Actiepunten uit het stadsgesprek Energie, ‘Samen Meters maken’28 mei 2016 Inleiding Vorig jaar stelden we samen met 165 Utrechters het Energieplan op en bundelden weonze krachten voor de uitvoering. De ambities van het Energieplan zijn groot en om die te realiseren willen we de komende jaren samen meters blijven maken. Inwoners, ondernemers, onderzoekers, raadsleden en belangenbehartigers van de stad hebben zich op het stadsgesprek van 28 mei 2016 afgevraagd welke afspraken ons daarbij helpen. Hun gesprekken behandelden zeven thema’s:
Zonne-energie: welke belemmeringen staan groei in de weg? Hoe en waar kunnen we beter samenwerken? Hoe kunnen we bijvoorbeeld de postcoderoos-regeling en zonneenergiesystemen in Utrecht daadwerkelijk verder helpen? Gebied zonder aardgas: hoe begeleiden we het eerste gebied dat overstapt van aardgas naar een andere energiebron het best? Energieneutrale woningen: wat hebben Utrechters nodig om hun woning energieneutraal te maken? Kansenkaarten: hoe kunnen we kaarten -met gecombineerde data over de gebouwde omgeving, renovaties, gasleidingen en informatie over bewoners, bedrijven en bezoekerseffectief inzetten? Duurzame Warmte: welke argumenten kan de gemeente aanvoeren richting het Rijk om duurzame warmtevoorziening mogelijk te maken voor een zo groot mogelijke groep? Initiatieven in de stad: hoe kunnen de gemeente, Energie U, Utrecht Natuurlijk en andere partners initiatieven van bewoners en/of ondernemers tot een goed resultaat laten komen en het effect ervan vergroten? Schoon Vervoer: Welke initiatieven zijn er naast Lomboxnet op het gebied van schoon vervoer (denk aan ‘smart solar charging’ – het opslaan van zonne-energie in de accu’s van elektrische auto’s), wie wil ze ontplooien en hoe kunnen we deze initiatieven ondersteunen?
Hieronder staan per thema de afspraken die tijdens het Stadsgesprek Energie zijn gemaakt. Het karakter van de afspraken verschilt omdat ook de thema’s en bijbehorende vragen verschillen. Maar deze afspraken vormen voor de komende twee jaar de basis voor de gezamenlijke uitvoering van het Energieplan. Alleen samen kunnen we meters blijven maken!
1
Zonne-energie Utrechters wekken steeds meer zelf energie op. Zonne-energie is een onderwerp dat écht leeft in de stad. Dat zagen we ook terug in de samenstelling van de deelnemers aan de thematafel zonneenergie: van bewoners, raadsleden, stichtingen tot het bedrijfsleven. De eerste prangende vraag was: hoe en waar kunnen we beter samenwerken? We ambiëren met z’n allen een versnelling om de doelstelling te halen: 15.000 daken belegd met zonnepanelen in 2020. Ook willen we Nr 1 Zonneenergiestad van Nederland blijven. Daarom formuleerden we een andere vraag: welke belemmeringen staan groei in de weg? De belangrijkste uitdagingen daarvoor voor de komende twee jaar vinden we: 1.
Bewustwording: hoe maken we het voor de initiatiefnemers makkelijker om op zonne-energie over te stappen en delen we kennis (netwerken)?
2.
Hoe krijgen we woningbouwcorporaties mee?
3.
Hoe kunnen we zorgen dat meer Utrechters gebruik maken van buurtstroom (ook wel de postcoderoos-regeling genoemd)?
4.
En hoe kunnen we zonne-energiesystemen in Utrecht daadwerkelijk verder helpen?
Om dit te bereiken gaan we de komende twee jaar de volgende doelen realiseren: 1.
Lobby naar Den Haag over de onderwerpen subsidieregeling SDE en salderen.
2.
Pilots zonneweides realiseren.
3.
Ondernemingen ontzorgen via de bestaande subsidieregelingen en deze zichtbaar maken.
4.
Geslaagde initiatieven in het zonnetje zetten.
5.
Verenigingen van Eigenaren aanjagen, opschalen, good practices delen.
6.
Per woningcorporatie een icoonproject realiseren, dat een inspirerend voorbeeld is voor anderen.
7.
Drie coöperaties van bedrijven hebben een initiatief voor zonnepanelen.
8.
Ontwikkeling van een aanpak voor kantoren (uitdaging = verhuurders).
We gaan nu al aan de slag en richten een werkgroep op. We pakken het als volgt aan:
Opeenvolging van stappen in beeld brengen (backcasting), redenerend vanaf doelstelling: 10% van de daken belegd met zonnepanelen.
Lobbybrief aan het Rijk sturen over de subsidieregeling SDE en salderen, gezamenlijk geschreven vanuit bedrijven, VVE’s en organisaties.
Realiseren van Zonne-energiesysteem Overvecht.
Oprichten van bedrijvencoöperaties.
Pilot realiseren bij VVE’s: o
Een pilot live
o
Zonneborrel
Netwerk van partijen die met zonne-energie bezig zijn versterken.
Vijf zonneborrels voor netwerk organiseren om afspraken in concrete acties om te blijven zetten.
Een zon-op-huur initiatief gerealiseerd.
Actieplan voor kantoren.
2
Energie-neutrale woning We zijn het stadsgesprek gestart met de vraag: hoe kunnen we woningeigenaren helpen hun woning energie neutraal te maken? Aan tafel zaten bewoners, zzp-ers, Hogeschool Utrecht, adviesbureaus en bedrijven die vanuit hun persoonlijke en professionele interesse meedachten over het vraagstuk. In sommige gevallen vanuit een heel andere professie zoals een marketeer en een architect. De belangrijkste uitdaging voor de komende twee jaar is bewoners bewust maken dat hun woning naast comfort ook rendement kan opleveren. Een wezenlijk andere blik op wonen, dat het beste op markante momenten in het leven van de bewoner gecommuniceerd kan worden. Kennis en kennisdeling tussen alle betrokken partijen en bij gesprekspartners voor bewoners is essentieel. Om dit te bereiken gaan we de komende twee jaar:
Een sociaal platform ontwikkelen voor informatie , uitwisselen ervaringen en stappenplan voor het energieneutraal maken van een woning.
Bewoners laten verleiden - door de 28 energieambassadeurs- om hun huis te verduurzamen.
Vijf partijen vinden die aantoonbaar het product ‘energieneutraal huis’ kunnen aanbieden.
Afspraken maken met gesprekspartners, zoals makelaars en banken, over bijvoorbeeld financiering.
Een voorbeeldwoning in de stad realiseren waar bewoners kunnen ervaren hoe het is om in een energie neutrale woning te wonen.
Scholing geven vanuit de Hogeschool Utrecht aan partijen in de keten, zoals bouwbedrijven en installateurs.
Aansluiten bij de landelijke campagne vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksreaties.
In juni 2016 komen de deelnemers van de tafel weer bijeen om het sociale platform en de manual verder te bespreken. Klein maar leuk detail: één van de bewoners was zo enthousiast dat hij energieambassadeur is geworden.
3
Gebied zonder aardgas We startten het stadsgesprek met de vraag: hoe begeleiden we het eerste gebied dat overstapt van aardgas naar een andere energiebron het best? Deze vraag is in de gesprekken in de eerste ronde omgezet naar: hoe zorgen we ervoor dat er een gebied zonder aardgas wordt gerealiseerd? Wat hebben we daarbij nodig? Wie is aan zet? De belangrijkste uitdagingen voor de komende twee jaar zijn het zorgen voor een gevoel van urgentie (‘we gaan nú stoppen met aardgas’) en het creëren van draagvlak (‘we doen dit samen omdat we het belangrijk vinden’). Om dit te bereiken willen we de komende twee jaar een convenant opstellen met direct en indirect betrokkenen voor de buurt(en) waar geen gebruik meer wordt gemaakt van aardgas. Ook willen we in die twee jaar voorbeelden laten zien van situaties waarbij geen aardgas meer wordt gebruikt. Dit pakken we als volgt aan: 1.
Convenant opstellen Alle direct en indirect betrokkenen ondertekenen het convenant ’In deze buurt maken we in 2022 geen gebruik meer van aardgas’. Deze samenwerking is gebaseerd op een simpele afspraak die op één bierviltje uit te leggen is. Gemeente, Energie U en Stedin werken samen om snel een geschikt gebied te selecteren. En na de zomer verzamelen we in gesprekken met bewoners en andere stakeholders letterlijk de benodigde handtekeningen, die onder het convenant komen.
2.
Voorbeelden laten zien Goede voorbeelden werken om bewoners en bedrijven over de streep te krijgen om bij te dragen aan het realiseren van een gebied zonder aardgas. We brengen concrete resultaten actief over het voetlicht bij een breed publiek. De corporaties zetten zich in om een complex te realiseren waar niet meer op aardgas wordt gekookt. Ook gaan ze samen met de gemeente en Stedin op zoek naar een geschikt complex, dat straks volledig gasloos (NOM) functioneert. Bij voorkeur ligt dit compelx in het gebied van het convenant en mogelijk sluit dit ook aan bij het onderzoek dat voorgesteld is bij het thema duurzame warmte. Daarnaast sluiten we aan bij het onderzoek van Platform 31 over Verenigingen van Eigenaren die op zoek zijn naar kansen om hun gebouw zonder aardgas te maken. Tot slot ontwikkelen HIER, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en de gemeente in samenwerking met marktpartijen (installateur, bank, energieleverancier) een prijsvraag om eensgezinswoningen aardgasvrij te maken. We zetten de kansenkaarten in om geschikte complexen, gebieden en woningen te vinden voor deze voorbeelden.
4
Kansenkaarten De prangende vraag bij aanvang van het stadsgesprek was: hoe kunnen we ‘kansenkaarten’ effectief inzetten? Kansenkaarten zijn kaarten met gecombineerde data over de gebouwde omgeving, renovaties, gasleidingen en informatie over bewoners, bedrijven en bezoekers. In het Stadsgesprek is besproken dat de volgende drie punten daarvoor nodig zijn: 1.
Informatie delen Verschillende betrokken partijen, waaronder Stedin, Eneco, woningbouwcorporaties en de gemeente Utrecht, data op een zo gedetailleerd mogelijk niveau met elkaar delen. Daarmee is een goede analyse mogelijk en kunnen we kansen identificeren (en op de kaart zetten).
We zetten het delen van data op de agenda van een van de eerste overleggen van de Regietafel Energietransitie. Dit is een overleg met bestuurlijke vertegenwoordigers van Stedin, woningbouwcorporaties, Eneco en Energie U. De regietafel komt voort uit het Energieplan en heeft als doel de energietransitie in Utrecht te versnellen. We kijken wat de mogelijkheden zijn van een ‘dataroom’ (een betere naam zoeken we nog) waar alle data wordt samengebracht en voorlopig alleen na analyse naar buiten wordt gebracht.
Voor een dergelijke aanpak zoeken we voorbeelden van trajecten die een vergelijkbare werkwijze hebben gevolgd.
We realiseren ons dat een dergelijke aanpak een zorgvuldig en veilige omgang vraagt met deze privacygevoelige data, en het beheer daarvan. We zullen daarover goed moeten communiceren.
Bovendien proberen we de datasets uit te breiden met data over onder andere gezondheid en saamhorigheid.
2.
Effectmeting van de maatregelen uit het Energieplan Wat is nu daadwerkelijk bespaard met de uitvoering van de maatregelen uit het plan?
Daarvoor gaan we langs bij de projecten van het programma Utrechtse Energie en stellen we de projecten de vraag welke indicatoren zij hebben voor het bepalen van de effecten van hun maatregelen.
Stellen we meteen de vraag, welke rol (andere) data voor het bereiken van hun ambities kan spelen en welke zij graag terug zouden zien op de kaart.
3.
Geschikt maken van de data en de kansenkaarten voor verschillende doelgroepen Daarbij denken we aan:
De bewoners - is het bijvoorbeeld mogelijk een energiepaspoort van de woning op te stellen?
Bedrijven - welke business cases zijn te maken?
Beleidsmakers - waar ligt welke energie-opgave, wanneer wordt deze opgepakt en welke rol spelen we daarbij als gemeente?
5
Duurzame warmte We zien een trend van centrale naar decentrale warmtevoorziening door vragen vanuit de markt. Een belangrijk aanvullende trend is de vraag om keuzevrijheid. We willen daarom meer experimenteerruimte hebben om nieuwe (organisatie)vormen van warmtevoorziening uit te testen. Belangrijk uitgangspunt is dat decentraal niet leidend is, maar de duurzaamheid van het net. We moeten op basis hiervan keuzes in infrastructuur maken vertrekkend vanuit bestaande vervangingsplannen van gasleidingen, opgestelde warmteplannen en warmtevisie, etc. Naast kleinschaliger/decentrale warmtevoorziening willen we ook de mogelijke verduurzamingsopties van de huidige stadsverwarming infrastructuur concretiseren. Daarbij denken we onder andere aan: een Zonne- eiland (een locatie waar zonnecollectoren warmte toevoegen aan een warmtenet), een
Warmtebuffer (een ondergronds vat waarin warm water wordt opgeslagen om de verschillen in de vraag gedurende de dag, of een langere termijn op te vangen) en Power-to-heat (de warmte buffer gecombineerd met het afvoeren van een overschot aan elektriciteit). In de komende twee jaar zien we twee paden voor actie: 1.
Op nieuwbouwlocaties: testen met experimenteerruimte voor duurzame warmte.
2.
In bestaande bouw waar gasrenovatie op korte termijn staat gepland: kijken of het financieel zinvol is gas niet te laten terugkomen in de wijk en voor de wijk naar duurzame oplossingen te kijken (stadsverwarming of andere opties).
Dit stadsgesprek heeft opgeleverd dat de aanwezige partijen (Eneco, Energie-U, Gemeente, bewoners, Stadsverarming) graag samen meedenken om op beide paden resultaten te behalen. In beide paden is het nodig om:
Vanuit de gemeente vooronderzoek te doen en/of te faciliteren rondom: -
kleinschalige collectieve warmtevoorziening en juridische randvoorwaarden van de mogelijke alternatieve organisatievormen (eigenaarschap)
-
mogelijke experimenteerruimte (randvoorwaarden van het Rijk), innovatieve aanbestedingen
kosten infrastructuur wijzigingen in gasrenovatiegebieden
Geschikte locaties aanwijzen (Stationsgebied en Defensiegebied voor nieuwbouw / Overvecht voor gasrenovatie).
Begeleiding van initiatieven zoals die kan worden geboden door Eneco Ventures and Innovations.
Stakeholders in kaart brengen en bij elkaar om de tafel brengen om commitment te realiseren.
Kennisniveau bij de markt omhoog brengen (bouwers, installateurs, projectontwikkelaars).
Raad actief betrekken bij deze mogelijkheden voor de te ontwikkelen gebieden.
De komende drie maanden willen we de eerste stappen hebben gezet: de gemeente doet het vooronderzoek. Eneco Ventures and Innovations biedt begeleiding op het gebied van innovatieve concepten. De deelnemers aan de thematafel komen na het vooronderzoek bij elkaar om mee te denken over innovatieve concepten, energiecoöperatie, innovatieve aanbestedingsmogelijkheden.
6
Schoon vervoer Aan de thematafel schoon vervoer hebben we gekeken naar de uitdagingen voor de stad Utrecht op het gebied van schoon vervoer: het stimuleren van schoon vervoer via financiële prikkels (tarieven) en het verminderen van het aantal auto’s in de binnenstad. We streven daarom naar: 1.
Een 25% betere bezetting van de P+R’s.
2.
15% minder auto’s op het wegennet van de binnenstad.
3.
Een keuze voor consumenten in de bezorging van pakketten: fossiel of schoon.
We zijn uitgekomen op vier concrete plannen voor de komende twee jaar:
Pilot met schone bezorging We gaan in gesprek met belangrijke bezorgdiensten in de stad (bol.com, Albert Heijn, PostNL) over een pilot met bezorging met schone busjes. Idee is dat de consument de keuze krijgt voor schone bezorging. Eventueel kan hiervoor extra worden betaald. We streven naar een lancering van deze pilot op 10-10-16 (dag van de duurzaamheid).
Communicatie gericht op mensen met zonnepanelen en een elektrische auto Dit is een groep duurzame voorlopers. We gaan onderzoeken hoe groot deze groep is. Mogelijk kan een koppeling worden gemaakt met energieneutraal wonen.
Gebruik P+R’s omhoog, met name in het weekend De P+R’s worden niet effectief gebruikt door bezoekers van de stad, waardoor nog veel (vervuilende) auto’s de stad inrijden. We gaan de communicatie rondom deze P+R’s verbeteren. Bijvoorbeeld door borden langs de snelwegen te zetten die ook het prijsverschil aangeven en de website te verbeteren. Daarnaast gaan we onderzoeken of tariefdifferentiatie mogelijk is.
Informatie ophalen over fietsen naar de supermarkt Vaak gebruiken inwoners van Utrecht de auto voor boodschappen. We bekijken eerst of er cijfers zijn over welk vervoersmiddel mensen gebruiken. Vervolgactie bepalen we op grond van die cijfers.
7
Initiatieven in de stad Aan deze thematafel zijn we gestart met de vraag: hoe kunnen we bewoners en/of ondernemers helpen hun initiatief te realiseren en het effect ervan vergroten? Daarvoor helpt het als wij meer energie-initiatieven laten ontstaan en die beter de weg laten vinden naar de ondersteuningsorganisaties. Het helpt ook als die samen beter weten waar en wanneer initiatieven kunnen ontstaan en als we erkennen dat initiatieven erg verschillend kunnen zijn en dus maatwerk nodig hebben. Als gezamenlijke ambitie over twee jaar formuleren we een Loket voor Energieke Initiatieven waar initiatiefnemers kunnen aankloppen en geholpen worden met het realiseren van hún initiatief. Dit ‘loket’ is proactief: het wacht niet tot initiatiefnemers langskomen maar via slimme marketing weet het inwoners en bedrijven al in een eerder stadium te bereiken en te betrekken. Het ‘loket’ kan op het Stadskantoor zijn, en/of bij de partners en/of zelfs op internet. Slimme marketing zien we ondersteund worden door bijvoorbeeld Kansenkaarten. In de komende drie maanden willen we het loket met een gezamenlijke inspanning oprichten. We zijn: Energie U, Heerlijk Wonen, Utrecht Natuurlijk en Gemeente Utrecht als facilitator. We nodigen aanvullende partners alsnog uit. Onze stappen zijn: 1.
een brainstormsessie in samenwerking met bewoners over de opzet van het ‘loket’. Onderwerpen zijn: a.
Wat willen bewoners, ondernemers en initiatiefnemers weten?
b.
Hoe ziet het ‘loket’ er uit, wat zijn randvoorwaarden?
c.
Wie vervullen nu al een loketfunctie, wat doen we al, wie kunnen advies en antwoorden geven?
d.
Onderzoeken aan welke producten & initiatieven de stad behoefte heeft, daarop inspelen en nadenken over de promotie ervan.
2.
Opzet ‘loket’ maken.
3.
Testen bij initiatiefnemers of de opzet voor het loket de goede weg is.
4.
Aanpassen en opening van het ‘loket’.
Aandachtspunten hierbij zijn:
We willen goed aangesloten blijven bij de andere trajecten van het energieplan.
We willen goed gebruik maken van de diversiteit van de verschillende organisaties die advies geven, kennis hebben, al met initiatiefnemers omgaan
We schuwen commercie niet maar willen wel dat commerciële belangen voor initiatiefnemers helder zijn.
8
