Aanvullend longfunctieonderzoek
Inleiding
In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot het ondergaan van aanvullend longfunctieonderzoek in het Radboudumc. Dit onderzoek vindt plaats op de Longfunctieafdeling. Een longfunctieonderzoek kan bestaan uit meerdere onderzoeken. In deze folder staat de gang van zaken bij de verschillende onderzoeken in grote lijnen beschreven. Wij hopen dat u zich met behulp van deze folder goed kunt voorbereiden. Heeft u na het lezen nog vragen, stel deze dan gerust aan de longfunctieanalist. Indien u verhinderd bent, neem dan zo snel mogelijk contact op met de afdeling om een nieuwe afspraak te maken. Het telefoonnummer vindt op de achterzijde van deze folder.
Algemeen
De taak van de longen is het lichaam voorzien van zuurstof en het verwijderen van koolzuur. Soms kan deze functie (tijdelijk) verstoord zijn. Om dit vast te stellen is een longfunctieonderzoek nodig. U ademt gedurende het onderzoek via een mondstuk aan een apparaat, waarbij de neus wordt dichtgehouden met een klemmetje.
Voorbereiding
• • • • •
U hoeft voor het onderzoek niet nuchter te zijn. U kunt van tevoren dus gewoon eten en drinken. Wel is het raadzaam om vier uur voor het onderzoek niet meer te roken. Neemt u uw medicijnkaart mee naar het onderzoek. Longmedicijnen en andere medicijnen kunt u in de regel gewoon gebruiken. Kan dit niet, dan staat dit bij het betreffende onderzoek vermeld of wordt het u van tevoren verteld. Het is belangrijk dat u rustig en ontspannen aan het onderzoek begint. Kom daarom op tijd. Als hiernaast andere voorbereidingen nodig zijn, staat dit bij het betreffende onderzoek vermeld.
De hierna aangekruiste onderzoeken zijn voor u afgesproken. Soms is extra onderzoek nodig. U wordt daar dan ter plekke duidelijk over geïnformeerd.
1
□
Body-box
Bij dit onderzoek wordt de weerstand van de luchtwegen gemeten. Tevens wordt de totale longinhoud bepaald. Tijdens de test zit u in een doorzichtige cabine die lijkt op een telefooncel. U heeft contact met de longfunctieanalist via een intercom. De deur kan te allen tijde van binnenuit geopend worden. U ademt rustig via een mondstuk door een longfunctieapparaat. Bij dit onderzoek wordt kortdurend (één à twee seconden) de adem afgesloten met behulp van een klep. Dit wordt door de longfunctieanalist duidelijk aangegeven. Tijdens deze periode wordt u gevraagd de adembeweging door te maken, dat wil zeggen dat u moet proberen in en uit te ademen tegen de klep, zonder uw wangen daarbij op te blazen. Hierna wordt u gevraagd maximaal uit en diep in te ademen. Duur van het onderzoek: tien minuten.
□
Bio-impedantie meting
Extra voorbereiding: Geen zware inspanning twaalf uur voor de test. Wilt u het melden als u een pacemaker heeft of zwanger bent. Er mag dan geen onderzoek plaatsvinden.
• •
Met behulp van dit onderzoek wordt de lichaamssamenstelling gemeten. Dit is de verhouding tussen vetmassa en vetvrije massa (spieren, botten en water). Vanuit deze lichaamssamenstelling kan berekend worden of extra voeding nodig is. Voor het onderzoek ligt u vijf minuten rustig op een onderzoeksstoel. Op uw hand en voet worden stickers (elektrodes) geplakt die aan de meetapparatuur aangesloten worden. Van de meting merkt u niets. Duur van het onderzoek: tien minuten.
□
Compliance-onderzoek
Extra voorbereiding: Eet en drink een uur voor het onderzoek niets meer.
•
2
Met dit onderzoek wordt de elasticiteit (rekbaarheid) van de longen bepaald. Hiervoor is het nodig de druk binnen uw borstkas te meten. Dit gebeurt met een dun slangetje met een ballonnetje eraan, dat via de neus in uw slokdarm wordt gebracht. Het ballonnetje is tijdens het inbrengen (en verwijderen) leeg. Om het slangetje in te brengen schuift de longfunctieanalist het topje van de ballon in één van uw neusgaten. Vervolgens krijgt u een beker water met een rietje. Terwijl u drinkt schuift de analist het slangetje verder naar binnen. U slikt het dan vanzelf door. Sommige mensen vinden het inbrengen onaangenaam. Als het ballonnetje op de juiste plaats zit, krijgt u een mondstuk in de mond en een klemmetje op de neus. U wordt dan gevraagd heel diep in te ademen, en vervolgens langzaam helemaal uit te ademen. Na deze ademmanoeuvres haalt de analist het ballonnetje er weer uit. U kunt er wat keelirritatie aan over houden. Dit gaat vanzelf weer over. Duur van het onderzoek: 30 minuten.
□ Functie ademhalingsspieren Bij dit onderzoek wordt de spierkracht van de in- en uitademingspieren gemeten. U krijgt een mondstuk in de mond en een klemmetje op de neus. Vervolgens krijgt u de opdracht diep in te ademen en daarna enkele seconden zo krachtig mogelijk uit te ademen tegen een klep. Hierbij wordt de druk tegen de klep gemeten. Ook wordt met behulp van de klep de kracht van de inademing gemeten, door na het ver uitademen enkele seconden zo krachtig mogelijk in te ademen tegen de klep. Duur van het onderzoek: tien minuten.
□
Histamine provocatietest
Extra voorbereiding: Verricht vanaf twee uur voor het onderzoek geen zware inspanning. Indien u medicijnen voor uw longen gebruikt, dient u deze medicatie tijdelijk te stoppen volgens onderstaand overzicht (tenzij uw arts anders heeft geadviseerd):
• •
3
- vanaf vier dagen van tevoren niet meer gebruiken: Spiriva en anti-histaminica (medicijnen tegen allergie). - vanaf vierentwintig uur van tevoren niet meer gebruiken: Atimos, Foradil, Foster, Oxis, Serevent, Seretide, Symbicort, Onbrez. - vanaf zes uur van tevoren niet meer gebruiken: Atrovent, Airomir, Berodual, Bricanyl, Ventolin (Salbutamol). Als u andere medicijnen voor de longen gebruikt of als u niet in staat bent uw longmedicatie te stoppen, neem dan contact op met de longfunctieafdeling. Als u β-blokkers gebruikt, zoals Propanolol (Inderal) en Sotalol (Sotacor) of antidepressiva, kan de test mogelijk niet bij u worden uitgevoerd. Neem in dit geval contact op met de longfunctieafdeling. Overige medicatie (niet voor de longen) kunt u gewoon gebruiken. Inhalatiesteroïden zoals Alvesco, Flixotide, Becotide, Pulmicort en Qvar kunt u gewoon doorgebruiken. Dit is een onderzoek om verhoogde prikkelbaarheid van de luchtwegen vast te stellen. Bij het onderzoek wordt gebruik gemaakt van histamine, een stof die van nature in het lichaam voorkomt. Histamine is een prikkelende, maar onschadelijke stof, waarmee de gevoeligheid van de luchtwegen gemeten kan worden. Aan het begin van de test vraagt de longfunctieanalist u een paar keer diep in en zo krachtig mogelijk weer uit te ademen door een longfunctieapparaat. Daarna ademt u twee minuten rustig via een vernevelaar een kleine hoeveelheid histamine in. Hierna wordt de eerste oefening, diep in en krachtig uit, weer herhaald. Deze hele procedure wordt een aantal keren herhaald met een steeds oplopende concentratie histamine. Door de histamine kunnen bepaalde klachten worden opgewekt zoals benauwdheid of hoesten. De longfunctieanalist beoordeelt de situatie aan de hand van de gemeten longfuncties. Na afloop krijgt u eventueel een luchtwegverruimend medicijn, dat klachten direct doet verdwijnen. Toch is het mogelijk dat u na het onderzoek nog een lichte keelpijn of prikkelhoest heeft. Dit is onschuldig en gaat vanzelf weer over. De test wordt beëindigd als de longfunctie weer normaal is. Duur van het onderzoek: zestig minuten.
• • • •
4
□
Huid priktest
Extra voorbereiding: Gebruik vanaf vier dagen voor het onderzoek geen anti-histaminica (medicijnen tegen allergieën). Enkele voorbeelden zijn: Xyzal, Zyrtec, Aerius en Telfast. Indien u β-blokkers gebruikt, zoals Propanolol (Inderal) en Sotalol (Sotacor) of antidepressiva, kan de test mogelijk niet bij u worden uitgevoerd. Neem in dit geval contact op met de longfunctieafdeling.
• •
Met een huidtest wordt nagegaan voor welke stoffen u mogelijk allergisch bent. Er worden zestien veel voorkomende stoffen (allergenen) met een klein jennertje in de huid geprikt. Dit kan gevoelig zijn. Ook wordt histamine, een lichaamseigen stof, in de huid geprikt. Deze stof hoort lokaal, d.w.z. op die plek, reactie te geven. Deze reactie wordt gebruikt om de reactie op de andere stoffen te vergelijken met een voor uw huid standaard reactie. Daarnaast wordt er een placebo ingeprikt. Deze behoort geen reactie te geven. U krijgt in totaal dus achttien prikjes. Hierna wacht u tien minuten. Vervolgens wordt gekeken of uw huid reageert door middel van een allergische reactie. In geval van een reactie verschijnt er een bultje alsof u door een mug gestoken bent. Deze bultjes jeuken soms. U mag hier niet aan krabben. Na ongeveer een uur is de jeuk verdwenen. Soms zijn de reacties de volgende dag nog zichtbaar. Duur van het onderzoek: vijfendertig minuten. Naar aanleiding van de uitslag van de huidtest overlegt u met uw behandelend arts welke maatregelen er in uw dagelijks leven nodig zijn. Dit kan zijn het saneren van uw woning, het vermijden van contact met dieren of het nemen van beschermende maatregelen in het pollenseizoen. Neem dergelijke maatregelen altijd pas na overleg met uw arts.
5
□
Inspanningsonderzoek met fietsergometrie
Extra voorbereiding: Vanaf twee uur voor de test mag u geen uitgebreide maaltijd gebruiken en geen zware inspanning verrichten. Uw longmedicatie kunt u gewoon blijven gebruiken. Gemakkelijk zittende kleding en goede schoenen zijn aan te bevelen.
• •
Bij deze test wordt onderzocht tot welke lichamelijke inspanning u in staat bent en in hoeverre een zuurstoftekort of koolzuurstijging daarbij een rol speelt. Zodoende kan de oorzaak van een eventueel verminderd prestatievermogen worden vastgesteld. Eerst wordt u verzocht de bovenkleding uit te doen voor het maken van een hartfilmpje (ECG). Nadat de plakkers op de borst zijn aangebracht blijven deze gedurende de test aangesloten. U krijgt een jasje aan van het ziekenhuis. Hierna wordt onder plaatselijke verdoving een slangetje (infuus) in de slagader van uw arm gebracht. Dit slangetje blijft tijdens het onderzoek zitten. Aan het slangetje zit een kraantje, zodat de longfunctieanalist af en toe bloed bij u kan afnemen. Uit het bloed worden onder andere zuurstofgehalte, koolzuurgehalte en zuurgraad bepaald. U neemt plaats op de hometrainer en u krijgt nog een saturatiemeter op de vinger en een bloeddrukband om uw arm. Uw ademhaling wordt tijdens de hele test gemeten met behulp van een kapje over uw mond en neus. Hierdoor kunt u gewoon in- en uitademen. De eerste drie minuten fietst u onbelast in, vervolgens wordt het fietsen iedere minuut automatisch zwaarder. Het is dan alsof u tegen een helling op fietst die steeds steiler wordt. Probeer met dezelfde snelheid zo lang mogelijk door te blijven fietsen. Uw snelheid kunt u controleren op een metertje op de fiets. Tijdens de fietstest wordt u door de longfunctieanalist een paar keer gevraagd zo diep mogelijk in te ademen. Voor een goede interpretatie van de gegevens is het belangrijk dat u zich maximaal inspant. Daarna fietst u nog ongeveer drie minuten uit zonder belasting, om het lichaam te laten herstellen.
6
Na afloop van het onderzoek wordt het slangetje uit uw arm gehaald. U krijgt dan een drukverband om de arm dat twee uur moet blijven zitten. Hierna kunt u het verband zelf verwijderen. Er is een douche beschikbaar. Indien gewenst kunt u hiervan gebruik maken. De fietstest wordt over het algemeen als belastend ervaren. Duur onderzoek: het fietsen zelf duurt zo’n vijftien minuten. Het gehele onderzoek inclusief voorbereiding neemt ongeveer zestig minuten in beslag.
□
Hyperventilatie onderzoek
Extra voorbereiding: Indien u kalmerende middelen gebruikt, is het mogelijk dat u deze medicatie tijdelijk moet stoppen. Overleg hierover met uw behandelend arts. Met behulp van dit onderzoek wordt nagegaan of uw klachten mogelijk veroorzaakt worden door hyperventilatie (te snel en te veel ademen). Tijdens het onderzoek zit u in een stoel en ademt u door een kapje gewone kamerlucht in en uit. Het kapje is verbonden met een apparaat dat registreert hoe snel en vaak u per minuut ademt en hoeveel koolzuur u daarbij uitademt. Op verzoek van de longfunctieanalist ademt u gedurende drie minuten in een hoog tempo diep in en uit. Over het algemeen wordt dit als vermoeiend ervaren. Hierna wordt nog gedurende drie minuten het verloop van uw ademhaling geregistreerd. Na de test vult u samen met de longfunctieanalist een vragenlijst in. U kunt bepaalde klachten krijgen tijdens het snelle ademen. Deze zijn niet ernstig en verdwijnen meestal snel weer. Duur van het onderzoek: dertig minuten.
•
□
Zes minuten looptest
Extra voorbereiding: Verricht vanaf twee uur voor het onderzoek geen zware inspanning.
•
Bij deze test wordt gekeken hoeveel meter u kunt lopen in zes minuten tijd. De longfunctieanalist zal u in een rolstoel naar een rustige gang brengen. Daar krijgt
7
u vervolgens een saturatiemeter op de vinger of een sensor op uw voorhoofd die de hartslag en het zuurstofpercentage in uw bloed meet. Er worden twee pionnen neergezet. U loopt een afstand van dertig meter heen en weer. Zonodig kunt u tussendoor even uitrusten als u niet meer verder kunt. De tijd gaat wel verder en het is de bedoeling dat u zoveel mogelijk rondjes loopt. Duur van het onderzoek: vijftien minuten.
□
Shuntbepaling
Met dit onderzoek wordt er gekeken of er een bloedstroom is die niet voorzien wordt van zuurstof (shunt) in de long. Eerst wordt onder plaatselijke verdoving een slangetje (infuus) in de slagader van uw arm gebracht. Dit slangetje blijft tijdens het onderzoek zitten. Vervolgens ademt u via een kapje dat over uw mond en neus geplaatst wordt gedurende vijftien minuten honderd procent zuurstof in. Tijdens de meting wordt af en toe bloed afgenomen uit het slangetje. Dit wordt meteen geanalyseerd. Hierna wordt de test beëindigd en haalt de longfunctieanalist het slangetje weer uit uw arm. U krijgt dan een drukverband om uw arm dat twee uur moet blijven zitten. U kunt het verband zelf weer verwijderen. Duur van het onderzoek: 45 minuten.
□
Shuntbepaling tijdens inspanning
Extra voorbereiding: Vanaf twee uur voor de test mag u geen uitgebreide maaltijd gebruiken en geen zware inspanning verrichten. Gemakkelijk zittende kleding en goede schoenen zijn aan te bevelen.
• •
Soms is het noodzakelijk om een shuntbepaling tijdens inspanning te meten. Met dit onderzoek wordt bekeken of er een bloedstroom is die niet voorzien wordt van zuurstof (shunt) in de long tijdens inspanning. Indien bij u nog geen shuntbepaling in rust of een fietsergometrie is gemeten, wordt dit eerst gedaan. Zie hiernaast of anders “inspanningsonderzoek met fietsergometrie”. U gaat fietsen op een hometrainer. U krijgt een saturatiemeter op de vinger om uw hartslag en zuurstofpercentage te controleren en een bloeddrukband om uw arm.
8
Eerst fietst u onbelast in, vervolgens wordt het wattage in korte tijd opgevoerd. Het is dan alsof u tegen een helling op fietst. Probeer met dezelfde snelheid te blijven doorfietsen. Dit kunt u controleren op een metertje op de fiets. Terwijl u fietst ademt u door een kapje honderd procent zuurstof in. Om een goed beeld te krijgen is het belangrijk dat u zich even flink inspant. Na vijf tot zes minuten wordt bloed afgenomen uit het slangetje uit uw arm. Na afloop fietst u nog ongeveer drie minuten uit (de helling weer af) om het lichaam te laten herstellen. Na het onderzoek wordt het slangetje uit uw arm gehaald. U krijgt dan een drukverband om de arm dat twee uur moet blijven zitten. U kunt het verband zelf verwijderen. De fietstest wordt over het algemeen als belastend ervaren. Duur onderzoek: het fietsen zelf duurt ongeveer vijf tot zes minuten. Het gehele onderzoek inclusief voorbereidingen neemt ongeveer zestig minuten in beslag.
□
Vliegsimulatie
Met dit onderzoek wordt er gekeken of u tijdens een vliegreis extra zuurstof nodig heeft. De longfunctieanalist neemt eerst bloed af uit de slagader. Het is nodig om bloed uit uw slagader te onderzoeken, omdat dit zuurstofrijk bloed is. Dit gebeurd in de binnenzijde van de pols of elleboog en kan wat gevoeliger zijn dan een gewone bloedafname. Hierna krijgt u een drukverband om de arm. U krijgt verder nog een saturatiemeter op de vinger om tijdens het hele onderzoek het zuurstofpercentage in uw bloed te meten. Daarna ademt u gedurende twintig minuten via een kapje over uw mond en neus een luchtmengsel in waarvan het zuurstofgehalte gelijk is aan het zuurstofgehalte in een vliegtuig. Aan het einde nemen we opnieuw bloed uit de slagader af. Zo nodig krijgt u extra zuurstof toegediend, zodat we kunnen meten hoeveel zuurstof u tijdens de vlucht zou moeten gebruiken. Duur onderzoek: vijfenveertig minuten.
Uitslag
De resultaten van het onderzoek worden zo spoedig mogelijk doorgegeven aan uw behandelend arts. Deze stelt u van de uitslag op de hoogte.
9
10
12-2013-2833
Adres Longfunctieafdeling Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 725, Poliplein C0 Contact 024 - 361 36 48
Radboud universitair medisch centrum
