adolescents with and without ASD

Emotion regulation in children/adolescents with and without ASD

Carolien Rieffe 1. 2.

3.

Leiden University, Leiden, Netherlands Dutch Foundation for the Deaf and Hard of Hearing Child, Amsterdam, Netherlands University College London, UK

Emotion regulation (Gross, 1998)

“process by which we influence what emotions we experience when and how we express them”

For ER, you need: Step 1: Knowing your own emotions Step 2: Regulating arousal level

participants 62 ASD, Center for Autism ! 75 control children ! 1-6 years old, mean 4.6y ! No additional problems !

81 ASD, Center for Autism ! 145 control children ! 9-16 years old, mean 12y ! No additional problems !

Step 1. Identification own emotions ! Do

you feel angry sometimes? ! When? Same for happiness / sadness / fear

Do you feel...? ASD more often said “No”

For ER, you need: Step 1: Knowing your own emotions More difficulties ASD own emotions but not on scripted emotion knowledge

Step 2. Regulating intensity emotion Approach “I will try to talk to him” “I will ask someone to help” Avoidant “I will listen to music” “I will think about something else” Worry/rumination “I cannot stop thinking about it”

Depressive symptoms ASD > controls

Worry ? Approach ER ?

Avoidant ER ?

Rieffe ea, 2011; Pouw ea, 2013; cross sectional / Rieffe ea 2014, longitudinal

In both groups: Depressive symptoms Rieffe et al, 2014

more symptoms fewer symptoms fewer symptoms

Worry

Approach ER Avoidant ER

Rieffe ea, 2011; Pouw ea, 2013; cross sectional / Rieffe ea 2014, longitudinal

emotion regulation

Avoidance Looking away !

ASD < control

Discussion Emotion arousal dysfunctional in ASD? Less understanding of the causes ! Fewer problem solving strategies !

!

Avoiding strategies protective…?

ASD vs Controls

Emotion Regulation

Social Relations

Role ER in empathy; feeling for someone else ! “Social glue” ! Induces helping behaviors ! Cooperation

EMPATHY

Affective

Cognitive Baron-Cohen & Wheelwright, 2004

Lack of empathy in ASD children Why? Literature:

Mirror Neuron System (MNS) deficit " deficiency in MNS inhibits detection distress Lower on affective empathy ! Lower in attention / other-focus ! Lower in understanding others ! Lower in prosocial behaviors !

Affective empathy observation / tasks Child pays attention to what happens Child shows same expression Child comforts

Video fragment jongetje zonder ASD Die experimenter kusje geeft

Video fragment jongetje met ASD Die uitlegt hoe het beter had gekund

Empathy, adolescents (9-15) self report questionnaire !

Affective empathy “I feel upset when my friend is sad”

!

Cognitive empathy “When my friend is sad, I understand why”

Empathy in young and adolescent ASD children EMPATHY ASD / TD children

Affective

ASD = TD

Cognitive

ASD < TD

ASD vs Controls

Empathy

Peer relations

Empathy –> social functioning !

Cognitive empathy in both groups !

!

More positive friendship features

Affective empathy in TD More positive friendship features ! Less relational aggression !

!

Affective empathy in ASD More negative friendship features ! More relational aggression !

Empathy, outcomes ASD ! Affective

empathy okay, no deficit MNS ! Yet, related to social problems ASD (Pouw, 2013)

Alternative hypothesis: Overarousal? ! Problems

in emotion regulation ! Failing to go from self-focus to other-focus? ! Better to avoid observation stress in others

Video fragment jongetje met ASD Die wegkijkt als proefleider zich pijn doet

Discussion Emotion arousal dysfunctional in ASD? !

Emotion arousal only helpful if you can use emotions in social communication

!

Protective function avoiding strategies!

!

More emotion talk in safe environment to teach ER approach strategies?

Discussion approach vs avoidance? Question audience: Why do children need to learn approach strategies if avoidance works well for them? !

Response Rieffe: You need to learn both, so you can choose when to use which strategy. Sometimes good to let it go, ignore, and move on. But sometimes good to tackle the issue, to prevent future occasions. !

Research team Carolien Rieffe Lizet Ketelaar Neeltje vd Bedem Evelien Broekhof Maartje Kouwenberg Lucinda Pouw Johan Frijns Anouk Netten Stephanie Theunissen Wim Soede Jeroen Briaire

Petra v Alphen Jet Isarin

Karin Wiefferink Rosanne vd Zee Bernadette Vermeij Funded by Meinou de Vries Evelien Dirks Sigrid Kok

Lex Stockmann Annette v Zijp Programmaraad Auditief-Communicatief

Do you want to read more about our work? Visit us at www.focusonemotions.nl www.kindenemotie.nl www.emoties1tot5.nl

AUTISME STRESS, ANGST EN DEPRESSIE

Dr. Fa b i ë nne N a b e r n a b e r@f sw .e ur.nl

PRESENTATIE ¡Stand van zaken mbt angst en depressie ¡DSM IV versus DSM 5 ¡Angst, depressie en stress ¡Autisme

ANGST EN DEPRESSIE

ANGSTSTOORNIS ¡Prevalentie in Nederland §4-8% bij kinderen tussen 0 en 12 jaar §Ruim 10% bij kinderen boven de 13 jaar §Meisjes > jongens §Voornamelijk sociale en specifieke fobie

ANGSTSTOORNIS BIJ ASS ¡45-84% kinderen met ASS voldoen ook aan criteria angststoornis (Leyler et al., 2006; Murris et al., 1998) §Angst komt algemeen voor bij kinderen met ASS, maar fobieën weer veel minder, terwijl dit bij angststoornissen wel vaker voor komt

DEPRESSIE ¡Bijna 3 procent van de jongeren van 13 tot 18 jaar heeft een depressie. Meisjes hebben vaker een depressie dan jongens. En ook hierbij neemt het aantal jongeren met een depressie toe met de leeftijd.

DEPRESSIE BIJ ASS ¡Kinderen en jongeren met ASD hebben meer en ernstigere kenmerken van depressie symptomen dan gemiddeld (o.a. Gadow et al., 2005; Kim et al., 2000). ¡Depressie risico neemt toe naarmate leeftijd toeneemt (Brereton et al., 2006; Howlin et al., 2000)

DEPRESSIE BIJ ASS

¡Verschil tussen écht depressie en sombere buien! §5-13% van kinderen/jongeren met ASS behaalt depressie criteria (Leyfer et al., 2006; Simonoff et al., 2008; Green et al., 2000). §Helft van ASS-ers is echter wel chronisch ongelukkig! § Ontwikkelingsniveau speelt belangrijke rol: HF > LF

DEPRESSIE BIJ ASS

¡Kenmerken van depressie zoals slecht slapen, zijn bij kinderen/jongeren met ASS niet direct gekoppeld aan depressie, maar meer algemeen voorkomend ¡Depressed mood komt vaak voor bij ASS, maar andere kenmerken zoals gevoel van waardeloos zijn, schuldgevoel etc. komen minder frequent voor.

DSM IV VERSUS 5

DSM IV-TR VERSUS DSM 5

¡DSM IV liet weinig r uimte tot differentiaal diagnose: §Angst en depressie zou naast leer-, taal- en verstandelijke problemen, motorische problemen, ADHD en externaliserende problemen ((O)CD), evenals bepaalde medische problemen een onderdeel zijn van ASS.


¡Maar : ADHD kenmerken bij ASS zijn anders dan bij ADHD ¡Angsten bij ASS zijn anders dan bij angststoornis ¡Kenmerken van depressie zijn bij ASS anders


¡DSM 5: differentiaal diagnose meer mogelijk ¡Naast ASS ook angststoornis, depressie, ADHD, OCD etc als 2 e diagnose mogelijk ¡Is er sprake van 2 diagnoses of sprake van kenmerken gerelateerd aan ASS?

FYSIOLOGIE

ANGST ¡Angst is een emotie veroorzaakt door een waargenomen of beleefde bedreiging en die meestal leidt tot een vermijding of ontwijking daarvan.

ANGST ¡Basaal overlevingsmechanisme, als reactie op een specifieke prikkel, zoals pijn of dreiging van gevaar een vecht of vlucht reactie ¡ Bij extreme vormen van angst kan verstarring optreden: men is dan als het ware ‘verlamd door angst’.

ANGST & HERSENEN ¡Meerdere gebieden in de hersenen zijn betrokken bij angst, oa.: de amygdala, de mediale frontale cortex en de hippocampus.

AMYGDALA ¡Speelt met name een centrale rol ¡Werkt als een schildwacht §Alle binnenkomende prikkels hier beoordeeld op ‘gevaar’. Zo ja, dan zet de amygdala, het lichaam in de vecht/vluchttoestand

CORTEX EN HIPPOCAMPUS ¡ Mediaal frontale cortex: Referentie kader en beoordeling ¡Hippocampus: geheugen

ANGST ¡ Nieuwe prikkels of gebeurtenissen kunnen angstsysteem in g ang zetten. ¡ Onbeg rip kan angstsysteem aanzetten gebeurtenis

nieuwe

¡ Vaker iets neg atiefs bij gebeurtenis hoe sterker de verbindingen tussen het angstnetwerk hoe sneller een angstreactie ¡ Een gebeurtenis gekoppeld aan angst onthoud je beter

ANGSTSTOORNIS ¡ Een angststoornis zou gevolg kunnen zijn van niet g oed functionerende prefrontale cortex die informatie niet juist verwerkt waardoor het alarmsysteem ‘te strak’ staat afgesteld ¡Gevoelens van angst kunnen ook voortkomen uit ‘verlies/gebrek aan overzicht’ §Hierdoor kan niet goed worden geanticipeerd: ANGST

STRESS SYSTEEM ¡Angst zorgt voor activatie van het stress systeem ¡Bij ‘stress’ ervaren we in de meest voorkomende gevallen een gevoel van ‘opwinding’; hart g aat sneller kloppen, bloeddruk g aat omhoog, zweten, trillende handen; als gevolg van omhoog schieten van de stof adrenaline.

STRESS SYSTEEM Stress +

MR

-

GR

Hippocampus GABA

-

=------------

GR

Hypothalamus CRF/CRH

GR

Anterior pituitary (hypofyse) ACTH

Adrenal cortex

Cortisol

¡Een van de bijproducten van de getriggerde HPA response is cortisol.

ONTWIKKELING HERSENEN EN RISICO OP PATHOLOGIE ¡Stress kan bij kinderen het achterblijven van de groei van de mediaal prefrontale schors veroorzaken. Hierdoor is de kans op depressie en angststoornissen in het latere leven mogelijk groter

DEPRESSIE

¡Door stress ontstaat een tijdelijke verhoging van cortisol. ¡Door langdurige stress langdurige activatie HPA as ¡Ontregeling van de HPA as speelt een belang rijke rol bij ontstaan van aandoeningen zoals depressie (Vreeburg, 2010).

AUTISME

AUTISME ¡Ontwikkelingsstoornis gekenmerkt door informatie verwerkingsproblemen

MIGRATIEPROBLEMATIEK

Typische ontwikkeling

Ontwikkeling ASS

MIGRATIEPROBLEMATIEK

Typische ontwikkeling

Ontwikkeling ASS

AUTISME ¡Infor matie verwerkingsproblemen kunnen angst opwekken als je de wereld om je heen niet begrijpt ¡Angst geeft stress ¡Veel stress geeft verhoogd risico op depressie

ANGST EN DEPRESSIE BIJ ASS ¡Angst diagnose bij Autisme §Is er sprake van echte angststoornis of is het effect van autisme

¡Depressie diagnose bij Autisme §Is er sprake van echte depressie of is dit resultaat van ontregelde HPA as

AUTISME ¡Bij angst door autisme §Angst proberen weg te nemen door omgeving van mensen met autisme voorspelbaar te maken en gevoelens te ‘ondertitelen’

AUTISME ¡Bij depressie §door autisme §HPA-as verstoring §serotonine

BEDANKT VOOR UW AANDACHT

Dr. Fa b i ë nne N a b e r P e d a gogis che We te n s cha ppen n a b e r@f sw .e ur.nl

Autismespectrumstoornissen en suïcidaliteit

Euregionaal Congresburo 3 december 2015

Bram Sizoo, psychiater Afbeeldingen van werken door Julio Gonzalez

Overzicht • Kenmerken van ASS in vogelvlucht • Wat is de relatie tussen ASS en suïcidaliteit? • Wat weten we uit de wetenschappelijke literatuur? • Wat weten we uit de praktijk?

Kenmerken ASS • Sociale communicatie problemen – Beperkte intuïtieve afstemming in de sociale context – Pragmatische taal problemen

• Stereotiep gedrag & beperkte interesses – Behoefte aan voorspelbaarheid – Zintuiglijke over-/onder-prikkeling

Diagnostiek ASS complicerende factoren • Heterogeniteit

– Fenotype – Contextueel bepaald – Overige: sekse, leeftijd

• Comorbiditeit – – – – – –

Depressie eenmalig 70%, > één keer: 50% Manisch depressieve stoornis 9% Angststoornis 56% Psychotische stoornis 13% ADHD 30% Verslaving 11% Lugnegard, et al, Research in Developmental Disab. 32 (2011) 1910–1917 4

Relatie ASS met suïcidaliteit • Besef van gemis aan intuïtieve afstemming – Relaties buiten bereik – Negatief en onzeker zelfbeeld – Angst

• Moeite met nemen van perspectief

– Verbeelding in de toekomst – Bewust zijn van niet kunnen relativeren – Moeite om emoties te uiten

• Moeite met de omgeving – Overprikkeling – Betrekkingsideeën – Woede

Cry for help or Cry of pain

‘Cry for help’ of ‘Cry of pain’ • Cry for help – suïcidaal gedrag is primair communicatie en heeft betekenis naar de ander.

• Cry of pain (Williams, 2001) – Stressvolle situatie, meestal afwijzing, verlies – Gevoel van verslagenheid (“defeat”) – Geen ontsnapping mogelijk – Geen redding Entrapment

Entrapment • Wat je ook doet, er komt geen oplossing voor de problemen • Machteloosheid en hopeloosheid overheerst • Geen zicht op redding of een positieve afloop

Wetenschappelijke literatuur •

Veel onderzoek uit Japan – Suïcide incidentie 24,4/100,000 – 12,8% van 94 ziekenhuisopnames na TS waren mensen met ASS in (Mikami, 2009) – 7,3% van 587 dossiers met een TS hadden een diagnose ASS (Kato et al, 2013) • Minder TS in de voorgeschiedenis • Meer mannen en alleenstaanden • Minder intoxicaties

• ASS is en risico voor suïcidaliteit – 28% keer verhoogd risico in 791 kinderen met ASS (Mayes et al., 2013) – Retrospectieve analyse 336 TS dossiers: OR=4 (Takara & Kondo, 2014)

• Risicofactoren uit review van 11 studies (Richa et al., 2014) – Misbruik of pesten – Hogere intelligentie – Comorbiditeit depressie of psychose

Recente cohortstudie (2014) • Klinisch cohort 374 volwassenen met stoornis van Asperger (256 mannen, 118 vrouwen) – 35% suïcidale ideaties of pogingen gerapporteerd, wat veel hoger is dan het populatiegemiddelde (OR=9·6 [95% CI 7·6–11·9], p<0·0001) – Bijkomende depressieve klachten werden gezien als risicoverhogend (Cassidy et al., 2014).

Wat weten we uit de praktijk? • Rigide balans als oplossing “A + B = suïcide” • Vaak heel onvoorspelbaar • Vaak na langdurige worsteling met veel lijdensdruk • Uitzichtloosheid

6 ASS suïcides 2012 – 2014 (30% van totaal binnen Dimence)

As 1 diagnose

Geslacht

Opleidingsniveau

Leeftijd

1

299.80 Stoornis van Asperger

M

HAVO

50

2

299.00 Autistische stoornis

M

Onbekend

70

3

299.80 Stoornis van Asperger

M

HBO

30

4


M

MBO

43

5


M

HBO

32

M

Onbekend

33

All men

> HAVO

43 (15,2)

6 total

299.80 PDD-NOS

Omgaan met het dilemma 1. wat is het dilemma? – Trailer: De regels van Mathijs: http://youtu.be/kyXg-tgR-ws

2. Het dilemma van de omgeving – de regisseur http://youtu.be/XooEulrZQbw?t=9m40s

Conclusies Suïcidaliteit bij ASS: 15-12% Depressie is risicoverhogend Entrapment vanuit autisme gezien Behandeling gericht op verkennen alternatief • Bespreekbaar; ook bij autisme • • • •

“Ik durf niet!” Oplossingsgericht communiceren over angst

“Ik durf niet!” Oplossingsgericht communiceren over angsten bij autisme

BASISRUST…

Flow: The Psychology of Optimal Experience Mihaly Csikszentmihalyi

© Autisme Centraal Kobe Vanroy

1


Wanneer startte je angst? Wie was er bij? Hoe vaak ben je angstig? Wat zeggen anderen? Wat doen ze? Wat ging er precies mis? Wat was moeilijk voor je? Waarom? Hoe werd het een probleem? …

PROBLEEM

verstoring

oorzaak?

verdediging

beschuldiging

UITDAGINGEN

ANGST, ONRUST

VERVELING

VAARDIGHEDEN


2


Gewenste doel

FOCUS OP WAT GOED GAAT

Nieuwe hindernissen?

Eerste kleine stap

Mogelijke oplossingen?

EEN ‘GOED GEVOEL’ WAT GEEFT MENSEN EEN GOED GEVOEL? HOE SIGNALEREN ZE EN WAT LEREN WE ERUIT? WELKE ONTSPANSTRATEGIEËN BEZITTEN ZE?


3


KEUZES BIEDEN NATUURLIJK STEEDS CONCREET GECOMMUNICEERD IN EEN HAALBARE HOEVEELHEID MET ONDERSCHEID TUSSEN OPTIES EN ACTIES EN OOG VOOR FEEDBACK!

Concrete communicatie maakt de betekenis van wat je wil communiceren expliciet

BELEEF SUCCES STEL KLEINE, VISUELE, HAALBARE DOELEN MAAK EERDER SUCCES EXPLICIET


4


WAT HEEFT DE PERSOON MET AUTISME AL BEREIKT IN DIVERSE CONTEXTEN? SCHOOL/WERK (KLAS, SPEELPLAATS, EETZAAL…) THUIS (MET BROER/ZUS, MAMA/PAPA, ALLEEN…) HOBBY of SPORTCLUB (VERVOER, SOCIAAL, COMPETITIE…)

WAT HEEFT DE PERSOON MET AUTISME AL BEREIKT OP DIVERSE DOMEINEN? ZELFREDZAAMHEID COMMUNICATIE EMOTIEREGULATIE SOCIALE VAARDIGHEDEN SPORT EN SPEL SCHOOLSE VAARDIGHEDEN ORGANISATIE …

WIE OF WAT WAS EEN HANDIG HULPMIDDEL IN DEZE SITUATIES?


5


WIE OF WAT WAS EEN HANDIG HULPMIDDEL IN DEZE SITUATIES? HOE KUNNEN WE DEZE HULPMIDDELEN NOG MEER INZETTEN?

VERBINDING ACHTEROP DE TANDEM IN DE JUISTE RELATIE

“Ik heb helemaal geen probleem” of “Jij kan er niet bij helpen”

CONFRONTEREN ADVISEREN OPDRACHTEN MEEGEVEN

LUISTEREN (volgens Nivea) WAARDEREN INFORMEREN


6


“Het gaat niet goed, los het op voor mij!”

VAGE DOELEN TEVEEL INEENS ADVIES GEVEN

ZOEKEN NAAR UITZONDERINGEN CONTINUERING OBSERVATIEOPDRACHTEN SCHAALVRAGEN WONDERVRAGEN CONCRETE DOELEN

“Ik weet niet hoe ik het moet oplossen!”

TE SNEL STOPPEN KRACHTEN JUIST GEBRUIKEN (S)HOPPEN

RESOURCES UIT ANDERE CONTEXT EERDER SUCCES EXPLICIET MAKEN EERST ADVIES VRAGEN, DAN GEVEN OPTIE EN ACTIEKEUZES DOEOPDRACHTEN

VOOR EEN GESPREK Alle voorgaande tips meenemen…

NEUTRALITEIT BEWAREN

EEN GOEDE START MAKEN niets insinueren niet bedreigend uitnodigend eenvoudige vragen …


7


TIJDENS EEN GESPREK Alle voorgaande tips meenemen…

MOTIVEER OM MEE TE KIJKEN EN TE DENKEN ga voor een “ja!” VISUALISEER GESTRUCTUREERD Kolommen, diagrammen… “IK LUISTER NAAR JE” visualiseer wat hij zegt, niet enkel wat jij wilt!


MANDAAT KRIJGEN “mag ik het zo opschrijven…?” NIET INTERPRETEREN, WEL UITDIEPEN feedback: “heb ik het goed begrepen?” “bedoel je dan…?” MY FRIEND JOHN “ik ken iemand (met autisme)…”


ALTERNATIEVE TECHNIEK BIJ SOCIALE WERELD COMIC STRIP CONVERSATION (CAROL GRAY, 1994)

symbolen contextualiseren stick-figures kleurgebruik


8


NA EEN GESPREK Alle voorgaande tips meenemen…

OM VLUCHTIGHEID VAN VERBALITEIT OP TE VANGEN DE ESSENTIE BEWAREN En dan liefst oplossingsgericht MANDAAT BEVESTIGEN “heb ik het goed begrepen?” “kunnen we dit afspreken?”

A utistisch denken B asisrust C oncrete communicatie Dubbelspoor E igenheid Functionaliteit


9

Omgaan met somberheid, angst en depressies in begeleiding van mensen met ASS Jos Cremers 3 december 2015 Pullman Cocagne Eindhoven

Angst en depressie bij iedereen. • Angst is natuurlijke bescherming tegen gevaar. • Iedereen kan angsten, onzekerheden, negatiever zelfbeeld of depressies ontwikkelen. • Bepalend zijn: – Het individu, genetisch en opvoeding/milieu – De mate van – De tijdsduur

Verhoogd risico voor mensen met ASS • Afwijkende waarden van neurotransmitters zoals serotonine en dopamine. • Gevolgen: – Beperktere communicatie tussen hersencellen, hersendelen. – Beperkter ervaren van geluksgevoelens

Stress verhogende factoren 1 A Centrale Coherentie. - Opslaan van info in fragmenten. Geen gehelen, geen voldoende samenhang. - Daarom is geheugenbeeld onsamenhangend, ongeordend.  Moeite met vormen van een realistisch zelfbeeld.  Input van buitenaf zéér bepalend.  Imitatiegedrag i.p.v. intuïtie.

Stress verhogende factoren 2 B Beperkte Theory of Mind ( TOM ) Moeite om gevoelens, emoties en verwachtingen te “lezen” - Sociale isolatie. Beperkte tools om vriendschappen of relaties te sluiten en onderhouden. - Moeite met “niet concreet” taalgebruik. Social talk. - Moeite met rolneming in gesprek. Spreken- luisteren- oogcontact- stoppen - Ik- en Zelfbeeldontwikkeling beperkt of niet realistisch

Stress verhogende factoren 3 C Executieve Functies - plannen, ordenen en organiseren. - chaos i.p.v. overzicht en inzicht D Overvraging door algehele maatschappelijke overschatting. Thuis, school en sociaal. E Overprikkeling en chaos. Zintuigen filteren prikkels onvoldoende. F Angsten. Door het niet begrijpen van situaties. G Zien/ervaren van eigen beperkingen of tekortkomingen.

Mogelijke symptomen • Waarnemen veranderingen, nieuw of meer: Toename preoccupaties, teruggetrokken gedrag, stiller zijn, drukker gedrag, impulsiever gedrag, claimend gedrag, dwingend gedrag, rigide gedrag, negatiever gedrag. Moeilijker in “geleidelijke schaal”. • Horen over veranderingen. • Geen veranderingen!

Duiden door communicatie Zoek met passende communicatie de oorzaak voordat je van alles onderneemt! 1 Auticommunicatie, Colette de Bruin. Hst 6. Zoek de oorzaak i.p.v. de symptomen. 2 Gesprek, communiceren:       

Met oogcontact Zonder oogcontact Open of gesloten vragen ( ja/nee of multiple choise) Verwerkingstijd  communicatieschrift Computer via mail. Zoek “zijn” manier. Gebruik visualisatie: schrijf, teken, schema’s, mind map

3 Geloof de antwoorden! ( drempels, blokkades, angsten, onmacht )

Helpen? • Praten met de persoon met ASS.     

Zelf inzicht krijgen op de situatie Begrip tonen Inzicht bieden, verhelderen Vertrouwen geven ( onzekerheid en angsten ) Structuur bieden, wat nu?

• Opties:  Arts (en thuis)  hulpverlening, medicatie  Thuissituatie  Zelf

Positieve psychologie bij autisme. June Groden e.a. Preventief werken:  Voor leerkrachten, hulpverleners en ouders  Modelgedrag, eigen houding wezenlijk Bewustwordingsproces van eigen rol cruciaal  Gebruik individueel als in klas/groep.  Aanleren middels voordoen en inoefenen, imiteren van vaardigheden en ontwikkeling van een positiever zelfbeeld.  Optimisme, humor, zelfwerkzaamheid, vriendelijkheid en flexibiliteit.  8 lessen per item  ASPeCt schaal als 0-meting voor positieve karaktereigenschappen.

Hst 1 Optimisme; hoe te kijken naar een gebeurtenis en haar gevolgen. • Optimisme of pessimisme ontwikkelt zich o.a. door eigen ervaringen en reacties van je omgeving • Vervang negatieve gedachten voor realistische gedachten als basis voor succeservaringen. Deze toets (5) is nog net niet genoeg, ik help je een stukje. De volgende keer haal je vast een dikke voldoende.  Ik merk dat je onrustig wordt, je hebt al heel lang geluisterd. Ga even ….. en dan proberen we die laatste 10 minuten samen vol te houden.

Hst 2 Humor; herkenning en gebruik voor sociale interactie en positieve emotie. • • • •

Mensen met ASS hebben wel (eigen) humor Ze kunnen humor ontwikkelen, voorbereiden Ze kunnen de sociale regels van humor leren Ze krijgen een sociaal/communicatief breder instrument voor acceptatie, vriendschap • Vermindert sociale spanning en stress • Leren lachen MET mij i.p.v. OM mij

Hst 3, 4 en 5 3 Zelfwerkzaamheid; oplossingsstrategieën en vaardigheden ontwikkelen 4 Vriendelijkheid; aanleren van opbrengst van vriendelijkheid bij sociale interacties 5 Flexibiliteit; omgaan met veranderingen en tegenslagen

Psycho-educatie: Ik ben speciaal. Peter Vermeulen • Zelfbeeld ontwikkeling • Psycho-educatie • SocrAUtische methode  Vergroten van inzicht, samenhang en acceptatie  Bevorderen gevoel van eigenwaarde  Gebruik talenten en mogelijkheden  Empowerment, kracht over eigen leven  Je staat niet alleen

Autisme individueel • Leg uit hoe de wereld in elkaar zit • Leg uit hoe mensen in elkaar zitten: – Verwachtingen, gedachten en behoeften – Gedrag – Humor – Gebaren, mimiek en uitdrukkingen – Alles wat ze niet tegen elkaar zeggen maar wel weten • Toekomst uitleggen. Dromen en Plan B

Heeft u vragen?

Bedankt voor uw aandacht: Jos Cremers

Paula Weerkamp-Bartholomeus - Jaarlijks Congres Autisme - 3 december 2015

1

ReAttach therapie angst en depressie Paula Weerkamp-Bartholomeus - Jaarlijks Congres Autism - 3 december 2015

2


3

Doelstelling van ReAttach is om deze problemen in het dagelijks functioneren te verminderen. We doen dit door de informatieverwerking van de cliënt met autisme te versterken We doen dit door de draagkracht van de omgeving te vergroten (systemische interventie). De schema therapie wordt aangeboden aan ouders, partners, brusjes


4


5

We beginnen met het stimuleren van de sociale initiatief name van de cliënt

Zonder goede afstemming en bereidheid tot samenwerking kan de interventie niet starten. Dus we investeren eerst in het contact, soms betekent dit dat we veel geduld moeten hebben, met name bij kinderen met een laag ontwikkelingsniveau. Paula Weerkamp-Bartholomeus - Jaarlijks Congres Autisme - 3 december 2015

6


7

Bij volwassenen is de vorm van de interventie anders en krijgt het karakter van een sociaal cognitieve training, gericht op het verbeteren van informatie verwerking. De ingrediënten en de opbouw van de interventie blijft gelijk en is gericht op het stimuleren van het verwerken van informatie in samenhang.


8


9

De therapeut regelt de arousal van de cliënt met houding, mimiek, stemgebruik en de snelheid van tapping Paula Weerkamp-Bartholomeus - Jaarlijks Congres Autisme - 3 december 2015

10


11


12


13


14


15


16


17

Jaarlijks Congres Autisme : in het teken van angst en depressie Meer informatie over de methodiek zelf is te vinden op http://reattach-therapy-institute.com

Er is een protocol beschreven en er zijn publicaties beschikbaar die u kunnen helpen uw beeldvorming te verbreden.


18

Nederlandstalig protocol

Casuïstiek beschrijving Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme Maart 2015


Engelstalige Casuïstiek beschrijving Asperger Syndroom (free download) 19

Clinical Neuropsychiatry Journal of Treatment Evaluation • ReAttach a new schema therapy for adults and children? Part I adults • ReAttach a new schema therapy for adults and children? Part II children • ReAttach a multimodal approach for ASD ? (part III)


20

Nominatie Clinical Neuropsychiatry Award Vergelijkend onderzoek ABA februari 2016 Eerste stappen Van practice based evidence naar evidence based practice Clinical Neuropsychiatry Award winnaar is het artikel: ReAttach a new schema therapy for adults and children? Adults 21

Te oud om te leren ?

Geluidsfragment


22

Te slim? of hoe slim


23

Positief

Indicatie

Contra Indicatie

Negatief

24

Positief

Indicatie

Contra Indicatie

Negatief

25

De spaghetti mythe Het belang van stabiliteit

26

Contra Indicatie

Positief

Psychiatrische Setting

School/werk

Isolement Sociale Ondersteuning

Familie

Bipolair Drugs

Client positief

Indicatie

Negatief

27

Angst Onveilig

Overprikkeling

Detailgericht Fragmentatie

Afgesloten

Gebrek aan overzicht

Mono Information Processing

28

Angst Realiteitsbesef Eigen Regie Veiligheid

Overprikkeling Dempen


Afgesloten Open Ontspannen

Overzicht Inzicht Mono Information Processing MSIP

29

Koel “zien” geen gevaar

Onder prikkeling


Afgesloten

Gebrek aan overzicht

Mono Information Processing

30

Koel Geen Angst Herkent reëel gevaar

Onder prikkeling Stimuleren


Afgesloten Open, Alert

Samenhang Mono Information Processing MSIP

31

32


33


Sociale initiatief name verbetert Joint Attention tijd neemt toe Multiple Sensory Integration : multitasking

Zelfbewustzijn en sociaal bewustzijn neemt toe 34

STAP voor STAP


35

36

Creativiteit & Brain Power

37

Gelukkig zijn als = niet meer ongelukkig zijn ? 38

Paula Weerkamp-Bartholomeus - Jaarlijks Congres Autism - 3 december 2015

39

Autisme en dwangmatig gedrag Birgitta Kox GZ-psycholoog Orthopedagoog-Generalist (NVO) December 2015 [email protected]

Autisme en dwangmatig gedrag Informatieverwerkingsstoornis (moeite met zien van samenhang en context) Omgeving onvoorspelbaar, verwarrend en vermoeiend Herhaalgedrag geeft rust

en

overzicht © [email protected] / 2015

Autisme en dwangmatig gedrag Dwanghandelingen bij OCS voortkomend uit angst en niet plezierig én ASS én OCS Autistische manier van denken beïnvloedt het ontstaan, beloop en de behandeling van OCS © [email protected] / 2015

ASS DSM 5 Criteria Autismespectrumstoornissen A. Blijvende beperkingen op het gebied van sociale communicatie en sociale interactie (3 uit 3) 1. Beperkingen in sociaal-emotionele wederkerigheid 2. Beperkingen in non-verbaal communicatief gedrag 3. Beperkingen in het aangaan en onderhouden en begrijpen van relaties, passend bij het ontwikkelingsniveau © [email protected] / 2015

ASS DSM 5 Criteria Autismespectrumstoornissen B. Beperkte, repetitieve patronen van gedrag, interesses en activiteiten, zich uitend in: (2 uit 4) 1. Stereotiepe of zich herhalende motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak 2. Het vasthouden aan hetzelfde, op een rigide manier vasthouden aan routines of rituele patronen van verbaal of non-verbaal gedrag 3. Zeer beperkte gefxeerde interesses die abnormaal zijn qua intensiteit of aard 4. Hyper- of hypo gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels of ongewone belangstelling voor zintuiglijke aspecten in de omgeving © [email protected] / 2015

ASS Gedragskenmerken: beperkt repetitief gedrag 1. Stereotiepe of zich herhalende motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak Eenvoudige motorische stereotypieën §

Kinderen: wiegen, fladderen, rondjes draaien

§

Volwassenen: rondjes lopen, ijsberen, tandenknarsen, klikken met de vingers

© [email protected] / 2015

ASS Gedragskenmerken: beperkt repetitief gedrag 1. Stereotiepe of zich herhalende motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak Stereotiep gebruiken van voorwerpen §

Kinderen: op een rij zetten, ronddraaien van voorwerpen, tikken op voorwerpen, stereotiepe combinaties van voorwerpen of speelgoed

§

Volwassenen: dingen recht leggen of zetten, synchroon aan de tafelrand leggen, dingen op volgorde leggen


ASS Gedragskenmerken: beperkt repetitief gedrag 2. Het vasthouden aan hetzelfde, op een rigide manier vasthouden aan routines of rituele patronen van verbaal of non-verbaal gedrag Extreme spanning of onrust bij kleine veranderingen Moeilijkheden bij overgangssituaties (veel veranderingen in één keer) Rigide denkpatronen Rituelen en vaste patronen bij het groeten, aankleden, vrijen, naar school gaan (vaste routes, tijden)


ASS Gedragskenmerken: beperkt repetitief gedrag 3. Zeer beperkte gefxeerde interesses die abnormaal zijn qua intensiteit of aard een sterke gehechtheid aan of preoccupatie met ongewone voorwerpen zeer beperkte of vergaande interesses dingen niet weg kunnen gooien verzamelingen moeten compleet zijn kunnen doorschieten in hobby, sport, werk feitenkennis


ASS Gedragskenmerken: beperkt repetitief gedrag 4. Hyper- of hypo gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels of ongewone belangstelling voor zintuiglijke aspecten in de omgeving Overmatig aanraken van voorwerpen (muren, ijzer, glas) Fascinatie voor prikkels (voorbeeld hypermasturbatie) Visuele fascinatie met licht of beweging Overmatig ruiken aan zaken Eenzijdig eten Schommelen en wiegen (vestibulair) © [email protected] / 2015

ASS en Dwangmatig gedrag Kenmerk van ASS: vasthouden aan routines, rituelen en patronen, stereotiep gebruik van voorwerpen, herhaalgedrag Moeilijk af te leren: §

Sommige patronen zijn complex en meer ingesleten

§

Belonend in zichzelf: gekoppeld aan interesse en innerlijke perceptuele bekrachtiging

§

Weerstand tegen verandering

§

Functie © [email protected] / 2015

ASS en Dwangmatig gedrag Functies (1) In stand houden situationele gelijkheid en wereld voorspelbaar maken Ontladen van negatieve spanning, verminderen van stress en herstel van rust Afsluiten voor nieuwe informatie (voorkomen van overprikkeling) en negatieve gedachten à Regulatiemechanisme © [email protected] / 2015

ASS en Dwangmatig gedrag Functies (2) Opheffen van leegte of deprivatie •

Zintuiglijk (zelfstimulering)

•

Sociaal (iets laten gebeuren of stoppen; manier van contact maken)

•

Activiteiten aanbod (verveling; vrije tijd)

Bron van plezier •

Positieve spanning en bevrediging

•

Ontstaan door (negatieve of positieve) associatie © [email protected] / 2015

ASS en Dwangmatig gedrag Functies (3) Uiten en verwerken van negatieve emoties Creëren van een eigen wereld (succesvol en populair kunnen zijn) Stillen van intellectuele honger compenseren van sociale

of beperkingen © [email protected] / 2015

ASS en Dwangmatig gedrag Samengevat Verschillende functies Hetzelfde gedrag meerdere functies Individueel karakter Functie bepaald door combinatie van herhaalgedrag, intensiteit en context © [email protected] / 2015

ASS en Dwangmatig gedrag Aanpak (1) Echt een probleem? Belemmerend onder en in alle omstandigheden? Schadelijk? Een talent of bijzondere gave? §

Motivator

§

Beloning

§

Vrije tijd, studie of werk

§

Medium voor sociaal contact


OCS Obsessies of (angst)gedachten:

zich

opdringende gedachten, impulsen of voorstellingen die angst veroorzaken (noodlot) Compulsies of dwanghandelingen: handelingen die volgens vaste regels moeten worden uitgevoerd en de angstgedachten moeten neutraliseren © [email protected] / 2015

ASS en OCS Kunnen naast elkaar voorkomen Noodlot-gedachten (specifiek of vaag) of innerlijke onrust Angstgedachten minder duidelijk of gerelateerd aan autistisch denken Prevalentie: overschat? (Geurts e.a., 2010) OCS vragenlijsten en interviews valideren bij ASS populatie (Geurts e.a., 2010)


ASS en OCS ASS

OCS

Repetitief gedrag

Compulsies

Rituelen geven plezier en rust

Aangejaagd door angst; bedoeld om angst te neutraliseren

Bieden bescherming (tegen spanning, overprikkeling)

Als belastend ervaren; een dwingend moeten

Herhaalgedrag, rituelen, interesses worden uitgeleefd

Geprobeerd wordt de dwang te negeren of te onderdrukken

Ego-syntoon (ik-eigen)

Besef dat de dwang onnodig en tijdrovend is: ego-dystoon (ik-vreemd)

Lustvol, maar kan zich tot ongewenste Altijd lijdensdruk en angst gewoonte ontwikkelen © [email protected] / 2015

ASS en OCS Behandeling

Cognitieve GedragsTherapie Weinig bekend over effectiviteit Casus Aanpassingen voor autisme © [email protected] / 2015

ASS en OCS Aanpassingen CGT (1)

Kleine werkdoelen stellen (behoud van overzicht)



Meer tijd en meer begeleiding •

Kleinere stappen in angsthiërarchie (duurt langer voor de angstniveau daalt)

•

Vertrouwde reactiepatronen moeilijk losgelaten

•

Beperkte generalisatie © [email protected] / 2015

ASS en OCS Aanpassingen CGT (3) Betrek actief de omgeving §

Brugpersoon: generalisatie

§

Samen bedenken werkdoelen

§

Opzetten van de angst hiërarchie

§

Bieden van realiteitstoets (dwang 30 min – ouder: 2 uur)

§

Begeleiden oefeningen (exposure, anti-angst technieken) © [email protected] / 2015

ASS en OCS Aanpassingen CGT (4) CGT is concreter •

Visuele ondersteuning

•

Opdrachten, doelen en afspraken concreet formuleren

•

Is informatie begrepen zoals bedoeld?

•

Concrete beloningen

•

Relativerende gedachten en argumenteren niet altijd helpend © [email protected] / 2015


Oude rituelen ingewisseld voor nieuwe: oefengedrag variëren Registratieopdrachten als nieuw ritueel voorkomen Dwang verworden tot gewoonte © [email protected] / 2015

ASS en OCS Aanpassingen CGT (6) Niet alle rituelen hoeven te verdwijnen •

Structureren naar tijd en plaats

•

Terugvalpreventieplan concreet formuleren

Aandacht voor zelfmonitoring vaardigheden Psycho-educatie (stressbronnen, oplossingen) © [email protected] / 2015

Autisme en dwangmatig gedrag Kenmerk van ASS Kenmerkend voor OCS Andere achtergrond en basis Kunnen naast elkaar voorkomen OCS gekleurd door de ASS Behandelen OCS mogelijk aangepast aan ASS © [email protected] / 2015

Autisme en dwangmatig gedrag Dank voor uw Aandacht!

Informatie T 06 – 50606905 E [email protected] © [email protected] / 2015

adolescents with and without ASD

Recommend Documents