ISO gecertificeerd: 14001
Wij maken gebruik van Greencare schoonmaakmiddelen Alles op ecologische basis geproduceerd en biologisch afbreekbaar Postbus 2113 • 3200 CC Spijkenisse Tel.: 010 - 416 47 89 • Fax: 010 - 416 88 59
0800 - 2222299 Gratis schoonmaakadvies en offerte Uit sympathie gesteund door:
Mede mogelijk gemaakt door:
Clestra Spijkstaal B.V. Hauserman B.V. Elektro voertuigen Fabricage, levering en montage van diverse typen scheidingswanden & plafonds Maerlandtweg 2 2921 LC Krimpen a/d IJssel Tel.: 0180 - 516 255 www.clestra.com
HIM Uw partner in Recruitment !
Wattweg 10 3208 KH Spijkenisse Tel.: 0181 - 457 030 www.spijkstaal.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
010 - 411 88 24 www.nivonrotterdam.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
ADCO
Shipping & Forwarding B.V. Albert Plesmanweg 121 - 141, 3088 GC Rotterdam Tel.: 010 - 28 33 333 • www.adco.nl MACHINEFABRIEK
Dokter Duyvendakhof 12 Oud-Beijerland Tel.: 0186 - 840 530 www.himgroep.nl
“Als de lucht is gefilterd verwijdert For Frame de stank” “Uniek in Nederland”
Mede mogelijk gemaakt door:
Mede mogelijk gemaakt door:
Mede mogelijk gemaakt door:
Postbus 88 3330 AB Zwijndrecht Tel.: 06 - 389 035 07 fax: 084 - 226 72 07
[email protected] www.westerman-infra.nl
Burg. Brandtstraat 2 2841 XC moordrecht Tel.: 06 - 24292904 www.eco-stroom.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
Mede mogelijk gemaakt door:
Print Beton Dakdekkers- en Onderhoudsbedrijf Holland B.V. R. van de Ketterij Postbus 40 2910 AA Nieuwerkerk a/d IJssel Tel.: 06 - 532 57 082 www.printbetonholland.nl
Wolga 50 2911 RB Nieuwerkerk a/d IJssel Tel.: 06 - 517 19 470
Met dank aan:
Mede mogelijk gemaakt door:
Menzies Erik Groot Transport World Cargo Mercuriusstraat 41 Postbus 86 3130 AB Vlaardingen Tel 010 - 445 11 45 www.griffijn.nl
010 - 29 50 918 www.forframe.nl
Westerman Zimmermann Infra B.V. Energie Consultancy
B. Claessens Toilettenservice Nachtwaker 27 3161 LL Rhoon Tel.: 010 - 851 67 09
For Frame
Parallelweg ziod 179 2914 LE Nieuwerkerk a/d IJssel Tel.: 06 - 148 99 063 www.erikgroot.nl
Arlandabaan Platformzijde 46-52 3045 AB Rotterdam Tel.:010 - 437 46 28 www.menziesaviation.nl
Ingenieursbureau Spijkenisse Curieweg 7 3208 KJ Spijkenisse Tel.: 0181 - 621 011 www.ibsgroep.com
COLOFON De MEGAFOON is een Nieuwsbrief van de Stichting Milieu Dichterbij SMD) en de Vereniging Tegen Milieubederf (VTM) Stichting Milieu Dichterbij K.v.K. nr.: 24379846, opgericht 28-06-05 Bezoek adres: Coolsingel 57, 3012 AB Rotterdam Postadres: Postbus 21690, 3001 AR Rotterdam Telefoon: 010- 4771874 E-mail:
[email protected] Website: www.milieudichterbij.nl Bestuur SMD: Lilian van der Horst, voorzitter / secretaris Ton Kurvers, penningmeester Vereniging Tegen Milieubederf In en Om het Nieuwe- Waterweggebied K.v.K. nr.: 40385009, opgericht 14-11-1963, PB 773500 / ABN AMRO 506943372 Postadres: Postbus 21690, 3001 AR Rotterdam Telefoon: 010- 4771874 E-mail:
[email protected] Website: www.vtm-milieu.nl Bestuur VTM: Lilian van der Horst, voorzitter / secretaris 010 415 11 88 Fred van der Drift, alg. bestuurslid 010 473 74 93 Ton Kurvers, bestuurslid R.O., penningmeester 010 415 23 24 Bijdragen van: L. Venema, R. van der Drift, L. van der Horst, Werkgroep STOP-A4BK, Isolde van Overbeek Eindredactie:
R. van der Drift & L. van der Horst
Drukwerk:
Nolin Uitgevers B.V. www.nolin.nl
Verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 500 stuks en wordt verspreid onder relaties, overheden en leden. Rotterdam, Nr. 2 – 2009
Foto’s op de kaft: Linksboven:
Opening Week van de Zee met Neptunus Linksonder: Onderzoek naar biodiversiteit in Polder Schieveen Rechtsboven: Polders Albrandswaard ingelijst Rechtsonder: Bodemdierenonderzoek op straatspeeldag in Barendrecht
MEGAFOON
INHOUD Van de voorzitter Bericht van de “Groene kant” van de Coolsingel Stichting Milieu Dichterbij Algemeen Plastic soep (deel 1) Transition Towns Activiteiten Thuis in Duurzaamheid Grondstoffen liggen op straat! Afsluiting schoolproject ‘Duurzame Haven en Mobiliteit’ Wethouder Geers opent de Week van de Zee Bodem- en waterdierenonderzoek op de straatspeeldag in Barendrecht Duurzame markten in augustus en september 2009 Sarah’s wereld in de regio Uitgevoerde projecten van SMD in het tweede kwartaal 2008
2
3 5 6 7 7 8 9 9 10 10
Vereniging Tegen Milieubederf VTM-dossiers Voldoende biodiversiteit in Polder Schieveen, Rotterdam Milieufederatie alsnog tegen aanleg A4 noord Voorlopig geen verbetering luchtkwaliteit STOP-A4BK Inrichtingsplan Schieveen: binnen 10 jaar een middeleeuws moeras
13 13 14 15
Inspraak en rechtspraak
17
Wetenswaardig De Bomenridders en het boombewustzijn Hommeles, voor elke natuurklus Dag van de Duurzaamheid Drie keer beter! Zeekracht: wij en windenergie
18 18 18 19 19
De VTM steunt u bij inspraak en actie
20
Aanmeld-bon
20
16
Doelstelling SMD Stichting Milieu Dichterbij (SMD) is een voortzetting van het projectbureau Milieucommunicatie Rijnmond, destijds onderdeel van de Vereniging Tegen Milieubederf (VTM). De SMD wil een gezonde en duurzame samenleving bereiken door middel van een milieu-educatie en –communicatie aanbod aan de diverse doelgroepen in de samenleving. Het doel is via kennisoverdracht het milieubewustzijn te bevorderen. De SMD is een nonprofit organisatie en werkt volgens de richtlijnen van het CBF-keur voor kleine organisaties. Doelstelling VTM De Vereniging Tegen Milieubederf (VTM) is in 1963 te Vlaardingen opgericht bij Koninklijk Besluit als Vereniging Tegen Luchtverontreiniging. De VTM behartigt statutair de belangen van de bewoners van Rijnmond en omgeving ten behoeve van een gezond leefmilieu. Zij zet zich in voor het behoud van natuur en het open landschap en tegen lucht-, water- en bodemverontreiniging en geluidshinder.
1
VAN DE VOORZITTER BERICHT VAN DE ‘GROENE KANT’ VAN DE COOLSINGEL. Groen èn zakelijk Ontwikkelingen gaan snel, trends volgen elkaar op. Wie bij ‘groen ondernemen’ aan een boer op klompen denkt, heeft het nieuws niet bijgehouden. ‘Groen ondernemen‘ is een label waaronder slimme zakenlui hun producten en bedrijfsvoering promoten. Rond 2000 was het voor de VTM nog ‘t speuren naar de beste ‘groene winkelier’ in meimaand –milieumaand. De prijs ging traditiegetrouw naar de middenstander met de meeste ecoproducten in het schap. Anno 2009 heet zelfs de Tweede Maasvlakte ‘groen’. Een groentje op milieugebied die dat voetstoots aanneemt. De begrijpelijke scepsis van de kritische burger voor de groene zakelijke golf even buiten beschouwing latend, is een tweede maatschappelijke tendens het benoemen waard. Namelijk de tendens onder aanbieders van natuur- en milieu diensten om voor een zakelijke ondernemingsvorm te kiezen. Zakelijk, maar niet commercieel, met de non-profit doelstelling duidelijk in de statuten. Meestal in stichtingsvorm voorzien onafhankelijke organisaties in de leemten, de ’witte plekken’ buiten het bereik van de gesubsidieerde niet -overheids organisaties, de NGO’s, zoals milieucentra- en federaties. Gemeentelijk milieubeleid kent ook veel ‘witte’ en ‘grijze’ plekken. Deels is dat een overblijfsel uit de tijd dat ‘milieu’ een slechte klank had, waarmee politieke partijen niet scoorden bij verkiezingen. In de beeldvorming waren milieufreaks punkachtige dan wel agressieve bemoeials die andere mensen hun welvaart -pleziertjes niet gunden. Leemtes in milieu informatie en dientengevolge gebrekkige milieu kennis hangt samen met de grootte van gemeenten. Een à twee formatieplaatsen voor natuur- en milieu educatie lijkt het maximum haalbare. Net genoeg om een kinderboerderij - de natuur lessen gaande te houden. Gerechtelijke schorsing van grote bouwprojecten vanwege overschrijding van milieuwetten veroorzaakte een kentering in de beeldvorming. De relatie tussen luchtvervuiling en volksgezondheid risico’s was gelegd. Vervolgens legde de ongemakkelijke waarheid van Al Gore het verband tussen de gevolgen van toegenomen welvaart en versnelde klimaatverandering. Geen politicus en zakenman waagt het nog die waarheid te ontkennen. Zogenaamde ‘grijze vlekken ‘ in het gemeentelijke milieubeleid zijn ontstaan doordat de- ongemakkelijke- waarheid sneller is dan het beleid. In 2002 zijn de budgetten vastgesteld in een meerjarenbegroting. Daar valt niet aan te tornen. Niet uit onwil maar vanwege begrotingsregels kunnen gemeenten en provincies niet voldoen aan de vraag naar klimaatinformatie voor bewoners en naar milieulessen voor scholieren. Waar vraag is en geen aanbod, ontstaat een ‘gat in de markt’. Recent voorbeeld is de poging van Milieu Dichterbij om, samen met het Europoort Informatie Centrum en S&R Rotterdam alle scholieren uit het Voorgezet Onderwijs kennis te laten maken met het verband tussen klimaat en ondernemen via de module ‘Klimaat& Bedrijf’. Waar het RCI middelen beschikbaar stelt voor Rotterdamse
2
scholen, ontbreekt deze financiële inzet in de Stadsregio. De toekomstige medewerkers van de ‘economische kurk ‘waarop Nederland drijft, krijgen niet de nodige actuele informatie over groen ondernemen en groen handelen. Er ontstaat een kennisachterstand bij de jeugd in de regio. Als groen- zakelijke onderneming zoekt Milieu Dichterbij naar additionele financiering vanwege het verouderde begrotingsbeleid uit 2002. De motivatie vanuit de ideële doelstelling (milieu informatie en kennis voor iedereen) wordt een tandje hoger gezet door de motivatie de winkel draaiende te houden, een gezonde zakelijke instelling. Anders is de situatie bij structureel gesubsidieerde provinciale en gemeentelijke instellingen. Als er al sprake is van afrekening op basis van werkplan en jaarverslag, dan nog is het meer een afrekening op basis van inspanningsverplichting dan van resultaatverplichting: hun instandhouding is gefinancierd. Landelijke subsidiegevers zoals Senternovem subsidiëren tegenwoordig louter en alleen projecten op basis van kwaliteit. Als deze trend doorzet naar gemeenten en provincies, opent dat een markt voor non-profit groene zakenpartners in milieubeleid voor overheden, zoals al bestaat op het gebied van integratie en participatie. Opmerkelijk is die verzakelijking binnen grote (natuur) terreinbeheerders al langer een feit, maar zonder eerlijke marktwerking. In onze omgeving zijn Natuurmonumenten en Zuid-Hollands Landschap grootgrondbezitters met duidelijke overheidsrelaties. Vanwege het ontbreken van openbare aanbesteding bij beheer en bezit van landerijen, groeit de maatschappelijke kritiek op hun bevoorrechting. De ‘boer op klompen’ is van nature een groene ondernemer. De juiste labeling en faire marktwerking ontbreken nog. Lilian van der Horst
MEGAFOON
ALGEMEEN Stichting Milieu Dichterbij besteedt in haar projecten bijzondere aandacht aan de relatie tussen gezondheid en milieufactoren. In de Megafoon worden onderwerpen belicht vanuit het landelijke netwerk Gezondheid en Milieu.
PLASTIC SOEP (DEEL 1) Binnen meerdere projecten van de SMD wordt aandacht besteed aan het gebruik van plastic. Het weggooien van plastic afval op straat heeft bijvoorbeeld niet alleen gevolgen voor de eigen leegomgeving maar kan ook leiden tot het probleem omschreven als plastic soep: plastic dat geconcentreerd (en in deeltjes) in kolossale hoeveelheden ronddrijft in zeeën en oceanen.
maar toegenomen en het gevaar bestaat dat er op andere oceaancirculaties ook afvaleilanden ontstaan. In 2006 bleek uit een studie van de UNEP, het milieuprogramma van de VN, dat op elke anderhalve vierkante kilometer zee 46 duizend plastic deeltjes zwerven, variërend van verloren teenslippers tot minuscule plastic snippers. Voor veel (zee)dieren heeft dat drijvende plastic schadelijke gevolgen. Veel vogels maar ook kreeftachtigen en zeehonden raken verstrikt in de plastic ring van een sixpack, een plastic zak of een nylon koord. Soms sterven vogels doordat een groot object als een plastic zak de keel en het maagdarmstelsel afsluit. Vaker raken deze dieren verzwakt doordat kleinere stukjes plastic afval in de maag het hongergevoel van de vogel wegnemen. De hersenen krijgen daardoor geen seintje meer van ‘eten, nu!’, waardoor vele vogels verhongeren. Aan al dat zichtbare, drijvende plastic kleeft volgens wetenschappers nog een onzichtbaar probleem. Kleeft kan hier letterlijk worden genomen, want allerhande organische vormen van microverontreiniging hebben de neiging zich aan de kunststoffen te hechten. ‘Plastic houdt niet van water; stoffen als ddt, pcb’s, nonylfenolen en broombrandvertragers doen dat evenmin; dus klonteren ze samen’, zegt milieuchemicus Hans van Weenen van de Universiteit van Amsterdam. ‘Veel van dergelijke residuen van bestrijdingsmiddelen, vlamvertragers en weekmakers zijn weliswaar al jaren verboden, maar ze worden toch nog vaak illegaal toegepast’, aldus Van Weenen, die tevens lector duurzaam ondernemen is aan de Windesheim-academie in Zwolle. ‘Bovendien breken ze zo slecht af, dat de restanten nog vaak decennialang rondzwerven.’
Ergens op de Stille Oceaan, tussen de Verenigde Staten en Japan drijven twee zogenaamde plastic eilanden. Er circuleren schattingen dat de oppervlakte van deze eilanden tweemaal zo groot is als de Verenigde Staten. Het gaat om een kolossale drijvende hoeveelheid plastic. Afvalplastic om precies te zijn, afkomstig van eigenlijk over de hele wereld en door oceaancirculaties bij elkaar gebracht. Milieuorganisaties beschouwen de draaikolk van afval als de grootste vuilnisbelt ter wereld. Uit een inventarisatie van de Amerikaanse milieuorganisatie Ocean Conservancy, die onder meer met vrijwilligers de stranden schoonmaakt, blijkt dat het zeezwerfvuil voor ongeveer 80 procent afkomstig is van het land. 20 procent van het plastic komt van overboord geslagen containers met speelgoedeendjes tot en met plastic granulaatkorrels uit de beroepsvaart en allerhande troep die de pleziervaart over de reling kiepert. Sinds de dobberende kunststofbelt tien jaar geleden in de Stille Oceaan werd ontdekt, is de maalstroom alleen
MEGAFOON
3
Yara Industrial B.V. Zevenmanshaven 107, P.O. Box 81 NL 3130 AB Vlaardingen Tel.: 010 - 23 22 200 Fax: 010 - 23 22 250
[email protected] • www.yara.nl
Brielselaan 69 C 3081 AA Rotterdam Tel.: 010 - 215 10 53 www.oceanwidesafety.nl
Uit sympathie gesteund door:
Uit sympathie gesteund door:
Oost-Hummel Salamander V.O.F.
Avezaat Staal B.V.
Binnenvaart Mistralstraat 15 3077 ZB Rotterdam Mob.: 06 - 531 520 04
Schiedamsedijk 70 3134 KK Vlaardingen Tel.: 010 - 435 49 44 www.avezaatstaal.nl
Administratiekantoor
M. Woen Bezoekadres: Gruttostraat 20 3083 KZ Rotterdam
Postadres: Postbus 53255 3008 HG Rotterdam
T. 010 428 8098 F. 010 429 6280 E.
[email protected]
www.nvvwonen.nl 0HGHPRJHOLMNJHPDDNWGRRU
Plompertstraat 28B 3087 BD Rotterdam Tel.: 010 - 423 35 97 Met hartelijke dank aan:
0DULQFR6XUYH\EY
Wilhelmsen Ships Service B.V.
:DDOKDYHQ== ++5RWWHUGDP 7HO
Willem Barentszstraat 50 3165 AB Rotterdam Albrandswaard Tel.: 010 - 487 77 77
Torontostraat 20 3197 KN Rotterdam Botlek Phone : +31-181-217110 Fax : +31-181-217718 Mobile: +31-6-46401389 E-mail :
[email protected]
Westblaak 216 - 218 3012 KP Rotterdam Tel.: 010 - 217 86 00 Fax: 010 - 433 46 31
La Grand E.V.O Fabrikant van elektrische verwarmingselementen en apparaten voor scheepvaart en industrieel gebruik. Opzoomerstraat 21 b 3023 SE Rotterdam tel. 010-2449966
www.lagrand-evo.nl
Bo
G.J. Wortelboer Jr. B.V. Quarantaineweg 5 3089 KP Rotterdam Tel.: 010 - 429 22 22 www.wortelboer.nl
Aannemersbedrijf A. Mol & Zn. B.V.
Siln Gerard Doustraat 10 3262 RC Oud-Beijerland Tel.: 0186 - 626 992 www.bothschilderwerken.nl
Mediterranean Shipping Company
www.jotankers.com
George Stephensonweg 31 3133 KJ Vlaardingen Tel.: 010 - 248 04 40
Dr. A. Verwey B.V. Handelslaboratorium
HG Tra
nspor
t B.V.
Coolhaven 32 3024 AC Rotterdam Tel.: 010 - 4761055
Smirnoffweg 34 3088 HE Rotterdam Tel.: 010 - 429 10 24 www.hgtransport.nl
De grotere drijvende kunststoffen met de aangehechte chemische verontreiniging vormen niet zelden een bedrieglijk aantrekkelijk hapje voor vissen en zeezoogdieren doordat ze als een substraat dienen waarop zich algen afzetten. ‘Doordat er ook algen aan vastplakken, worden de kunststoffen zwaarder en zakken ze dieper in de waterkolom’, legt Van Weenen uit. ‘Zo vormen ze een prooi voor waterorganismen die zich minder aan de oppervlakte bewegen.’ Als deze plastic eilanden zo zichtbaar en geconcentreerd zijn, waarom wordt de boel er dan niet als de bliksem uitgevist? Net als bij rampen met olietankers kan er een net omheen worden gelegd, waarna pompen en zuigers op schepen de zaak binnenhalen. Het zal een paar centen kosten, maar behalve de schoonmaak van de
oceaan is er ook een opbrengst in de vorm van een gigantische partij kunststof: niets meer dan gestolde aardolie, die wellicht een rol kan spelen als brandstof. ‘Onmogelijk’, wordt gezegd. ‘Het kunststofafval is weliswaar geconcentreerd, maar er zit eindeloos veel water tussen, zodat je jaren moet filteren en verder is het een enorme brij van allerlei verschillende soorten plastic, met allemaal verschillende toeslagstoffen, kleuren en weekmakers. Wat moet je ermee? Verstoken wordt een helse klus’, In de volgende Megafoon aandacht voor verantwoordelijkheden en mogelijke oplossingen voor dit probleem. Samensteller: Rob van der Drift
TRANSITION TOWNS Het vertaalde transitie handboek
Pas overgewaaid uit Engeland en nu al een fenomeen in Nederland: Transition Towns veroveren Europa. Wat is dat, een Transtition Town? Problemen zelf aanpakken Een toenemend aantal problemen komt in dit nieuwe millennium op ons af. De piek in de olieproductie die nu al leidt tot hogere brandstofprijzen. Het einde van de prijsstijging is nog niet in zicht. Daarnaast is de financiële wereld in crisis. In hoeverre is ons bestaan bestand tegen de bedreigingen die de komende jaren op ons afkomen? Zijn we afhankelijk van de dagelijks verse producten van de supermarkt of haalt u zelf iets uit uw tuin? Heeft u echt een auto nodig om op het werk te komen of komt u er zonder ook wel? De toekomstige problemen waarvoor (nog) geen oplossingen zijn, laten zich vertalen tot concrete situaties. Veerkracht aangeven voor het geval het straks wat minder meezit. Waarom doen we dat dan zelf? Tot op heden heerste er de mentaliteit van: ‘het milieu dat moet de overheid maar met regels oplossen en aan het broeikaseffect kan ik zelf niets doen. En van Peak Oil wil ik niets horen, want dan moet je voortaan fietsen. ‘Dezelfde houding bestaat natuurlijk bij de regeringen en de bedrijven. Kortom: niemand doet iets. Maar wie zit er met de gebakken peren als er echt een uitdaging is? Wijzelf!
MEGAFOON
Wereldwijde basisbeweging De Britse permacultuur-activist Rob Hopkins startte in 2005 in zijn woonplaats Totnes (Devon, Engeland) het eerste Transition-initiatief. Totnes groeide uit tot de eerste Transition Town in Engeland. Inmiddels zijn er in heel GrootBrittannië al vele tientallen en meer gemeenten hebben de ambitie om een Transition Town te worden. Het model slaat zo breed aan, dat het nu uitwaaiert over de hele wereld. Er is inmiddels een veelkleurig wereldwijd Transition-network. Rob Hopkins beschreef zijn ideeën en de ervaringen in het Transition Handbook, dat in 2008 uitkwam. Dit boek is voor velen een belangrijke informatie- en inspiratiebron. In mei 2009 verscheen de integrale Nederlandse vertaling van dit handboek, aangevuld met een actuele analyse van de economische crisis in relatie tot Piekolie en klimaatverandering. Ook zijn verslagen toegevoegd over de ontwikkelingen rond Transition Towns in Nederland en Vlaanderen. Het Handboek telt 276 pagina’s. De belangrijkste informatie voor groepen die een Transition Town willen starten, is verzameld in een praktische handleiding (’primer’). Ook deze basishandleiding is beschikbaar in een Nederlandse vertaling, deze telt 100 pagina’s. Aanpak met Hoofd, Hart en Handen Het Hoofd verzamelt en verwerkt vooral feiten met betrekking tot Piekolie en klimaatverandering. Als je weet hoe de ontwikkelingen er voor staan en je tot het inzicht komt dat het allemaal anders moet, kun je werkelijk in beweging komen. Het is de eerste stap in een veranderingsproces. Voor het Hart is het cruciaal om van een positieve visie uit te gaan. Dat vereist dus ook inzicht in de psychologische processen van verandering. De grootste kracht voor het ‘hart’ is het ontwikkelen van het vertrouwen dat dingen zullen gaan lukken. Ook fantasie en het lef om idealen te koesteren zijn sterke stimulerende krachten. De Handen zijn uiteraard het meest praktisch. Hier komt de theorie tot leven aan de hand van tal van actuele voorbeelden. Daarnaast komen de principes van permacultuur aan bod. Er zijn talloze mogelijkheden en redenen waarom steden en dorpen zich zouden willen ontwikkelen tot vitale lokale gemeenschappen. Transition Town bewoners verbouwen hun eigen voedsel en wekken zelf energie op.
5
Materiaal voor huizenbouw wordt verzameld in de omgeving. Bewoners gaan slim om met water en hebben vaak ook een eigen geldsysteem. Natuurlijk zijn er aanvankelijk veel vragen en bedenkingen. Een Transition Towninitiatief komt tot stand volgens een twaalf stappen-plan. Voordat een initiatief zich een echte ‘Transition Town’ mag noemen, dient te worden voldaan aan aantal international gehanteerde criteria. Deze aanpak is inmiddels succesvol beproefd in vele tientallen steden en dorpen, aanvankelijk in Groot-Brittannië, inmiddels wereldwijd en nu ook in Nederland! In september 2008 kwam een groep mensen bijeen om de mogelijkheden van Transition Towns in Nederland te verkennen. Hun enthousiasme was zo groot, dat ze besloten ermee aan de slag te gaan. En: het concept blijkt breed aan te slaan! Inmiddels, juni 2009, zijn er in Nederland al vijftig lokale initiatieven, verspreid over alle twaalf provincies. Overal in het land vinden film-, informatie- en verdiepingsbijeenkomsten plaats om meer mensen te betrekken bij
lokale activiteiten. Vrijwel wekelijks melden zich nieuwe initiatiefnemers. Om lokale groepen een stevige basis te geven, startten in het voorjaar van 2009 de eerste Transition trainingen. Met de websites hieronder vermeld wordt Transition Towns Nederland, onderdeel van het Transition Network, geïntroduceerd. Het vertrouwen groeit dat er veel meer mooie initiatieven van de grond komen en dat ook in Nederland een krachtige en veelkleurige Transitionbeweging gaat ontstaan. Een idealistisch plan? Ja natuurlijk! Maar: ‘de idealisten van vandaag zijn de realisten van morgen’, aldus Jan Tinbergen, winnaar Nobelprijs voor Economie in 1969. Voor meer info: http://www.transitiontowns.org/ http://kleureneconomie.nl/kruising/transition-towns Samensteller: Lily Venema
ACTIVITEITEN ‘THUIS IN DUURZAAMHEID’ De informatie cyclus ‘Thuis in Duurzaamheid’ gaat over duurzaam leven, met respect voor natuur en milieu. Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling waarbij de huidige wereldbevolking in haar behoeften voorziet zonder beperking voor de komende generaties in hun behoeften voorziening. Kortom, het is een manier van leven waarbij er ook nog iets overblijft voor onze kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen enzovoorts.
Daarna gingen de deelneemsters een maaltijd bereiden en proeven. Onder het eten werd uitgerekend hoeveel water deze maaltijd had gekost. We kregen tips hoe water te besparen, bijvoorbeeld door minder vlees te eten en meer streekproducten te gebruiken.
SMD heeft over dit onderwerp met subsidie van Lokale Agenda 21 een project geschreven waarvan de eerste pilot uitgevoerd is op 13 en 21 april 2009. Met een groep van 15-20 ambassadrices van Sezer Consult is twee ochtenden gepraat over en gewerkt aan duurzaamheid. De dames maakten kennis met het begrip duurzaamheid en bekeken biologische en fair-trade producten. De ambassadrices spreken goed Nederlands en waren zo geïnteresseerd in dit onderwerp dat zij het direct in hun eigen huishouden toepasten. Bij de tweede bijeenkomst werd aan de zoon van een van de deelneemsters uitgelegd waarvoor de nummers op de eieren dienen. Als het eerste nummer een nul is betekend dit dat de kippen die de eieren gelegd hebben binnen en buiten vrij rond kunnen scharrelen en veel ruimte tot hun beschikking hebben. Hoe hoger het eerste nummer, hoe minder ruimte de kip heeft tot aan de legbatterijkip. De Stichting Voor Morgen gaf een korte introductie over het gebruik van water bij de productie van ons voedsel. Het feit dat we water gebruiken uit landen waar het water schaars is voor de productie van óns voedsel maakte diepe indruk.
6
Uitleg over nummering van eieren
St. Voor Morgen is de winnaar van Duurzame Dinsdag 2008. ‘Thuis in Duurzaamheid ‘ als klimaat informatie project wordt vervolgd met een andere groep ambassadrices van Sezer Consult. Lily Venema
MEGAFOON
GRONDSTOFFEN LIGGEN OP STRAAT! Vrijdag 5 juni is er rond basisschool Valckesteyn door de leerlingen van de groepen 8 fanatiek gezocht naar zwerfafval. Het groepje met de meeste kilo’s zwerfafval kon een prijs winnen. Wethouder van Praag voerde één groepje leerlingen aan en dit groepje bleek ook later de winnaar van een goed gevulde blik snoep.
themamaand Groen in Albrandswaard. Het milieuproject Sarah’s Wereld leert kinderen over keuzes maken zodat de natuur en het milieu minder worden belast. Éen van die keuzes is bijvoorbeeld of je afval wel of niet op straat gooit. In het project wordt duidelijk gemaakt dat alles wat op straat ligt aan afval kan dienen als grondstoffen voor nieuwe producten. Oude blikjes worden nieuwe blikjes en dat kan alleen als ze in de prullenbak worden gegooid. Grondstoffen voor nieuwe producten liggen letterlijk op straat! De ochtend begon met een ‘vragenuurtje’ waarin de leerlingen van groep 8 vragen stelden aan wethouder van Praag over de duurzaamheid van de gemeente Albrandswaard. Hieruit bleek dat de gemeente Albrandswaard goed op weg is om een duurzame gemeente te worden maar dat het altijd nog beter kan. Er liggen voldoende plannen op de plank om dit te bereiken.
Wethouder van Praag ruimt op
Aanleiding van deze actie was de afsluiting van het project Sarah’s Wereld dat de afgelopen maanden is uitgevoerd op verschillende basisscholen en de afsluiting van de
Om het goede voorbeeld te geven nodigden de leerlingen van groep 8 wethouder van Praag uit om samen met hen de straat op te gaan om zwerfafval op te ruimen. Een goed milieu begint bij een eigen schone leefomgeving. Het project is uitgevoerd door de Stichting Milieu Dichterbij in samenwerking met het Einstein Lyceum te Poortugaal en gefinancierd door de Rabobank, de gemeente Albrandswaard en de Stadsregio Rotterdam. Rob van der Drift
AFSLUITING SCHOOLPROJECT ‘DUURZAME HAVEN EN MOBILITEIT’ In het project ‘Scholen voor duurzaamheid’ worden jongeren, in de leeftijd van 12 tot 18 jaar, gevraagd om ideeën en oplossingen aan te dragen voor duurzame ontwikkeling en duurzame mobiliteit in de Rotterdamse haven en stad. In februari bogen 1000 jongeren zich over dit vraagstuk. 23 april presenteerden zij in Rotterdam hun ideeën aan experts. Deze slotmanifestatie werd een succes, dankzij de bruikbare ideeën voor het bedrijfsleven.
brug of tunnel nodig, maar er moet meer gebruik gemaakt worden van vervoer over water. Zo zou de Fast Ferry van Rotterdam naar de Krimpenerwaard kunnen varen. De jongeren kwamen daarbij zelfs met ideeën voor vaartijden, de locatie van de duurzame steigers en de prijzen.
Tijdens de feestelijke afsluiting van het werd al snel duidelijk dat de jongeren van het voortgezet onderwijs beschikken over een onwaarschijnlijke hoeveelheid creativiteit. Op de manifestatie presenteerden leerlingen uit Rotterdam en omgeving hun ideeën voor duurzaamheid aan verschillende experts uit het bedrijfsleven. Zij waren aangenaam verrast. ‘De oplossingen kunnen zo door de politiek, in samenwerking met het bedrijfsleven, uitgevoerd worden. De jongeren tonen zich slimme adviseurs voor experts’ aldus de reacties. Jongeren van het Gemini College in Lekkerkerk bijvoorbeeld, deden onderzoek naar de oorzaak van de dagelijkse files voor de Algerabrug. De aanwezige expert Job van de Berg van Rotterdam VooRuit erkende dit probleem en nodigde de groep uit hun oplossingen aan zijn collega’s te presenteren. Volgens de scholieren is geen nieuwe
MEGAFOON
Een van de oplossingen om de haven duurzamer te maken is vervoer over het water.
Op het Melanchthon Bergschenhoek hebben leerlingen van de 4de klassen havo en vwo meegedacht over oplossingen. Leerlingen van de havo konden hun ideeën kwijt
7
in een schrijfopdracht. Een leerling durfde het aan om haar opstel voor te dragen tijdens de eindmanifestatie. Één van de duurzame oplossingen om ruimte te besparen en de uitstoot van fijn stof tegen te gaan was de opslag van kolen en ijzererts in afgesloten compartimenten onder water. Er was een ingenieus systeem bedacht om de kolen en erts weer naar boven te krijgen met behulp van schone energie.
Tijdens hun onderzoek deden de scholieren een beroep op verschillende bronnen; ze konden bijvoorbeeld hulp inschakelen van experts en maakten zij een bustour door de haven. Niet alle scholen hebben deelgenomen aan de eindmanifestatie. Om diverse redenen is daar op verschillende scholen vanaf gezien, maar ook op deze scholen is er hard gewerkt aan het project en hebben leerlingen er, volgens hun leraren, veel van geleerd.
De experts waren zeer te spreken over de aanpak van het file probleem op de A15 door leerlingen van de Internationale Schakelklassen van het VOS ISK. Deze leerlingen zijn nog niet zo lang in Nederland maar wisten dit complexe probleem feilloos te ontrafelen.
De organisaties In 2007 is het driejarige Europese jongerenproject ‘Youth – Duurzame Haven’ gestart. Het project is een samenwerking van het Educatief Informatiecentrum Mainport Rotterdam (EIC), Deltalinqs, gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, verschillende natuur- en milieu educatieve diensten waar onder St. Milieu Dichterbij, het Fonds Schiedam-Vlaardingen en het IVN Consulentschap ZuidHolland. Het Rotterdam Climate Initiative (RCI) treedt als opdrachtgever op richting de jongeren
Leerlingen van het Marnix Gymnasium uit Rotterdam kwamen met het idee om CO2 te laten absorberen door ‘olivijn’, een gesteente die CO2 uit de lucht absorbeert. ‘Het is goedkoop, ruim voorradig in de aardkorst en effectief tegen CO2-overschot’, volgens een van de jongeren die de hele zaal wist te overtuigen van dit wondermiddel.
Lily Venema
WETHOUDER GEERS OPENT DE WEEK VAN DE ZEE De gemeente Westvoorne heeft zich voor het derde jaar aangesloten bij de Week van de Zee. In samenwerking met Stichting Milieu Dichterbij en het Wereld Natuur Fonds, zijn op zaterdag 16 mei allerlei activiteiten georganiseerd bij strandpaviljoen Badlust op de eerste slag van Rockanje. Neptunus, de god van de zee, was speciaal aan land gekomen om samen met wethouder Barbara Geers de vlag te hijsen als teken van de opening van de Week van de Zee.
Het heeft tot doel om een breed publiek op veelzijdige wijze te informeren en actief betrekken bij de (natuur)waarden van de kust en de Noordzee. De landelijke organisatie kiest ieder jaar een aansprekend thema, dat gekoppeld is aan een actueel inhoudelijk onderwerp. In 2009 is dat ‘Goede Vis’. De organisatie stimuleert deelnemers in het hele land om activiteiten aan te melden die aansluiten bij het thema en bijdragen aan de doelstelling. Wat is Goede VIS? Het thema van de Week van de Zee 2009 is Goede VIS. Goede VIS staat voor vis eten met goed geweten. Nog lang niet alle vis wordt duurzaam gevangen of gekweekt. Daarom heeft Stichting De Noordzee de vissoorten, schelpen schaaldieren die we in Nederland graag eten opnieuw op duurzaamheid beoordeeld en ingedeeld in de groene, oranje of rode kolom.
Wethouder Geers hijst samen met Neptunus de vlag
Verder schilderde de wethouder mee aan ‘Het schilderij van de Zee’. Op het strand en in paviljoen Badlust konden kinderen deelnemen aan verschillende activiteiten zoals knutselen, schilderen en een strandvondsten excursie. Iglo trakteerde op vissticks waarbij ook de nieuwe viswijzer werd aangeboden.
VISwijzer Tijdens de opening van de Week van de Zee is de nieuwe VISwijzer 2009-2010 gelanceerd. De VISwijzer is in een geheel nieuw jasje gestoken, zodat de verschillende soorten en hun score in groen, oranje en rood nog makkelijker te vinden zijn. De VISwijzer is een uitgave van Stichting De Noordzee en het Wereld Natuur Fonds.Op de website van Goede VIS vind je bovendien de uitgebreide VISwijzer, met meer dan 200 beoordeelde soorten en meer informatie per soort. Ook deze site zal op 16 mei geheel vernieuwd zijn, met nog meer mogelijkheden om de VISwijzer te gebruiken in de winkel, het restaurant of thuis. Zie www.goedevis.nl
Week van de Zee De Week van de Zee is een jaarlijks terugkerend evenement.
8
Rob van der Drift
MEGAFOON
BODEM- EN WATERDIERENONDERZOEK OP DE STRAATSPEELDAG IN BARENDRECHT
De SMD brengt het milieu dichterbij
Tijdens de Nationale straatspeeldag op 10 juni heeft de SMD op uitnodiging van de gemeente Barendrecht een kinderactiviteit georganiseerd. Op het plein voor het stadhuis deden kinderen een onderzoek naar waterdieren en bodemdieren. Door middel van het invullen van vragenformulieren over deze dieren konden kinderen een woudloperset winnen. 80 kinderen deden mee aan dit onderzoek onder toeziend oog van zeer belangstellende ouders.
De gemeente Barendrecht deed dit jaar mee aan de Nationale Straatspeeldag. Het idee van deze dag is dat kinderen de straat weer even terugkrijgen om te spelen. Barendrecht had flink uitgepakt. Tal van activiteiten waren te doen op het plein voor het gemeentehuis. Zowel de SMD als de gemeente Barendrecht kunnen terugkijken op een zeer geslaagde middag! Rob van der Drift
DUURZAME MARKTEN IN AUGUSTUS EN SEPTEMBER 2009 Op zaterdag 29 augustus organiseert Stichting Milieu Dichterbij een duurzame markt tijdens Brielle Bruist. Bedrijven kunnen hun duurzame producten demonstreren en verkopen tijdens deze markt. De markt wordt gehouden in het centrum van Brielle en duurt van 10.00 uur tot 17.00 uur. Wethouder Heijboer van Milieuzaken zal de markt openen.
Op zondag 20 september organiseert de gemeente Hellevoetsluis voor de 2de keer een klimaatmarkt. De SMD helpt de gemeente bij de organisatie en probeert een gevarieerd aanbod van producten en activiteiten bij elkaar te krijgen rond de thema’s duurzame mobiliteit, duurzame energie en duurzame producten. De NUNA 4 is vastgelegd en zal tijdens de markt gaan rijden.
Wethouders in actie tijdens markten in 2008
MEGAFOON
9
SARAH’S WERELD IN DE REGIO In het afgelopen schooljaar heeft de SMD regiobreed binnen verschillende projecten 45 keer het project Sarah’s Wereld uitgevoerd.
Meer dan duizend (1000!) kinderen hebben kennisgemaakt met Sarah en een andere meer duurzame manier van leven. Een foto indruk:
UITGEVOERDE PROJECTEN VAN SMD IN HET TWEEDE KWARTAAL 2009 •
Uitvoering project ‘Sarah’s Wereld’ in Albrandswaard, Schiedam, Maassluis, Midden-Delfland, Capelle a/d IJssel
•
Reguliere NME lessen op Voorne-Putten en Rozenburg
•
Opening van de Week van de Zee in Rockanje
•
Onderzoek naar bodemdieren en waterdieren op de straatspeeldag in Barendrecht
•
Afvaltentoonstelling in de gemeente Westvoorne bij de gemeentewerken
Werk in uitvoering
•
Afronding project ‘Duurzame Haven’
•
Uitvoering project ‘Thuis in Duurzaamheid’
10
Met dank aan, en in opdracht van, de VPR gemeenten, gemeente Albrandswaard, Informatique, Cubord, De Rabobank, Fonds Schiedam-Vlaardingen, Stadsregio Rotterdam, Jurriaanse Fonds.
MEGAFOON
VTM 45 JAAR De VTM bestaat 45 jaar. Met trots aangeduid als “de oudste nog bestaande milieuvereniging”. Kritische en capabele burgers waren het in Vlaardingen die de gezondheidsrisico’s van de kwalijke luchtverontreiniging onder de politieke aandacht brachten.
Koninklijk Besluit oprichting VTM
jubileumactie landschapsborden.
MEGAFOON
11
EIGEN MENING? TIEN JAAR CEL! Steun Amnesty met € 3,- per maand. Sms AMNESTY AAN naar 5757.
VTM-DOSSIERS VOLDOENDE BIODIVERSITEIT IN POLDER SCHIEVEEN, ROTTERDAM
Schepnet, een kaart en een paar kinderen: biodiversiteit aangetoond
Plannen voor herinrichting in polder Schieveen ten behoeve van een verhoging van de biodiversiteit en hoogwaardige natuur lijken overbodig. Met een simpel schepnet, een paar enthousiaste kinderen, een determineerkaart en een beetje kennis van de natuur is er alleen al in een poldersloot van Polder Schieveen voldoende biodiversiteit te vinden. Tijdens de Midden- Delfland dag op zaterdag 20 juni heeft de VTM samen met de Stichting Milieu Dichterbij en de bewonersgroep ‘Behoud Schieveense Polder’ een polderslootexcursie georganiseerd voor kinderen. In een paar uurtjes tijd zijn er honderden dieren uit de sloot gevist en gedetermineerd. Een enorme biodiversiteit was het resultaat: tiendoornige stekelbaarsjes, één salamander, één
waterschorpioen, een hoeveelheid watervlo en waterluis, schaatsenrijders, ruggenzwemmers, duikerswantsen, schrijvertjes, bloedzuigers, larven van waterjuffers, de larve van een geelgerande waterroofkever, watertorren, muggenlarven, springstaarten, zoetwaterpissebedden en kikkers. Na afloop zijn uiteraard alle dieren weer netjes teruggezet in hun eigen omgeving. Nu maar hopen dat we de graafmachines kunnen tegenhouden die deze diertjes bedreigen! Bovenstaande inventarisatie wordt doorgestuurd aan het Hoogheemraadschap, het advocatenkantoor en het Ontwikkelbedrijf Rotterdam. Rob van der Drift
MILIEUFEDERATIE ALSNOG TEGEN AANLEG A4 NOORD Op 17 juni schreef de Milieu federatie Zuid- Holland een historische brief aan verkeersminister Eurlings. De aangehaalde tekst spreekt voor zichzelf: “Om de hoofddoelstelling, het verbeteren van de bereikbaarheid van het gebied tussen Den Haag en Rotterdam, te kunnen voldoen, adviseren wij u de problematiek op te lossen zonder de aanleg van nieuwe infrastructuur. Hierbij is te denken aan beprijzing, mobiliteitsmanagement, versterking van openbaar vervoer en combinaties daarvan, zoals o.a. verwoord in het Deltaplan Duurzame Bereikbaarheid. Hieruit blijkt dat de gestelde doelen kunnen worden bereikt zonder de aanleg van nieuwe infrastructuur. Deze oplossingsrichtingen dienen alsnog bij de MER te worden betrokken. Een verwijzing naar een studie uit 1996 met enkel een tramverbinding, waarmee zou worden aangetoond dat openbaar vervoer geen alternatief is, is onvoldoende…….
MEGAFOON
Dijklichaam A4
13
Het voorkomen van schade aan natuur is volgens wetgeving uitgangspunt. Dit principe wordt duidelijk niet gehanteerd bij de voorstellen voor de A4 Delft-Schiedam. Schade wordt volgens de voorstellen gecompenseerd zonder de mogelijkheden van voorkomen te onderzoeken. En ook gegeven het weinig oplossend vermogen van de A4 Delft -Schiedam moet worden geconcludeerd dat de A4 te vroeg is afgevallen in stap 1 van de procedure. Deze dient alsnog in de procedure te worden betrokken….. Voor onderbouwing van alle bovenstaande aspecten verwijst de Milieufederatie Zuid-Holland naar de bij u ingediende zienswijzen van burgemeester en wethouders van de gemeente Vlaardingen en de bij u ingediende
zienswijze van Stichting Stop RW19/A4 welke daarom in ons advies is opgenomen. Zie bijlage… … Derhalve kan de Milieufederatie Zuid-Holland niet anders doen dan ervoor te pleiten de A4 Delft -Schiedam niet aan te leggen. Hoogachtend, Milieufederatie Zuid-Holland, mw P.J.H.D. Verkoelen. Naschrift: De voorzitter van de MFZ kondigde bij nieuwsbrief aan de achterban het vertrek van directeur Verkoelen aan. Zij wordt innovatie-ambassadrice. Lilian van der Horst
VOORLOPIG GEEN VERBETERING LUCHTKWALITEIT De normen voor fijn stof in Nederland worden al jaren overschreden. Toch kunnen bouwplannen die de luchtverontreiniging vermeerderen, ongehinderd doorgaan.
Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) worden tal van maatregelen en goede voornemens opgesomd die overtuigend genoeg waren voor de Commissie. Milieu organisaties behouden hun twijfels, ondermeer omdat rekeningrijden, de maatregel die voor aanmerkelijke terugdringing van NOx en Pm10 zou zorgen, pas na 2015 wordt ingevoerd. Zij voelen zich gesteund door het rapport van de Algemene Rekenkamer dat het Nederlandse luchtkwaliteitbeleid onderuit haalde. In het NSL zijn grote bouwprojecten, zoals de aanleg van Maasvlakte 2, opgenomen waarvan zeker is dat zij de luchtkwaliteit verslechteren, maar vanwege het uitstel toch doorgang kunnen vinden. Milieudefensie heeft Europa gevraagd het verzoek tot herziening van het besluit tot uitstel in behandeling te laten nemen door het Europese Hof. Dat verzoek is gebaseerd op het Verdrag van Arhus, waarin de gelijkheid in rechten van overheden en bewoners is vastgelegd. Net zoals vaak in Nederland gebeurt, is de Europese Commissie eerder geneigd naar redenen te zoeken om het herzieningsverzoek niet-ontvankelijk te verklaren dan omwille van de gerechtigheid, de juistheid van hun beslissing door een rechter te laten toetsen.
Onlangs oordeelde de Europese Commissie dat Nederland tot 2012 uitstel krijgt omdat aangetoond is dat de normen tegen die tijd wel gehaald worden. In het Nationale
14
Als het recht zegeviert en het Hof het uitstel ongeldig verklaart, heeft Nederland zich rijk, maar ongezond gerekend. De Pm 10 normen hadden al in 2005 gehaald moeten worden en die voor Nox in 2010. Die normen zijn er om de volksgezondheid te beschermen. Minder rijk , maar wel gezonder, heeft voor de mensen die het aangaat de voorkeur.
MEGAFOON
STOP-A4BK Dit betekent dat Rotterdam VooRuit geen kennis heeft genomen van deze randvoorwaarden en geen rekening zal houden met de wensen van de Hoeksche Waard. Wel zal Rotterdam VooRuit luisteren naar de gemeente Spijkenisse. Wethouder Christel Mourik heeft al een voorzet gegeven door enorme druk uit te oefenen om de A4BK aan te leggen. Spijkenisse geeft haar burgers -eenzijdige- voorlichting alsof de A4 Zuid alle fileleed oplost en trekt een ruim budget uit te lobbyen vóór de A4 Zuid. Bedrijven in het havengebied doen daar nog een schepje bovenop. Daarom MOET er een tegengeluid komen uit de Hoeksche Waard, want zònder tegengeluid wordt er over ons heen geasfalteerd! Het lijkt stil rond de A4 Beyerland-Klaaswaal, maar niets is minder waar. Terwijl de werkgroep Stop-A4BK druk bezig was met het voorbereiden van acties tegen de aanleg van de weg vertelde minister Eurlings eind oktober de Projectgroep Mainportcorridor Zuid (PMZ) dat zij hun werk niet goed gedaan hadden. PMZ had de opdracht te onderzoeken of de A4 Benelux-Klaaswaal (A4BK) aangelegd kan worden met co-financiering door bedrijven. Weg-, waterbouw- en tolbedrijven uit binnen- en buitenland hadden hun plannen aan PMZ gepresenteerd. U begrijpt dat deze bedrijven grote winsten uit o.a. de tolheffing voor zichzelf hadden ingecalculeerd. Daarbij moest nog een flinke duit belastinggeld. Dit was zelfs minister Eurlings te dol. Hij hief de PMZ op. De werkgroep Stop A4BK was heel benieuwd of de randvoorwaarden die de Hoeksche Waardse gemeenten gesteld hadden, namelijk: ‘men mag de weg niet horen, niet zien en niet ruiken’ terugkwamen in dit niet ondertekende convenant. Helaas kon de werkgroep dit niet verifiëren omdat zij totaal geen reactie kregen van de CHW op haar verzoek om het concept convenant te mogen inzien. De Commissie Hoeksche Waard reageerde ook niet op het mooie verzoek van burgemeester Tigelaar (Oud-Beijerland, brief d.d. 4 augustus 2008) om meer openheid inzake de procesvorderingen over A4BK aan de (ongeruste) burgers te geven. Na het ontbinden van PMZ heeft de minister de plannen voor de A4BK ondergebracht bij Rotterdam VooRuit. Dit is een projectgroep die plannen moet maken om de mobiliteit van de ruit Rotterdam en de bereikbaarheid van de haven te verbeteren. Alle door PMZ verzamelde informatie is overgedragen aan deze projectgroep. Ook het concept convenant waarin uiteindelijk geen van de gestelde randvoorwaarde van de Hoeksche Waardse gemeenten terug te vinden was. De gedefinieerde randvoorwaarden zijn: • Het tracé moet zodanig gesitueerd en/of aangepast worden in het landschap dat de beleving van de kwaliteit en openheid van het landschap zo min mogelijk negatief wordt beïnvloed; • De inpassing moet recht doen aan de status van het Nationaal Landschap; • De leefbaarheid van de inwoners van de Hoeksche Waard, het landschap en de milieukwaliteit mogen niet aangetast worden (niet horen, zien en ruiken); • Als de weg er komt, moet dit leiden tot verbeterde ontsluiting van de Hoeksche Waard (tenminste uitwisseling tussen A4 en de A29)
MEGAFOON
De geplande A4-zuid
De werkgroep Stop A4BK is in maart op bezoek geweest bij Randstad VooRuit en heeft de projectgroep op de hoogte gesteld van haar bedenkingen tegen de A4BK. De St. tot Behoud van de Hoeksche Waard als Polderlandschap (BHWP) is op bezoek geweest bij wethouder Mourik en heeft daar het verwijt geuit dat Spijkenisse gemeenschapsgeld gebruikt om haar eenzijdige argumenten vóór de A4 Zuid te ventileren en acties te organiseren. Natuurlijk zijn maatregelen noodzakelijk om de ruit rond Rotterdam mobiel te houden, maar dat betekent niet dat daarvoor de A4 door de Hoeksche Waard aangelegd moet worden. De werkgroep stop A4BK is overtuigd dat andere oplossingen mogelijk zijn dan alleen de achterhaalde plannen voor een A4 Zuid uit 1959. Bestuurders moeten met hun tijd meegaan. Fossiel is letterlijk fossiel. Bestuurders dienen in te zien dat we in deze tijd van
15
economische, klimaat-, èn energiecrisis geen extra wegen kunnen aanleggen. Dat andere, schone, oplossingen mogelijk zijn zoals vervoer over water, spoor, verbetering openbaar vervoer en nieuwe ideeën zoals opleggers vervoeren met binnenschepen. Door deze maatregelen zal de verkeersdruk op de wegen afnemen en is het niet nodig om de Hoeksche Waard voor altijd te verminken.
Rijksweg 19 die strijdt tegen de A4 Midden Delfland Van deze jarenlange ervaring kunnen wij leren. Bovendien wordt de druk om de A4Zuid aan te leggen erg groot als de A4 Schiedam-Delft gerealiseerd wordt. We blijven de ontwikkelingen rond de A4BK volgen en wij houden u op de hoogte. Kijkt u ook met enige regelmaat op onze website, hier publiceren we de belangrijkste zaken!
De werkgroep Stop A4BK heeft contact met de groep Stop
De werkgroep STOP-A4BK
INRICHTINGSPLAN SCHIEVEEN: BINNEN 10 JAAR EEN MIDDELEEUWS MOERAS De bel luidt voor de voorlaatste ronde over de herinrichting van de Overschiese Polder Schieveen. Iedereen mag reageren op het ontwerp bestemmingsplan ligt. Tegendraads aan de inspraakprocedure heeft het ‘Inrichtingsplan’ een eigen status. Natuurmonumenten heeft de regie over dat onderdeel. Op 27 juni organiseerde NM een excursie met het doel ‘bewoners een beeld te geven hoe de polder eruit gaat zien’. Tekentang en insectenbeetpen bleken noodzakelijke attributen om de gevolgen van het struinen door het riet te doorstaan. Dat NM tevens de helft van de huidige weilanden in bezit krijgt, geeft te denken.
Genieten van muggen en teken
Landschapsarchitectenbureau Vista ontwierp het plan in opdracht van Natuurmonumenten. Het Vista-plan toont een wirwar van uit te graven plassen en moerassen met grasbermen op de drogere kreekruggen. Onder het huidige strakke weilanden- en polderslotenpatroon liggen resten van oude stroombeddingen van klei uit de tijd van vóór dat hier mensen woonden. Dit ‘Middeleeuwse‘ landschap herstellen is het doel van de projectleiders van het OBR en Natuurmonumenten. Aanpassingen aan de 21ste eeuw zijn de fiets -en voetpaden op de kronkelende kreekruggen. Voor paarden en hun ruiters, nu nog dagelijks te vinden in Schieveen, is straks geen plaats meer. De weilanden rond de pensionstallen worden volgend het plan opgekocht door Natuurmonumenten en in hun moerascultuur passen geen ruiterpaden. Van de agrarische Poldervariant, het bewonersalternatief dat dit voorjaar formeel aan het Rotterdamse College is aangeboden, is in het herinrichtingsplan niets terug te vinden, wat tot woede leidde van veel bewoners. “Dat
16
was geen prioriteit”, verklaarde Vista-architect Van Veen. De avond ontaardde daarop in een complete chaos. “We gaan verzuipen, als er geen sloten meer zijn, u kunt kreekruggen bouwen zoveel u wilt, maar het water stoomt onder de kreekruggen naar de Oude Bovendijk. Is er wel een waterbeheersplan?” Parkeerplaatsen liggen ver van de A13 verwijderd. Criminaliteit is niet uit te sluiten, zeiden bewoners van de Hofweg. “Is er plek volgend voorjaar voor al die weidevogels? ”Nee, architect Van Veen had van zijn opdrachtgever geen rekening hoeven te houden met de grutto en de lepelaar en hun gastheren, de veehouders, waar Schieveen bekend om staat. Van het zo beroemde historische polderlandschap blijven slechts enkele ‘natte’ hooilanden over. “Dat is geen polder meer, die is verwoest”, riep een getergde bewoner. De projectleider van het OBR trachtte de verhitte gemoederen te sussen. “U zoekt de confrontatie en polarisatie. 15 mensen verstoren de presentatie, terwijl 35 willen luisteren”. Gecontroleerde telling door ‘de vijftien’ wees op 25 aanwezigen, waaronder de nodige ambtenaren en, inderdaad, een enkele voorstander van de plannen vanwege mogelijke grondverkoop. Achter de Oude Bovendijk verrijzen ca 30 villa’s met grote tuinen. Een front van schuttingen en hoge bomen ontneemt het fraaie uitzicht op de polders. Dat leidt tot woede en frustratie bij de bewoners. “Wij mogen zelf geen huis bouwen vanwege de zichtlijnen, maar de villabouwers wel. Van de avond komt geen verslag, want het was geen formele hoorzitting. Natuurmonumenten beslist wat er met de kritiek van de bewoners wordt gedaan en of er toch nog een ronde tafel gesprek komt. “Dit is bespottelijk, een aanfluiting, vond een toehoorder. Is hier iemand van de deelraad en weten zij hiervan als zij in oktober besluiten over het Inrichtingsplan?” De politiek bleek afwezig. Aan kritiek op het bedrijfsterrein waarvoor 120 ha grasland wordt gereserveerd, kwamen de bewoners nauwelijks toe. Het heeft er alle schijn van dat in de huidige bestuurscultuur meer aandacht is voor de claims van machtige terreinbeheerders dan voor het welzijn van bewoners. Indienen van bedenkingen tegen het ontwerpbestemmingsplan indienen bij ds+V Rotterdam, kan nog tot en met 6 augustus. Een voorbeeldbrief staat op www.schieveensepolder.eu. Lilian van der Horst
MEGAFOON
INSPRAAK EN RECHTSPRAAK De VTM is statutair belanghebbende in Rijnmond en omgeving met als brede doelstelling behoud en bescherming van het agrarische open landschap en de daarbij behorende cultuurhistorische, landschap- en natuurwaarden. Ruimtelijke en infrastructurele plannen worden getoetst aan de aspecten water-, bodem- en luchtkwaliteit en gezonde leefomgeving en een goede afweging van nut en noodzaak van nieuwbouwplannen en waterberging. De VTM pleit voor het vastleggen van de relatie tussen gezondheid en leefomgeving in een Gezondheid Effect Screening (GES). Indien nodig worden juridische procedures gevoerd, in samenwerking met lokale organisaties, bedrijven en bewoners. Lidmaatschappen van professionele en juridische milieuorganisaties draagt bij aan kennis en versterkt de positie binnen het netwerk. De VTM geeft reacties op de volgende projecten en procedures: Landschap en ruimtelijke ordening Noord-Kethelpolder: Bestemmingsplan, beroep ingesteld bij de Raad van State vanwege aantasting van het polderlandschap en weidevogelpopulatie. Bergboezem Berkel&Rodenrijs: Beroep ingesteld tegen het Kadeverbeteringsplan, het revisiebesluit van Gedeputeerde Staten van het vernietigde bestemmingsplan Bergboezem, en tegen de ontheffing verleent door LNV aan het Hoogheemraadschap Delfland voor het doden van grutto kuikens ten behoeve van waterberging. Polder Schieveen: Territoriumbescherming van weidevogels ook buiten het broedseizoen is onderwerp van de voortgezette procedure bij de Europese Commissie. Bedenkingen tegen het ontwerp bestemmingsplan en exploitatieplan villakavels zijn juridisch onderbouwd. Vastgehouden wordt aan het bewonersinitiatief: de agrarische poldervariant. De preferente positie van Natuurmonumenten is aangevochten en daarmee hun inrichtingsvoorstel voor 200 ha middeleeuws krekenlandschap met rietmoerassen. Samen met bewoners, bedrijven en organisaties. Polder Zestienhoven: bezwaren tegen de vele kapvergunningen van Park Zestienhoven. Samen met nieuwe bewoners en omwonenden. Bezwaar wegen het niet-aanwijzen van Delfland als habitatgebied voor weidevogels in het kader van Natura 2000 waarin bovengenoemde polders liggen. Bezwaren tegen de aanleg van 750 ha natte natuur, gekoppeld aan de aanleg van Maasvlakte II i.s.m. diverse lokale groepen, agrariers en overige bewoners in Albrandswaard, de Schiezone en de Vlinderstrik. Geen verslechtering luchtkwaliteit en geen verkeerstoename als gevolg van de havenuitbreiding. Samen bewoners, bedrijven en organisaties, o.a. in Albrandswaard. Landschapspark Buytenland: Zienswijzen Voorontwerp Bestemmingsplan, reactie op de MER. Schiezone, onderdeel 750 ha leefklimaatcompensatie aanleg Maasvlakte 2. Bedenkingen ontwerp bestemmingsplan. Bochtafsnijding van de Delftse Schie nabij Overschie: Samen met omwonenden en Oud Overschie is een lobby traject gestart om het cultuurhistorisch en landschappelijk waardevol poldertje te behouden. Vlinderstrik: reacties op het voorontwerp bestemmingsplan en het ontbreken van een mer voor de totale 750 ha leefklimaatcompensatie voor aanleg Maasvlakte 2.
MEGAFOON
Klapwijkse knoop: ‘ecologische verbindingszone’
Infra A4 Midden Delfland: reactie op de Trajectnota / Mer. Voor behoud van het polderlandschap. Verbreding Doenkade (N209). Voorontwerp Bestemmingsplan en reactie op de MER. Aanleg A16/13 en verbreding A13. Deelname aan rondetafel gesprekken en inspraak op startnotitie MER. A4 Zuid: indien noodzakelijk niet horen, zien of ruiken, geen aantasting leefomgevingkwaliteit. In samenwerking met de St. Behoud Polderlandschap Hoekse Waard en werkgroep Stop A4 zuid. Bedrijfsterreinen Aanvechten nut en noodzaak aanleg nieuwe bedrijfsterrein in Polder Schieveen. Voor herstructurering bestaande bedrijfslocaties. Lobby voor duurzame (her)inrichting en toepassing SER ladder (Weide)vogel en landschapsbescherming Zienswijze Natura 2000: inbreng SOVON inventarisatie met gegevens over de vogelsoorten, waarvan 1% van de wereldpopulatie in Delfland voorkomt. Klacht aan de Europese Commissie vanwege het niet -aanwijzen van Delfland als weide/watervogel habitatgebied. Lobby om de teloorgang van agrarische landschappen aan de kaak te stellen, i.s.m. LTO en agrariërs, Comité Nieuwe Natuur Nee en st. Het Groene Hart. Bezwaar tegen kap van 170 bomen in Schiedam Noord ten behoeve van de aanleg van fiets- en wandelpad. Vermelding Grutto op de Bijlage I Europese Vogelrichtlijn, ingezet in 1973, hernieuwd in 2005 en 2009. Plaatsing van landschapsborden bij bedreigde landschappen vanwege 45 jarig jubileum.
17
WETENSWAARDIG DE BOMENRIDDERS EN HET BOOMBEWUSTZIJN Het boegbeeld van stichting De Bomenridders, Jeanne van der Velden, belde mij begin maart op. Jeanne had een vraag aan mij die ze al een jaar eerder had willen stellen maar dat niet durfde. Ik vroeg of het soms om een oneerbaar voorstel ging dat ze zo beschroomd was. “Nee, hoor!“ lachte Jeanne. Ze vertelde me dat ze wilde stoppen met De Bomenridders. Ze is namelijk al twaalf jaar voorzitster van deze organisatie en vond dat het tijd werd dat iemand anders haar plaats inneemt. Jeanne vroeg aan mij: “Zou jij het stokje van mij willen overnemen?” Dat was dus de vraag waarmee ze al een jaar had rondgelopen. Ik was inderdaad enigszins overdonderd door dit verzoek, maar wel in positieve zin. “Het is best een hele klus,” zei Jeanne. Ja, dat wilde ik best geloven. Maar dat weerhield mij er niet van om die klus met beide handen aan te pakken. Inmiddels is het begin juli en ben ik vier maanden in touw als ‘vice-voorzitster’ van stichting De Bomenridders. Ik verdiep me in aanvragen voor kapvergunningen, ga de betreffende bomen bekijken en stel vragen aan medewerkers van de werf of andere betrokkenen. Het is boeiend en leerzaam vrijwilligerswerk. Aangezien ik niet gebonden ben aan een betaalde baan, kan ik er zo veel tijd in steken als ik maar wil, zolang ik mijn sollicitatieplicht maar niet verzaak. Mensen van de werf willen graag kennis met mij maken en mij rondleiden door de stad. Mijn ‘boombewustzijn’ is hierdoor sterk toegenomen. Het valt me nu op dat platanen ruimschoots aanwezig zijn in het straatbeeld, evenals
kastanjes. Sommige stukken van Rotterdam zijn prachtig groen, terwijl in andere delen van de stad bomen en struiken een welkome aanvulling zouden zijn. Het eerste succes als vice-voorzitster boekte ik met een bedenking tegen de aanvraag van een kapvergunning voor zes linden aan de Grote Visserijstraat. Naar aanleiding van de brief die ik naar de deelgemeente Delfshaven stuurde, werd de aanvraag ingetrokken. Ook in Kralingen werden vier bomen op een binnenterrein aan de Waterloostraat van de ondergang gered. Dit zijn bemoedigende momenten voor mensen die bomen een warm hart toedragen. Op juridisch vlak leer ik veel bij in korte tijd. Over verzoeken om een voorlopige voorziening, bezwaren en verzoeken om handhaving bijvoorbeeld. Momenteel is een actiegroep in Barendrecht in het leven geroepen, Barendrecht Kappen!, omdat de bewoners faliekant tegen de gemeentelijke plannen zijn om circa driehonderd robuuste populieren aan de Middeldijk en Bakkersdijk te rooien. Ook de Bomenridders bemoeien zich met deze zaak en winnen advies in bij rechtspersonen om de bomen te sparen. Opkomen voor bomen en behoud van groen is voor mij een zinvolle en leerzame tijdsbesteding die ik ook heel nodig acht. Ik heb namelijk gemerkt dat bomen vaak een sluitpost zijn en ontwerpers onvoldoende rekening houden met de bestaande situatie wanneer zij weer een of ander flitsend inrichtingsplan bedenken. Meer boombewustzijn kweken bij alle Rotterdammers zal de stad ten goede komen. De kersverse Bomenridders, die dit voorjaar zijn opgeleid, wacht een schone taak. Isolde van Overbeek
HOMMELES, VOOR ELKE NATUURKLUS Hommeles is gespecialiseerd in het leveren van materialen en diensten voor het maken van insecten-, vogel-, en dierenkasten in uw tuin met respect voor de natuur en het milieu. Hommeles is ontstaan vanuit de
constatering dat mensen graag praktisch met natuur bezig willen zijn. Aangeboden diensten en producten hebben zich al bewezen in de praktijk als leuke en leerzame activiteiten. Hommeles springt in op een leemte in het huidige standaard Natuur en Milieu-educatie (NME) activiteiten aanbod. Het aanbod van Hommeles is geschikt voor kinderen en volwassenen. Voor meer info zie: www.hommelesnme.nl
DAG VAN DE DUURZAAMHEID Woensdag 9 september 2009 heeft Urgenda uitgeroepen tot de Dag van de Duurzaamheid. Dé dag waarop we laten zien dat er al een grote groep mensen werkt aan een duurzamer Nederland en anderen uitnodigen aan te haken. Alleen met elkaar maken we een mooier, schoner en veiliger Nederland! De oplossingen zijn er al en de noodzaak om nu iets te doen is groter dan ooit. Doe mee, van grote organisatie tot klein initiatief! Samen maken we Nederland duurzamer.
18
MEGAFOON
Wat gebeurt er allemaal op 9.9.9.? Op honderden plaatsen in Nederland laten koplopers zien wat zij al doen op het gebied van duurzaamheid. Dat kan variëren van een ontbijtsessie van de Kamer van Koophandel met ondernemers over duurzaam ondernemen, een actie om mensen op te roepen over te stappen op
groene stroom, de opening van een duurzame melkveehouderij of colleges over duurzaamheid op universiteiten. Ga voor meer informatie naar: http://www.dagvandeduurzaamheid.nu En laat je inspireren door wat anderen doen op het activiteitenoverzicht!
DRIE KEER BETER! maar energiezuinige apparaten op de markt komen. Daar heeft u als consument baat bij, want uiteindelijk kan er een behoorlijk deel van uw energierekening af. Een zuinige wasmachine, zuinige koelkast en zuinige televisie: het is al lang mogelijk. Zuiniger, minder CO2 én een lagere energierekening: dat is drie keer beter! Als de kersverse Europarlementariërs zorgen voor strenge energienormen voor apparaten, kan uw energierekening met € 200 omlaag! Teken daarom de petitie van Natuur en Milieu en de Consumentenbond voor zuinige apparaten. De pas gekozen Europarlementariërs staat een mooie klus te wachten: strengere regels invoeren zodat er alleen nog
Teken nú de petitie op www.driekeerbeter.nl en laat de Europarlementariërs weten dat u pleit voor energiezuinige apparaten. Zo kunt u gemiddeld 200 euro per jaar besparen op uw energierekening. Het is belangrijk dat Brussel de stem van de consument en het milieu hoort. Daarom verzamelen Natuur en Milieu en de Consumentenbond alle handtekeningen en bieden ze aan Nederlandse Europarlementariërs aan.
ZEEKRACHT: WIJ EN WINDENERGIE Zeekracht is een non-profit coöperatie opgericht door Stichting Natuur en Milieu. Zeekracht wil meer groene energie uit de Noordzee halen. Schone stroom van de Noordzee is goed voor het klimaat en de economie én maakt ons minder afhankelijk van de energie van andere landen. Het is mogelijk om lid te worden van Zeekracht. Als lid van Zeekracht ben je medelobbyist voor duurzame energie en krijg je zeggenschap in de coöperatie Zeekracht. Deze coöperatie is van en voor de leden en gaat de windmolens bouwen, samen met partners Eneco en de ASN Bank. Na de bouw van het windmolenpark wil Zeekracht dat leden zelf stroom kunnen gaan afnemen van hun eigen windmolen op zee. Je kunt lid worden voor €10 per jaar, hiermee help je mee aan het bouwen van je eigen windmolenpark op zee. Voor meer info: www.zeekracht.nl
MEGAFOON
19
DE VTM STEUNT U BIJ INSPRAAK EN ACTIE Gebeurt er in uw omgeving iets waarmee u het niet eens bent? Wilt u dat laten weten aan de politiek en de beleidsmakers, maar weet u niet precies hoe u dat aan moet pakken of zoekt u medestanders?
De Vereniging Tegen Milieubederf kan u op verzoek steunen bij inspraak en bezwaarprocedures over onderwerpen op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening en leefomgevingkwaliteit.
AANMELD-BON
Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoonnummer: E- mailadres: Datum: Handtekening:
JA! Ik word lid van de VTM voor €15,- per jaar. Ik wacht met betalen op de acceptgiro die mij wordt toegezonden.
DEZE BON OPSTUREN IN EEN GEFRANKEERDE ENVELOP NAAR: Vereniging Tegen Milieubederf Postbus 21690 3001 AR Rotterdam Aanmelden kan ook via de website www.vtm-milieu.nl
20
MEGAFOON
Mede mogelijk gemaakt door:
Met dank aan:
Scheepsclasseringsbedrijf
Ace Telecom
ABS Europe Ltd Moezelweg 181 3198 LS Europoort Rtd Tel.: 0181 - 233 540
Boompjes 55 3011 XB Rotterdam Tel.: 010 - 206 07 77
Postbus 23388 3001 KF Rotterdam Tel.: 06 - 537 257 26 Fax: 0180 - 618 841
[email protected]
Een beeld gewerkt in glas als “herinnering” aan wat is of was Piet Heijnsplein 19 3024 RJ Rotterdam Tel.: 010-4760969 www.glasstudioremi.nl
[email protected]
Scheepsreparatie, Machinefabriek & Handelsonderneming
D. v/d Wetering B.V. Bunschotenweg 134 3089 KC Rotterdam
www.weteringrotterdam.com
[email protected]
2e Rosestraat 5 3072 AT Rotterdam Tel.: 010 - 492 74 98 www.nedtrain.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
Met dank aan:
Tel.: 010 - 4943940 06 - 51863073
Gouweloos Elektrotechniek B.V.
Korte Kleiweg 40 3045 RC Rotterdam Tel.: 010 - 461 25 25
ADA Textiel Recycling
McKinnon & Clarke bv ‘s Gravenweg 25-31 2901 LA Capelle a/d IJssel Postbus 8126 3009 AC Rotterdam Tel: 0031 (0)10 206 9999 Fax: 0031 (0)10 206 9900
[email protected] www.mckinnon-clarke.nl
Dekker
Schoonmaaken Glazenwasserij Orpheusstraat 30 3054 TP Rotterdam Tel.: 010 - 218 00 10
www.rodibo.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
Mede mogelijk gemaakt door:
M.P. Beldiman
Benelux Safety Officers
Schoonmaakbedrijf
Fluvia is een jonge internationale logistieke onderneming die zich specialiseert in het ontwikkelen en aanbieden van transport over water, opslag van goederen in bulk en logistieke dienstverlening in havens. Het producten palet wat wij behandelen bestaat onder andere uit Minerale Oliën, Eetbare Oliën en Vetten, Oleo-chemicals, Biodiesel grondstoffen, Biodiesel methyl esters en Chemicaliën.
Brielselaan 85 - 3081 AB Rotterdam
Brandbeveiliging
ALBERT PLESMANWEG 57 3088 GB ROTTERDAM
van Weerden Poelmanweg 13 3088 EA Rotterdam Tel.: 010-4290506
TEL.: 010 479 56 00 Zonnebloemstraat 68A 3051 SZ Rotterdam Tel.: 06 - 148 22 357
Mathenesserweg 170C 3026 HM Rotterdam Tel.: 06 - 246 28 011
FAX: 010 479 56 76
Mede mogelijk gemaakt door:
Houthandel P. Zegelaar en Zoon
Gebroken Meeldijk 64B 2991 VD Barendrecht Tel.: 0180 - 614 094
[email protected] www.houthandelzegelaar.nl
Hersbach & Hersbach B.V.
Timmerfabriek Adriaen Banckertstraat 14 3115 JE Schiedam Tel.: 010 - 426 52 59
B o on-H euv Scheep elman v.o.f. sbevra chters
Reigers ingel 3 2922 G P Krim Tel.: 06 pen a/d IJsse l - 531 9 2 923
transport over waterdamwanden palen hijswerkzaamheden industrielle schoonmaak afvoer van afval
Mega Matrassen Plompertstraat 12 3087 BD Rotterdam Tel.: 010 - 42 92 118 Mede mogelijk gemaakt door:
Benjamin Franklinstraat 14 • 3261 LW Oude-Beijerland Tel.: 0186 - 699 699 • www.fasm.nl
8LWV\PSDWKLHJHVWHXQGGRRU
$0/0(8%(/(1 9ODDUGLQJZHJ5RWWHUGDP WHO
Smara Siddhi Instituut voor Communicatie en NLP
SBM Offshore NV
‘de weg naar nu’ Algerastraat 11-A 3125 BS Schiedam Tel.: 010 - 478 11 58 www.smarasiddhi.nl
Mercuriusweg 42, 4051 CV Ochten Postbus 959, 3160 AD Rhoon T 0344 644834 F 0344 644858 www.bukoinfrasupport.nl
A3
Nordic Benelux B.V.
Gaspeldoorn 7 3068 MJ Rotterdam Tel.: 06 - 55 88 54 31
Taanderijstraat 3-5 3133 ET Vlaardingen Tel.: 010 - 43 55 055 www.nordic.nl
Pallethandel
Karel Doormanweg 66 3115 JD Schiedam Tel.: 010 - 232 09 00
www.sbmoffshore.com
Yuvam
Bouwmaterialen
Container - Trading & Leasing B.V.
Tegels en Badkamers
Industrieweg 167 3044 AS Rotterdam Tel.: 010 - 753 97 79 www.yuvambouwmaterialen.nl
Bunschotenweg 134 3089 KC Rotterdam Tel.: 010 - 283 96 17 www.ctlbv.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
ABS Storm Autoschade
Wij zijn bereikbaar van maandag t/m donderdag van 9:00 tot 20:00 uur. En vrijdag van 09:00 tot 21:00 Zaterdag & Zondag zijn we gesloten
Schiedamsedijk 86 3134 KK Vlaardingen Tel.: 010 - 435 73 51
www.roosbanket.nl Telefoon: 010 7514507 Fax: 010 7514507 van Vredenburchlaan 16 2661VB Bergschenhoek
Uw relatie tussen wal en schip
Heemraadhof 30 2922 CK Krimpen a/d IJssel Tel.: 0180-515737 Mobiel: 06-53261315 www.brusse-zn.nl
Mede mogelijk gemaakt door:
Inza BV Novylights Interieurzaken Projectinrichting Produktiestraat 19A 3133 ES Vlaardingen Tel.: 010 - 44 53 150
De Manning 66 2995 AJ Heerjamsdam Tel.: 078 - 677 19 29 www.novylights.nl
Vego B.V. Garden Beauty Tuinartikelen aanleg en onderhoud van particulieren en zakelijke tuinen
Ketelweg 10 3356 LE Papendrecht Tel.: 078 - 615 12 36 www.vegopapenrecht.nl
Postbus 124 3350 AC Papendrecht Tel.: 06 - 523 91 072 www.gardenbeauty.nl
