1
ACTIEPROGRAMMA LOKAAL BESTUUR IN ACTIE MET BURGERS!
2013
2
ACTIEPROGRAMMA LOKAAL BESTUUR
WERKWIJZE
Het Actieprogramma Lokaal Bestuur is een platform voor kennis- en ervaringsuitwisseling tussen gemeenten. Dit project van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties loopt tot en met 2014: het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen. De hoofddoelen van het Actieprogramma zijn het lokaal bestuur versterken en een goed samenspel tussen alle actoren stimuleren. De activiteiten zijn gericht op raadsleden, collegeleden, griffiers, gemeentesecretarissen en ambtenaren. Belangrijke thema’s in 2013 en 2014 zijn de relatie tussen burgers en het lokaal bestuur, en de gemeenteraadsverkiezingen 2014. Het Actieprogramma voert de activiteiten voor raadsleden vanaf 2013 uit in nauwe samenwerking met het nieuwe Raadsledenprogramma van de VNG (zie pagina 8). Verder richt het zich op de ‘bijzondere gemeenten’ Bonaire, St. Eustatius en Saba. Bij de uitvoering van de activiteiten wordt regelmatig samengewerkt en afgestemd met onder meer de provinciale VNG-afdelingen, gastgemeenten, griffierskringen en de beroepsverenigingen.
De bijeenkomsten voor gemeentebestuurders worden zoveel mogelijk regionaal en lokaal georganiseerd. Het Actieprogramma werkt daarbij onder meer samen met de provinciale afdelingen van de VNG, gastgemeenten, griffierskringen en de beroepsverenigingen.
DIGITALE NIEUWSBRIEF EN PUBLICATIES Blijf op de hoogte van de activiteiten van het Actieprogramma via de digitale nieuwsbrief. Ook geeft het Actieprogramma regelmatig Raadgevers en andere publicaties uit. Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief via Actieprogramma.nl
ONTMOETING EN UITWISSELING Bij de activiteiten van het Actieprogramma staan ontmoeting en uitwisseling van kennis en ervaringen met collegabestuurders centraal.
IN ACTIE MET BURGERS! In actie met burgers! is een deelproject van het Actieprogramma Lokaal Bestuur. Het delen van kennis en ervaringen rond het betrekken van burgers staat centraal. Dit gebeurt met name via regionale bijeenkomsten voor raadsleden, collegeleden en ambtenaren. De centrale vraag is: hoe kunnen gemeenten de ideeën en denkkracht van inwoners benutten? Op Actieprogramma.nl is uitgebreide informatie te vinden over het Actieprogramma Lokaal Bestuur en In actie met burgers!
REGIONALE BIJEENKOMSTEN IN ACTIE MET BURGERS! Inspirerende regionale bijeenkomsten voor raadsleden en collegeleden over de relatie burgers en de lokale overheid. Met onder meer wetenschappelijke sprekers en praktijkervaringen van gemeenten.
3
RAAD OP ZATERDAG Regionale congressen voor raadsleden waar kennis, praktijk en uitwisseling centraal staan. Noteer vast in uw agenda: Zwolle | zaterdag 9 maart 2013 ’s-Hertogenbosch | zaterdag 13 april 2013
PRAKTIJK Ervaringen uit de gemeentelijke praktijk: staan centraal tijdens bijeenkomsten; zijn beschikbaar via de Databank Praktijkvoorbeelden van de VNG, onder meer over burgerparticipatie: Praktijkvoorbeelden.vng.nl; staan op VNG.nl/burgerparticipatie, samen met nieuws, bijeenkomsten, kennis en informatie over burgerparticipatie. Lees meer op pagina 6
VERNIEUWDE QUICK SCAN LOKAAL BESTUUR Hoe werken raad, college en ambtelijke organisatie samen? Verloopt alles naar wens of zijn er verbeterpunten? Staan ‘de klokken’ gelijk? Vanaf februari 2013 is de vernieuwde Quick Scan Lokaal Bestuur beschikbaar.
KENNIS Het Actieprogramma voorziet raadsleden van kennis van relevante beleidsterreinen in samenwerking met het Raadsledenprogramma van de VNG.
Lees meer op pagina 4
WWW.ACTIEPROGRAMMA.NL
4
Quick Scan Lokaal Bestuur wordt vernieuwd! Het Actieprogramma Lokaal Bestuur vernieuwt de Quick Scan Lokaal Bestuur. Het zelfdiagnose instrument draait al jaren met succes. Circa 145 gemeenten hebben sinds 2007 gebruikgemaakt van de scan, waarvan sommige zelfs meerdere malen. Wat houdt de vernieuwing van de Quick Scan in en hoe ervaren gemeenten dit instrument? Via de Quick Scan Lokaal Bestuur krijgen gemeenten de mogelijkheid om in kaart te brengen hoe raad, college en ambtelijke organisatie samenwerken. Alle betrokkenen vullen de Quick Scan digitaal in. Het accent ligt op cultuuraspecten waarbij zowel aandacht is voor de huidige als voor de gewenste situatie. Het resultaat is een rapportage met aanknopingspunten voor verdere versterking van het lokaal bestuur. Op basis van de ervaringen van gemeenten en betrokkenen en de huidige praktijk binnen gemeenten wordt de scan geactualiseerd, zowel inhoudelijk als wat betreft gebruiksvriendelijkheid.
AAN DE SLAG De lancering van de herziene Quick Scan Lokaal Bestuur is in februari 2013. Het Actieprogramma biedt gemeenten de mogelijkheid om kosteloos gebruik te maken van het instrument. De griffier meldt uw gemeente aan via de website Actieprogramma.nl en is tevens procesbegeleider.
5
DIANA VOORHOF, GRIFFIER VAN DE GEMEENTE DOESBURG “Alle betrokkenen hebben de scan heel eerlijk ingevuld. Het was goed om als groep geconfronteerd te worden met de uitslag. De uitkomst van de Quick Scan was voor iedereen eigenlijk een bevestiging van bekende verbeterpunten. Maar nu beseffen we dat er iets moet gebeuren en dat we samen verantwoordelijk zijn. Binnen een projectgroep bespreken we met welke punten we aan de slag gaan. Bijvoorbeeld met de verhouding tussen raad en college. Het is de intentie dat raadsleden en collegeleden meer open naar elkaar zijn. Ook willen we werken aan de
vorm van vergaderen door bijvoorbeeld een adviseur uit te nodigen om ieders vergadertechnieken te verbeteren, en bij andere gemeenten te informeren hoe zij de vergaderingen vormgeven. Het idee is om het aantal commissies terug te brengen van vier naar twee en daarnaast thema-avonden te organiseren. Verder kwam naar voren dat de raad meer de rol van volksvertegenwoordiger wil pakken en meer keuzes wil kunnen maken. Raadsleden krijgen naar hun mening teveel dichtgetimmerde voorstellen. Ze vragen aandacht voor de informatieplicht van het college.”
JACQUELINE SLOPSEMA-TERPSTRA, GRIFFIER VAN DE GEMEENTE ZUIDHORN “Als griffie organiseren we jaarlijks een bijeenkomst voor raad en college. We kijken dan terug op het afgelopen jaar: wat ging er goed en wat willen we komend jaar verbeteren? In overleg met het presidium worden de te bespreken onderwerpen bepaald. In 2012 hebben we ons verdiept in de Quick Scan. De benadering hiervan, namelijk het helder krijgen hoe raad, college en organisatie aankijken tegen de onderlinge samenwerking en kijken waarover men verschilt van mening, sprak ons aan. We vonden dit een mooi instrument als aanvulling op onze jaarlijkse bijeenkomst. De Quick Scan is ingevuld door raadsleden, collegeleden, burgemeester, gemeentesecretaris en griffier. Dit ging allemaal digitaal. Als griffier kon ik precies bijhouden wie de scan had ingevuld en wie nog niet. De onderwerpen uit de Quick Scan waarover de meningen verdeeld waren, dan wel die voor verbetering vatbaar waren, sloten grotendeels aan bij de onderwerpen, die we zelf ook wilden bespreken. Een mooie bevestiging dus. Samen met een begeleider vanuit het Actieprogramma hebben
we de bijeenkomst voorbereid. De begeleider heeft als gespreksleider de discussie goed geprikkeld met als resultaat dat er goede afspraken zijn gemaakt. Onderwerpen die aan de orde zijn geweest tijdens de bijeenkomst zijn bijvoorbeeld de kaderstellende rol van de raad in relatie tot de lange termijn agenda van de raad en de concernplanning van het college. Ook kwam de rol van raadsleden bij het ontwikkelen van kadernota’s en het organiseren van themavergaderingen aan bod. Andere onderwerpen waren papierloos vergaderen, de manier waarop we vergaderen, de actieve informatieplicht en burgerparticipatie en inspraak. De Quick Scan is een mooi instrument om helder te krijgen wat beter kan en waarover de meningen verdeeld zijn. Wel is het nodig om vervolgens deze onderwerpen gezamenlijk te bespreken, zo mogelijk resulterend in afspraken. Ik kan me voorstellen dat we de scan met de nieuwe raad ook weer een keer doen.”
6
Praktijkvoorbeelden burgerparticipatie In actie met burgers! richt zich op het delen van kennis en ervaringen rond de relatie tussen burgers en lokale overheid. In de Databank Praktijkvoorbeelden van de VNG staan veel gemeentelijke voorbeelden op het gebied van burgerparticipatie. Enkele recente voorbeelden leest u hieronder!
De betrokken stad Gemeente Maassluis Om te komen met nieuwe diensten die aansluiten bij wat inwoners nodig hebben, gaat de gemeente Maassluis met diverse partners samenwerken in het project ‘De betrokken stad’. De vorm die de gemeente gebruikt, is het ‘maatschappelijk aanbesteden’ van vraagstukken: maatschappelijke opgaven worden teruggelegd bij de samenleving. De gemeente stopt met het subsidiëren van losse producten of diensten. Maatschappelijke partijen worden uitgedaagd om nieuwe samenwerkingsverbanden te vormen en zelf te komen met integrale en vernieuwende oplossingen.
Indienen stadsinitiatief met wedstrijdelement Gemeente Rotterdam
Doelbewust omgaan met vervangen van lantaarnpalen Gemeente Buren De gemeente Buren heeft een project gelanceerd om niet langer automatisch elke oude lantaarnpaal te vervangen, maar bewust te kijken wat nuttig en noodzakelijk is. Er is een speciale website ontwikkeld met een Google-maps kaart waarop te zien is welke lantaarnpalen de gemeente wil laten staan en welke de gemeente wil verwijderen. De website is ruim 900 keer bekeken. Circa 150 mensen dienden een reactie in. De officiële evaluatie en resultaten volgen.
‘Inwoners aan zet’ via begrotingswijzer Gemeente Reusel-De Mierden Gemeente Reusel-De Mierden heeft haar inwoners gevraagd via de begrotingswijzer op de website mee te beslissen over de bezuinigen. Uit de 166 reacties van inwoners heeft de gemeente een aantal voorstellen geselecteerd waarop gestemd kan worden. Door een keuze te maken uit 28 voorstellen op de website, wordt vervolgens bepaald waar de gemeente op bezuinigt.
Iedereen die in Rotterdam woont en/of werkt kon in 2012 het idee waar de héle stad iets aan heeft, indienen bij Stadsinitiatief. Uit 130 ideeën ontstonden 93 concreet uitgewerkte plannen. Men koos uit die 93 eerst de 10 allerbeste plannen. Daarna koos men een top-5 en eind 2012 stemmen Rotterdammers op hun favoriet. Het stadsinitiatief met de meeste stemmen wint en wordt uitgevoerd.
Rondleidingen voor twittervolgers van wethouder Gemeente Stadskanaal Wethouder Van de Kolk van Stadskanaal organiseert met enige regelmaat bijeenkomsten voor Twittervolgers. Zo regelde hij rondleidingen in het politiebureau, in het gemeentehuis en in een ziekenhuis. Tijdens zo’n bijeenkomst legt de betreffende organisatie uit wat zij doet, hoe ze georganiseerd is en wat dat betekent voor inwoners. De Twittervolgers gaan met de wethouder en de organisatie in gesprek.
ZIE VOOR MEER INFORMATIE PRAKTIJKVOORBEELDEN.VNG.NL
7
0
Zomer 2012 (juni) Locatie: VNG Den Haag Doelgroep: eilandsraad en eilandgriffier St. Eustatius Onderwerpen: - stand van zaken dualisme in bestuurspraktijk - vergader- en debatteertechnieken
Start na de eerste eilandraadsverkiezingen op 2 maart 2011
1 2
Zomer 2011 (augustus) Locatie: Bonaire Doelgroep: voorzitter en leden eilandsraad Onderwerp: - intensieve ondersteuning bij invulling nieuwe functie eilandgriffier
0
1
Voorjaar 2012 (mei) Locatie: Bonaire Doelgroepen: eilandsraad en bestuurscollege Onderwerpen: - vergader- en debatteertechnieken - nut dualisme en rol bestuurscollege daarin - integriteit gekoppeld aan ‘good governance’
Zie onderstaand schema voor een overzicht van de verschillende activiteiten die het Actieprogramma in 2011 en 2012 met de eilanden heeft uitgevoerd.
2
Najaar 2012 (september en oktober) Locaties: Bonaire, St. Eustatius en Saba Doelgroepen: eilandsraad, bestuurscollege en driehoek Onderwerpen: - stand van zaken bestuurspraktijk, waaronder werkrelatie raad-college - vergader- en debatteertechnieken - observaties begrotingsraad + terugkoppeling - rollen en positie gezaghebber + dilemma’s
De eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba (BES) hebben sinds 10 oktober 2010 de nieuwe status van ‘Openbare Lichamen’. Het Actieprogramma BES, een deelproject van het Actieprogramma Lokaal Bestuur, heeft de eilandbesturen in 2011 en 2012 ondersteund bij de implementatie van het dualisme in de context van de bestuursculturen van de eilanden. De activiteiten lopen door in 2013.
1
2
Actieprogramma BES
Najaar 2011 (september en november) Locaties: Bonaire, St. Eustatius en Saba Doelgroepen: eilandsraad, bestuurscollege en ambtelijk management Onderwerpen: - rollen en bevoegdheden raad en college in de begrotingscyclus (+ consequenties voor functioneren van de ambtelijke organisatie) - rollen (m.n. kaderstellend) en instrumenten eilandsraad + ervaringen - vergader- en debatteertechnieken - veranderende werkrelaties tussen raad, college en ambtelijke organisatie
Voorjaar 2011 (maart) Locaties: Bonaire, St. Eustatius en Saba Doelgroepen: eilandsraad, bestuurscollege, en ambtelijke organisatie Onderwerpen: - inleiding dualisme - vergadervormen en –werkwijzen
8
Digitale nieuwsbrief 2013
Terugblik Kick off Op tijd voor de raadsverkiezingen! Meer dan honderd aanwezigen – griffiers, vertegenwoordigers van politieke partijen, burgemeesters en raadsleden – kwamen naar de kick off bijeenkomst ‘Op tijd voor de raadsverkiezingen!’ op 16 november jl. in het stadhuis van Apeldoorn. Het centrale thema was: hoe te komen tot sterke gemeenteraden in 2014? Via praktijkvoorbeelden gingen de deelnemers in gesprek over ‘hoe interesseer je mensen voor het raadswerk?’ en ‘wat is de rol van de gemeente bij het werven van raadsleden?’ De bijeenkomst werd georganiseerd door het Actieprogramma Lokaal Bestuur, ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat, de Vereniging van Griffiers en Raadslid.Nu. Zie het verslag en de links naar praktijkvoorbeelden op Actieprogramma.nl >>> terugblik activiteiten
Raadsledenprogramma VNG 2013-2014 Raadsleden worden graag betrokken bij het bepalen van de agenda en standpunten van de VNG. De dienstverlening aan gemeenteraadsleden moet gestructureerder en meer vraaggericht worden. Op basis van deze aanbevelingen – van raadsleden, griffiers, koepels en andere betrokkenen in het lokaal bestuur – richt de VNG een Raadsledenprogramma in. Het Actieprogramma zal haar activiteiten voor raadsleden vanaf 2013 uitvoeren in nauwe samenwerking met dit Raadsledenprogramma. Meer informatie over het Raadsledenprogramma >>> vng.nl/raadsledenprogramma
Raad op Zaterdag 2013 Ook in 2013 organiseert het Actieprogramma Raad op Zaterdag, regionale congressen voor raadsleden. Bij uitstek een gelegenheid om raadsleden uit andere gemeenten te ontmoeten, kennis te delen en van elkaars ervaringen te leren. Noteer vast in uw agenda: Zwolle | zaterdag 9 maart 2013 ’s-Hertogenbosch | zaterdag 13 april 2013
Foto: Nicole Romijn Fotografie
Zie de complete agenda op Actieprogramma.nl >>> agenda
MELD U AAN VOOR DE DIGITALE NIEUWSBRIEF VIA ACTIEPROGRAMMA.NL >>> NIEUWSBRIEVEN
www.twitter.com/actieprogramma
www.facebook.com/actieprogramma
COLOFON Actieprogramma Lokaal Bestuur Postbus 30435 2500 GK Den Haag T 070 373 83 93 E
[email protected] www.actieprogramma.nl
Redactie Roelie Lenten (projectleider), Linda van Duijn, Marjolein Barel-Glashouwer, Geertrude Haasnoot, Lola Lemmens, Simone Schuts Eindredactie Son & Co (Sonja Ammerlaan) Ontwerp en lay-out Ontwerpwerk, Den Haag Druk SDU Uitgevers, Den Haag
Het Actieprogramma Lokaal Bestuur is een project van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
