Afscheid Gereformeerde Kerk aan het Groenland Zondag 11 oktober 2015
Voorganger ds. Juup van Werkhoven-‐Romeijn organist Jan van Ginkel Zondags Cantorij o.l.v. Frans Koning
Orgelspel Welkom -‐ Aansteken van de kaarsen allen gaan staan In 1847 is er een groep gemeenteleden die de Hervormde gemeente van Edam te vrijzinnig vindt. Zij stappen uit de kerk. De ‘afscheiding’ is daarmee in Edam een feit. De afgescheidenen zongen (bijna) alleen Psalmen, in de berijming van 1773 en op hele noten. En dus beginnen wij deze dienst met een Psalm, maar dan wel in de berijming van 1973 en ritmisch. Intochtspsalm Psalm 84 ‘Hoe lieflijk, hoe goed is mij, Heer’
vers 1 en 2
Bemoediging en groet Vg. Onze hulp is in de Naam van de HEER a. Die hemel en aarde gemaakt heeft Die trouw houdt tot in eeuwigheid En niet laat varen het werk van zijn handen Vg. Genade zij u en vrede van God, onze Vader en van Jezus Christus, de Heer. a. Amen
allen gaan zitten
Gebed Lied 213 ‘Morgenglans der Eeuwigheid’ Allen vers 1, 3 en 5; koor vers 2 en 4 De afscheiding had ook te maken met de ‘gezangenkwestie’. In 1807 was er in de Hervormde Kerk een nieuw liedboek met 192 Evangelische Gezangen in gebruik genomen, ook in Edam. In de Librije staan nog heel wat exemplaren in de boekenkast. De latere afgescheidenen moesten er niets van hebben. Het was voor hen een teken van het verval van de kerk. Ondanks de tegenstand verscheen er in 1869 zelfs een vervolgbundel, waarin dit lied is opgenomen. De afgescheidenen in Edam zullen het toen vermoedelijk niet gezongen hebben. 2
Gebed bij de opening van de Schrift Naast de Psalmen werden in de kerken van de afscheiding wel ‘Enige gezangen’ gezongen. Die 12 ‘Enige gezangen’ waren al goedgekeurd door de Nationale Synode van Dordrecht (1618/1619). Deze ‘Bedezang voor de predicatie’ is één van die 12. Het is een ‘Gebed bij de opening van de Schrift’ van Jan Utenhove. Eén van de eerste ouderlingen van de vluchtelingen-‐ gemeente in Londen (1560). O God, die onze Vader zijt; Die t' allen tijd, Ons Uwe tegenwoordigheid, In Christus, wilt betonen, Wanneer men, in Uw Naam vergaard, Uw Woord verklaart Zie ons nu saam daartoe bereid; Uw Geest koom' bij ons wonen; Ontsluit des dienaars hart en mond; Wil hem en ons verlichten, Opdat hij, uit Uw heilverbond, Zichzelf en ons moog' stichten, En wij, op Uwe leer gegrond, Ons leven daarnaar richten.
Lied Gezang 291 ‘Nooit kan ’t geloof te veel verwachten’, vers 1 en 2 De groep in Edam die zich had afgescheiden kerkte aanvankelijk bij gemeenteleden thuis en later in een gehuurd pand. In 1891 werd de grond aan het Groenland gekocht met daarop een kosterwoning. De kerk werd in drie maanden gebouwd. Een jaar later voegen de (Christelijk) Gereformeerden in Edam zich de bij de dolerende kerk van Abraham Kuyper en zo ontstaat dan in 1892 de (Synodaal) Gereformeerde Kerk van Edam. Ook Kuyper had een afkeer van het vrije lied: ’waar het lied binnenkwam verdween de Psalm naar de achtergrond, verdrong het koorgezang de gemeentezang en bleken de onverschilligen het lied te prefereren, de vromen de Psalm’ (A. Kuyper, Onze Eredienst, Kampen 1911). Maar het tij is niet te keren. In 1933 voerde de Gereformeerde kerk een gezangbundel met 29 gezangen in die door de Synode van Middelburg waren vrijgegeven. Waaronder ‘Een vaste burcht is onze God’, maar ook het zo geliefde ‘Ere zij God’ dat we nog altijd met Kerst zingen. Gezang 27 uit die Gereformeerde Gezangbundel is ‘Nooit kan ’t geloof te veel verwachten’. 3
Dit lied stond al in de Evangelische Gezangen van 1807. Het is in het Liedboek voor de Kerken van 1973 als Gezang 291 opgenomen. In het liedboek 2013 komt het niet meer voor.
Nooit kan ’t geloof te veel verwachten
2. Die hoop moet al ons leed verzachten. Komt, reisgenoten, ’t hoofd omhoog. Voor wie het heil des Heren wachten, zijn bergen vlak en zeeën droog. O zaligheid niet af te meten, o vreugd, die alle smart verbant! Daar is de vreemd'lingschap vergeten en wij, wij zijn in 't vaderland!
Gesprek met de kinderen: Verhuizen! 4
Kinderlied 832 ‘Geroepen om op weg te gaan’
Eerste schriftlezing Psalm 84 Lied 413 ‘Grote God wij loven U’, vers 1 en 2 In de Gereformeerde Kerken groeide het verlangen naar meer gezangen. De synode van Rotterdam (1952-‐1953) besloot in afwachting van verdergaande voorstellen van deputaten het aantal gezangen van 29 naar 59 te verhogen. De synode van Apeldoorn (1961-‐1962) keurde uiteindelijk een gezangen-‐ bundel met Honderdnegentien Gezangen goed. Die bundel werd in 1962 in gebruik genomen. ‘Grote God wij loven U’, was gezang 95 uit deze bundel.
Tweede schriftlezing Lucas 9:57-‐62 en Lucas 10 vers 1-‐9
Lied 807 ‘Een mens te zijn op aarde’, vers 1, 2 en 3 De ‘Hondernegentien Gezangen’ werden al in 1973 vervangen door het ‘Liedboek voor de Kerken’. Een gezamenlijk project van Hervormden, Gereformeerden, Lutheranen, Doopsgezinden en Remonstranten. Door die samenwerking is dit liedboek uniek. Maar ook omdat alle 150 Psalmen er in zijn opgenomen, in een nieuwe berijming door bekende dichters als Martinus Nijhoff, Jan Willem Schulte Nordholt en Jan Wit. Het liedboek 1973 bevat voor het eerst meer Gezangen dan Psalmen. ‘Nou gaan we de Hervormden achterna: meer liedjes en minder inhoud’. Maar niet alleen de Hervormden, ook de Rooms-‐Katholieken gingen we achterna. Het Liedboek van 1973 bevat liederen van Huub Oosterhuis, de Rooms-‐Katholieke priester-‐dichter. Dit lied is gezang 489 in het Liedboek van 1973. Zowel tekst als melodie (van Tera de Marez Oyens) zijn kenmerkend voor dit liedboek.
Preek
Koor zingt Lied 969 “In Christus is noch west noch oost”. Dit lied uit het Liedboek voor de Kerken (1973) is ook in het Liedboek van 2013 terechtgekomen. Een Engels lied, vertaald door Jan Willem Schulte Nordholt. Het projectkoor zingt het vierstemmig voor ons. Overigens waren koren niet zo gebruikelijk in de Gereformeerde kerk. Misschien had dat te maken met die uitspraak van Kuyper, dat Koorzang de Gemeentezang verdringt? 5
Dankgebed, voorbede, stilgebed en Onze Vader Lied Hoge muren, hoge ramen. Koor vers 1, overige verzen allen De Gereformeerde kerk van Edam ging met haar tijd mee. Naast het Liedboek voorde Kerken van 1973 werd er ook graag uit andere bundels gezongen: uit Zingend Geloven bijvoorbeeld. Maar ook ‘vrije liederen‘ zoals dit lied. Hoge muren, hoge ramen 2. Zoveel mensen, zoveel zinnen, zoveel zeer en ook veel zoet, zoveel diep verstopt van binnen, zoveel donker, zoveel goed. 3. Soms gebeurt het wonder even dat het licht van binnen groeit, dat het donker niet mag spreken, dat jij, mens, licht open bloeit. 4. Soms dan word jij lichtdoorschijnend, zo gewoon als je ook bent leef jij als vanzelf in liefde, zegt men dat je heilig bent. 6
5.
Licht van hoog, schijn in ons midden, maak ons mensen, waar en wijs. Laat het kwaad nooit van ons winnen. Licht ga met ons mee op reis.
Gaven Slotlied 968 ‘De ware kerk des Heren’ vers 1 allen, vers 2 koor, vers 4 en 5 allen
Zegen Lied 415 Zegen ons, Algoede Dit lied (Lied 82 uit de Honderdnegentien Gezangen) is in de Gereformeerde Kerken één van de meest gezongen liederen geworden. Vg
…
7
Programma na de dienst 11. 00 uur
11.30 uur 12.00 uur
12.30 uur
Woorden van dank • Bedanken Commissie Heilig Huisje • Bedanken Schoonmakers Kosters zingen het kosterslied Koffie en thee met taart in het jeugdhuis ‘Met een lach en een traan’ kijken we terug in de kerkzaal • • • • • • •
Hans en Tineke Siebrecht Timo Corporaal Ineke Remijnse Ed Broeze ds. Aage Smilde ds. Henry Esser de heer Kalk
We sluiten af met het Groenlandlied, zie p. 15 Lunch in het jeugdhuis
8
O, Groenlandkerk
Op de wijs van O Heer, die onze Vader zijt uit het Liedboek 1973 geschreven door Frans Koning O Groenlandkerk, jij bedehuis hier aan de waterkant. Jij staat ter zij van al ’t gedruis, je was voor menigeen een thuis. Nu ga je van de hand. O Groenlandkerk, hoe lang sta jij hier aan de oude vaart? Die eeuw was nagenoeg voorbij, men droeg toen pet of hoge zij. Je bent dus hoogbejaard. O Groenlandkerk, je had noch pracht noch praal, maar wel de ‘Geest’. Op klompen kwam men naar de gracht en vond in psalm en preek de kracht. op zondag was het feest. O Groenlandkerk, van hout en steen, op dak een trotse haan. Wij gaan nu als gemeente heen, en komen niet meer hier bijeen maar jij zal niet vergaan. 9
Welkom in de Kerkgemeente! Voor meer informatie zie onze website www.kerkgemeente.nl of neem contact met de predikant ds. Juup van Werkhoven-‐Romeijn. Telefoon 0623042861, E-‐mail
[email protected]
10
