LAGE FRONTEN
HET BASSIN
LINIE DU MOULIN / HOGE FRONTEN
DE MAAS
D E G A S FA B R I E K . S I T U AT I E
BRON: RHCL / COPYRIGHT J. NASEMAN / LUCHTFOTO BOSSCHERVELD 21 / 04 / 1962
D E G A S FA B R I E K . S I T U AT I E
B R O N : B O S S C H E R V E L D & B E LV E D E R E / L U C H T F O T O B O S S C H E R V E L D 1 9 9 7
D E G A S FA B R I E K . T E K E N I N G E N ( 1 : 5 0 0 )
D E G A S FA B R I E K . S I T U AT I E
D E G A S FA B R I E K . A N A LY S E . M A S S A S T U D I E ( z u i d o o s t g e v e l )
D E G A S FA B R I E K . A N A LY S E . M A S S A S T U D I E ( n o o r d w e s t g e v e l )
D E G A S FA B R I E K . A N A LY S E . F U N C T I E S E N M A AT V E R H O U D I N G E N
HOOGBUNKER
STOKERIJ
+1914
KOLENLOODS
1:500 RUIMTEN - FUNCTIES
1/2
x
1/2
x
x
6 m x 23 m
23 m x 6 m
12 m x 6 m
23 m x 12 m
12 m x 12 m
56 m (b) x 12 m (h)
1:500 MAATVERHOUDINGEN
D E G A S FA B R I E K . A N A LY S E . F U N C T I E S E N M A AT V E R H O U D I N G E N
7 x 8 m = 56 m 8m
8m
8m
8m
8m
8m
8m 6m
5,6
4,2
4,2
5,6
3
6
6m
STRAMIENMATEN
lift aanvoer kolen - trein
naar kolenbunker
hoogbunker
DE WEG VAN HET GAS
stoken
cokes / teer - boot
gas naar zuivering / gashouder - afvoer naar schoorsteen
afvoer
D E G A S FA B R I E K . D E A R C H I T E C T
I r. J A N G E R K O W I E B E N G A c . i . 20.12.1886 - 01.01.1974 1 9 5 8 L I D M A AT S C H A P N . A . G . WIEBENGA EN HET NIEUWE BOUWEN
1909 EXAMEN ONDERZOEK DER BOUWSTOFFEN
D E G A S FA B R I E K . D E A R C H I T E C T
