ADVIES BEHEERSOVEREENKOMST VRT 2012‐2016
Minister van Media Ingrid Lieten vroeg de Vlaamse Jeugdraad om advies met betrekking tot de nieuwe beheersovereenkomst voor de openbare omroep VRT. De raad brengt advies uit vanuit het oogpunt van kinderen en jongeren. Hierbij legt de Vlaamse Jeugdraad de klemtoon op het aanbod en aan bod komen, diversiteit en toegankelijkheid, beeldvorming en de digitale kloof.
1
VLAAMSE JEUGDRAAD 1 december 2010
ADVIES 10/17
ADVIES BEHEERSOVEREENKOMST VRT 2012‐2016 De Vlaamse Jeugdraad in vergadering op 1 december 2010 onder voorzitterschap van Stijn Jacobs en waarbij aanwezig waren: Dagmar Beernaert, Hakim Benichou, Frederik Cappelle, Lieven
Casteels, Lies Corneillie, Joris De Bleser, Lieke De Jans, Kara Eestermans, Stijn Jacobs, Frederik Meulewaeter, Mieke Nolf, Dimitri Popelier, Marlies Smit, Tom Van Den Borne, Jo Van de Weghe, Jef Van Rossum, Nele Willems. Brengt unaniem het volgende advies uit:
1.
Situering
In de beleidsnota van minister van Media, Ingrid Lieten, lezen we dat “de Vlaamse Regering resoluut kiest voor een sterke, kwaliteitsvolle openbare omroep… De VRT moet een divers, kwalitatief en pluriform aanbod voor alle Vlamingen garanderen en moet met dit aanbod bijdragen tot een open, respectvolle en verdraagzame samenleving… Cruciaal is ook dat de VRT de nodige zendtijd en middelen inzet voor een kwalitatief kinder‐ en jeugdmedia aanbod. “ Dit laatste benadrukt de minister ook in haar beleidsbrief 2010‐2011. Het decreet betreffende radio‐omroep en televisie van 27 maart 2009 verwijst ook expliciet naar de opdracht van de VRT. In artikel 6 §2 lezen we “…De VRT zorgt voor een kwalitatief hoogstaand aanbod in de sectoren informatie, cultuur, educatie en ontspanning…Het programma‐aanbod wordt op een aangepaste manier gericht op bepaalde bevolkings‐ en leeftijdsgroepen, meer in het bijzonder op de kinderen en de jeugd. De programma’s dragen bij tot de verdere ontwikkeling van de identiteit en de diversiteit van de Vlaamse cultuur en van een democratische en verdraagzame samenleving.” In dit advies geven we onze aandachtspunten voor de nieuwe beheersovereenkomst mee vanuit het oogpunt van kinderen en jongeren . Hierbij adviseren we expliciet om de doelgroep jongeren beter te bedienen. Dit advies ligt in het verlengde van de inbreng van de Vlaamse Jeugdraad aan de rondetafel met het middenveld in februari 2010 over de toekomst van de openbare omroep.
2
2. Advies
2.1 Kinderen en KETNET, twee handen op een buik In de beheersovereenkomst 2007‐20111 die weldra afloopt worden kinderen en jongeren vermeld als specifieke sociodemografische groepen waar de openbare omroep aandacht aan besteed. Dit doelgroepspecifiek aanbod wordt verder uitgesplitst. VRT wil kinderen bereiken via tv‐zender KETNET en jongeren via radiozender Studio Brussel. Kinderen tot 12 jaar krijgen met zender KETNET een mooi tv‐aanbod en kunnen via het multimediale platform www.ketnet.be ook rekenen op heel wat ontspanning en cultuur. Op vlak van educatie en informatie speelt KETNET met programma’s zoals de Pretshow en het kinderjournaal Karrewiet ook in op de leefwereld van kinderen. En al mikt de zender op kinderen tot 12 jaar, merken we dat het laatste uurblok, ook kinderen tot 14 jaar nog kan boeien. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de nieuwe beheersovereenkomst blijvend bijzondere aandacht te hebben voor de leeftijdsgroep van de kinderen en voor hen het sterke merk dat KETNET is ook in de toekomst sterk te houden en waar mogelijk uit te breiden.
2.2 Naar een nieuw jongerenmerk… Het schoentje wringt wel voor de oudere leeftijdsgroep. Voor jongeren in de leeftijdsgroep 14 tot 18 jaar biedt de openbare omroep momenteel geen specifieke programma’s, noch op tv, noch via radio. De huidige beheersovereenkomst meent deze lacune voldoende in te vullen via het radioaanbod van Studio Brussel. Maar het huidige aanbod van de radiozender Studio Brussel lijkt ons te beperkt om deze specifieke groep jongeren te boeien. Studio Brussel is een zender die vooral de iets oudere jongeren en studenten boven de 18 aanspreekt. Het alternatieve ‘wij hebben lef’ imago spreekt heus niet alle jongeren aan. Het verleden leert ons dat programma’s voor de doelgroep van de tieners wel succesvol kunnen zijn, denk maar aan een tv‐programma als Buiten De Zone en het radioprogramma Hallo Hautekiet. Het lijkt ons aangewezen dat de openbare omroep aanvullend op zoek gaat naar een nieuw jongerenmerk om dit gat in de markt in te vullen en tegemoet te komen aan zijn opdracht. Want momenteel blijft de groep 14‐ tot 18‐jarigen in de kou staan zeker als het aankomt op cultuur, educatie en informatie. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de nieuwe beheersovereenkomst bijzondere aandacht te hebben voor de leeftijdsgroep van de tieners (14‐ tot 18‐jarigen) en voor hen ook een specifiek tv‐ , radio en multimedia aanbod uit te werken, liefst via een nieuw merk.
2.3 Jongerennieuws Jongeren blijven op vlak van goede informatie momenteel op hun honger zitten. Kinderen tot 12 jaar krijgen met Karrewiet een goed kinderjournaal voorgeschoteld. En volwassenen hebben een stevig aanbod met actuaprogramma’s als het journaal, Ter Zake en Reyers Laat. Maar voor tieners is er op dit moment geen jongerenjournaal. Het huidige nieuwsaanbod kan hen maar in beperkte mate
1
Beheersovereenkomst 2007‐2011 tussen de VRT en de Vlaamse Gemeenschap, p. 2
3
boeien. Karrewiet is voor hen te kinderachtig en de gewone journaals zijn vaak nog te hoogdrempelig en te weinig op hun maat. Daarom pleiten we om in de toekomst te sleutelen aan een nieuwsplatform op jongerenmaat, met nieuws van, voor, over en met jongeren. De openbare omroep kan hiervoor samenwerken met bestaande jongerenmedia als Maks!, Stampmedia, Javi tv, Jeugdwerknet en REC. Jongeren krijgen hier de kans om te proeven van journalistiek en hun talenten te ontplooien bij de openbare omroep. Dit sluit ook aan op het idee van minister Pascal Smet2 om een netwerk voor jongerenmedia te vormen en de aandacht voor jongerenmedia en jeugdcultuur op de openbare omroep te verhogen. Ook voor VRT kan zo een jongerennieuwsplatform of ‐netwerk een meerwaarde bieden. Zo krijgt de omroep toegang tot de leefwereld van het jonge publiek, (journaal)kijkers van morgen. Dit laat toe om actua‐ en andere programma’s beter af te stemmen op hun verwachtingen. De samenwerking met relevante partners zorgt ook voor een verrijking van de berichtgeving. En via dit jongerenplatform kunnen interessante jonge talenten vroeg ontdekt worden. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de nieuwe beheersovereenkomst bijzondere aandacht te hebben voor de leeftijdsgroep van de tieners (14‐ tot 18‐jarigen) en dit specifiek op het vlak van informatie. We pleiten daarom voor een jongerennieuwsplatform, voor, door, met en over jongeren.
2.4 Openbare omroep en urban radio? In de beleidsnota van minister Lieten lezen we dat de minister de piste van een ‘urban radio‐omroep’ 3 voor jongeren verder verkent. De minister verwijst hier ook expliciet naar de rol van jongeren als mediamaker en ‐consument, met een bijzondere focus op allochtone jongeren. De beleidsbrief 2010‐ 2011 ondersteunt dit idee. De Vlaamse Jeugdraad is voorstander van een urban radio voor jongeren, door, met en op maat van jongeren. De openbare omroep zien we als een interessante partner in dit verhaal, als ondersteuner van bestaande of nieuwe initiatieven. We zijn uiteraard opgetogen met de (lokale) initiatieven die nu al bestaan en juichen toe dat de minister verkent welke de noden, verlangens en opties zijn. Het jeugdwerk wil zeker mee doen, durven en denken rond dit initiatief. We denken wel dat een nationale urban radio op korte termijn meer slaagkansen heeft door de bestaande bottom‐up initiatieven te koppelen aan professionele ondersteuning door de openbare omroep. We wachten ook de evaluatie van zender MNM af. Indien ervoor geopteerd wordt om MNM opnieuw te heroriënteren, vragen we ook om de piste van urban radio in deze vernieuwingsoperatie mee te nemen. Dit omdat er mogelijk nationale frequenties en middelen vrijkomen, die de komst van de urban radio kunnen bespoedigen. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de nieuwe beheersovereenkomst ruimte in te bouwen voor de ondersteuning van een Vlaamse urban radio‐omroep, dit in combinatie met een evaluatie van de huidige zender MNM.
2 Ontwerp van Vlaams Jeugdbeleidsplan 2010 ‐2014, OD 12.3 en OD 17.3 3 Beleidsnota Media 2009‐2014, p 21
4
2.5 Algemene aandachtspunten Over het geheel van de beheersovereenkomst, geven we graag aandachtspunten aan die de openbare omroep vanuit zijn belangrijke rol in de samenleving hoort op te nemen.
2.5.1 Participatie van kinderen, jongeren en hun organisaties De Vlaamse Jeugdraad gelooft in de kracht van kinderen en jongeren. Hen nauw betrekken bij de beslissing over het aanbod voor de doelgroep zal de kwaliteit van het aanbod doen stijgen. Wij pleiten er voor om kinderen en jongeren te betrekken in het denk‐ en productieproces. We verwijzen hiervoor graag naar het project De Overname, dat in 2009 onze Klein Duimpje award ontving. We zien in de toekomst graag meer van deze initiatieven ontstaan bij VRT. Dit geeft de openbare omroep ook de kans om snel jonge talenten te ontdekken. Jongeren krijgen zo de kans om binnen de verschillende netten te proeven van een job in de media. En VRT kan hen laten doorgroeien tot gemotiveerde medewerkers. Daarnaast vinden we het ook van essentieel belang dat de openbare omroep in de toekomst te rade gaat bij organisaties die dagelijks aan de slag gaan met kinderen en jongeren. Door knowhow en kennis uit te wisselen kunnen de openbare omroep en het middenveld elkaar versterken en zorgen voor een relevant, actueel en kwalitatief aanbod en dit over de netten en programma’s heen. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de nieuwe beheersovereenkomst bijzondere aandacht te hebben voor de kinderen, jongeren en hun organisaties als partner in de keuze en/of productie van programma’s.
2.5.2 Kinderen en jongeren aan bod Het is niet alleen belangrijk dat kinderen en jongeren hun gading vinden in het aanbod. Het is minstens even belangrijk dat deze groep ook aan bod komt in de programma’s. Daarom pleit de Vlaamse Jeugdraad ervoor om de stem en het gezicht van kinderen en jongeren meer aan bod te laten komen in het ganse aanbod van de openbare omroep. Ook buiten het aanbod van de jongerenmerken verdienen kinderen en jongeren een plaats. We denken hier in het bijzonder aan nieuws‐ en actualiteitsprogramma’s. Het lijkt ons opportuun, leerrijk en waardevol om de actualiteit vanuit het oogpunt van kinderen en jongeren te belichten. Het project Stem 18+ leverde tijdens de verkiezingen van 2010 een mooi beeld van het werk dat jongerenreporters kunnen leveren over een ‘volwassen’ thema. Hun stem hoort een plaats te krijgen in de programma’s en op de netten die mikken op het volwassen publiek. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de beheersovereenkomst 2012‐2016 te vrijwaren dat VRT in de toekomst de mening, dromen, stem en het gezicht van kinderen en jongeren expliciet een plaats geeft over verschillende programma’s en netten heen.
2.5.3 Diversiteit en toegankelijkheid De openbare omroep moet blijvend werk maken van diversiteit. Onze samenleving verandert voortdurend. VRT moet in zijn aanbod over de netten en programma’s heen oog hebben voor de diversiteit die onze samenleving en in het bijzonder ook onze kinderen en jongeren kenmerkt. We
5
zien een voortrekkersrol weggelegd voor de VRT om komaf te maken met stereotypes over gender, (etnisch‐culturele en socio‐economische) afkomst, seksualiteit en handicap. De Vlaamse Jeugdraad pleit om in de beheersovereenkomst 2012‐2016 expliciet aandacht te besteden aan diversiteit voor en achter de schermen. Toegankelijkheid is ook voor kinderen en jongeren belangrijk. Ook op dit vlak heeft de openbare omroep een voorbeeldfunctie. Het aanbod van de openbare omroep hoort zo toegankelijk mogelijk te zijn. VRT moet in de toekomst blijvend inzetten op eenvoudig taalgebruik en verstaanbare ondertiteling van alle programma’s. Daarnaast vraagt de Vlaamse Jeugdraad dat de openbare omroep investeert in gebarentaal voor de nieuws en actuaprogramma’s. Tot slot vragen we dat de openbare omroep werkt aan de toegankelijkheid van de websites en subsites en multimediaplatforms via het Anysurfer label en de ondertiteling van filmpjes. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de beheersovereenkomst 2012‐2016 verder in te zetten op toegankelijkheid over programma’s, netten en media heen.
2.5.4 Beeldvorming Vaak komen kinderen en jongeren stereotiep in beeld in Vlaamse media. Ook de openbare omroep is in dit bedje ziek. Vooral in nieuwsprogramma’s halen jongeren vaak de berichtgeving omdat ze voor problemen zorgen, omdat ze zelf te kampen hebben met een of andere probleem of omdat een of andere hype hun hart sneller doet slaan. De stereotypes gaan voorbij aan de diversiteit die jongeren kenmerkt, maar bepaalt wel mee hoe volwassenen naar jongeren kijken en hoe jongeren naar leeftijdsgenoten kijken. De openbare omroep lijkt soms te vergeten dat ook jongeren een mening hebben over onze troepen in Afghanistan, over een politiek spektakel, over schandalen binnen de kerk. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om in de beheersovereenkomst 2012‐2016 actief werk te maken van genuanceerde en correcte berichtgeving, in het bijzonder van kinderen en jongeren. De stem en ervaring van kinderen en jongeren zelf is onontbeerlijk in correcte, eerlijke en genuanceerde beeldvorming.
2.5.5 Digitale kloof Recent onderzoek wijst uit dat de 2de graad van de digitale kloof jong en oud treft4. De tweede graad van de digitale kloof ligt in de vaardigheid om met informatie om te gaan. Wat betreft de eerste graad, namelijk de toegang tot een computer en een internetaansluiting heeft België de afgelopen jaren een serieuze inhaalbeweging gemaakt. We hopen dat deze positieve tendens zich voort zet. Maar we maken ons meer en meer zorgen om die 2de graad van de digitale kloof. Kunnen gebruikers online de nodige informatie zoeken en vinden, maar vooral zijn ze in staat om die gevonden info te gebruiken in hun voordeel, bijvoorbeeld om een job te vinden? Onderzoek wijst uit dat dit vaak niet het geval is. Deze digitale kloof strekt zich uit van jong tot oud, van arm tot rijk. VRT is in haast elke Vlaamse huiskamer beschikbaar. De Vlaamse Jeugdraad is vragende partij om uit te zoeken of de openbare omroep via zijn aanbod een educatieve stimulans kan geven om een groot publiek kinderen, jongeren en volwassenen te prikkelen om deze strategische component van 4
Digitale kloof tweede graad in Vlaanderen – Instituut Samenleving en Technologie ‐ 2010
6
informatiegeletterdheid te ontdekken en ontplooien. Voor kinderen en jongeren denken we onder meer aan serious games geïntegreerd in de bestaande sites en platforms. De Vlaamse Jeugdraad vraagt om te onderzoeken of in de nieuwe beheersovereenkomst 2012‐2016 de openbare omroep een opdracht kan krijgen met betrekking tot de 2de graad van de digitale kloof.
7
