Actualiteitsnota Syrië- oktober 2015
Antwerpen, 7 oktober 2015
1. Militaire ontwikkelingen Het Russische leger voert sinds 30 september luchtaanvallen uit in Syrië. Hoewel het officieel gaat om aanvallen op locaties van Islamitische Staat (IS), lijkt Rusland zich voorlopig te focussen op andere gewapende rebellengroeperingen. Zowel stellingen van het Vrije Syrische leger als van Jaish-al Fatah (een coalitie die onder meer het aan Al Qaida gelieerde Nusrafront, en Ahrar alSham omvat) in Homs, Idlib en Aleppo werden onder vuur genomen. Ook stellingen van IS in Raqqah en nabij Palmyra werden aangevallen1. Rusland sluit niet uit dat het luchtaanvallen zal uitvoeren in Irak. Op 5 oktober schond een Russisch gevechtsvliegtuig het Turkse luchtruim. Er is verder sprake van een nakend grondoffensief in noordwest-Syrië door Iraanse troepen. Experts wijzen er wel op dat Rusland niet de capaciteit of wil heeft om langdurig militair te interveniëren in heel Syrië. Wellicht zal de Russische focus liggen op het verdedigen van het “alawietische hartland” in noordwest-Syrië2. Frankrijk en Australië voerden in september ook voor het eerst luchtaanvallen uit tegen IS in Syrië. Een militaire strategie die enkel IS viseert, brengt echter grote gevaren met zich mee, stelt de International Crisis Group3. De Russische beweegredenen lijken tweeledig: het vermijden van een ineenstorting van het Syrische regime, en het dwarsbomen van plannen voor een no-fly zone over Syrië. Sinds begin 2015 leed het Syrische leger verschillende nederlagen4. De Syrische President Assad gaf deze eind juli openlijk toe, en gaf voor het eerst aan met een tekort aan manschappen te kampen 5 . De afgelopen maanden vonden ook zware gevechten plaats nabij de M5-snelweg, de belangrijkste verbindingsas tussen Damascus en noordwest-Syrië. Moskou vreest dat de ineenstorting van het Syrische regime leidt tot chaos en wetteloosheid. Jihadisten zouden dan volledig de bovenhand kunnen halen in Syrië, en op die manier ook de Russische zuidflank bedreigen. Verder speelt ook het behoud van de maritieme basis in Tartus (Rusland’s toegang tot de gasvoorraden in de Middellandse Zee) en de uitbouw van een permanente luchtmachtbasis nabij Latakia een centrale rol in de Russische afwegingen6.
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Institute for the Study of War (6 oktober 2015): ‘Russian Airstrikes in Syria: September 30- October 5, 2015’, http://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-airstrikes-syria-september-30-2015-october-5-2015. 2 Tharoor, I. (30 september 2015): ‘Why Russia’s Syria war is bad news for the U.S. (and why it isn’t)’, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2015/09/30/why-russias-syria-war-is-bad-news-forthe-u-s-and-why-it-isnt/?postshare=3291443634639289 3 Jean-Marie Guéhenno (15 september 2015): ‘The Problem with Coalition Airstrikes in Syria’, http://www.crisisgroup.org/en/publication-type/speeches/2015/guehenno-the-problem-with-coalition-airstrikes-insyria.aspx 4 Lund, A. (27 juli 2015): ‘Falling Back, Fighting On: Assad Lays Out His Strategy’, Carnegie Endownment for International Peace, http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=60857&mkt_tok=3RkMMJWWfF9wsRons6TKZKXonjHpfsXx7Oo uXaeg38431UFwdcjKPmjr1YIITsp0aPyQAgobGp5I5FEIQ7XYTLB2t60MWA%3D%3D 5 Syrian Arab News Agency (SANA): ‘President al-Assad: The priority is eliminating terrorism wherever it is found in Syria’, http://sana.sy/en/?p=49473 6 Johnson, K. (2 oktober 2015): ‘Putin’s Mediterranean Power Play in Syria’, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2015/10/02/putins-mediterranean-power-play-in-syria-navy-tartusfleet/?utm_content=buffer9cfd5&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer; http://www.understandingwar.org/backgrounder/putin-ushers-new-era-global-geopolitics 1
!
1!
Rusland ziet Assad als de beste garantie op stabiliteit en de verdediging van de Russische belangen in de regio, en heeft onvoldoende vertrouwen dat zijn opvolger een even trouwe bondgenoot zou zijn. Moskou heeft wel altijd expliciet aangegeven niet getrouwd te zijn met Assad. De Turkse beslissing (eind juli 2015) om luchtmachtbases vlakbij de Syrische grens ter beschikking te stellen van de Verenigde Staten, speelt eveneens een belangrijke rol. Enkele dagen nadat Amerikaanse F16’s arriveerden in Turkije, begon Rusland zijn militaire aanwezigheid in noordwest-Syrië uit te breiden7. Ankara is al langere tijd voorstander van het installeren van een no-fly zone in Noord-Syrië. De massale Russische militaire ontplooiing doorkruist deze plannen8. De Franse President Hollande blijft wel voorstander van een no-fly zone in Noord-Syrië9. Het Assad-regime blijft ondertussen massaal luchtaanvallen uitvoeren op burgergebieden. In juli en augustus 2015 kwamen minstens 483 Syriërs om het leven bij aanvallen met vatenbommen10. Vorige week maakten de VS ook bekend het Amerikaanse opleidingsprogramma voor Syrische rebellen stop te zetten. Dit nadat duidelijk werd dat door de VS getrainde rebellen hun wapens zouden hebben overgedragen aan het Nusrafront11. De VS plannen ondertussen een grootschalig offensief in noordoost-Syrië. Ze zouden hiervoor wapens leveren aan 3.000 tot 5.000 Syrische rebellen, die samen met 20.000 Koerdische strijders moeten oprukken naar Raqqah. Ook de luchtaanvallen vanuit Turkse bases zouden opgevoerd worden12. De Saoedische buitenlandminister al-Jubeir dreigt ondertussen de militaire steun aan Syrische rebellen op te voeren, als reactie op de Russische luchtaanvallen. De Organisation of Islamic Cooperation (OIC) riep daarnaast midden september op tot de ontplooiing van een VNvredeshandhavingsmissie in Syrië13.
2. Diplomatieke ontwikkelingen VN-bemiddelaar De Mistura stelde eind juli een nieuw plan voor aan de VN-Veiligheidsraad, die midden augustus hieraan haar steun verleende14. 29 Syrische rebellengroeperingen publiceerden midden september een gezamenlijke verklaring waarin ze de ‘start van een politiek proces dat leidt tot een politieke transitie volgens het Communiqué van Genève’ verwelkomen, en aangeven bereid te zijn met De Mistura samen te werken 15 . De twee belangrijkste Syrische oppositiegroepen, de Syrian National Coalition en het National Coordination Body, zochten in juli
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Gursel, K. (28 september 2015): ‘Will Russia’s move ruin Erdogan’s plan for Syria?’, Al Monitor, http://www.almonitor.com/pulse/originals/2015/09/turkey-russia-syria-moscow-ruins-erdogans-game-plan.html#ixzz3nG3zqn42 8 Voor een overzicht, zie http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Russia%20World%20Map%20201510-01%20Final%20Version.pdf 9 Reuters (29 september 2015): ‘France, partners to discuss northern Syria ‘safe zone’ in coming days’, http://english.alarabiya.net/en/News/world/2015/09/29/France-partners-to-discuss-northern-Syria-safe-zoneHollande.html 10 Syrian Network for Human Rights (8 augustus 2015): ‘Syrian Government’s Use of Barrel Bombs in July 2015’, http://sn4hr.org/blog/2015/08/08/10508/; Syrian Network for Human Rights (8 september 2015): ‘Syrian Government’s Use of Barrel Bombs in August 2015’, http://sn4hr.org/blog/2015/09/08/11843/. 11 Al Monitor Week in Review (27 september 2015): ‘Will US, Russia find common ground in Syria?’, Al Monitor, http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/09/us-russia-syria-common-ground-kurdistan.html#ixzz3nFmYytNC 12 Schmitt, E. en Gordon, M.R. (4 oktober 2015): ‘U.S. Aims to Put More Pressure on ISIS in Syria’, The New York Times, http://www.nytimes.com/2015/10/05/world/middleeast/us-aims-to-put-more-pressure-on-isis-insyria.html?_r=0 13 Organisation of Islamic Cooperation (13 september 2015): ‘Final Communiqué of the Open-ended Emergency Meeting on the Syrian Refugee Crisis’, http://www.oic-oci.org/oicv2/topic/?t_id=10450&t_ref=4124&lan=en 14 United Nations Security Council (17 augustus 2015): ‘Statement by the President of the Security Council’, http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3CF6E4FF96FF9%7D/s_prst_2015_15.pdf 15 Lund, A. (18 september 2015): ‘Syrian Rebels Agree on Joint Approach to UN Peace Talks’, Carnegie Endowment for International Peace, http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=61336 7
!
2!
2015 ook toenadering tot elkaar16. Hoge Buitenlandvertegenwoordiger van de EU Mogherini zinspeelde er eind september op dat de “P5+1” formule die gebruikt werd in de onderhandelingen over het Iraanse atoomprogramma ook gebruikt kan worden voor Syrië. De Mistura wil toewerken naar een interim-overeenkomst (de precieze timing hiervoor laat hij in het midden), waarna een overgangsregering en –parlement gecreëerd worden die een nationale dialoog op gang moeten brengen. De Mistura voorziet verder in de onmiddellijke oprichting van vier intra-Syrische werkgroepen (veiligheid en bescherming; politieke en constitutionele zaken; militaire kwesties en counterterrorisme; publieke diensten, heropbouw en ontwikkeling), en benadrukt het belang van ‘vertrouwenwekkende maatregelen’ zoals het stopzetten van het gebruik van vatbommen of chemische wapens. Het plan heeft het ook over een ‘wederzijds overeengekomen lijst van 120 namen van personen die omwille van hun rol in het conflict niet aan de macht zullen blijven tijdens de transitie.’ De Mistura laat wel in het midden of de Syrische President Assad op deze lijst thuishoort. De Turkse President Erdogan zette eind september voor het eerst de deur op een kier voor een eventuele rol van Assad in een transitieperiode. Ook de Duitse kanselier Merkel en Amerikaanse buitenlandminister Kerry lieten zich in gelijkaardige termen uit. De Internationale VN-Onderzoekscommissie over Syrië bracht begin september een nieuw rapport uit over de misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen in Syrië17. ‘As the world stands witness, the Syrian people are suffering to an unimaginable extent. It is the responsibility of the warring parties in the Syrian conflict and influential states to seek peace, and the particular responsibility of the international community to open a path to justice for Syrian victims’, stelde het hoofd van de commissie. Ahrar al-Sham en Iran sloten op 20 september ook lokale staakt-het-vurens in Zabadani en Madaya (vlakbij de Libanese grens) en in Fouaa en Kafraya (provincie Idlib).
3. Humanitaire situatie In augustus 2015 waren 7,6 miljoen Syriërs intern ontheemd. 12,2 miljoen mensen hebben nood aan humanitaire hulp, waaronder 4,5 miljoen Syriërs die zich in moeilijk bereikbare of belegerde gebieden bevinden18. Verschillende VN-hulporganisaties (onder meer het World Food Programme, World Health Organisation, UNICEF, UNHCR en UNRWA) bieden in samenwerking met lokale organisaties voedselhulp, water, medische voorzieningen en onderwijs aan miljoenen mensen die zich nog steeds in Syrië bevinden. De toegang tot humanitaire hulpverlening in Syrië wordt wel ernstig bemoeilijkt door de intensiteit van het conflict en de doelbewuste obstructie van humanitaire hulpkonvooien door alle strijdende partijen19. Sinds het begin van het conflict documenteerde Physicians for Human Rights 285 aanvallen op medische faciliteiten. 255 van deze aanvallen werden gepleegd door regeringstroepen.
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Al Jazeera (26 juli 2015): ‘Rival Syrian opposition blocs unite over roadmap’, http://www.aljazeera.com/news/2015/07/syria-opposition-blocs-roadmap-150725081758524.html 17 United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights (3 september 2015): ‘UN Commission of Inquiry on Syria: No end in sight for Syrian civilians’, http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16377&LangID=E#sthash.hKe20YN X.dpuf 18 UN OCHA (juli-augustus 2015) : ‘Middle East, North Africa, Afghanistan and Pakistan: Humanitarian Snapshot’, https://gallery.mailchimp.com/8cf3bdfdba0a875ff6dd19093/files/Hum_Snapshot_en_July_August_2015_v4_6.pdf 19 United Nations Security Council (10 september 2015): ‘Report of the Secretary-general on the implementation of Security Council resolutions 2139 (2014), 2165 (2014) and 2191 (2014)’, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2015/698 16
!
3!
Vier miljoen Syriërs bevinden zich daarnaast in de buurlanden Turkije (1,9 miljoen), Libanon (1,08 miljoen), Jordanië (628.000), Irak (247.000) en Egypte (132.000)20. De Verenigde Naties hebben in totaal 7,426 miljard dollar nodig tot het einde van het jaar. Voorlopig werd hiervan slechts 3,036 miljard dollar ingevuld, 41 percent van de vereiste middelen21. De EU zegde op 23 september één miljard euro aan extra middelen toe voor de opvang van Syrische vluchtelingen in de regio22.
4. Beleidspistes 1) Rusland moet overtuigd worden dat IS niet duurzaam verslagen kan worden zonder het vertrek van Assad. Tegelijk moet duidelijk gemaakt worden dat het Westen niét aanstuurt op regimeverandering, maar lessen heeft getrokken uit de invasie van Irak. De instandhouding van (delen van) het Syrische staatsapparaat is essentieel om chaos te vermijden. De ontwikkeling van een duidelijke politieke strategie voor na het vertrek van Assad is daarom cruciaal. Rusland heeft altijd duidelijk gemaakt dat het Assad niet zal laten vallen voordat er een politieke strategie voor Syrië op tafel ligt. De formulering van een lange-termijn politieke strategie is dus een cruciale voorwaarde om Moskou te overtuigen Assad los te laten23. De ontplooiing van een politieke VN-veldmissie die voldoende middelen krijgt om de vredesopbouw-inspanningen in Syrië in goede banen te leiden is daarbij essentieel. De ontplooiing van een VN-vredeshandhavingsmissie kan ervoor zorgen dat een politieke vredesopbouwstrategie ook effectief uitgevoerd wordt en kan bescherming bieden aan humanitaire hulpkonvooien binnen Syrië. Rusland kan aangespoord worden om Assad los te laten door een eventuele verlichting van de economische sancties tegen het land in het vooruitzicht te plaatsen. 2) Praten met Assad kan enkel op voorwaarde van een aantal vertrouwenwekkende maatregelen. Europese landen moeten elke structurele rol voor Assad in de toekomst van Syrië afwijzen. Ze kunnen enkel akkoord gaan om zijn lot voor een duidelijk afgebakende duur in de koelkast te steken. Dit op voorwaarde van de onmiddellijke implementatie van VNveiligheidsraadresoluties 2139 (het stopzetten van luchtaanvallen op burgerdoelwitten) en 2165 en 2191 (de vrije en onbeperkte toegang van humanitaire hulpkonvooien van de VN in Syrië). 3) Een aantal maatregelen kunnen onmiddellijk genomen worden om het leed van de Syrische burgerbevolking te verzachten. De financiële en logistieke steun aan organisaties als de Syria Civil Defence (‘White Helmets’, een organisatie die slachtoffers van onder het puin haalt na luchtaanvallen van het regime) moet opgevoerd worden24. Meer middelen moeten vrijgemaakt worden voor humanitaire hulp in de buurlanden en in Syrië zelf. Bijzondere aandacht moet hierbij gaan naar jeugd en onderwijs, bijvoorbeeld via een uitbreiding van het “Children of Peace” project25 van de Europese Unie.
Willem Staes Beleidsmedewerker Veiligheid en Ontwapening, Pax Christi Vlaanderen 0476/34 81 77
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Zie http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php UN OCHA (2015): ‘Funding to Syria crisis 2015’, https://fts.unocha.org/pageloader.aspx?page=special-syriancrisis 22 Europese Commissie (22 september 2015): ‘EU Regional Trust Fund in Response to the Syrian Crisis’, http://ec.europa.eu/enlargement/neighbourhood/countries/syria/madad/index_en.htm 23 Al Monitor Week in Review (13 september 2015): ‘Russia not backing down on Assad’, Al Monitor, http://www.almonitor.com/pulse/originals/2015/09/russia-syria-israel-pope-isis-refugees-us.html#ixzz3losbEB7l 24 Zie http://syriacivildefense.org/ 25 Europese Commissie (2015): ‘EU Children of Peace ECHO Factsheet’, http://ec.europa.eu/echo/files/aid/countries/factsheets/thematic/eu_children_of_peace_en.pdf 20 21
!
4!
Bron: Institute for the Study of War !
!
5!
