Actieplan De Nieuwe Lezer

voor bibliotheken

Actieplan De Nieuwe Lezer

Samenvatting van de Kickstart Manual Het Nieuwe Lezen

www.probiblio.nl

actieplan de nieuwe lezer

Samenvatting van de Kickstart Manual Het Nieuwe Lezen

woord vooraf

De Leesclub Het Nieuwe Lezen (HNL) heeft in 2012 nieuwe manieren van lezen onderzocht. Tien medewerkers van bibliotheken in Noord- en Zuid-Holland en ProBiblio vormen deze leesclub, die is ontstaan als co-creatietraject binnen het project ‘De Bibliotheek als Huis van de Mediawijsheid’. Het resultaat is neergelegd in de Kickstart Manual Het Nieuwe Lezen. De speerpunten uit de manual zijn samengevat in het document dat u nu voor u hebt. Het Nieuwe Lezen richt zich op het organiseren van activiteiten rond de Nieuwe Lezer. Hierbij houden we de verbinding met de klassieke leeskringactiviteiten in het oog. Het naast elkaar zetten van deze activiteiten en nieuwe vormen van lezen levert relevante vraagstukken op over het bibliotheekwerk van nu: over de grenzen tussen werk en privé, over de ‘online presence’ van de bibliothecaris en over de actieve rol van de klant in de bibliotheek. Bovenal blijken nieuwe manieren van lezen goed aan te sluiten bij de organisatievorm van de leesclub en visa versa. Deze win-win-situatie is vastgelegd in de manual door de Nieuwe Lezer in kaart te brengen. De manual geeft een concrete voorzet om aan de slag te gaan met de Nieuwe Lezer in de bibliotheek, uitgewerkt in profielen en een aantal projectvoorstellen. Hiervan vindt u in dit document een compact overzicht. De voorstellen zijn uiteraard open van aard. Wij zoeken aansluiting bij behoeften en bestaande leeskringactiviteiten van uw bibliotheek. Doel is om huidige en nieuwe klanten aan te spreken, passend bij hun manier van lezen. Hiertoe willen we ten eerste nieuwe dienstverlening ontwikkelen voor bestaande leeskringen en ten tweede nieuwe leesclubs opzetten vanuit de bibliotheek. In samenwerking met bibliotheken wil ProBiblio deze twee pijlers verder brengen. Hierna vindt u de vier profielen van de Nieuwe Lezer; te beginnen met de bibliothecaris, gevolgd door de drie klant profielen die elk voorzien zijn van een concreet projectvoorstel.

5

6


Profiel 1: de bibliothecaris als Super Librarian Vraagstelling Het lezen en de mogelijkheden om erover te communiceren zijn diffuus geworden. Hierdoor is het noodzakelijk dat de Nieuwe Lezer zich laat zien. Hij stimuleert het gesprek over wat en hoe er gelezen wordt, onderweg en online, door te laten zien wat hij leest. De bibliothecaris kan ook een Nieuwe Lezer zijn - de Super Librarian. Hij deelt zijn kennis – ook van de inhoud – met de klant. Het bestaan van een leesclub hangt af van twee dingen: het leesgedrag van de (potentiële) deelnemers en een gedeelde, aangrenzende interesse. Beide ingrediënten zijn noodzakelijk, de verhouding kan verschillen. Bij een sterk gedeelde interesse (bijvoorbeeld wandelen of muziek) volgt hieruit logischerwijs het gezamenlijke leesgedrag van de club. Andersom: als er een sterk collectief leesgedrag bestaat (bijvoorbeeld Franse literatuur) zal een gedeelde aangrenzende interesse volgen (bijvoorbeeld wijnproeverijen bezoeken). Over het algemeen ligt de balans ergens in het midden: er is ooit een gedeelde interesse geweest (bijvoorbeeld opleiding), vriendschappen zijn ontstaan en zo komt het toch verschillende leesgedrag samen. Zulke informele wegen zijn echter niet beschikbaar voor de bibliotheek als professionele organisatie om nieuwe leesclubs op te zetten. Daarom is een duidelijk startpunt vanuit de inhoud nodig: een gedeelde interesse of specifiek leesgedrag of een combinatie hiervan. Voorbeelden U hebt een collega met interesse in vreemde talen leren. Qua leesgedrag is de link te maken met educatief materiaal in de bibliotheek. Een leesclub die zich richt op basisvaardigheden vreemde talen is functioneel en sluit goed aan bij educatieve programma’s. Een andere collega, een filmkenner, wil een selectie maken van films die aansluiten bij de talen die aan bod komen in de Leesclub vreemde talen. Verbindt u de leesclub aan een maandelijkse filmavond met films uit het betreffende taalgebied, dan slaat u twee vliegen in één klap: inspiratie en functionaliteit.

Een tweede voorbeeld: u leest als Super Librarian graag populaire spirituele literatuur zoals Eckart Tolle. U wandelt graag en overweegt een wandelgroep te beginnen. Een gedeelde interesse, zoals wandelen, is laagdrempelig en goed te combineren met populaire spirituele literatuur. Bovendien sluit dit goed aan bij de leeftijdsgroep die al interesse heeft in traditionele leeskringen. Profielschets De Super Librarian is Spin in het web, ondersteunend, maar niet ondergeschikt aan de andere profielen. Zonder Super Librarian geen Nieuwe Lezers in de bibliotheek! Wij zoeken daarom bibliothecarissen die willen uitdragen wat zij lezen. Die weten wat hun expertise is en hierover meer te vertellen hebben – als deel van de (online) dienstverlening van de bibliotheek. De Super Librarian als actieve lezer staat voorop; hoe en wat er gelezen wordt, volgt hieruit. Meld u aan om kennis te delen en leesclubs te ondersteunen. Een workshop helpt u om de spin in het web te zijn. In deze workshop inventariseert u de expertise van uw collega’s om verbindingen tussen leesgedrag en aangrenzende interesses te maken. Met de HRM Toolset kunt u de Nieuwe Lezer binnen uw eigen organisatie vinden en activeren voor het programma van uw bibliotheek. Vervolgens maakt u verbinding met uw klanten en ontwikkelt u aanbod voor hen. Het doel is tweeledig: vanuit de inhoud nieuwe dienstverlening leveren aan bestaande leeskringen en opzetten van nieuwe leesclubs.


Profiel 2: de Lezende Reiziger Vraagstelling Er zijn steeds meer Lezende Reizigers door het toenemend gebruik van smartphones, tablets en eBooks in tram, metro en trein. De bibliotheek kan haar bereik aanzienlijk vergroten door haar klant als lezende reiziger aan te spreken: een nieuwe lezer die niet alleen haalt, maar ook brengt en niet op één locatie maar onderweg, online en in verbinding met minimaal twee locaties. Werken met dit profiel levert een kwalitatief netwerk van nieuwe lezers op die ervoor zorgen dat ‘de community space’ van uw bibliotheek in verbinding staat met die van andere locaties en plaatsen. Lezende reizigers kunnen een vorm van ‘viraliteit’ veroorzaken waar geen marketingcampagne tegenop kan. Iets wat juist het lokale belang van de openbare bibliotheek in barre tijden versterkt. Doel van dit profiel is om aansluiting te vinden bij zijn wensen via leesclubingangen. Profielschets Wachten is een bron van inspiratie voor de Lezende Reiziger, ondanks vertragingen en tochtige perrons. De Lezende Reiziger zoekt de romantiek van het reizen op met smartphone, eBook, laptop of boek onder de arm in de stationsbibliotheek. Hij verschuilt zich niet achter zijn apparaat, maar weet verbinding te maken met gelijkgestemde lezers. De Lezende Reiziger bepaalt zelf wanneer hij anoniem wil blijven en wanneer niet. Als hij in gesprek wil over dat wat hij leest, biedt de bibliotheek hem een online en veilige omgeving. Hij zal zich moeten profileren, maar als beloning kan hij deelnemen aan leesclubs die aansluiten bij zijn interesses. Hij krijgt onderweg tips en reviews van andere deelnemers, hij kan aansluiten bij een Twitter-spoor over een actuele bestseller of hij plaatst een citaat dat de lading dekt van het verhaal dat hij leest. De meerwaarde van het lenen van eBooks ligt niet alleen in de content, maar ook in de onderlinge verbondenheid die deze apparaten mogelijk maken. Door ruimte te scheppen voor de Lezende Reiziger vervult de bibliotheek een verbindende rol in de hedendaagse leescultuur vanuit het fysieke netwerk van het treinverkeer: de ruimte waarin de reiziger kan praten over wat hij leest, zonder dat commerciële belangen voorop staan.

Projectvoorstel Om de Lezende Reiziger aan te spreken zijn er plannen om in 2013 een Leesclub Netwerk op te zetten. Samenwerking met de Bibliotheek op het station is ook mogelijk. Wij starten met inzet van een aantal (bestaande) online tools ter ondersteuning van het landelijke Leesclub Netwerk. De werktitel is De Leescoupé, waaronder een aantal pijlers vallen van het Nieuwe Lezen: • deelname op afstand • workshops die de Nieuwe Lezer activeren • transmediaal voorlezen • tools die interactie mogelijk maken tussen collectie en publiek Het belang van uw bibliotheek ligt bij de lokale gemeenschap. Het samenbrengen van gelijkgestemde lezers begint lokaal en wordt concreet in het organiseren van leesclubs. Deze hoeven niet ‘literair’ te zijn, maar kunnen een breed spectrum aan genres dekken. Vervolgens kunnen bibliotheken aanhaken aan het Leesclub Netwerk. Uitgangspunt hierbij is om de klant als Lezende Reiziger een platform te bieden voor gesprekken over wat hij leest, en tips over wat te lezen, van zowel bibliothecarissen als klanten. Er zijn in één stad misschien niet veel mensen geïnteresseerd in vertaalde Europese dichters, maar over heel Nederland wel. Zij kunnen elkaar via de portal online bereiken. Bijeenkomsten kunnen online plaatsvinden. De klant die wel leest, maar (nog) geen lid is van bibliotheek of leesclub kan zich vrijblijvend oriënteren. Hij kan aansluiten bij de lopende gesprekken over boeken. Lokaal kunt u alle functionaliteiten van deze portal inzetten om uw dienstverlening voor bestaande leeskringen te verbeteren: • een leeskringdeelnemer die slecht te been is, kan via de portal met video-conferencing meedoen • actuele ‘leeslijsten’ vergemakkelijken de keuze voor een volgend boek • arrangementen van de NS of aanbiedingen om naar het verfilmde boek te gaan, kunnen leesclubs activeren. Er zijn veel meer diensten te bedenken voor het stimuleren van leesclubs. Het mogelijk maken en

7

8


verbeteren van de eerste pijler van het Nieuwe Lezen: deelname op afstand vormt in dit profiel steeds het uitgangspunt. ProBiblio ondersteunt de portal met onder meer een collectief logo, bestaande online tools te integreren en door bibliotheken onderling sterker met elkaar te verbinden.

Profiel 3: de Creatieve Schrijver Vraagstelling Voor de Nieuwe Lezer vervagen de grenzen tussen lezen en schrijven. Door laptop en smartphone is het ambacht van schrijven en publiceren veranderd, toegankelijker geworden. Verkleint hierdoor de kloof tussen amateur en professional, lezer en schrijver? Is het mogelijk om meer interactie tussen collectie en publiek te faciliteren door schrijvers en lezers samen te brengen? Als één van de meest gemystificeerde beroepen probeert de schrijver zijn autonomie te waarborgen. Feedback is vanuit dit oogpunt hinderlijk. De bibliothecaris die de nostalgie van dit (analoge) schrijverschap van zich afschudt, kan een podium organiseren voor gesprekken tussen schrijvers en lezers over het schrijven en publiceren van nu. Aandacht voor het schrijven wordt over het algemeen ingevuld door markante figuren uit te nodigen in de bibliotheek. De allure van een succesvolle schrijver draagt uiteraard bij aan de programmering van de bibliotheek, maar toch houdt het publiek zijn passieve comfortzone. Hierdoor krijgt de actieve lezer geen kans iets te ondernemen. Profielschets De Creatieve Schrijver toont initiatief en laat zien wat hem drijft door in gesprek te gaan over wat hij schrijft. Hij ontpopt zich als netwerker en gaat verbindend te werk tussen tekst en beeld, verhaal en interface. De samenwerkende schrijver, grafisch ontwerper, game-ontwikkelaar, programmeur en/of documentairemaker dragen alle bij aan het verhaal. De creatieve schrijver brengt verhalenvertellers samen die in gesprek willen over wat zij maken. Het schrijven is een populaire hobby en biedt de amateur een bijzondere bron van creativiteit. Iets dat zich eveneens tussen collectie en publiek kan afspelen in de bibliotheek. Zo zet dit profiel het grijze gebied tussen amateur en professional op scherp door schrijvers en lezers dichter bij elkaar te brengen. Projectvoorstel Om schrijvers en lezers samen te brengen, kunt u een eigen lokaal schrijversnetwerk opzetten. Met een


schrijversnetwerk voedt u leeskringactiviteiten. Door schrijvers uit te nodigen te komen praten over hun boek, activeert u bestaande leeskringen. Ook kunt u nieuwe leesclubs opzetten die aandacht besteden aan het schrijven zelf. Het opzetten van een lokaal schrijversnetwerk heeft een aantal voordelen: • u spreekt zowel een oudere als jongere doelgroep aan door lokale schrijvers zichtbaar te maken • u zet deuren open naar nieuwe verhalenvertellers die op andere manieren verhalen vertellen met tekst, beeld en interface • op de lange termijn kan uw bibliotheek nieuwe vrijwilligers aanspreken, vrijwilligers die vaak zelfstandig ondernemer zijn en een duidelijke ‘What’s in it for me’ hanteren De Leesclub HNL heeft twee projectvoorstellen voor de Creatieve Schrijver. Van beide is het doel het aanjagen van een lokaal schrijversnetwerk als onderdeel van lokale leesclubactiviteiten. Projectvoorstel 1: storytelling Dit voorstel legt de focus op de lezer die (sporadisch) creatief schrijft. De bibliotheek start een verhaal tussen de kasten, op de computers en op groot scherm met een kort filmpje. Zij biedt toegang tot een eigen kanaal op het platform ‘Too Many Stories’, waarmee een groep online aan één verhaal kan schrijven. De kick-off van het verhaal kan een bekende schrijver verrichten door als eerste een stuk te schrijven. Hierna kunnen klanten – schrijvers en/of amateurs – zich wagen aan een paar zinnen met eventueel toegevoegde kernwoorden. Het schrijven kan als wedstrijd plaatsvinden, maar een verhaal kan ook gedurende langere tijd geschreven worden in de bibliotheek, als ‘Never-ending Story’. Bezoek van een schrijver of een groep scholieren geeft dan een nieuwe impuls. Klanten kunnen boeken uit de collectie koppelen aan het fragment dat zij zelf hebben geschreven of een passage die zij mooi vinden. Het is ook mogelijk om een bijeenkomst over proza schrijven aan het verhaal te koppelen waarin de winnaar van het beste fragment wordt gekozen. Projectvoorstel 2: ondernemersplatform Met dit project legt u de nadruk op de schrijver die wil professionaliseren.

Van schrijven alleen valt moeilijk te leven tenzij de schrijver doorbreekt. De meeste schrijvers hebben een baan ernaast of werken als zelfstandig ondernemer. Schrijvende ondernemers wisselen lokaal graag uit en willen netwerken om zichzelf beter te verkopen en aan werk te komen. Geïnspireerd op de TED-programma’s zijn er steeds meer netwerkevenementen waar creatieve ondernemers samenkomen en luisteren naar inspirerende sprekers. Het spectrum aan schrijvende activiteiten is bijzonder divers en de klant is gemotiveerd. De openbare bibliotheek kan zulke activiteiten ook organiseren, specifiek vanuit het schrijven en lezen. Concreet kunt u een workshop geven over het maken van eBooks. Zo’n gesprek over wat het betekent om een verhaal te schrijven én te publiceren is een interessante ingang om nieuwe lezers te verbinden aan de bibliotheek. Klanten worden geactiveerd mee te doen en de lokale inzet van schrijvers als nieuwe vrijwilligers draagt bij aan de bibliotheek. Het Leesclub Netwerk zoekt bibliothecarissen die een lokaal schrijversnetwerk willen helpen opzetten. Wij werken graag samen met bibliotheken die al leeskringen bedienen en nieuwe dienstverlening voor deze leeskringen willen ontwikkelen. Door schrijvers en lezers samen te brengen kunt u uw leeskringnetwerk lokaal activeren. Ook kunt u nieuwe leesclubs opzetten waarin creatieve schrijvers samenkomen om functionele aspecten van het schrijven te bespreken. Deze storytelling-projecten zijn onder de paraplu van De Leescoupé gebracht.

9

10


Profiel 4: de Leesclubber Vraagstelling Dit deel van onze verkenning is gestart met de vraag of wij een andere groep kunnen aanspreken om deel te nemen aan leesclubs: mensen die niet al in de bibliotheek komen. Aangenomen wordt dat kinderen vanaf de puberteit niet meer in de bibliotheek (willen) komen, maar dat ze met hun eigen kinderen, zo’n twintig jaar later, wel weer komen. Hierdoor zullen de twintigers van nu het nut van de bibliotheek niet inzien, terwijl ze in de nabije toekomst mogelijk in de positie zijn om mee te beslissen over de bibliotheek. Door deze ‘Leesclubber’ wel aan te spreken, verhoogt de bibliotheek haar overlevingskansen. Profielschets Voor de Leesclubber is lezen al transmediaal: dankzij games of films is de Leesclubber boeken gaan lezen, niet andersom. Hij vindt verhalen door gelijktijdig op verschillende kanalen te zoeken. Hij wordt warm van de kruisbestuiving, terwijl hij zich razendsnel oriënteert op het aanbod. De Leesclubber heeft hoge verwachtingen, hij is verwend met toegang tot informatie. Het aanbod moet efficiënt zijn want er zijn veel afleidingen en andere prioriteiten. Bovendien blijkt het stoffige imago van de bibliotheek hardnekkig. Het gaat om de grote groep twintigers en dertigers, al dan niet afgestudeerd, met of zonder kinderen. Maar ook gepensioneerde babyboomers vallen onder deze categorie die op zoek zijn naar reflectie op ongebaande manieren. Omgaan met grote en complexe hoeveelheden informatie vormt de spil van dit profiel. De Leesclubber zoekt manieren om creatieve verlamming uit de weg te gaan. Hij beweegt zich van ‘niet weten’ door de veelheid van informatie naar ‘wel weten’ door een zin, klank, lied, stem, beeld, gebaar of een paar woorden. De Leesclubber weet dit inzicht te uiten door een medium in te zetten die bij hem past; zo maakt hij zich de informatie eigen. De toekomstige bibliotheek kan samen met culturele organisaties en scholen de Leesclubber een podium bieden.

Projectvoorstel De Leesclub HNL wil de ‘cross-over’ handen en voeten geven in het bibliotheekwerk van nu. Een cross-over is een vruchtbare samenwerking waarin wederzijdse uitwisseling centraal staat. Dit projectvoorstel gaat om het organiseren van een cross-over waarin het voorlezen als ambacht de kern vormt. Het voorlezen start echter niet vanuit het boek, maar is transmediaal om aansluiting te vinden bij de Leesclubber. In een transmediaal verhaal vertelt elk medium zijn unieke deel van het verhaal. Dit in tegenstelling tot een crossmediaal verhaal waarin exact hetzelfde verhaal verteld wordt via verschillende kanalen. Het transmediale voorlezen wordt concreet door het gebruik van video-conferencing. Het haperende face-to-face dialoog van video conferencing zorgt ervoor dat de gebruiker andere filmisch, fotografisch of grafisch content moet inzetten om zijn interpretatie van een verhaal duidelijk te maken aan de andere deelnemers. Live chat werkt het transmediale voorlezen in de hand en kan het Leesclub Netwerk ondersteunen. De voordelen voor een landelijk Leesclub Netwerk zijn groot: als Tommy Wieringa in Maastricht komt praten over zijn nieuwe boek, kan dit gestreamd worden voor een leesclub in Bibliotheek Groningen. Of beter: Tommy Wieringa bereidt van achter zijn laptop een citaat voor uit zijn nieuwe boek waarin verwijzingen worden uitgelegd aan de hand van film en muziek. Dit citaat staat vervolgens ter beschikking van het Leesclub Netwerk. Wilt u nieuwe lezers aanspreken door andere media zoals film, muziek of games te integreren in uw leesclubactiviteiten? Of wilt u in dit Jaar van het Voorlezen onderzoeken hoe andere media een rol kunnen spelen in uw programmering? Het Leesclub Netwerk zoekt op korte termijn bibliothecarissen die geïnteresseerd zijn om in samenwerking met anderen organisaties video-conferencing verder te ontwikkelen als instrument. Dit project is eveneens onder de paraplu van De Leescoupé gebracht.


Meer informatie Deze uitgave is een samenvatting van de Kickstart Manual Het Nieuwe Lezen. De volledige versie kunt u aanvragen bij Nadia Palliser. De manual en deze samenvatting vormen de neerslag van de activiteiten van de Leesclub Het Nieuwe Lezen (HNL) in najaar 2012. De leesclub kwam vier maal bijeen op verschillende locaties. In 2013 gaat de Leesclub HNL verder met het uitbouwen van dienstverlening voor huidige leeskringen en het opzetten van nieuwe leeskringen. Wij zoeken hiertoe samenwerking met geïnteresseerde medewerkers uit (andere) bibliotheken. Hebt u belangstelling voor een of meer van de beschreven projectvoorstellen? Of andere vragen, ideeën of plannen? Wij horen het graag! Leesclub HNL: Marleen van den Berg Bibliotheeknetwerk Zuid-Holland Zuidoost Karin Bertrams ProBiblio Jeanine Deckers Bibliotheek Bollenstreek Aafke van Duijn Bibliotheek Katwijk Hetti Koster Bibliotheek aan den IJssel Evalien Langhorst Bibliotheek Rotterdam Nadia Palliser (coördinator) ProBiblio Lindsay Pelt Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta Brenda Versluis Bibliotheek aan den IJssel Gonneke Wegner DOK Delft Contact Nadia Palliser, tel. 023 55 46 295 of 06 41 28 41 69, e-mail [email protected].

11

postadres Postbus 485 2130 al hoofddorp bezoekadres Opaallaan 1180 2132 LN Hoofddorp telefoon 023 55 46 100 fax 023 55 46 150

Actieplan De Nieuwe Lezer

Recommend Documents