anp
ACHTERGROND
de dood of de gladiolen
HARD TRAPPEN
VAN UTRECHT NAAR PARIJS 18
FORUM 18.06.15
Amsterdam de mooiste start
Utrecht is de zesde stad in Nederland waar een
Nee, dan Amsterdam, waar het allemaal begon.
Tourstart wordt gehouden. De eerste vond
Dat was de eerste stad in Nederland die de
plaats in Amsterdam (1954), daarna volgden
wielrenners van de Franse ronde verwelkomde.
Scheveningen (1973), Leiden (1978) en Den
80.000 gulden kostte het om het startschot in
Bosch (1996). De meest recente start gebeurde
Nederland te laten klinken. Aan de vooravond
in Rotterdam (2010). Nederland is daarmee
van de start openden de winkels tot 2 uur open
buiten Frankrijk het land waar de Tour het vaakst
’s nachts hun deuren. Er was kermis op de Dam.
van start is gegaan.
Een groot feest en de mooiste start.
spaarnestad photo/hh
Tourstarts in Nederland
1954 Oud-sprintkampioen, George Bardeau, schildert
1954 De Nederlandse equipe bij de start van de Tour de France in het Olympisch stadion in Amsterdam
de schildjes voor de Tour-volgers in Amsterdam
Formidable, de Tour de France start voor de zesde keer in Nederland. Maar wat hebben we er eigenlijk aan? ‘De Tourstart moet ook een feestje worden.’ Tekst: Sang-Ah Yoo
19
FORUM 18.06.15
D
e Domstad is er klaar voor. Daar wordt op 4 juli het startschot gegeven voor de Tour de France. Het Jaarbeursplein kleurt rood-geel, bomen worden in bolletjestruien verpakt. Op onder meer Bol.com zijn Grand Départ-mokken, -armbandjes en -paraplu’s te koop. Op het terras drink je een glaasje Tour De Dom wijn. De stemming zit erin. Maar alle Tour-merchandise moet vooral geld in het laatje brengen, want een Tourstart organiseren is een dure aangelegenheid. Martijn van Hulsteijn, directeur van de projectorganisatie ‘Le Tour Utrecht’ van de gemeente Utrecht, rekent snel. ‘Ongeveer 4 miljoen euro fee wordt betaald aan de Franse Tourorganisator ASO. Het parcours wordt rijklaar gemaakt. Tel daarbij marketing- en organisatiekosten op, dan kom je uit op een kostenplaatje van 15 miljoen euro.’ De gemeente springt bij met 6 miljoen euro, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport met 2 miljoen euro.
spaarnestad photo/hh
1954
pieter magielsen/nfp
ACHTERGROND
1973
Mensenmassa’s in Scheveningen Wat Felix kattenvoer en uitgeverij Sijthoff met elkaar te maken hebben? Zij betaalden het grootste deel van de kosten om de Tour naar Scheveningen te halen. Tourorganisator Cees Kouwenhoven belde de directeuren van de bedrijven gewoon op en geregeld was het. Maar zo succesvol als het geldophalen ging, zo moeizaam ging het verder. De Volkskrant vatte de dag kort samen: ‘zwak’. Toegangsprijzen waren ‘gepeperd’. Mensen betaalden 25 gulden voor de hoofdtribune. Er liep veel publiek rond, maar dat waren mensen die stiekem naar binnen waren geglipt, omdat het parcours niet goed was afgesloten. En de eerste renner fietste zich al na 100 meter vast in een achteloos rondlopende
anp
mensenmassa, zo is te lezen in De Oud-Hagenaar.
Frank Agterberg plaatst 10.000 dranghekken AGTERBERG BEDRIJVEN / GROENEKAN
‘Zaterdag 4 juli vindt de tijdrit plaats. De nacht ervoor gaan we
1973 Het startschot wordt gegeven voor de 60ste Tour
tienduizend dranghekken plaatsen langs het parcours. We
de France op de boulevard bij Scheveningen
leveren mobiele toiletten, plaskruizen en vlaggenmasten. Ook halen we alle obstakels weg langs het parcours. En ons bedrijf legt 25.000 meter rijplaten neer op weilanden, velden, op industrieterreinen. Die platen zijn goed voor zo’n 22 duizend extra parkeerplekken. Daarnaast leveren we 180 balen stro, die komen langs de route van Utrecht naar Neeltje Jans in Zeeland te staan. De balen stro zorgen ervoor dat de renners niet tegen obstakels aan rijden.’ ‘Ruim een jaar zijn we bezig geweest om dit voor te bereiden, samen met de gemeente. Waar loopt het traject, wat moet er waar gebeuren. Nu maken we een draaiboek, om de poppetjes op de juiste plek te zetten. Bijna al onze medewerkers zullen het weekend van de Tourstart bezig zijn, zo’n 125 man.’ ‘De grootste uitdaging is om in heel korte tijd heel veel te doen. Wat het ons oplevert? Veel hoofdpijn, haha. Weinig geld, aangezien we ook funder zijn. We zetten onszelf op de kaart, doen nieuwe contacten op. Maar daar gaat het niet om. Een evenement als dit komt maar een keer in je carrière voorbij. Als je thuis vertelt dat je aan de Tour hebt meegewerkt... dat heeft toch wel iets.’
20
FORUM 18.06.15
Een fors deel, bijna 7 miljoen euro, komt uit de zak van het bedrijfsleven. ‘Dat is in voorgaande jaren nooit eerder gebeurd’, aldus Cor Jansen, voorzitter van het Business Peloton Utrecht (BPU). Het zakelijk netwerk heeft flink gelobbyed om de Tourstart naar de Domstad te halen. Grote sponsors van het evenement zijn Randstad, HEMA en Ordina. Daarnaast spannen BPU - een netwerk met meer dan honderd leden-, Koninklijke Horeca Utrecht en samenwerkende hotels (HOST) zich in om ruim 800.000 euro bij te dragen. ‘Deels omdat de ondernemers overtuigd zijn dat de investering loont. Deels om draagvlak te creëren bij de bewoners’, zegt Jansen. Alles wat met gemeenschapsgeld wordt betaald, kan immers rekenen op kritische blikken van burgers. Projectdirecteur Van Hulsteijn is verheugd met de aankomende stroom bezoekers naar Utrecht, zo’n achthonderdduizend. Die komen hun geld uitgeven. ‘De hotels in Utrecht zitten al geruime tijd behoorlijk vol. Er zijn vier speciale
spaarnestad photo/hh
herman pieterse /anp
1978 Wielrenner Jan Raas tijdens de proloog van de Tour de France in Leiden
1978
Leiden werd een ramp Met 360.000 gulden van slagerijketen Teekens slaagde ondernemer Joop Riethoven erin de Tour naar Leiden te halen. Maar een succes werd het niet. Sterker nog, de Tourstart in Leiden werd
1973 Joop Zoetemelk wint de proloog in Scheveningen
overvallen door rampspoed. Er waren maar weinig bezoekers die wilden betalen voor een overdekte plaats in de Groenoordhallen, het beginpunt van de proloog. De reclamedoeken van het lokale
Tourcampings opgezet. Veel particulieren bieden een overnachtingsplek aan via AirBnB.’ Verder moeten de toeschouwers drinken, eten, ze nemen een taxi. ‘Bij de Tourstart in Rotterdam was de bestedingsimpuls ruim 30 miljoen euro. Dit bedrag hopen we in Utrecht ook zeker te gaan halen’, zegt Van Hulsteijn.
bedrijfsleven die wapperden in de hallen, werden door de Franse Tourorganisatie weggehaald. ‘Reclame zo dicht bij het startpunt is alleen aan ons voorbehouden’, meenden de Fransen. Regen viel dagenlang met bakken uit de hemel. En Riethoven, de man achter de Leidse
MINI-BOOST
Tourstart, kreeg op de avond voor de
‘Een prachtige klus’ vindt Hans den Oudendammer de Tourstart in Rotterdam van 2010. De oud-voorzitter van de Stichting Grand Départ Rotterdam kijkt terug op een gesmeerde start. De Franse Tourorganisatie ASO prees de havenstad om de organisatie en de atmosfeer. De havenstad scoorde ook financieel: de Tourstart kostte 15 miljoen euro, en bracht 34 miljoen euro op. Dat was onder meer te danken aan de negenduizend hospitalityplekken die de gemeente verkocht, mooie plekken langs de route van de
proloog een hersenbloeding. Een trieste
21
FORUM 18.06.15
bedoening.
pieter magielsen/nfp
ACHTERGROND
1996
Den Bosch en de processierups De processierups lijkt de pret te bederven in 1996. Dat beestje was ineens opgedoken in Brabant en zou voor verschrikkelijke jeuk bij de renners kunnen zorgen. Brabant was in de ban van de rups, maar uiteindelijk
patrick kovarik/anp
werd gewoon gestart.
Frank de Groof zorgt voor bruggen STARTUP EVENTBRIDGE / EINDHOVEN
‘Tijdens de Tourstart in Utrecht staan we op drie drukke plekken over het parcours. Honderdduizend mensen zullen over onze bruggen lopen. Een brug kan ongeveer 50.000 kilo dragen,
1996 Renners van de 83ste Tour de France tijdens de
maar het is niet de bedoeling dat voetgangers stil blijven staan
eerste etappe in de buurt van Den Bosch
om naar de renners kijken. Het zicht is daarom volledig geblokkeerd met zeilen.’ ‘Vrijdag op zaterdag beginnen we om middernacht met het opbouwen van de bruggen. Om 6 uur ’s ochtends is alles opgeleverd. Direct na de eerste etappe breken we op. Zondagnacht om 6 uur moeten alle bruggen weg zijn. Andere brugleveranciers konden dat allemaal niet zo snel doen als wij. Daarom hebben we de opdracht ook gekregen. De grootaandeelhouder van Movico, Wim van de Waarsenburg, is mede-eigenaar van Event Bridge. Movico verzorgt sinds jaar en dag de finishlocaties van de Tour de France. Hij vormt voor ons de ingang naar de gemeente Utrecht.’ ‘De bruggen worden behangen met posters en reclame-uitingen. De organisatoren van de Tour de France verkopen een deel van die ruimte door aan bedrijven. Nee, de inkomsten van díe
proloog. Ook was veel te danken aan de bestedingsdrift van de 850 duizend bezoekers die gedurende twee dagen de stad bevolkten. Die namen een rondvaarttocht met Spido, gingen naar de Kunsthal. Het lokale Rotterdamse bedrijfsleven pikte een graantje mee en de Nederlandse economie kreeg een mini-boost. Den Oudendammer: ‘De Boer leverde VIP-tenten. Sodexho deed de catering. De Nederlandse Spoorwegen kreeg te maken met meer reizigers. Grote organisaties die nationaal opereren en geld genereren voor de Nederlandse staat. Grote of kleine bedrijven, iedereen profiteerde mee. Het was een commercieel succes.’
opbrengsten zie ik niet terug.’ ‘Voor ons als startup is één ding belangrijk: een stempel van
RODE CIJFERS
goedkeuring. Dat we mogen leveren bij de Tour, is de ultieme
Dat gold niet voor de Tourstart in Den Bosch. De organisatie legde 3 miljoen gulden neer om de Franse wielerronde naar Brabant te halen. Zo’n anderhalf miljoen euro was beraamd voor organisatiekosten. Maar uiteindelijk kostte het de gemeente 1,1
goedkeuring. Het zorgt bovendien dat EventBridge wereldwijd aanzien krijgt.’
22
FORUM 18.06.15
COLUMN SCHEER
Voorgekookt 2010 Wielrenner Karsten Kroon bij de start in Rotterdam
gerard til/hh
2015
jeroen poortvliet
jeroen mantel/anp
2010
Fyra is Zweeds voor vier, naar de vier steden die de hogesnelheids lijn moest aandoen: Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen en Brussel. Volgens het merkenbureau dat de naam bedacht, zou die trots en zelfvertrouwen uitstralen. Het bureau bedacht ook Thalys, de vervoersmaatschappij die tegenwoordig wél op de hogesnelheidslijn rijdt.
Ik heb me nooit zo beziggehouden met de Fyra. Ik zag wel eens de vermelding op de aankondigingsborden op het perron, en wist dan: die moet ik niet hebben, want misschien wel sneller, maar toeslag. En ik heb het altijd lelijke treinen gevonden, qua kleur en vorm.
2015 Utrecht is klaar voor de start op 4 juli
miljoen gulden méér dan het had begroot. ‘Toch heeft het event op de lange termijn geld opgeleverd voor de stad’, meent Wim Koemans. Hij was destijds qua budget verantwoordelijk voor alles wat de startlocatie Brabanthallen betrof. ‘Er vlogen helikopters boven de stad, van waaruit plaatjes werden geschoten van Den Bosch. Miljoenen huishoudens in en buiten Nederland keken daarnaar. Dat zorgde na het evenement heel lang voor extra toeristen die de stad kwamen bezoeken.’ Den Bosch kende in elk geval de beste Tourstart, zegt Koemans. ‘Een openingsshow, een gala avond met Shirley Bassey, de proloog door de stad én de eerste etappe door de provincie. Het waren de jaren negentig, er was waarschijnlijk makkelijker aan budgetten te komen. Utrecht nam de organisatie van de Grand Départ op zich in een economisch gezien mindere periode. Dan moet je ‘wat harder trappen’.’ Jansen (BPU): ‘Uiteindelijk is het onbetaalbaar om zo’n groot internationaal event te mogen organiseren. Geld is niet het allerbelangrijkste. Het moet ook een feestje worden.’ 23
FORUM 18.06.15
Maar goed, nu de Fyra onderwerp is van een heuse parlementaire enquête, ben ik het toch een beetje gaan volgen. Een tombola van foute inschattingen en beslissingen. De politieke zucht naar marktwerking, terwijl daar op het spoor helemaal geen sprake van was. Het veel te hoge bod van de NS, om de hogesnelheidslijn maar binnen te kunnen halen. Vervolgens uit kostenoverwegingen in zee gaan met een dubieuze treinenbouwer, en niks doen met signalen over mankementen. En ondertussen alvast de reguliere treinverbind ing tussen Amsterdam en Brussel schrappen. De rest kennen we. Allemaal geen nieuws, maar zo op een rij gezet schrik ik er toch weer van. Wat me echter nog het meest verbaasde, was een artikel in de Volkskrant over de voorgekooktheid van de parlementaire enquête. Een voormalige hoge ambtenaar die zich met de Fyra heeft beziggehouden, vertelt dat hij voorafgaand aan de enquête al vijf uur achter gesloten deuren is gehoord. Met oud-collega’s die ook gehoord werden, heeft hij op het ministerie afgestemd wat zij zouden gaan zeggen. Rollenspel behoorde tot de mogelijkheden. Misschien ben ik naïef, en weet ik ook wel dat het gros van de interviews op tv op voorgesprekken leunt, maar dit had ik toch niet verwacht. De parlementaire enquête is toch een van de machtigste politieke wapens. De ambtenaar was zelf ook teleurgesteld in zijn uiteindelijke verhoor. De commissieleden wilden alleen horen wat zij politiek kunnen gebruiken, was zijn conclusie. Ze doen of ze deskundig zijn, maar dat is niet zo. Het lijkt de Fyra wel. Paul Scheer
