Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Nijmeegs Manifest. Betere gezondheidszorg voor minder geld. Het kan! Nijmegen, oktober

Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde

Nijmeegs Manifest

1

Betere gezondheidszorg voor minder geld.

Het kan! Nijmegen, oktober 2010

www.koplopers.org 1.0 Nijmeegs Manifest


UMC St Radboud Nijmegen


1.0 Nijmeegs Manifest Inhoud 3

Beter e g ez o n d h eid s z o r g v o o r m in d er g eld . H et ka n !

4

“ Ik d o e m et g ro te g reti g h ei d mi ssi ew erk ” - C h r i s v a n W e e l

5

Aa n leid in g v o o r h et 1. 0 M a n if es t

6

“ H eel d e m en s” - K oo s v a n d e r V e l d e n

7

D e m is s ie v a n d e a f d elin g ELG

8

“ N i eu w e g en era ti e v erl ei d en ”

9

O n z e ko p lo p er s tr a teg ie

10

H et N ij m eeg s M o d el

11

“ E i g en tij d s teru g n a a r v ro eg er” - B e n B o t t e m a

12

D o o r b ra a kth em a ’s

13

“ E x p eri m en teren ? G ew o o n d o en! ” - He n k S ch e r s

14

V is ie o p m en s en b er o ep s g r o ep

15

P r o g ra m ma tea m Ko p lo p er in d e eer s te l ij n

16

“ Reg el en d a t h et w erk t” - M a ri a nn e N i col a se n

2

- Ron Hameleers

www.ko p lo p er s .o r g 1.0 Nijmeegs Manifest



Betere gezondheidszorg voor minder geld. Het kan! In dit 1.0 Manifest geeft het UMC St Radboud, in het bijzonder de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde , openbaar uitdrukking aan haar zorgen over de ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Wij willen dat het beter gaat in de zorg. Daarvoor geven we oplossingsrichtingen die we al met partners uit de regio Nijmegen in de praktijk brengen en toetsen. Dit manifest is een eerste openbare manifestatie van de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Wie zegt dat de huidige zorg in Nederland beter kan met minder geld ontmoet ongeloof. Meestal is de reactie ‘we hebben een fantastische zorg, dat moeten we zo houden en dat kost nu eenmaal geld’. Einde discussie en we gaan over tot de orde van de dag. Wie echter wat dieper kijkt naar ons zorgsysteem, zoals o.a. de zorgbalans 2010 heeft gedaan, ontdekt al gauw de nodige problemen: • •

•

• •

• • •

beperkte aandacht voor actieve preventie in de zorg (bijv stoppen met roken); veel onnodige en overbodige diagnostiek – onderzoek dat al in de eerste lijn is gedaan, wordt na verwijzing herhaald in de tweede lijn; veel onnodige en overbodige diagnostiek in de tweede lijn, omdat er te weinig gericht wordt gedacht; zowel in de eerste lijn (door verkeerde diagnose komt de patiënt bij de verkeerde specialist en dat kan zich herhalen) als in de tweede lijn (echo / CT / MRI naast elkaar); veel te veel medicatie en interventies voor in feite alledaagse problemen; lange wachttijden voor patiënten door slecht logistiek en inhoudelijk management (voorbeelden: mensen die met een nieuw acuut probleem pas na drie dagen bij een huisarts terecht kunnen; wachtlijsten in GGZ; mensen die twee uur moeten wachten op een arts in een ziekenhuispoli); gebrek aan tijd en aandacht voor patiënt door te veel focus op DBC/EPD; eilandjescultuur door gebrek aan regie en samenhang; enorme variatie in kwaliteit van zorg tussen professionals, instellingen, verzekeraar.

Dit 1.0 Manifest is een document waarin oplossingen worden aangedragen, maar ook een oproep tot beweging. Een beweging die de gezondheidszorg moet ontwikkelen naar kwalitatief

hoogstaande multidisciplinaire en betaalbare zorg in de wijken, buurten en dorpen in de Nijmeegse regio, in nauwe samenwerking met de tweede lijn en andere werkers in de zorg. Hoe meer beweging, hoe groter de kans op een kanteling in de goede richting. In Nijmegen en omstreken én in Nederland. Hoewel wij als afdeling Eerstelijnsgeneeskunde afzender zijn van dit 1.0 Manifest willen wij benadrukken dat er vele schrijvers, denkers en vooral doeners in de regio Nijmegen aan de totstandkoming van dit document hebben meegewerkt. Wij zijn geen regisseur, wel initiatiefnemer en kartrekker! De vele regionale initiatieven in en om Nijmegen en de enorme kracht, energie en enthousiasme die vrijkomen op alle niveaus en binnen vele disciplines in de gezondheidszorg bevestigen ons in onze ambitie om de gezondheid van mensen te verbeteren, te beginnen in Nijmegen en omgeving. Dát staat centraal in dit manifest . Het 1.0 Manifest is een levend document met als belangrijk nevendoel het voeren van een structureel debat over de noodzakelijke ontwikkelingen, regionaal en nationaal. Uiteindelijk zal dit debat leiden tot een 2.0-versie. Het 1.0 Manifest is bestemd voor iedereen in en om de zorg. Voor de mensen van onze eigen afdeling, voor medewerkers van ons ziekenhuis, voor huisartsen, voor medewerkers in de thuiszorg, voor fysiotherapeuten, zorgverzekeraars, beleidsmakers, medewerkers van de GGZ, mantelzorgers, bedrijfsartsen, ambtenaren, verpleegkundigen, GGD-medewerkers, politici, subsidieverleners en medewerkers van welzijnsinstellingen. Voor alle mensen die willen meewerken aan onze experimenten, voor mensen die onze experimenten willen volgen en concretiseren, voor mensen die geloven in verbetering van de zorg. ▲Terug naar inhoudspagina

1.0 Nijmeegs Manifest



3

“Ik doe met grote

Chris van Weel is hoofd van de afdeling Eerstelijns-

gretigheid missiewerk”

geneeskunde. Als zodanig voelt hij zich verantwoordelijk voor de broodnodige veranderingen in de gezondheidszorg. Veranderingen die de zorg beter, menselijker en betaalbaar maken. Het kán. Dat weet hij zeker. Hij ziet het al om zich heen gebeuren. Volgens hem heeft de eerste lijn de sleutel tot veranderingen in handen. “De noodzaak tot hervorming van de gezondheidszorg is

Chris van Weel,

evident. Ik denk dat we daar met niemand meer over hoeven te

hoogleraar

discussiëren. Dat stadium zijn we gelukkig voorbij. In het

huisartsgeneeskunde

machtsdenken, het ‘ja, maar’… daar ligt nog veel missiewerk. Ik doe het graag. Met overtuiging. En ik zie dat ik met ons verhaal ook overtuig. Ik ontvang een enorme receptiviteit. Ik voel dat we, zeker hier in Nijmegen en omgeving, aan de vooravond van de grote kanteling staan.” “Elke keer weer vertel ik ons verhaal. Doorbreken op drie heldere thema’s. Eén: toegankelijke zorg in de buurt organiseren. Twee: van systeemgericht organiseren naar heel de mens centraal stellen. Drie: van behandeling van ziekten naar preventie. Ik leg dit uit aan afdelingshoofden in het ziekenhuis en ik krijg daar veel positieve reacties op. Met onze eigen mensen vertellen we het verhaal overal en aan iedereen. De Raad van Bestuur van het UMC St Radboud geeft ons carte blanche om binnen het Nijmeegse de kanteling te gaan organiseren. Op regionale bijeenkomsten met de GGD, GGZ, welzijnsorganisaties, geestelijke verzorging, fysiotherapeuten, verlos- en verpleegkundigen… Ik doe missiewerk. Met grote gretigheid. Want het moet anders en het kan anders. Dat het werkelijk mogelijk is, zie ik aan de experimenten in onze regio. Aan de promovendi die een of meerdere doorbreekthema’s onderzoeken, aio’s die dankzij studieopdrachten multidisciplinaire teams in de wijken optuigen… Het kan en het moet. De eerste lijn heeft de sleutel

www.koplopers.org

en daarmee het goud van de gezondheidzorg in handen….”

▲ Terug naar inhoudspagina




4

Aanleiding voor het 1.0 Manifest Nederland beschikt, in internationaal perspectief, over een goede en goed bereikbare gezondheidszorg, met een sterk ontwikkelde eerste lijn. Ook de samenwerking tussen eerste lijn en de in het ziekenhuis geboden patiëntenzorg verloopt relatief goed. Deze op zichzelf gunstige uitgangssituatie kan echter niet verhullen dat de gezondheidszorg in Nederland een aantal grote problemen en uitdagingen kent. Er blijkt sprake van verkokering als gevolg van verregaande specialisatie en professionalisering van omschreven (deel)taken en verantwoordelijkheden. Dit komt tot uitdrukking in twee belangrijke tekortkomingen. Eén: gebrek aan samenhang – zowel tussen de openbare gezondheidszorg, eerste en tweede lijn – als binnen de eerste lijn zelf. Twee: een overmatige nadruk op ziektegerichte benaderingen ten koste van de persoon met de ziekte. Daarnaast zijn er demografische en economische ontwikkelingen die de gezondheidszorg parten spelen. Belangen, beheersmatige zaken en geld domineren de inhoudelijke ontwikkelingen in de zorg. Daarmee wordt een samenhangende inhoudelijke ontwikkeling van de zorg onmogelijk. En dan laten we nog onbesproken de onbeheersbare kostenstijgingen, het toenemende beroep op de zorg, de bureaucratisering van de zorg, minder handen aan het bed, de kwaliteit van de zorg die onder druk staat en een dreigende tweedeling in de zorg. Als gevolg van deze trends en ontwikkelingen ontbreekt het aan integratie en continuïteit van zorg. Overlap en lacunes in de hulpverlening zijn

het gevolg. Gezondheid en welzijn Er wordt bovendien onvoldoende gebruik gemaakt van preventie; en gezondheidszorg en welzijn sluiten slecht op elkaar aan. Er is dus alle noodzaak voor een beweging die de geneeskundige hulpverlening integreert en daarbij tevens de samenhang tussen gezondheidszorg en andere sectoren (zoals welzijn) aanbrengt. De afdeling Eerstelijnsgezondheidszorg wil - samen met het UMC St Radboud als geheel - gids zijn in het vormgeven van een gezondheidszorg van de 21e eeuw. De eerste lijn is immers de integrale poort naar de gezondheidszorg en als de toegangspoort zijn werk niet optimaal geïntegreerd kan verrichten, verstopt en fragmenteert het gehele gezondheidszorgsysteem. Iets wat nu in rap tempo aan het gebeuren is. Als eerstelijns professionals zijn we niet alleen gids omdat we de poortwachterfunctie hebben (95% van de gezondheidsvragen handelen we zelf af), maar ook omdat wij erg gericht zijn op het geïntegreerd, persoonsgericht denken.

Dit 1.0 Manifest doet een appèl op iedereen • • • • •

Werk mee aan het verwezenlijken van de nieuwe zorg. Accepteer en ondersteun dit initiatief als een vrijplaats om nieuwe zorg te creëren, vrij van de belemmerende belangen en regelgeving. Zie het belang in van de verandering. Zorgprofessionals: Wordt moreel mede-eigenaar van de beweging en breng je ervaringen in. Politici: Draag het uit, faciliteer waar mogelijk en laat het gebeuren. Moge dit 1.0 Manifest u inspireren. U hoort nog veel van ons!

www.ko p lo p er s .o r g ▲Terug naar inhoudspagina 1.0 Nijmeegs Manifest



5

“Heel de mens”

Koos van der Velden,

hoogleraar Public Health

Koos van der Velden is binnen de afdeling Eerstelijns Geneeskunde hoogleraar Public Health. Al eerder schreef hij mee aan een manifest dat pleit voor een mensgericht zorgaanbod. Eind vorig jaar adviseerde hij de minister, als voorzitter van de Stuurgroep zwangerschap en geboorte, om de zwangere in plaats van de organisaties centraal te zetten. “Mensen. Het gaat om mensen. Om patiënten. Díe moeten centraal komen te staan. Als we die ommekeer maken, dan krikken we de kwaliteit omhoog. Van de zorg, maar ook van de gezondheid van de mensen zelf. We weten toch allemaal dat heel veel ziekten hun oorspong hebben in niet lekker in je vel zitten. Kijk naar leefstijlen, kijk naar de omgeving van de mens. Kijk naar heel de mens in plaats van alleen de kwaal te onderzoeken en te behandelen. Medicatie is niet de oplossing voor kwaliteitsverbetering van de zorg. Zorg voor de mens! Zorg voor heel de mens! Zorg voor de mens in zijn omgeving! Dáár ligt de oplossing.” “Het begin van verbetering van onze totale gezondheidszorg ligt in handen van de eerstelijns gezondheidszorg. Die moet laten zien dat het anders kán. En het kán anders. Ik zie mooie voorbeelden in het land. Big!Move in Amsterdam. Een initiatief van een huisarts en fysiotherapeut om mensen letterlijk in beweging te brengen. Ze zagen een daling van depressies en angststoornissen! In de Haagse Schilderswijk zijn duizenden mensen gaan sporten dankzij samenwerking tussen welzijnszorg en eerstelijns zorgverleners. Vooral in en om Nijmegen zie ik steeds meer experimenten waarbij de eerste lijn de handen ineen slaat. Bijvoorbeeld de samenwerking tussen gemeente, scholen, welzijn, huisartspraktijken, GGD en GGZ die bij de inrichting van de nieuwe wijk Waalsprong nadenken over een gezonde leef- en woonomgeving. Of de initiatieven bij het project Gezond Hatert. Hoe kun je door inrichting mensen een gezonder leven laten leiden? Of de ZZG, Zorggroep Zuid Gelderland, die laat zien dat de oude wijkverpleegkundige in een nieuw jasje superieur is aan de verrichtingsgekoppelde wijkverpleegkundige systematiek, en uitdraagt dat samenwerken leuk is.”

www.koplopers.org 1.0 Nijmeegs Manifest

“Op die volksgezondheidsvragen geven we nu steeds vaker een gezamenlijk antwoord. Maar het is nog slechts een begin. Het moet meer, vaker, altijd gebeuren. Maak mensen sterk voordat ze ziek worden van slechte sociale omstandigheden. Ga preventie bedrijven in wijken en buurten. Bied zorg en vóórzorg vanuit de wijk. Huisarts kom uit je hok! GGD kom uit je cocon! Welzijnswerk laat je horen! Gemeente kom uit het stadhuis! Radboud stap uit die ivoren toren. Ga samen naar de wijk. Kijk samen naar de mens en zijn omgeving!” Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde

▲Terug naar inhoudspagina


6

De missie van de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde De afdeling Eerstelijnsgeneeskunde wil verbetering van de gezondheid en gezondheidszorg voor de populatie. We willen een kwalitatief hoogstaande multidisciplinaire en betaalbare zorg in buurten in Nijmegen en omstreken, in nauwe samenwerking met de tweede lijn en andere zorgspelers in het veld.

Hoe realiseren we deze missie? Door het ontwikkelen en uitvoeren van •

onderwijs aan studenten;

•

opleiding van toekomstige artsen (studenten, co-assistenten en aio’s);

•

onderzoek en vernieuwingsprojecten in de patiëntenzorg.

Nijmegen en omgeving (de regio ZuidoostNederland) is daarbij de proeftuin voor de academische samenwerking. Binnen de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde van het UMC St Radboud zijn alle eerstelijns geneeskundige disciplines vertegenwoordigd. De afdeling werd in 2009 gevormd met als doel om vanuit één afdeling innovatie van de eerstelijnsgezondheidszorg aan te sturen, inclusief het UMC-beleid en transmurale samenwerking. Het UMC St Radboud is het enige UMC in Nederland dat het gehele domein van de eerstelijnsgeneeskunde dekt. Uniek en bijzonder! Belangrijke bijdrage aan onderwijs en opleiding Daarbij beschikt Nijmegen als enige UMC over alle medische specialisatieopleidingen in de eerste lijn. De afdeling levert bovendien de grootste bijdrage

aan de Nijmeegse artsopleiding en leidt binnen het UMC bovendien het grootste aantal aios op. Het onderzoekprogramma ‘Effectiveness of Primary Care and Public Health in Ageing Populations’ is een onderdeel van het Nijmegen Centre for Evidence Based clinical Practice (EBP) en de KNAW erkende onderzoekschool ‘Netherlands School of Primary Care Research, CaRe’. De afdeling heeft via academische netwerken van huisartspraktijken, verpleeghuizen en public health een sterke werkrelatie met de eerste lijn in de regio. In het medisch onderwijs en onderzoek is er een nauwe samenwerking met een aantal ziekenhuisafdelingen van het UMC St Radboud. Dat is de basis van onze ambitie om in de komende jaren een koploperfunctie te vervullen bij het vernieuwen van eerstelijnsgeneeskunde en transmurale samenwerking. Wat wij daarbij leren zal sturend zijn voor de manier waarop we ons academische werk inrichten en de manier waarop wij onze opleidingen en ons onderwijs inhoud geven. Ook zal het onze samenwerkingspartners beïnvloeden in de wijze waarop zij hun beleid voeren. Bovendien dient het tot voorbeeld voor de ontwikkeling van de zorg in de rest van Nederland.

www.k o p lo p er s .o r g ▲Terug naar inhoudspagina




7

“Nieuwe generatie verleiden”

Ron Hameleers is binnen de afdeling Eerstelijns Geneeskunde verantwoordelijk voor het curriculum van de basisarts. Tijdens de opleiding komen alle toekomstig artsen en specialisten in aanraking met multidisciplinair werken binnen en buiten de eerstelijns geneeskunde. “Dat de geneeskunde is opgedeeld in verschillende vakgebieden is een historisch gegroeide constructie. Helaas gaat daar een self fulfilling prophecy van uit. Dus werken nog veel te veel artsen en specialisten vanuit hun specialisme, vanuit hun koker. Dat breekt op. Daar lopen we in vast; medisch, maatschappelijk en menselijk.

Ron Hameleers, unithoofd onderwijs

De oplossing is de nieuwe generatie artsen te verleiden om breder en ruimer te kijken en te denken. Over de rand van hun vakgebied heen. Over de rand van geneeskunde heen. Ons opleidingsprogramma verleidt tot multidisciplinair denken en werken. Aan het einde van de coschappen eerstelijnsgeneeskunde organiseren we bijvoorbeeld een uitbraaksymposium met een huisarts, een specialist ouderengeneeskunde en een sociaal geneeskundige. De studenten behandelen vanuit die drie verschillende invalshoeken casuïstiek over uitbraak van infectieziekten zoals de H1N1-griep en de Q-koorts. En we benoemen wat dit betekent voor de individuele patiënt, maar ook voor de patiënt op instellings- en populatieniveau en de verschillende betrokken artsen. We zijn binnen onze opleiding expliciet bezig met multidisciplinair analyseren en aanpakken. Hoe versterken een huisarts, epidemioloog en biomedicus elkaar? Hoe analyseren een bedrijfsarts, fysiotherapeut en huisarts rugklachten? Hoe werken bedrijfsarts en de arts voor mensen met verstandelijke beperkingen samen om deze mensen gezond werk te bieden? En wat levert dat op? Voor de behandeling? Voor de patiënt? Voor het gezin en het werk van de patiënt? Door in de opleiding steeds weer aandacht aan deze vakoverschrijdende zienswijze te besteden, verleiden we de nieuwe generatie artsen en specialisten tot samenwerking. En die nieuwe generatie ‘besmet’ de oudere generatie. En dat komt heel

www.koplopers.org

de patiënt, heel de mens en heel de omgeving van die mens ten goede. Daar ben ik van overtuigd. En ik ben zeker niet de enige.” ▲Terug naar inhoudspagina




8

Onze koploperstrategie Wij hebben een visie en een ambitie die ons drijft en inspireert, maar wij hebben de wijsheid niet in pacht, zeker niet wanneer het gaat om het verwezenlijken van die ambitie. Daarvoor hebben wij iedereen in onze directe en indirecte omgeving nodig en hebben ervoor gekozen om onze strategie voor een belangrijk deel te laten bepalen in een open proces. We zullen zoveel mogelijk mensen van onze afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en daarbuiten actief bij dit proces betrekken, een proces dat overigens al in volle gang is. Het DNA van wat wij willen, onze visie en ambitie, is in potentie nu al voorhanden. Die kennis en ervaring is aanwezig in wat je de koplopers binnen en buiten de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde zou kunnen noemen. Het is de kunst om die kennis te identificeren, te benutten en met elkaar in verband te brengen. Dit kennisreservoir is een bron voor jarenlange innovatie, creativiteit, efficiencyverbetering, rendementsverhoging, betrokkenheid en plezier in samenwerking. De Koploperstrategie gaat over het bevrijden en toegankelijk maken van Koploperkennis en over het vormgeven van de toekomst. Door de toekomst te herkennen in wat er nu al is.

Kanteling in de zorg Om de kanteling in de eerstelijns gezondheidszorg in en om Nijmegen goed op gang te brengen, kiezen we voor de Koploperstrategie. We proberen niet om een systeem als geheel te kantelen, maar slechts één belangrijke domineesteen in het gehele spectrum van de gezondheidszorg. Namelijk dat deel waar we relatief eenvoudig invloed op kunnen uitoefenen en waar de eerste elementen van de

kanteling al in praktijk worden gebracht, de eerste lijn. Wanneer we met dit programma resultaten kunnen laten zien, zullen die resultaten hun invloed hebben op andere onderdelen van de zorg. Als de voordelen van de eerste gekantelde stenen in de keten zichtbaar worden, zullen andere stenen volgen. Omdat de eerste lijn de toegangspoort is tot de gezondheidszorg kan het als geen andere schakel de werking van de hele keten beïnvloeden. De kanteling is al langer gaande. Er wordt in het land al gesproken van de ‘Nijmeegse aanpak’ of de ‘belofte van Nijmegen’. Op dit moment proberen we een gezicht te geven aan deze ontwikkelingen. In werkbijeenkomsten met mensen, praktijken en allerlei afdelingen en instanties proberen we de experimenten in kaart te brengen. De handen op elkaar te krijgen voor een academische grondslag voor deze experimenten. We creëren werkateliers en proeftuinen. En in schrijfateliers definiëren we wat er in de lucht hangt en beschrijven de oplossing. Die oplossing heeft een naam gekregen: Het Nijmeegs Model.

w w w . k o p l o p e r s .o r g





9

Het Nijmeegs Model De manier waarop de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde de innovatie van de (eerstelijns) gezondheidszorg vorm wil geven, noemen we het Nijmeegs Academisch Model. Empirie in de dagelijkse praktijk is hierbij een belangrijke bron van nieuwe kennis en inzichten, naast wetenschappelijk onderzoek. Het Nijmeegs Model - ‘de Nijmeegse beweging’ - wil richtinggevend zijn voor het beleid van andere afdelingen in het UMC St Radboud. Daarmee krijgt de Raad van Bestuur een krachtig instrument om het UMC op inhoud te sturen. Het Nijmeegs Model is gebaseerd op drie basiselementen : • • •

kennisontwikkeling door nauwe samenwerking tussen academie en het veld; nieuwe kennis en inzichten verspreiden via onderwijs, opleiding, onderzoek en innovatieprojecten; samenhang creëren tussen de verschillende sectoren in de gezondheidszorg.

Kennisontwikkeling Kennisontwikkeling ontstaat door nauwe samenwerking tussen academie en het zorgveld, in een wederzijdse kennistransfer: van het wetenschappelijk onderzoek naar de praktijk; en vanuit de praktijk naar onderwijs, opleiding en onderzoek. Deze voor een deel empirische benadering van de gezondheidszorg kent in Nijmegen een lange traditie, die al in 1967 is begonnen met de Continue Morbiditeits Registratie (CMR) in vier aan de afdeling verbonden huisartspraktijken. Het Academisch Netwerk Eerstelijnsgeneeskunde is hiervoor een essentiële faciliteit: Practice based Evidence for Evidence based Practice. Nieuwe kennis en inzichten delen Het participeren van praktijken in onderwijs, opleiding en onderzoek speelt een belangrijke rol in praktijkvernieuwing en het speelt in op nieuwe maatschappelijke uitdagingen. Daarbij is, naast het ’materieel’ verwerken van nieuwe inzichten, het

reflecteren op het eigen professionele Networking, Practice based Professional handelen een factor van belang. Daarmee is zorgvernieuwing geïntegreerd in de core business, de academische missie van afdeling en UMC: Academic Networking, Practice based Professional Development. Samenhang creëren De samenhang tussen de verschillende sectoren in de gezondheidszorg dient zichtbaar en concreet te zijn. Belangrijke impulsen voor zorgvernieuwing komen uit de grensvlakken tussen openbare gezondheidszorg en eerste lijn en tussen eerste lijn en tweede lijn. Omdat deze grensvlakken in de alledaagse werkelijkheid vaak ‘breukvlakken’ zijn, is het moeilijk om deze impulsen te ‘kapitaliseren’. Echter, het onderwijs en onderzoek binnen de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde kent een lange traditie van transmurale samenwerking, en ook in de gespecialiseerde opleidingen dient zich meer en meer disciplineoverschrijdende samenwerking aan. Deze samenhang wordt benut voor het ontwikkelen, valideren en uitdragen van zorgvernieuwing: Van Bolwerken naar Transmurale Academische Netwerkvorming Het bovenstaande geeft inzicht in het Nijmeegs Academisch Model. Daarnaast is er een model nodig dat beschrijft hoe we geïntegreerde ‘buurtzorg’ zien. Dat beschrijft hoe we deze vorm van eerstelijnszorg in praktijk willen brengen, wat daarvan de essentie is, hoe die zorg zich verhoudt tot de tweede lijn en hoe deze zorg een academische plek kan krijgen. Op dit moment is een schrijversatelier van mensen uit de verschillende disciplines bezig om dit onderdeel van het Nijmeegs Model te uit te werken. Het zal als aanvulling dienen op dit manifest en binnenkort ook te vinden zijn op onze website (i.o.)

▲Terug naar inhoudspagina 1.0 Nijmeegs Manifest



10

“Eigentijds terug naar vroeger”

Ben Bottema is binnen de afdeling Eerstelijns Geneeskunde verantwoordelijk voor de vervolgopleidingen: tot huisarts, tot specialist ouderengeneeskunde, tot bedrijfsarts en tot arts voor verstandelijk gehandicapten (AVG). Zijn trainingen en opdrachten aan aio’s laten zien dat integrale teams in de wijk het antwoord zijn op de steeds complexere zorgvraag.

Ben Bottema, hoofd vervolgopleidingen

“De eerstelijnszorg schiet tekort voor ouderen. Niet vreemd als je bedenkt dat de geneeskunde steeds verder wordt opgesplitst en vergrijzing en extramuraliteit tegelijkertijd toenemen. We hebben steeds meer oudere ouderen. En die verblijven steeds minder geconcentreerd in verpleeghuizen. Datzelfde geldt voor verstandelijk gehandicapten. Ook zij wonen en leven vaker ín de maatschappij. Dat betekent dat specialisten ouderengeneeskunde en artsen voor verstandelijk gehandicapten de wijk in moeten en huisartsen zich de geneeskunde voor en aan deze ‘nieuwe’ doelgroepen moeten eigen maken. Het antwoord op deze demografische ontwikkelingen is integrale differentiatie in de eerstelijnszorg in de wijk. Met onze vervolgopleidingen en de opdrachten voor de aio’s zetten we hierop in. We hebben als afdeling ook een pastorale functie. We brengen gevestigde artsen en de nieuwe generatie een andere attitude bij. Bijvoorbeeld met opdrachten als: ontwikkel binnen je praktijk een team per doelgroep, stel een lerend koppel samen. Dat werpt zijn vruchten af. De voorhoede van de beroepsgroep is bezig te zaaien en langzaam oogsten we in de wijken. Steeds meer praktijken in de omgeving van Nijmegen leveren integrale eerste en soms zelfs tweedelijns zorg. Ketenzorg voor diabetes in de buurt, nauwe samenwerking in de ouderenzorg in de wijk, gedifferentieerde teams die zorg aan verstandelijk gehandicapten leveren. Maar ook de duoconsulten met ziekenhuisspecialist en huisarts via de schermen van HealthBridge, een soort beveiligde skype, zijn veelbelovend. Dat is op een moderne manier ouderwets gezondheidszorg leveren. Het

www.koplopers.org

is vergelijkbaar met de speciale verwijskaart die huisartsen vroeger inzetten om de specialist bij de patiënt thuis te laten komen. Met eigentijdse middelen, nieuwe experimenten en schijnbaar orthodoxe ontwikkelingen graag terug naar vroeger!”




11

Doorbraakthema’s De Koplopers hebben drie doorbraakthema’s geformuleerd die van essentieel belang zijn om de eerstelijnszorg te verbeteren: 1. Van bolwerk naar netwerk naar buurtwerk. 2. Van systeemgericht naar persoongericht. 3. Van curatie naar preventie. Met deze doorbraakthema’s wil de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde komen tot het Nijmeegs Academisch Model, een vernieuwing van de gezondheidszorg vanuit een versterking van het eerstelijns concept. Van bolwerk naar netwerk naar buurtwerk Afstandelijke bureaucratische zorg moet weer meer warm en dichtbij worden. Allerlei structurele en financiële schotten verhinderen een goede samenwerking tussen eerstelijns professionals en goede zorg. Samenwerkende ambulante zorg zou weer voorrang moeten krijgen op geïnstitutionaliseerde en gefragmenteerde zorg. Dit thema benadrukt de noodzaak om zorg toegankelijk te organiseren in de directe woonomgeving. Daarmee komen behoeften van de betreffende populatie en hun sociaaleconomische context centraal te staan. Om goed te kunnen inspelen op die behoeften, dienen hulpverleners uit hun specifieke bolwerken (instituut, instelling, professie) te komen en daarvoor in de plaats te bouwen aan een netwerk van eerstelijns professionals en aan een eerste/tweedelijns netwerk. Van systeemgericht naar persoongericht Het systeem en de financiering van de zorg staan nu centraal in hoe de patiënt zijn zorg krijgt, en niet de patiënt zelf. Mede hierdoor ontstaat toenemende diagnostiek en fragmentatie van zorg. Dat tij moet gekeerd. De zorg moet weer ondersteunend worden aan de gezondheid van patiënten, niet leidend. Generalisme is daarbij het uitgangspunt.

Van systeemgericht naar persoongericht benadrukt de noodzaak om in de hulpverlening de persoonlijke behoeften centraal te stellen. Dit vergt een omslag van discipline- of hulpverleningsinstituut gestuurde zorg naar een zorg die aansluit bij de behoeften van de persoon met gezondheidsproblemen: person centered medicine. Een betere aansluiting bij de behoeften en vragen van patiënten bevordert de effectiviteit, efficiëntie en veiligheid van de hulpverlening. Van curatie naar preventie Er is in de huidige tijd overmatig veel aandacht voor curatie en herstelzorg, terwijl we in allerlei sectoren (zoals jeugd- en ouderenzorg) zien dat de preventiekant onvoldoende aandacht van zorgverleners heeft. Eerstelijnszorg moet zich weer meer gaan richten op preventie. Daarvoor is het nodig dat de domeinen van curatie en preventie, die onder public health en individuele zorg aparte verantwoordelijkheden kennen, beter bij elkaar worden gebracht. Dit is te meer van belang, omdat naast algemene maatregelen, individuele maatregelen (lifestyle) van belang zijn bij het terugdringen van chronische ziekten. In deze drie doorbraakthema’s die sterk met elkaar samenhangen, ligt besloten de noodzaak om de samenhang op drie niveaus tot stand te brengen: binnen de eerste lijn, tussen public health en eerste lijn, en tussen eerste en tweede lijn.





12

“Experimenteren? Gewoon doen!”

Henk Schers heeft samen met drie collega’s een huisartsenpraktijk in Lent. Door de verbinding met de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en door de positieve ervaringen tijdens zijn promotieonderzoek naar continuïteit in de zorg, is hij veel bezig met onderzoek naar zorgvernieuwing. Tot volle tevredenheid van zijn patiënten, zorgverleners uit de buurt en de specialisten van het UMC St Radboud.

Henk Schers, huisarts in Lent en onderzoeker aan UMC Radboud

w w w . k o p l o p e rs . o rg

“Binnen onze praktijk doen we mee aan veel experimenten. Omdat we denken dat de (preventieve) zorg aan onze patiënten beter kan. Natuurlijk houden we rekening met kosten en tijdsinvestering, maar je moet het ook gewoon doen, omdat je weet dat het soms beter kan. Dat weten we bijvoorbeeld door de initiatieven die voortkomen uit ons multidisciplinair overleg in de eerste lijn in Lent. Eigenlijk lijkt dat heel ouderwets, maar het is ook weer nieuw. Maandelijks bespreken we in een team van wijkverpleegkundige, maatschappelijk werk, fysiotherapeut, welzijnswerker en GGZ-medewerker een aantal oudere patiënten met complexe problemen. Dat gaat perfect. En het is goed voor de patiënten én voor de wijk. Multidisciplinaire samenwerking levert betere zorg op. Maar ook nieuwe initiatieven. Bijvoorbeeld een maaltijdvoorziening organiseren die gezond en sociaal is in de wijk in plaats van eenzaam ongezonde kant-en-klaar maaltijden uit de magnetron. We zijn nu bezig de werkzaamheden en resultaten van het multidisciplinaire team te onderzoeken en te meten. Want dat is nodig, de wetenschap dat het daadwerkelijk werkt! Een andere ontwikkeling binnen onze praktijk is de nauwe samenwerking tussen eerste en tweede lijn. Veel specialistische diagnostiek kan plaatsvinden zonder de patiënt te zien of aan te raken. Waarom moet die patiënt dan fysiek naar een ziekenhuis? De specialist komt naar mijn praktijk, en ik bij hem, via Health Bridge, een soort beveiligde skype. Via het scherm bespreken we met patiënt en specialist de diagnose en het behandelplan. Dat is goed voor de samenwerking. Dat gaan we nu om te beginnen doen met vijf afdelingen van het ziekenhuis. Iedereen vindt het leuk en de patiënt is tevreden. Inderdaad zijn hier nog geen betaaltitels voor. Daar zijn we mee bezig. Maar daar moeten we niet met zijn allen op wachten… Er moeten ook koplopers zijn die experimenteren, met als ultieme doel de gezondheidszorg beter maken.” ▲Terug naar inhoudspagina




13

Visie op mens en beroepsgroep Binnen het Nijmeegs Academisch Model hebben we een duidelijke visie op de mens of de patiënt, op de eerste lijn en op de rol van de huisarts binnen die eerste lijn. Visie op de patiënt als mens Onze visie is gebaseerd op het mensbeeld van de hele(nde) mens. Dat houdt in dat een mens een ondeelbaar wezen is dat in zijn context behandeld dient te worden met oog voor welzijn en preventie. Op termijn zorgt dit altijd voor de hoogste kwaliteit tegen de minste kosten. Daarvoor is een omvorming van ons zorgstelsel nodig naar een meer multidisciplinaire persoonsgerichte nabije zorg om de hoek. Een zorg die kwalitatief hoogstaand is en betaalbaar blijft. Visie op eerstelijnsgeneeskunde Als redelijk nieuwe afdeling staan we voor een eerste lijn die continue integrale zorg met nieuw elan levert en garantie op veiligheid en warmte biedt, die actief en alert opereert in de wijk, die vroegtijdig voorlichting geeft, de juiste interventies op het juiste moment verschaft, die bescherming biedt tegen medicalisering van kleine kwalen en welvaartsproblemen, die multidisciplinaire samenwerking afdwingt, zichzelf onderzoekt en opleidt en haar ‘product’ helder verkoopt aan verzekeraars en gemeenten. De zorg in de eerste lijn wordt verleend in de praktijk, om de hoek van de plek waar mensen wonen, soms op straat of risicovolle plekken. De aanpak van aangeboden vaak diffuse, meervoudige problematiek vergen selectie op ernst, oriëntatie op en kennis van de familie en de gemeenschap en observationele studies naar prognose. Visie op de rol van de huisarts De huisarts is te omschrijven als de supergeneralist, de ‘Tom Tom’ van de gespecialiseerde gezondheidszorg en partner (samen met docent, maatschappelijk werk, buurtagent enzovoort) in de wijk. De huisarts is een coördinator van zorg en een advocaat voor de patiënt die met de patiënt beslist welke wegen wel en niet te bewandelen. In zijn regiefunctie neemt de huisarts de leefwereld van de patiënt als vanzelfsprekend mee.

www.koplopers.org ▲Terug naar inhoudspagina 1.0 Nijmeegs Manifest



14

Programmateam ‘Koploper in de eerste lijn’ Programmaleider Koos van der Velden en projectleider Henk Schers vormen, samen met de projectleiders van de hieronder genoemde programmaonderdelen, het Programmateam Koploper in de eerste lijn. De programmaonderdelen Koploper in de eerste lijn, kort samengevat.

Ateliers

Communicatie & Events

Het Nijmeegs Model is de naam die wij geven aan allerlei ontwikkelingen en experimenten in en om Nijmegen. In die zin is het een organisch model. In den lande wordt al gesproken van de ‘Nijmeegse aanpak’. Het doel van de Ateliers is om zoveel mogelijk te leren van allerlei initiatieven, pilots en ateliers in de regio, voorbeelden van ‘andere’ patiëntenzorg. Kenmerkend voor deze experimenten is dat de eerste lijn geïntegreerd opereert, en dat er steeds gekeken wordt hoe het netwerk rond de patiënt zo goed en efficiënt mogelijk georganiseerd kan worden. Hierin past teleconsultatie via Health Bridge perfect. Evenals het slim vormgeven van de multidisciplinaire samenwerking, vooral in de ouderenzorg. Ook de samenhang met public health en preventie is binnen ateliers belangrijk. Er worden wijkanalyses verricht om te kijken waar de energie van de professionals naartoe moet. En met slimme ICT toepassingen, zoals Zorgportaal, proberen we de patiënt zelf meer aan het stuur te krijgen door hem online toegang te geven tot de eigen medische gegevens, spreekuuragenda’s en gerichte patiënt informatie. Doordat deze experimenten onder UMC-vlag plaatsvinden, is er een vanzelfsprekende koppeling naar onderzoek & evaluatie, onderwijs & opleiding. Daarmee wordt het mogelijk om de experimenten uit hun specifieke, locale context te halen, en ze als blauwdruk voor de nieuwe zorg te gebruiken, als toonzalen van vernieuwing.

Omdat het Nijmeegs Model in een open dialoog met professionals, patiënten, beleidsmakers, bestuurders en politici ontstaat, is het belangrijk om voortdurende de dialoog met al deze partijen aan te gaan, binnen de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en het UMC St Radboud, maar ook daarbuiten. Hiertoe zullen initiatieven worden ontplooid op het gebied van PR & communicatie (website, nieuwsbrieven, events, lobbies, samenscholingen, debatten etc.).

Vernieuwing academisch werk Dat wat er in de ateliers wordt geleerd zal ook zijn invloed hebben op de manier waarop onderwijs en opleidingen wordt vormgegeven, en op de wetenschappelijke onderzoeksprojecten. In dit project wordt daaraan nader vorm gegeven.

Business Case Op basis van de ervaringen in de Ateliers en met HealthBridge wordt een Business Case gemaakt waarin helder wordt gemaakt wat de financiële consequenties op de middellange en lange termijn zijn van deze nieuwe manier van werken. De Business Case zal een belangrijk instrument zijn om de noodzakelijke veranderingen in de gezondheidszorg van onderbouwd cijfermateriaal te voorzien. De aanname is dat het Nijmeegs Model op termijn voor kwalitatief betere zorg kan zorgen voor aanmerkelijk minder geld!


w w w . k o p l o p e rs . o r g 1.0 Nijmeegs Manifest



15

“Regelen dat het werkt”

Marianne Nicolasen is bedrijfsleider van de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Ze maakt onderdeel uit van het managementteam en denkt mee over de strategie om de gezondheidszorg de goede kant op te laten kantelen. “Als bedrijfsleider moet ik ervoor zorgen dat een afdeling ‘werkt’, dat hoogleraren en onderzoekers hun werk kunnen doen. Op de achtergrond, ondersteunend, flankerend. Natuurlijk denk ik mee over de verbeteringen in de gezondheidszorg. Niet als professional,

Marianne Nicolasen, bedrijfsleider

ik ben geen medicus of zorgverlener. Maar vanuit mijn vak als bedrijfsleider. En als burger. Die invalshoekkan soms heel verrassende inzichten geven.

Ik probeer vooral zaken te regelen. Bijvoorbeeld dat de vernieuwende experimenten niet alleen worden gedreven door goodwill en enthousiasme. Dat houd je niet vol, economisch. Ook niet als het om tijd of energie gaat. Zo regel ik met de bedrijfsleiders van andere afdelingen van het UMC Radboud dat experimenten gefinancierd worden. Bijvoorbeeld door het ziekenhuis, door de praktijken of de zorgverzekeraars. Op dit moment proberen we met een groep bedrijfsleiders goede financiële afspraken te maken voor het consult-op-afstand. Specialisten die nu via de Health Bridge, een een innovatief eHealth-systeem dat patiënten, huisartsen en specialisten met elkaar verbindt, een consult geven aan de huisarts en zijn patiënt, doen dat eigenlijk zonder financiële garanties. Dat kan natuurlijk niet. Dat houdt een keer op. Om vernieuwingen een kans te geven, om andere afdelingen over de streep te trekken en om de gezondheidszorg in de omgeving van Nijmegen werkelijk te verbeteren, moeten de randvoorwaarden goed geregeld zijn. Dan kunnen we ook zorgen zorgen dat het werkt. Dan ontstaat de sneeuwbal die in de gezondheidszorg voor mooie effecten kan zorgen.”

www.koplopers.org




16

Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Nijmeegs Manifest. Betere gezondheidszorg voor minder geld. Het kan! Nijmegen, oktober

Recommend Documents