Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken.
Actualiteitscollege Leergang Pensioenrecht Dinsdag 17 maart, 18u30.
Faculteit Rechtsgeleerdheid Tiensestraat 41 3000 Leuven Lokaal DV1 01.54
Actualiteitscollege LEERGANG PENSIOENRECHT “Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken.”
Inhoudsopgave 1. Presentatie De heer Ludo Vermeulen 2. CV 3. Deelnemerslijst 4. Collegerooster Leergang Pensioenrecht
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
LE GOUVERNEMENT DES JUGES ACTUALITEITSCOLLEGE LEERGANG PENSIOENRECHT
Ludo Vermeulen
17 maart 2015
Le gouvernement des juges 2
Overzicht 1. eenzijdige wijziging pensioentoezegging - arbh. Brussel 02.12.2014 2. aanvullend pensioen en discriminatie - arbh. Brussel 20.01.2015 - arbh. Gent 03.01.2013 3. opzegvergoeding - waardebepaling voordeel groepsverzekering - arbh. Antwerpen 03.12.2012 - arbrb. Brussel 23.06.2014 4. opzegvergoeding – doorbetaling premies na einde ao - arbrb. Brussel 14.10.2013 5. in gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter - arbh. Antwerpen 16.02.2015
3
Eenzijdige wijziging pensioentoezegging Arbeidshof Brussel 2 december 2014, www.juridat.be Inleiding Arrest
1. 2.
1. 2. 3. 4.
feiten vordering(en) beslissing motieven
1
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Eenzijdige wijziging 4
1.
INLEIDING
voor een uitvoerige bespreking: zie L. Vermeulen, ‘De ondraaglijke onveranderlijkheid van de pensioentoezegging’ in J. Van Gysegem (ed.), De Wet Aanvullende Pensioenen is 10 jaar oud, p. 43 e.v.
Artikel 5, § 1 WAP: “De beslissing tot invoering, wijziging of opheffing van een pensioentoezegging behoort tot de uitsluitende bevoegdheid van de inrichter.” “doet geen afbreuk aan bestaande wetgeving -> art. 1134 BW en art. 25 AOW -> wijzigingsbeding in pensioenreglement is mogelijk, mag niet zuiver potestatief zijn” (parlementaire voorbereiding)
Eenzijdige wijziging 5
BRONNEN VAN DE PENSIOENTOEZEGGING
Cao
Arbeidsreglement
Individuele arbeidsovereenkomst
Eenzijdige verbintenis
Gebruik?
Eenzijdige wijziging 6
DE TOEZEGGING BIJ INDIVIDUELE AO
Geldigheidsvoorwaarden overeenkomst: “bepaald voorwerp”
Zie Cass. 13 juni 2005: in individuele ao: “…voor ziekte, invaliditeit, arbeidsongevallen en pensioen sluit de werkgever een groepsverzekering af…” = onvoldoende bepaald m.b.t. ziekte, invaliditeit en pensioen
individuele pensioentoezegging: slechts beperkt mogelijk (art. 6 WAP)
collectieve pensioentoezegging (“werkgever sluit een groepsverzekering af…”)
Wijziging/stopzetting bij individuele overeenkomst
Quid met groepsverzekering/pensioenreglement?
2
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Eenzijdige wijziging 7
DE TOEZEGGING BIJ EENZIJDIGE VERBINTENIS
De werkgever voert zonder enige verplichting daartoe een pensioenstelsel in.
Hij bepaalt eenzijdig de groep van de aan te sluiten werknemers en de inhoud van de pensioentoezegging.
Hij bepaalt ook de voorwaarden van de toezegging waaronder eventueel een wijzigingsmogelijkheid.
Eenzijdige wijziging 8
DE WIJZIGING VAN DE TOEZEGGING EN DE INDIVIDUELE ARBEIDSRELATIE …terug naar de parlementaire voorbereiding… Artikel 1134 BW: “pacta sunt servanda” “Alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die deze hebben aangegaan, tot wet. Zij kunnen niet herroepen worden dan met hun wederzijdse toestemming of op de gronden door de wet erkend. Zij moeten te goeder trouw worden ten uitvoer gebracht.” Artikel 25 WAO: “Het beding waarbij de werkgever zich het recht voorbehoudt om de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen is nietig.”
Eenzijdige wijziging 9
Artikel 1134 BW geldt voor de essentiële en bijkomstige overeengekomen arbeidsvoorwaarden en staat elke eenzijdige wijziging van die overeengekomen voorwaarden in de weg.
3
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Eenzijdige wijziging 10
Onderscheid tussen: Overeengekomen arbeidsvoorwaarden:
Niet-overeengekomen arbeidsvoorwaarden: Bron =
Schriftelijk Mondeling Stilzwijgend
Wet Cao Arbeidsreglement Eenzijdige verbintenis/toekenning Gebruik
Eenzijdige wijziging 11
Overeengekomen arbeidsvoorwaarden Essentieel
Bijkomstig
- Loon - Functie - Arbeidsplaats - Arbeidsregeling - …
Eenzijdige wijziging 12
Arbeidsvoorwaarde
Wijziging leidt tot
Overeengekomen - Essentieel - Belangrijke wijziging - Onbelangrijke wijziging
contractbreuk / nieuwe AO ?? contractuele fout / geen contractbreuk
- Bijkomstig
contractuele fout / geen contractbreuk
Niet-overeengekomen
geen contractuele fout / geen contractbreuk
4
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Eenzijdige wijziging 13
Onderscheid tussen: Overeengekomen arbeidsvoorwaarden
Cao Arbeidsreglement ? Eenzijdige verbintenis/toekenning? Gebruik?
Niet-overeengekomen arbeidsvoorwaarden Bron = Wet Cao Arbeidsreglement Eenzijdige verbintenis / toekenning
Gebruik
Eenzijdige wijziging 14
Incorporatie? Van Langendonck, 1978: “Verbeteringen van de bezoldiging behoren ontegensprekelijk tot de consensus van de partijen.” Maar: hiërarchie van de bronnen (artikel 51 cao-wet) heeft geen enkele betekenis indien alles geïncorporeerd wordt in de arbeidsovereenkomst.
Eenzijdige wijziging 15
De cassatierechtspraak
Cass. 17 juni 2002
Wanneer de werkgever eenzijdig de arbeidsvoorwaarden wijzigt die essentiële bestanddelen van de overeenkomst zijn, kan de voortzetting van de arbeidsprestaties door de werknemer na het verstrijken van de termijn die vereist is om stelling te nemen ten aanzien van het eventueel sluiten van een nieuwe overeenkomst, impliceren dat afstand wordt gedaan van het aanvoeren van de aan de werkgever te wijten beëindiging niettegenstaande voorbehoud is gemaakt, en dat er een stilzwijgend akkoord is bereikt over de nieuwe arbeidsvoorwaarden.”
Cass. 23 januari 2006
“Afstand van recht (om contractbreuk in te roepen) kan slechts worden afgeleid uit feiten die voor geen andere interpretatie vatbaar zijn.”
5
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Eenzijdige wijziging 16
Cass. 17 juni 2002 Cass. 23 januari 2006 Cass. 24 juni 2013
De werknemer die nalaat de verbreking van de arbeidsovereenkomst wegens eenzijdige wijziging van de arbeidsvoorwaarden aan te voeren, verliest niet het recht om later de uitvoering te vorderen van de overeenkomst zoals die gesloten was.
Uit het algemeen rechtsbeginsel dat afstand van een recht niet wordt vermoed en enkel kan worden afgeleid uit feiten of handelingen die voor geen andere uitlegging vatbaar zijn, volgt omgekeerd niet dat “de afstand van een recht moet worden afgeleid uit feiten of handelingen die voor geen andere uitlegging vatbaar zijn”. ( Cass. 10.02.2005, Cass. 24.12.2009)
Eenzijdige wijziging 17
Arbeidshof Brussel 2 december 2014, www.juridat.be
Feiten
Geen schriftelijke arbeidsovereenkomst
Bij indiensttreding aansluiting bij groepsverzekering Uitsluitend werkgeversbijdrage Wijzigingsbeding
Schorsing bijdragebetaling 01.09.2003 – 31.12.2004
Einde arbeidsovereenkomst op 15.12.2004
Vordering
Schadevergoeding gelijk aan de gederfde bijdragestortingen
Eenzijdige wijziging 18
Arbeidshof Brussel 2 december 2014
Beslissing
Motieven
Gegrond
Groepsverzekering + werkgeversbijdragen = deel van overeengekomen loonpakket.
Wn aanvaardt lager vast loon omwille van voordeel van aanvullend pensioen.
Wijzigingsbeding enkel in pensioenreglement => geen overeengekomen wijzigingsbeding bewezen.
+ voorwaarden voor toepassing wijzigingsbeding niet vervuld.
Uit het niet inroepen van contractbreuk kan geen akkoord van de wn worden afgeleid.
Hij verliest daardoor niet het recht om de uitvoering van de overeenkomst te vorderen.
6
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
19
Aanvullend pensioen en discriminatie arbeidshof Brussel 20 januari 2015, www.juridat.be arbeidshof Gent 3 januari 2013, TGR-TWVR 2013, afl. 2, 148
Inleiding Arrest Brussel / Gent
1. 2.
1. 2. 3. 4.
feiten vordering(en) beslissing motieven
Discriminatie 20
Inleiding
artikel 45 RSZ-wet: “Ieder werkgever die aan zijn personeel vrijwillig bijkomstige, buiten het bestek van deze wet vallende voordelen toekent, mag generlei onderscheid maken tussen de tot een zelfde categorie behorende werknemers van zijn onderneming.”
niet van toepassing op aanvullende pensioenen (artikel 45, laatste lid, ingevoerd bij wet 5 mei 2014)
artikel 14 WAP: “Elke vorm van discriminatie tussen werknemers, aangeslotenen en begunstigden is verboden…”
= open beginsel van niet-discriminatie
laat niet toe om verschillen in behandeling te rechtvaardigen die worden verboden door de Antidiscriminatiewetten
Discriminatie 21
Inleiding
Wet 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie:
Artikel 5, § 1, 4°: van toepassing op aanvullende regelingen sociale zekerheid
Artikel 14: verbod van discriminatie op grond van de beschermde criteria, zijnde leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap, sociale afkomst
verhouding tussen artikel 14 WAP en Wet 10 mei 2007 ?
7
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Discriminatie 22
Arbeidshof Brussel 20 januari 2015 Feiten
pensioenstelsel voor administratief en technisch personeel (ATP) KU Leuven
doel: aan het ATP een pensioenregeling te geven gelijkwaardig aan die van de gemeenschapsuniversiteiten
uitgevoerd via groepsverzekering te bereiken doel formule = n1/n1 + n2 x ((n/60xGW5) – WP1 x coëff.), omzetbaar in kapitaal
WP1 = ‘reëel wettelijk rustpensioen (gezinspensioen voor gehuwden en alleenstaandenpensioen voor ongehuwden) opgebouwd tijdens de aanneembare jaren voor K.U.Leuven tot pensioendatum…’
ingevoerd bij ondernemingscao d.d. 28 maart 2006
wn in dienst als bediende van 4 januari 1971 tot 1 januari 2011
wn is gehuwd, met alleenstaandenpensioen
Discriminatie 23
Arbeidshof Brussel 20 januari 2015 Vordering
Rechtzetting van aanvullend pensioen rekening houdend met 1. 2. 3.
pensioencomplement ouderdomscoëfficiënten gebaseerd op geactualiseerde sterftetabellen met aftrek van wettelijk rustpensioen als alleenstaande
Beslissing 1.
‘rekening houden met pensioencomplement’ > afgewezen
2.
‘rekening houden met ouderdomscoëfficiënt’ > afgewezen
3.
wel aftrek van wettelijk rustpensioen als alleenstaande
Discriminatie 24
Arbeidshof Brussel 20 januari 2015 Motieven 1.
Pensioencomplement : ‘gelijkwaardig’
2.
Ouderdomscoëfficiënten/sterftetabellen: idem+wn gebruikt onterecht sterftetabellen 2012
identiek, wel globale gelijkwaardigheid subsidievoorwaarde
3.
Aftrek wettelijk rustpensioen als alleenstaande
Wn put zijn rechten ivm aanvullend pensioen uit de pensioentoezegging zoals ze voortvloeit uit bedrijfscao 28.03.2006
Cao: “WP1 = reëel wettelijk pensioen”
KUL:
“WP1 = ‘reëel wettelijk rustpensioen (gezinspensioen voor gehuwden en alleenstaandenpensioen voor ongehuwden) = limitatieve toevoeging -> bij gehuwde steeds gezinspensioen aftrekken ook als hij slechts alleenstaandenpensioen geniet Discriminatie op basis van burgerlijke staat is pas vanaf 2007 verboden.
8
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Discriminatie 25
Arbeidshof Brussel 20 januari 2015 Motieven
Hof: discriminatie verboden sinds 2003 (Antidiscriminatiewet 25.02.2003/WAP) te beoordelen op moment van pensionering -> op dat moment is discriminatie onaanvaardbaar gezien wet 10 mei 2007 ongelijke behandeling tussen 2 personen met alleenstaandenpensioen, afhankelijk van hun burgerlijke staat (gehuwd of niet gehuwd) gehuwde krijgt minder pensioenkapitaal. => ongeoorloofd onderscheid berust niet op objectief criterium (randnr. 47 randnr. 42) niet redelijk verantwoord onevenredig ten opzichte van het beoogde doel (gelijkwaardigheid van pensioenregeling met die van gemeenschapsuniversiteiten)
Discriminatie 26
Arbeidshof Brussel 20 januari 2015 Motieven
Hof:
Gemaakte onderscheid is nietig. Nietigheid treft enkel het nietige beding. Enkel het reële pensioen kan worden afgetrokken.
Discriminatie 27
Arbeidshof Gent 3 januari 2013 Feiten
Werkgever betaalt aanvullende kinderbijslag enkel aan (7) kaderleden met kinderlast.
Vrij van RSZ-bijdragen, want “vergoeding die moet worden beschouwd als een aanvulling van de voordelen toegekend voor de verschillende takken van de sociale zekerheid”.
Vordering
Beslissing
RSZ vordert bijdragen: vaste aanvullende kinderbijslag = loon Vordering is gegrond.
9
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Discriminatie 28
Arbeidshof Gent 3 januari 2013 Motieven
Bewijslast rust op werkgever.
Ongeoorloofd onderscheid / discriminatie op grond van vermogen, kaderleden hebben immers een hoger inkomen…
Geen objectieve verantwoording voor onderscheid tussen kaderleden en andere werknemers
Inbreuk op artikel 45 RSZ-wet
Vast bedrag los van het aantal kinderen Geen parallellisme met wettelijke kinderbijslagregeling
Cass. 14 januari 2002 ?
en dus is het loon en moeten er bijdragen op betaald worden.
29
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering arbeidshof Antwerpen 03.12.2012, niet gepubliceerd arbeidsrechtbank Brussel 23.06.2014, www.socialweb.be 1. 2.
Inleiding Arrest Antwerpen/ vonnis Brussel feiten vordering(en) beslissing motieven
1. 2. 3. 4.
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering 30
Inleiding
in basis opzegvergoeding: lopend loon + voordelen verworven krachtens de overeenkomst (artikel 39 WAO)
geldsommen die door de werkgever aan derden worden uitbetaald maken een voordeel uit zoals bedoeld in artikel 39, § 1, tweede lid, AOW, wanneer de werknemer aanspraak kan maken op die betaling en zijn recht is gestoeld op de arbeidsovereenkomst-> inclusief taks (Cass. 11 maart 2013)
de werkgeversbijdrage = het voordeel (en niet de opbrengst of de besparing voor de werknemer, Cass. 27 juni 1994)
vgl. voordelen in natura: “werkelijke waarde, niet de kostprijs voor de werkgever” (Cass. 26 oktober 2005: werkelijke waarde van het voordeel in natura = de werkelijke kosten die de werknemer zou moeten maken om hetzelfde voordeel te verwerven)
Voorwaarde = bepaalbaarheid (Cass. 9 maart 1992)
10
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering 31
Inleiding
+ artikel 39, § 1, derde lid: Wanneer het lopend loon of de voordelen verworven krachtens de overeenkomst geheel of gedeeltelijk veranderlijk zijn, wordt voor het veranderlijke gedeelte het gemiddelde genomen van de twaalf voorafgaande maanden (ingevoegd bij Wet Eenheidsstatuut)
Quid bij een collectieve werkgeversbijdrage?
Quid bij contribution holiday in de 12 maanden voor het ontslag?
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering 32
Arbeidshof Antwerpen 3 december 2012
Feiten
S. in dienst van de nv vanaf 1986
23 oktober 2009: verbreking arbeidsovereenkomst door werkgever
Aanvullendpensioenstelsel ‘te bereiken doel’ – gezamenlijke jaarlijkse werkgeversdotatie
Vanaf 2000 geen dotatie meer – contribution holiday
Vordering
Opname voordeel groepsverzekering in berekeningsbasis opzegvergoeding, nl. bedrag = toename reserve gedurende het laatste jaar van tewerkstelling
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering 33
Arbeidshof Antwerpen 3 december 2012
Beslissing
Voordeel wordt begroot op 4.720,12 euro, zoals door werkgever (in ondergeschikte orde) becijferd.
Motieven
Voordeel = (actuele waarde van de op jaarbasis verworven prestaties) – (deel voortvloeiend uit rendement)
Verworven reserve op 23.10.2009 / totale diensttijd van 22 jaar 11 maanden = 108.169,32 euro/ 22 j 11 m = 4.720,12 euro
11
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering 34
Arbeidsrechtbank Brussel 23 juni 2014
Feiten
D. in dienst van de vzw vanaf 1.11.2002
8 april 2011: verbreking arbeidsovereenkomst door werkgever
Aanvullendpensioenstelsel ‘te bereiken doel’ – gezamenlijke jaarlijkse werkgeversdotatie
Vanaf 2000 geen dotatie meer – contribution holiday
Vordering
Opname voordeel groepsverzekering in berekeningsbasis opzegvergoeding, nl. bedrag = toename reserve gedurende het laatste jaar van tewerkstelling (= te beschouwen als de werkgeversbijdrage in het pensioenfonds gedurende het laatste tewerkstellingsjaar)
Opzegvergoeding – waardebepaling voordeel groepsverzekering 35
Arbeidsrechtbank Brussel 23 juni 2014
Beslissing
Motieven
Vordering is ongegrond.
Volgens overvloedige rechtspraak (‘très majoritaire’): bij financiering door globale jaarlijkse bijdragen stelt de individuele bepaling van het voordeel een probleem – bij gebrek aan individualisatie kan de werkgeversbijdrage niet opgenomen worden in de basis van de berekening van de opzegvergoeding
+ periode gedekt door opzegvergoeding is erkend in kader van aanvullend pensioen… => D. kan niet « manger à deux râteliers à la fois »
36
Opzegvergoeding – doorbetaling premise na einde arbeidsovereenkomst arbeidsrechtbank Brussel 14 oktober 2013, JTT 2014, 30 1. 2.
Inleiding vonnis Brussel 1. 2. 3. 4.
feiten vordering(en) beslissing motieven
12
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
Opzegvergoeding – doorbetaling premie na einde ao 37
Inleiding
in basis opzegvergoeding: lopend loon + voordelen verworven krachtens de overeenkomst (artikel 39 WAO)
geldsommen die door de werkgever aan derden worden uitbetaald maken een voordeel uit zoals bedoeld in artikel 39, § 1, tweede lid, AOW, wanneer de werknemer aanspraak kan maken op die betaling en zijn recht is gestoeld op de arbeidsovereenkomst-> inclusief taks (Cass. 11 maart 2013)
Het recht van de werknemer op een opzegvergoeding ontstaat pas op het ogenblik van de verbreking door de werkgever. -> Voor het ontslag is geen afstand door de werknemer mogelijk.
Opzegvergoeding – doorbetaling premie na einde ao 38
Arbeidsrechtbank Brussel 14 oktober 2013
Feiten
D. treedt in dienst van Mobistar op 1 mei 1999.
Mobistar geeft D. ontslag op 1 juni 2010 met aankondiging van de betaling aan D. van een opzegvergoeding van 12,07 maanden (sic) aan de verzekeraars Mercator en DKV van de premies voor de 12 maanden gedekt door de opzegvergoeding
D. gaat onmiddellijk na ontslag niet akkoord met die betalingen aan Mercator en DKV.
Vordering
Beslissing
Premies opnemen in berekeningsbasis van opzegvergoeding
gegrond
Opzegvergoeding – doorbetaling premie na einde ao 39
Arbeidsrechtbank Brussel 14 oktober 2013
Motieven
Mobistar leefde de bepalingen van artikel 39 WAO niet na.
Dubbele betaling door Mobistar = haar eigen verantwoordelijkheid
Argument Mobistar op basis van het groepsverzekeringsreglement (art. 9) dat doorbetaling mogelijk maakte = ongegrond De arbeidsovereenkomst maakt enkel melding van het bestaan van een groepsverzekering => dat volstaat niet om van die groepsverzekering en het pensioenreglement overeengekomen arbeidsvoorwaarden te maken. … Zelfs indien het reglement deel uitmaakte van de arbeidsovereenkomst, is art. 9 in strijd met art. 39 WAO, want geen afstand op voorhand mogelijk.
13
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
40
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter arbeidshof Antwerpen 16 februari 2015 arbeidsrechtbank Antwerpen 5 november 2013 1. 2.
Inleiding Uitspraken feiten vordering(en)
1. 2.
beslissing eerste aanleg motieven
3. 4.
beslissing beroep motieven
5. 6.
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter 41
Inleiding
Zie ook: V. Pertry, ‘Aanvullende pensioenen voor werknemers: een tango met drie’, J. Van Gysegem (ed.), De Wet Aanvullende Pensioenen is 10 jaar oud, p. 9 e.v.
Apra Leven …
Art. 24 WAP, § 2: voor werkgeversbijdragen in DC-plan en cash-balance: werknemer heeft bij uittreding, pensionering of opheffing toezegging recht op pensioenbijdrage (- kosten) gekapitaliseerd tegen (thans) 3,25 %
Art. 30 WAP: ‘De inrichter is ertoe gehouden in geval van uittreding de tekorten van de verworven reserves aan te zuiveren alsook de tekorten ten opzichte van de garanties, bedoeld in artikel 24. De in het vorige lid bedoelde aanzuivering moet ten laatste verricht worden op het moment dat één van de volgende gebeurtenissen zich voordoet: de overdracht van de verworven reserves bedoeld in artikel 32, de pensionering of de opheffing van de pensioentoezegging.’ (de cursieve tekst is toegevoegd bij wet 15 mei 2014)
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter 42
Arbeidshof Antwerpen 16 februari 2015 / arbeidsrechtbank Antwerpen 5 november 2013
Feiten
M.D. (° 6 april 1952) is bediende bij de vzw vanaf 1972.
1 januari 1994: aansluiting bij groepsverzekering bij (later) Apra Leven
enkel werkgeversbijdragen
vastebijdrageplan
eindleeftijd – 65 jaar (april 2017 dus)
27 juni 2010: einde arbeidsovereenkomst
4 maart 2011: intrekking vergunning Apra Leven
alle overeenkomsten geschorst
Apra Leven in vereffening
14
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter 43
Arbeidshof Antwerpen 16 februari 2015 / arbeidsrechtbank Antwerpen 5 november 2013
Vorderingen
eerste verzoekschrift 1.
50.000 euro prov. als betaling gewaarborgd aanvullend pensioen bij in gebreke blijven van Apra op 6 april 2017
2.
minstens de betaling van een schadevergoeding ten titel van “de pensioentoezegging die contractueel werd gedaan”
3.
minstens het opleggen aan de vzw het gevorderde pensioenkapitaal te doen uitkeren via een derde verzekeringsmaatschappij
tweede verzoekschrift (ingediend 21 maart 2013) 4.
bij in gebreke blijven Apra: prov. 50.000 euro van de in art. 24 en 30 WAP (en/of in art. 11 Wet Colla) voorziene gewaarborgde minimum-garantieverplichting
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter 44
Arbeidshof Antwerpen 16 februari 2015 / arbeidsrechtbank Antwerpen 5 november 2013
Beslissing eerste aanleg
Motieven
Ontoelaatbaar wegens gebrek aan belang M.D. kan pas op eindleeftijd (65 j) recht laten gelden op
betaling van pensioenkapitaal door verzekeraar minimumrendementsgarantie door werkgever
Art. 24 impliceert:
Wanneer werknemer uittreedt voor pensionering wordt het bedrag van de minimumrendementsgarantie op dat ogenblik vastgesteld. Wanneer werknemer reserves premievrij laat staan in de groepsverzekering moet de werkgever het vastgestelde bedrag blijven waarborgen tot aan de pensionering.
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter 45
Arbeidshof Antwerpen 16 februari 2015 / arbeidsrechtbank Antwerpen 5 november 2013
Beslissing beroep A.
Beroep beperkt tot vordering 4 (prov. 50.000 euro van de in art. 24 en 30 WAP (en/of in art. 11 Wet Colla) voorziene gewaarborgde minimumrendementsgarantie)
B.
Nieuwe vordering in beroep: aanzuivering verworven reserves en minimumgaranties zoals voorzien in art. 24 WAP naar groepsverzekeringcontract bij Integrale
Beslissing over A: vordering is verjaard Beslissing over B: ontoelaatbaar (+ ongegrond)
Motieven
over A
Art. 30 (oud): inrichter moet tekorten t.o.v. de minimumrendementsgarantie aanzuiveren op moment van uittreding. Verjaring art. 15 WAO loopt vanaf dat moment. Einde ao = 27.06.2011 / indienen vordering = 21.03.2013 => vordering is verjaard.
15
LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015 Aanvullende pensioenen: gouvernement des juges? Recente arbeidsrechtelijke uitspraken kritisch bekeken
In gebreke blijven verzekeraar – aansprakelijkheid inrichter 46
Arbeidshof Antwerpen 16 februari 2015 / arbeidsrechtbank Antwerpen 5 november 2013
Motieven
over B
Vordering is gesteund op volgende feiten: M.D. heeft reserves overgedragen naar Integrale Het bedrag dat Apra Leven heeft ter beschikking gesteld volstond niet voor de aanzuivering van de verworven reserve.
Geen van die feiten werd vermeld in inleidende verzoekschriften Uitbreiding/wijziging vordering = in strijd met artikel 807 Ger.W.
Bovendien ongegrond Geen enkele wettelijk basis voor de vordering Artikel 30 (oud) voorzag de verplichting tot aanzuivering op het ogenblik van de uittreding
47
VRAGEN?
48
EINDE
[email protected]
16
Curriculum Vitae Ludo Vermeulen Mr. Vermeulen is vennoot en de nestor van het kantoor. Hij startte solo in Westerlo in 1976 en heeft ondertussen 38 jaar ervaring in het sociaal recht. Die bouwde hij niet alleen op aan de balie. Hij is actief als lesgever in seminaries over sociaal recht en is gastdocent in de Leergang Pensioenrecht van de rechtsfaculteit van de KU Leuven. Een belangrijk deel van zijn tijd besteedt hij aan adviseren en onderhandelen. Hij publiceert geregeld over onderwerpen van sociaal recht. Mr. Vermeulen is plaatsvervangend rechter in de arbeidsrechtbank Antwerpen, afdeling Turnhout. Hij is lid van de Vereniging voor Arbeidsrecht – Antwerpen. In het academiejaar 2006‐2007 slaagde hij met grote onderscheiding in de Leergang Pensioenrecht van de K.U. Leuven. Begin 2010 heeft hij met een aantal andere vakspecialisten de BePLA opgericht, de Belgian Pension Lawyers Association (www.bepla.be). De bedoeling van de vereniging is vooral om het bewustzijn te vergroten rond het belang van de juridische aspecten en de materie van de aanvullende pensioenen en aanverwante sociale voordelen. De vereniging stelt haar expertise ook ter beschikking van de beleidsmakers. Mr. Vermeulen maakt deel uit van het Opinion Committee van de vereniging.
DEELNEMERSLIJST ACTUALITEITSCOLLEGE 17 maart 2015 Alofs
Elisabeth
Docent
Vrije Universiteit Brussel
Bauwelinckx
Thierry
Actuaris
Infact‐JMT Consulting
Bayart
Christian
Advocaat‐Vennoot
Allen & Overy LLP
Becq
Sonja
Volksvertegenwoordiger CD&V
Kamer
Begtas
Malissa
Advocaat
HVG advocaten‐avocats
Behets
Luk
Adviseur
FSMA
Biebaut
Frans
Adviseur
ABVV Metaal
Billiet
Thiery
Principal
Mercer
Blanpain
Bruno
Advocaat
MVVP
Boelaert
Kathy
Consultant Employee Benefits
Belgibo
Boeynaems
Erwin
NCK bestuurslid
Privé
Bollekens
Yves
Sectorconsulent
Fonds voor de Diamantnijverheid
Bonte
Geert
Agent
KBC verzekeringskantoor Bonte
Bonte
Jan
Agent
KBC verzekeringskantoor bonte
Boulet
Isabelle
Bedrijfsjurist
Belfius Bank
Burg
Sebastian
Advocaat
Baker&McKenzie CVBA
Bylle
Björn
Senior Consultant
Aon Belgium bvba trading as Aon Hewitt
Calewaert
Ilse
Hoofd Commerciele Ondersteuning Leven
KBC Verzekeringen nv, LCO
Caltabellotta
Letizia
Student
‐
Caltabellotta
Valentina
Student KHLeuven
‐
Caproni
Marga
Advocaat
Loyens & Loeff
Carlier
Edward
Advocaat
Advocatenkantoor Carlier‐Lysens BVBA
Caron
Marcus
Interne audit
Vivium (KV groep P&V) n.v.
Claessens
Elisabeth
Student
KU Leuven
Cloetens
Jo
Tax&Legal Adviser EB/HC
AG Insurance nv
Coppens
Mabelien
Attaché
FSMA
Coucke
Lizzie
Manager R&D Public & Corporate Insurance
Belfius Verzekeringen
Coumans
Wim
Lid Hoge Raad van Financiën
‐
Covemaeker
Marjan
Employee Benefits
‐
Crombé
Catherine
Advocaat
Younity CVBA
Cuppens
Gert
Advocaat
Clifford Chance LLP
Cuypers
Mart
Directeur HR
Group S ‐ Sociaal Secretariaat vzw
Dansercoer
Paul
Zaakvoerder
BVBA LV CONSULT
De Caluwe
Philippe
Commercieel Adviseur
‐
De Clercq
Luc
Lid werkgroep NCK Pensioenen
‐
De Cock
Lutgard
Legal & administration coordinator
Delcredere
De Cock
Matthias
Student
KU Leuven
De Jaeger
Els
Actuaris
Towers Watson
De Lepeleire
Valerie
Sector Manager
Allianz
De Meirleir
Danielle
Compensation & Benefits specialist
‐
De Reu
Luc
Account Executive
Amonis
De Ridder
Marc
Senior Consultant Employee Benefits
ALLIANZ Benelux nv De deelnemerslijst werd afgesloten op 16 maart om 8u00.
De Ridder
Geert
Director, Actuary
Deloitte Bedrijfsrevisoren
De Ridder
Stefanie
Consulent
Sociare vzw
De Ridder
Caroline
Bestuurssecretaris
FSMA
De Roover
Evy
Advocaat
Liedekerke
De Surgeloose
Laurent
Advocaat
DLA Piper
De Valck
Silke
Bedrijfsjurist
AG Insurance
de Wit
Jan
Zaakvoerder
Life Plan
De Witte
Wim
Juridisch‐fiscaal medewerker
KBC Verzekeringen nv
De Witte
Kim
Studiedienst
PVDA
Debusschere
Miek
Senior Consultant
Simplex Employee Benefits NV
Declerck
Thibault
Student
‐
Dedroog
Ghislain
Director Compensation and Benefits
Janssen Pharmaceutica
Deferm
Pascal
Teamleader Leven Employee Benefits
D'Erbée
Elisabeth
Magistraat
Desmet
Chris
Towers Watson
Baloise Insurance NV Nederlandstalige arbeidsrechtbank Brussel Towers Watson NV
Devoet
Claude
Ere‐docent ULB
‐
Devriendt
Katrien
Expert Verloningspolitieken
Hemelaar
Deyaert
Danny
Corporate account manager
POL ‐ Dirk Smeets
Diesbecq
Nathalie
Juriste
acv
Dirix
Tom
Jurist
Acerta
Dooms
Vincent
Raadsheer Arbeidshof Gent
Ministerie van Justitie
Doornaert
Lies
Student
‐
Drees
Jos
Zaakvoerder
Drees Life Services bvba
Duden
Elke
Advocaat
Linklaters LLP
Fevery
Peter
Legal Counsel
Aon Hewitt
Fiorelli
Sabrina
Advocate
Sabrina Fiorelli
Fissette
Michiel
Technical Advisor
Aon Hewitt
Fornoville
Paul
Zaakvoerder
Life Plan
Foubert
Ferdy
Vennoot
Bridge View Consulting
Fransolet
Bernard
Juridique Vie Collectivité
ETHIAS SA
Geens
Renate
Advocaat
Tiberghien CVBA
Gerits
Wivien
Senior Legal Consultant
PwC
Geysels
Emilio
Student
KU Leuven
Gillfemon
Pieter
Director
‐
Goris
Luc
Advocaat
Tilleman van Hoogenbemt
Goyvaerts
Jurgen
Advocaat
Curia
Graindor
Jean Pierre
Boekhouder
Dienstenkantoor Graindor JP S.P.R.L.
Haerinck
Jo
EB Consultant
Gras Savoye Consulting
Hellemans
Line
Advocaat
Stappers, Eliaerts & Thiers advocaten
Hendrickx
Chantal
Advocaat
Advocaat
Hendrickx
Karel
Voormalig diensthoofd juridische dienst
ABVV Antwerpen
Herbert
Andreas
Student
‐
Heylen
Barbara
Advocaat
Claeys & Engels
Heymans
Martine
HR Pensions & Insurances
Siemens
Heyvaert
Silke
Legal consultant
Mercer Belgium
Jame
Miet
Advocaat
Van Gompel‐Renette Advocaten De deelnemerslijst werd afgesloten op 16 maart om 8u00.
Jans
Frieda
Directeur
Hydralis
Janssen
Steven
Algemeen directeur
Sigedis vzw
Janssens
Gilva
Juridisch adviseur
Vlaams Parlement
Jonckers
Sofie
Medewerker Verzekeringsdienst
KU Leuven
Kennis
Liesa
Student
KU Leuven
Keunen
Toon
Analist
Conac
Lambrechts
Jan
Sales
Delta Lloyd Life NV
Lateur
Soetkin
Advocaat
DLA Piper UK LLP
Lauwers
Dirk
Advocaat
Bvba.Advocatenkantoor Lauwers‐Sablon
Leijnen
Katrien
Advocaat
Karin Rasschaert bvba
Lenaerts
Lieven
Kamervoorzitter
IGO
Leukemans
Muriel
Coördinatrice
VZW SEFOCAM
Leunen
Hugo
Zaakvoerder
Zaken ‐ Advieskantoor Hugo Leunen
Leysen
Petra
Assistent socialezekerheidsrecht
ISR
Lierman
Patrick
Zaakvoerder
@Insurance bvba
Logghe
Paul
Director retirement solutions
Towers Watson
Logist
Sylvia
Bediende
Studiedienst
Loos
NANCY
Technisch Expert PM Leven
BALOISE INSURANCE NV
Loose
Mathias
Employee Benefits Consultant
Aon Belgium bvba trading as Aon Hewitt
Lowyck
Anneleen
Juridisch fiscaal adviseur
POL ‐ Dirk Smeets
Maes
Alexander
‐
Magerman
Koen
Mannaerts
Birgit
Student KU Leuven Senior juridisch adviseur/ Raadsheer in sociale zaken arbeidshof Antwerpen Legal Advisor
Marcelis
Patricia
Rechter arbeidsrechtbank Antwerpen
Afdeling Antwerpen
Marien
Patrick
Senior Sales Manager
Aon Hewitt
Markey
Julie
Advocaat
Younity CVBA
Martens
Sofie
Juridische Dienst Leven Collectiviteiten
Ethias Verzekeringen Hasselt
Mathues
Tania
Adjunct Diensthoofd
KU Leuven Verzekeringsdienst
Merckx
Michel
Manager Employee Benefits
Wilink
Moestermans
Herlindis
Stafmedewerker
Nederlandstalige Vrouwenraad
Molog
Melfred
Bestuurder
Palmers nv
Monserez
Lieven
Adjunct‐kabinetschef
Kabinet minister De Block
Mortier
Arne
Zaakvoerder
‐
SD Worx for society Aon Belgium bvba
Naesens
Caroline
Advocaat
Caroline Naesens
Nechelput
David
Zaakvoerder
Adviceplus
Neetens
Stephan
Secretaris‐Generaal
BVPI
Nelissen
Laurie
Student
‐
Niesten
Noémie
Social advisor
Agoria
Perdieus
Tim
Advocaat
Fieldfisher
Persoons
Geertrui
Student
‐
Pertry
Véronique
Advocaat
Véronique Pertry BVBA
Peters
Jolien
Thesisstudent
KU Leuven
Pierreux
Daniëlla
Attaché
FOD WASO
Pierssens
Ilse
Legal assistant
Linklaters llp
Pittoors
Bart
Sociaal Juridisch Adviseur
Zenito Sociaal Verzekeringsfonds
Plas
Peter
Zaakvoerder
Panseguro BVBA De deelnemerslijst werd afgesloten op 16 maart om 8u00.
Pollaris
Kristien
HR medewerker
‐
Potemans
Fritz
Senior advisor Social Affairs
Agoria
Potemans
Jolien
Student
KU Leuven
Proesmans
Jan
Advocaat
Stibbe
Putman
Leen
Advocaat
VHMD
Raes
Djasminca
Student
‐
Rietjens
Frank
Adviseur levensverzekeringen
Assuralia
Rothschild
Thomas
Team Manager Proposal EB/HC
AG Insurance
Ruelens
Frank
Advocaat
HVG advocaten‐avocats
Rutten
Mathieu
Pensioendeskundige
Ten persoonlijke titel
Schurmans
Marie
Senior Consultant
PwC Tax Consultants
Serraes
Kurt
Ac Manager Corporate Clients
‐
Seynaeve
Sara
Student
‐
Somers
Anne‐Marie
juriste groepsverzekeringen
Federale Verzekering
Sommerijns
Lut
Advocaat
Loyens & Loeff
Steen
Kim
Juriste
Federale Verzekering
Sterckx
Ivo
zaakvoerder
Stevens
Paul
Verzekeringsmakelaar
Stevens
Yves
Professor
Tlatolli Consult Stevens Eugene & Zn verzekeringsmakelaars KU Leuven ‐ ISR
Stroobants
Leen
Student
VUB
Thijs
Hilde
Risk Manager Accident & Health
Proximus
Thirion
Florence
Advocaat
Linklaters LLP
Tijhuis
Giel
Consultant
Aon Hewitt
Timmerman
Isabelle
Advocaat
ALTIUS CVBA
T'Jonck
Greet
Directeur
FSMA/Boekhouding
Torfs
Nan
Gewoon hoogleraar
Universiteit Hasselt
Truyens
Edwin
Advocaat
‐
van Aggelen
Emma Suzanne
Student
KU Leuven
Van Assche
Leen
Jurist
RSZ
Van Calster
Ivo
Pensioen
‐
Van Camp
Guy
Beleidsmedewerker
FOD Sociale Zekerheid
Van Camp
Kristien
Tax & legal Employee benefits
‐
Van Compernolle
Marino
productbeheerder
KBC Verzekeringen NV
Van Daele
Gerrit
Docent
UGent
Van de Calseyde
Tony
Advocaat
BVBA Hermand Buyssens
Van den Broeck
Yann
Actuaris
Infact‐JMT Consulting
Van den broeck
Bart
Zaakvoerder
Van den Driessche
Karen
Advocaat
Van den Eynde
Olivier
Employee Benefits Consultant
Assurex cvba Advocatenkantoor Van den Driessche Karen Benevista bvba
Van Der Steen
Tony
Ombudsman Pensioenen
Ombudsdienst Pensioenen
Van Duyse
Koen
Advocaat ‐ partner
Tiberghien
Van Genechten
Evy
Assistent
KU Leuven ‐ ISR
Van Grunderbeek
Ellen
Adviseur
Studiedienst CD&V
Van Gysegem
Jan
Advocaat‐vennoot
Claeys & Engels
Van Impe
Marnik
Actuaris
Alrakis
De deelnemerslijst werd afgesloten op 16 maart om 8u00.
Van Langendonck
Johannes
Zaakvoerder
Van Langendonck & Partners BVBA
Van Leeuwe
Mieke
Auditor
FSMA
Van Maele
Emmanuelle
Tax & Legal Employee Benefits
AG Insurance
Van Schoubroeck
Caroline
Hoogleraar
KULeuven
Van steenwinkel
Daniel
Rechter
Arbrb Gent (afd. Brugge)
Van Strijthem
Dirk
Director
PwC
Van Wesenbeeck
Caroline
Student
‐
Van Winkel
Gerda
‐
‐
Van Zeghbroeck
Chris
Juriste
LBC‐NVK
Vanden Heede
Maarten
Student
Vandenbossche
Jeroen
Manager
Vandenmeersche
Lieven
Zaakvoerder
‐ KPMG Belastingconsulenten en Juridische Adviseurs eLVee bvba
Vandenplas
Liesbet
Advocaat
Advocatenkantoor Maerevoet BV BVBA
Vandeput
Marc
Hoofd Verzekeringsdienst KU Leuven
KU Leuven
Vandergucht
Sandra
Stafmedewerker Studiedienst
ACV‐CSC METEA
Vanderschelde
François
Lid CAP
‐
Vanderspikken
KRIS
Employee Benefits Specialist
BALOISE INSURANCE NV
Vanderstraeten
Sara
Advocaat
Baker & McKenzie CVBA
Vandevelde
Caroline
Adviseur
FSMA
Vandeweghe
Jo
Adviseur
‐
Vanfraechem
Wim
Adviseur beleggingen
Vanholme
Martine
Mede‐Zaakvoerster
Vanmackelbergh
Martine
Juriste‐fiscaliste
Bank J.Van Breda & C° Zakenkantoor Johan Vandekerckhove BVBA 1958
Verbeeck
Paul
Zaakvoerder
HI‐Consulting
Verbist
Caroline
Student
‐
Verboomen
Kathelijne
Business Unit Manager Reward
Sd Diensten NV
Verduyn
Barbara
Senior Consultant
EY
Vereycken
Luc
Vennoot
Vereycken & Vereycken
Verhelpen
Erika
Student
Vermeulen
Ludo
Advocaat
Verlinden
Joseph
Zaakvoerder
‐ Vermeulen Heylen Michiels De Graeve advocaten M&P Consult bvba
Verlinden
Ann
Senior Advisor
BVPI
Vermeir
Geert
Manager juridisch kenniscentrum
SD Worx for society
Vervoort
Jan
Manager EB ‐ Actuaris
VIVIUM
Vinckx
Luc
Manager
‐
Vuyts
Karla
Advocaat
Dechert LLP
Weckx
Edwin
2de pijler
Wemps
Welvaert
Evelyne
Analyst Global Benefits
Aon Hewitt
Willems
Febe
Student
‐
Ysenbaert
Stefaan
Verantwoordelijke productontwikkeling EB
Allianz benelux nv
De deelnemerslijst werd afgesloten op 16 maart om 8u00.
Collegerooster Leergang Pensioenrecht (academiejaar 2014-2015)
*
Bijzonder actualiteitscollege 'Pensioenrapport Expertencommissie 2020-2040'
2.
Ruimer kader
2.1.
Pensioenen internationaal gekaderd
2.2.
Pensioenen sociologisch doorgelicht
Lokaal
Grondplan van het pensioenrecht
Uren
1.
Data
College numme Aantal uren
College
Yves Stevens
3
1
16/09/2014 17-20u
Docentenkorps
3
2
23/09/2014 18-21u
Danny Pieters
2
Jos Berghman
25/09/2014 19-21u
4
25/09/2014 17-19u
3
2
3.
Wettelijke pensioenen
3.1.
Werknemers
Yves Stevens
6
5
3.2.
Zelfstandigen
Guido Van Limberghen
2
6
3.3.
Overheidspersoneel
Ria Janvier
4
7
7/10/2014 19-21u 14/10/2014 17-21u
3.4.
RSZPPO
Alex Burke
2
8
21/10/2014 17-19u
4.
IGO
Yves Stevens
1
9
21/10/2014 19-20u
5.
Stelsel werkloosheid met bedrijfstoeslag
Marc Morren
4
10
4/11/2014 17-21u
6.
Aanvullende pensioenen in het algemeen
6.1. (Levens)verzekeringen: basisprincipes 6.2.
Algemeen grondplan van de aanvullende pensioenen
6.3.
Actuariële aspecten
6.4.
Pensioeninstellingen aanvullende pensioenen
*
Actualiteitscollege
6.5.
Aanvullende pensioenen en de loonkwalificatie
30/09/2014 17-21u 7/10/2014 17-19u
Caroline Van Schoubroeck
4
13
18/11/2014 17-21u
Paul Roels
2
11
25/11/2014 17-19u
Patrick Mariën
2
12
25/11/2014 19-21u
Lutgarde Sommerijns
3
14
2/12/2014 17-20u
Docentenkorps
3
15
9/12/2014 18-21u
Yves Stevens en Barbara Heylen
2
16
16/12/2014 17-19u
6.6.
Aansluiting en gelijke behandeling in aanvullende pensioenen
Lutgarde Sommerijns
3
17
6/01/2015 17-20u
6.7.
Verworven reserves en prestaties met inbegrip van de rendementsgarantie
Paul Roels
3
18
13/01/2015 17-20u
Aansluiting en gelijke behandeling in aanvullende pensioenen (oefensessie)
Lutgarde Sommerijns
1
Paul Roels & Jurgen Goyvaerts
2
19
6.8.
Uittreding, afkoop en pensioenleeftijd
6.9.
Het lezen, begrijpen en opstellen van een pensioenreglement en -overeenkomst
6.10. Besluitvorming: inspraak, transparantie, voorlichting en informatieverschaffing 6.11. CAO’s, paritaire comités en fondsen voor bestaanszekerheid 6.12. Besluitvorming en beheer in de praktijk 6.13. Fiscaliteit aanvullende pensioenen werknemers
13/01/2015 20-21u 20/01/2015 17-19u
Paul Roels
2
20
20/01/2015 19-21u
Kim De Witte
4
21
27/01/2015 17-21u
Guy Cox
2
22
3/02/2015 17-19u
Fritz Potemans
2
23
3/02/2015 19-21u 9-16u
Paul Van Eesbeeck
6
24
7/02/2015
Willy Van Eeckhoutte
2
25
24/02/2015 17-19u
Karel Van Hulle
2
26
24/02/2015 19-21u
6.16. De controle-aspecten van de aanvullende pensioenen
Caroline Vandevelde
4
27
6.17. Formeel- en procesrechtelijke aspecten bij aanvullende pensioenen
Lutgarde Sommerijns
2
28
3/03/2015 17-21u 10/03/2015 17-19u
Koen Magerman
2
29
10/03/2015 19-21u
6.14. Socialezekerheidsbehandeling van aanvullende pensioenen 6.15. Financiële verslaggeving door pensioenfondsen
6.18. Arbeidsrechtelijke aspecten van aanvullende pensioenen
Docentenkorps
3
30
17/03/2015 18-21u
6.19. Aanvullende pensioenen, fiscaliteit en zelfstandigen
Luc Vereycken
4
31
24/03/2015 17-21u
6.20. Aanvullende pensioenen en overheidspersoneel
Yves Stevens
2
32
31/03/2015 17-19u
6.21. Aanvullende voorzorg, cafetaria, hospitalisatie en aanvullende sociale voordelen
Luc Vereycken
2
33
31/03/2015 19-21u
Michaël Mohr
4
34
21/04/2015 17-21u
*
Actualiteitscollege
7.
Derde pensioenpijler: pensioensparen en individuele voorzieningen
8.
Specifieke themata
8.1.
Familiaal vermogensrecht en pensioen
8.2.
Internationale en grensoverschrijdende aspecten van het pensioenrecht
8.2.1.
Nan Torfs
Europese coördinatie en grensoverschrijdend pensioenverkeer
8.2.2. De ex-pat, de grensarbeider en het pensioenrecht (mib DOSZ) 8.2.3. Internationale aspecten van de fiscaliteit van de aanvullende pensioenen 8.3. Eindeloopbaan 8.4. Verleden, heden en toekomst: welke ontwikkelingen
4
4
Jan Goeman Koen Van Duyse Marc Morren Yves Stevens
4 2 2 2
28/04/2015 17-21u
35
Paul Schoukens
36 5/05/2015 17-21u 37 12/05/2015 17-21u 38 39 40
19/05/2015 17-19u 19/05/2015 19-21u 26/05/2015 17-19u
EXAMEN DELIBERATIE en PROCLAMATIE EXAMEN DELIBERATIE en PROCLAMATIE
4 4
13/06/2015 9-13u 27/06/2015 11u 22/08/2015 9-13u 29/08/2015 11u